دو ماهنامه بررسی های بازرگانی
سال یازدهم شماره 58 (فروردین و اردیبهشت 1392)

تامین کنندگان جزء حیاتی یک سازمان هستند که می توانند اثرات زیادی بر عملکرد آن داشته باشند. با افزایش نگرانی های زیست محیطی و قوانین مربوط به محیط زیست، خریداران نیازمند آن هستند تامین کنندگان، محصولات و موادی به آن ها تحویل دهند که مسائل زیست محیطی را مدنظر قرار داده باشند زیرا سطح بالای عملکرد زیست محیطی که توسط یک شرکت به دست می آید ممکن است بوسیله عملکرد زیست محیطی ضعیف تامین کنندگانش از دست برود. بنابراین انتخاب تامین کنندگان مناسب، از اهمیت بسیار زیادی در طول زنجیره تامین برخوردار است. در یک مدل جامع انتخاب تامین کننده، لازم است همه عوامل سنتی و زیست محیطی با هم ترکیب شده تا مناسب ترین تامین کننده که در همه جنبه های مهم، خوب عمل می کند شناسایی گردد.
تحقیق حاضر با استفاده از رویکرد ترکیبی ANP، DEMATEL و TOPSIS فازی به ارزیابی تامین کنندگان شرکت دیزل سنگین در مدیریت زنجیره تامین سبز پرداخته است. با استفاده از نظرات کارشناسان و خبرگان شرکت دیزل سنگین ایران و با توجه به معیارهای مهم شناسایی شده و اوزان حاصله برای آن ها در راستای ارزیابی تامین کنندگان سبز (سازماندهی، عملکرد مالی، سطح خدمت، تکنولوژی و شایستگی سبز) تامین کنندگان این شرکت رتبه بندی شدند. یافته های پژوهش بیانگر آن است که تامین کننده سوم از بهترین شرایط برخوردار بوده و تامین کنندگان اول و دوم با اختلاف کمی از هم به ترتیب اولویت های بعدی را کسب نمودند.

در محیط کنونی کسب و کار، سازمان ها در یک وضعیت رقابتی و پیچیده متاثر از عوامل متعدد نظیر جهانی شدن، توسعه تکنولوژیکی و سرعت فزاینده انتشار تکنولوژی های جدید قرار گرفته اند و برای بقا و پیشرفت خود باید متفاوت از قبل عمل کنند؛ به ویژه، باید به دنبال منابع جدید مزیت رقابتی باشند. از این رو طی سال های اخیر، مزیت رقابتی در مرکز بحث استراتژی های رقابتی قرار گرفته و بحث های زیادی درباره آن مطرح شده است. مسئله ای که دارای اهمیت زیادی می باشد این است که کدامیک از منابع سازمان می توانند به ایجاد مزیت رقابتی منجر شوند. هدف اصلی این مقاله، ارائه چارچوبی است که قادر باشد منابع سازمان را بر اساس الگویی استاندارد طبقه بندی کرده و مشخص نماید که سازمان در کدام منابع دارای مزیت رقابتی می باشد. به این منظور از معیارهای استاندارد کسب مزیت رقابتی و همچنین زنجیره ارزش پورتر بهره گرفته شده است. این چارچوب می تواند به کلیه سازمان هایی که در فضای رقابتی فعالیت می کنند کمک زیادی نماید. نتایج پیاده سازی چارچوب مذکور در یک شرکت طراحی و پیاده سازی نرم افزار به عنوان مطالعه موردی بررسی گردیده است.

امروزه دانش و سرمایه فکری سازمان یک عامل اصلی رقابت است و از نگاهی دیگر این زنجیره های تامین هستند که با هم رقابت می کنند بنابراین سازمان ها می بایستی بکوشند به صورت یکپارچه هماهنگ با سایر اعضای زنجیره قابلیت های رقابتی کل زنجیره تامین را بهبود دهند. در این مسیر موضوع مدیریت یکپارچه سرمایه دانشی زنجیره تامین نیز چه در بهبود ویژگی های عملکردی زنجیره و چه در ارتقای انسجام زنجیره اهمیت دارد. مقاله حاضر ابتدا به بررسی زنجیره تامین و سیر تکامل آن پرداخته سپس مدیریت دانش و نقش آن در زنجیره تامین را مورد بحث قرار می دهد. مرور نظری ادبیات موضوع نشان می دهد که نقش مدیریت دانش در زنجیره های تامین نه تنها انکارناپذیر بوده، بلکه با گسترش فن آوری اطلاعات و توسعه تجارت الکترونیک منجر به ورود زنجیره تامین به مرحله پنجم تکاملی خود شده است.

هدف از این پژوهش توسعه مدلی مفهومی برای بررسی و تحلیل هزینه های اثر گذار بر فرایند لجستیک، با اتکا به ادبیات موضوع در حوزه لجستیک و انجام مطالعه های موردی در شرکت های کوچک و متوسط در صنایع شیمیایی و صنعت خودرو و در نهایت بررسی تاثیر طرح هدفمندی یارانه ها بر هزینه های لجستیک شرکت های مورد مطالعه است. نتایج نشان دهنده آن است که در سطح کلان هزینه های لجستیک به هفت دسته هزینه های حمل و نقل، نگهداری موجودی، انبارداری، پردازش سفارش و سیستم های اطلاعات، جابه جایی، اندازه دسته سفارش و هزینه های مربوط به سطح خدمات مشتریان قابل تقسیم بوده، که بر اساس نوع صنعت برخی هزینه ها از اهمیت بالاتری برخوردار هستند.
نتایج فرایند تحلیل بر روی هزینه های لجستیک در شرکت های مورد مطالعه نشان می دهد که سهم عمده این هزینه ها به هزینه های حمل و نقل و سرمایه موجودی اختصاص دارد. در مقایسه هزینه های لجستیک قبل و بعد از اجرای مرحله اول طرح هدفمندی یارانه ها در شرکت تک ستاره این هزینه ها 14/1 درصد و در شرکت فنرسازی زر 42/2 درصد در درآمد حاصل از فروش افزایش داشته اند. بیشترین تاثیر اجرای طرح در این افزایش بر روی هزینه های حمل و نقل به دلیل آزادسازی قیمت های حامل های انرژی و هزینه های نگهداری موجودی به دلیل شرایط متغیر کسب و کار در ایران که شرکت ها را وادار می نماید به دلیل ریسک های بیرونی حجم موجودی انبارهای خود را افزایش دهند، است. بهینه سازی زمان و مقدار خرید، برنامه ریزی در راستای کنترل لجستیک و ایجاد یکپارچگی در فعالیت های کاهش هزینه های لجستیک از جمله راهکارهای مشترک در دو شرکت مورد مطالعه در جهت کاهش هزینه های لجستیک و در نهایت قیمت تمام شده محصولات هستند.

امروزه مدیریت زنجیره تامین و مدیریت بازاریابی هر دو از مدل ها و اهداف صرفا متمرکز بر کالاها و محصولات فاصله گرفته اند و به سمت مدل ها و اهداف متمرکز بر شبکه های ارزش، سهامی مشترک، تامین خدمات و خلق ارزش حرکت می کنند. برخی از این حرکت ها تحت تاثیر مفهومی معروف به نام منطق «ارائه خدمت-کسب برتری» قرار گرفته اند.
این مقاله بر آن است تا از منطق «ارائه خدمت-کسب برتری» جهت تفکر و اندیشه در مورد مدیریت زنجیره تامین بر اساس تامین خدمات استفاده کند که در آن کالاها به عنوان سازوکارهای تامین کننده و توزیع کننده خدمات در نظر گرفته می شوند.
این تحقیق از نوع کاربردی است و از استراتژی تحلیلی-توصیفی جهت تجزیه و تحلیل موضوع تحقیق و از منابع کتابخانه ای و پایگاه داده الکترونیک جهت گردآوری ادبیات نظری تحقیق استفاده گردید.
از نتایج تحقیق آن است که با استفاده از منطق «ارائه خدمت-کسب برتری» می توان امکان درک آگاهانه تری از ماهیت حقیقی تبادل اقتصادی فراهم کرد تا نیاز به مدیریت زنجیره تامین و نیز مدیریت بازاریابی را باز مهندسی کرد و آن ها را به یک فرآیند و سیستم یکپارچه ای همگرا کرد تا عملکرد سازمانی، ارزش مشتری و رفاه جامعه افزایش یابد.

پیاز یکی از محصولات عمده آذربایجان شرقی است. استان آذربایجان شرقی رتبه نخست تولید این محصول در کشور را دارا می باشد، که علاوه بر تامین نیاز استان، بخشی از نیازهای سایر استان ها و همچنین خارج کشور را تامین می کند. این محصول دارای مشخصاتی مانند دائمی بودن تفاضا برای آن، خواص غذایی و دارویی، شرایط خاص نگهداری و انبارداری است که آن را از دیگر محصولات متمایز کرده است. این مجموعه عوامل موجب شکاف عرضه و تقاضای پیاز و بروز نوسانات قیمتی و کمبود ذخیره در بازار می شود. بنابراین، لزوم مطالعه و بررسی زنجیره عرضه و بازار پیاز دارای اهمیت است. با توجه به اهمیت موضوع و به دلیل سهم بالای استان آذربایجان شرقی، این استان به عنوان مطالعه موردی مورد بررسی قرار گرفته است. از این رو، در این مقاله نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید زنجیره عرضه پیاز، با استفاده از مدل پورتر – به عنوان چارچوب مطالعه رقابت پذیری –مورد بررسی قرار می گیرد. با توجه به نتایج به دست آمده، راهکارها و پیشنهاداتی برای بهیود زنجیره عرضه و رفع موانع و مشکلات آن ارائه شده است.