فهرست مطالب

معرفت - سال سیزدهم شماره 3 (پیاپی 78، خرداد 1383)

ماهنامه معرفت
سال سیزدهم شماره 3 (پیاپی 78، خرداد 1383)

  • دین شناسی
  • 120 صفحه، بهای روی جلد: 3,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1383/03/15
  • تعداد عناوین: 14
|
  • پرتوی از کلام رهبری
    صفحه 2
  • سرمقاله
    محسن غرویان صفحه 3
  • اخلاق و عرفان
  • اخلاق و عرفان اسلامی
    استاد محمد تقی مصباح صفحه 4
    بحث ما در این زمینه بود که از آیات کریمه قرآن استفاده می شود عامل اصلی سقوط انسان غفلت است و کلید ترقی و تعالی انسان هم خود آگاهی و هوشیاری و یاد است. اما یاد چه چیزی? عرض کردیم که به یک معنا، همه بر می گردند به یاد هویت الهی خود انسان، و به یک معنا هم همه بر می گردند به یاد خدا و این دو از هم انفکاک ناپذیرند. برای اینکه انسان به غفلت مبتلا نشود، وقتی که هوشیار و خود آگاه است باید برنامه هایی داشته باشد و هرگونه وقتی مبتلا به غفلت شد در حال غفلت نمی تواند خودش را نجات دهد. یکی از این برنامه ها این است که تمرین کند. وقتی که هوشیار و خودآگاه است، در همه حال به نحوی به یاد خدا باشد.
  • مقالات ویژه دین شناسی
  • نقش خداوند در رستگاری انسان از نظرگاه اسلام و مسیحیت
    مصطفی آزادیان صفحه 10
    این مقاله به بررسی عواملی می پردازد که از سوی خداوند برای نیل آدمیان به رستگاری برگزیده شده است. در مسیحیت، رستگاری انسان با شخص و عمل عیسی مسیح و روح القدس گره خورده است. اما از نگاه است، خداوند به منظور رستگار شدن انسان ها به هدایت آنها اقدام نموده است. این مقاله دیدگاه اسلام را از منظر علامه طباطبایی دنبال می کند.
  • تاملی در باب جاودانگی
    مایکل سوان ترجمه: سید لطف الله جلالی، محمد سوری صفحه 23

    مساله معاد و حیات پس از مرگ و به تعبیر دیگر، جاودانگی و بقای نفس و روح آدمی پس از حیات دنیوی، از جمله مهم ترین پرسش های انسان در طول تاریخ بوده و درباره آن آرای مختلفی ارائه شده است. از طرفی، براهین فراوان و از طرق مختلف بر آن اقامه شده و به شدت از آن دفاع کرده اند و از سوی دیگر، اشکالات مهمی نیز درباره آن مطرح کرده اند که گروهی از انسان ها بر پایه این ایرادها، مساله معاد و حیات پس از مرگ را انکار کرده و گروهی دیگر بر پایه استدلال ها و براهین از انسان ها بر پایه این ایرادها، مساله معاد و حیات پس از مرگ را انکار کرده و گروهی دیگر بر این پایه استدلال ها و براهین و نیز به پیروی از ادیان، معاد را پذیرفته و شبهات آن را پاسخ گفته اند، در این میان، آنچه از همه مهم تر و برای یک مومن از هر چیزی متقن تر و ارزشمند تر است، تاکید ادیان الهی و آسمانی بر مساله رستاخیز و حیات پس از مرگ است.

  • عقل گرایی حداکثری و معتدل در دین شناسی
    مسعود نورعلی زاده صفحه 33
    عقل گرایی (rationalism) از ریشه لاتینی ratio است و به طور عمده در سه حوزه به کار می رود: 1) این مفهوم در فلسفه، در برابر اصطلاح تجربه گرایی (empircism) قرار می گیرد؛ به این معنا که هر امری در مورد حقایق اساسی عالم را می توان به وسیله عقل تبیین نمود. 2) عقل گرایی در کلام و فلسفه دین دو برابر «ایمان گرایی» قرار دارد و به معنای آن است که عقل بر ایمان مقدم داشته می شود و کلیه اصول و حقایق دینی بر مبنای عقل اثبات می پذیرد، نه آنکه بر مبنای ایمان استوار باشد.
  • عناصر خردورزی در تعبیر دینی
    حسین مهدی زاده صفحه 43
    عقل، با تعبیر و تفسیر دینی اسلامی، که متون اسلامی از آن ارائه می دهند، با چه عناصری تکامل و تربیت می یابد؟ برای پاسخ به سؤال مزبور، ابتدا مفهوم مبانی، اصول و روش های تربیتی مطرح می گردد. سپس از تفکر به عنوان مبنا و از تعقل به عنوان اصل عمده تربیت انسان بحث به میان خواهد آمد در ادامه از «علم نافع» به عنوان عنصر اصلی و از «عمل صالح» به عنوان عنصر فرعی عقل ورزی بحث می شود. پس از نگاهی استقلالی به هر یک از دو عنصر عقل ورزی، به دلیل ملازم و مقارن بودن آنها، بحث با نگاهی ترکیبی به تلازم آن دو ادامه می یابد.
  • خودگرایی و دگرگرایی در فلسفه اخلاق
    ریچارد کرات ترجمه: منصور نصیری صفحه 53
    هنری سیجویک (Henry Sidgwick) خودگرایی (egoism) را نظریه ای اخلاقی می داند که شبیه با سوداگرایی (utilitarianism) است. سوداگرایان بر آن هستند که فرد باید در صدد حداکثر کردن خیر و خوبی همه انسان ها در جهان باشد. در عوض، خودگرایان معتقدند که تنها خوبی ای که فرد باید در نهایت به دنبال آن باشد، خوبی خود اوست. باید این نوع از خودگرایی را (که غالبا «خودگرایی اخلاقی» خوانده می شود) از این فرضیه تجربی که انسان ها در صدد حداکثر کردن خوبی خودشان هستند (خودگرایی روان شناختی)، تمیز نهاد. خودگرایی اخلاقی، می تواند با رفتاری که به نفع دیگران است موافق باشد؛ چرا که غالبا بهترین راه برای ارتقای خیر و خوبی روابط مشترک است، اما خودگرایان نمی توانند توجیه دگرگیرانه برای این گونه مشارکت ها را بپذیرند.
  • وحی و تجربه دینی از دیدگاه استاد مطهری
    ابوالحسن حسنی صفحه 56
    مسئله «وحی» ار مباحث مهم کلامی است که هر چند در آثار متکلمان، فلاسفه و عرفا به آن اشاراتی شده است. اما این بحث به طور مستقل و صریح در آثار پیشینیان و مطرح نبوده، بلکه طرح و شکوفایی آن را در دوره معاصر و بیشتر توسط روشن فکران دینی شاهد هستیم. دراین میان، بیش از همه، استاد مطهری درباره این موضوع بحث و بررسی کرده است. آنچه در این نوشتار می آید. تحلیلی است از دیدگاه های استاد مطهری در باب وحی. همچنین در این مقاله با استفاده از اندیشه های ایشان، نظریات برخی از نو اندیشان دینی معاصر در زمینه وحی، نقد و بررسی خواهد شد.
  • سرشت انسان؛ خیر یا شر؟
    حمید نوروزی صفحه 68
    این نوشتار به بررسی سرشت انسان می پردازد و درصدد یافتن پاسخی به این سؤال است که آیا گرایش به شر در سرشت انسان وجود دارد؟ پس از طرح چند دیدگاه و پاسخ های داده شده به سؤال مزبور، به بررسی طینت و شخصیت انسان می پردازد و با اثبات و تبیین تفاوت انسان ها در طینت و شخصیت و بررسی میزان این تفاوت ها، به این نتیجه می رسد که انسان ها همان گونه که در صفات جسمی و روانی متفاوت هستند، در میزان گرایش به شر یا خیر نیز متفاوتند.
  • درآمدی بر هرمنوتیک
    مایکل اینوود ترجمه: سید نصیر احمد حسینی صفحه 75
    «هرمنوتیک» یعنی «هنر تاویل». در اصل ارائه نظریه و روش درباره تاویل کتاب مقدس و دیگر متون دشوار بود. ویلهلم دیلتای آن را به تاویل تمامی اعمال و دستاوردهای انسانی، از جمله تاریخ و تاویل زندگی انسانی گسترش داد. هایدگر در وجود و زمان (1927)، تاویلی از وجود انسانی ارائه کرد؛ وجودی که خود می فهمد و تاویل می کند. هرمنوتیک تحت تاثیر او به عنوان مسئله ای اساسی در فلسفه قاره ای مطرح و موجب بحث و مناقشه های بسیاری گردید. در تاویل یک متن، آیا از اندیشه ها و نیات مؤلف پرده بر میداریم و خود را در جایگاه او تصور می کنیم؟
  • هرمنوتیک همچون معرفت شناسی
    مرالد وستفال ترجمه: جمعه خان افضلی صفحه 82
    دکارت: «اکنون نمی توان تحقیقی را پیشنهاد کرد که از تحقیق در تعیین ماهیت و قلمرو معرفت انسان مفید تر باشد... نباید تعیین حدود فهم انسانی مو ضوعی چنین شاق و دشوار بنماید...» لاک: من تصور کردم که گام نخست به سوی انجام تحقیقات متعددی که ذهن انسان بسیار مستعد با آنها مواجه است بررسی فهم ها و توانایی های خودمان و پی بردن به اینکه آنها با چه چیزهایی سازگاری دارند، می باشد.
  • پژوهشی در باب ماتریدیه
    سید لطف الله جلالی صفحه 96

    در قرن های دوم و سوم هجری مجادله میان فرقه های کلامی، بخصوص اهل حدیث و معتزله، فضای فکری جهان اسلام را آشفته کرده بود. در این منازعات، که حاکمان وقت نیز بی نقش و تاثیر نبودند، معتزلیان جانب عقل و اندیشه عقلی را گرفته بودند و اهل حدیث بر ظاهر آیات و روایات تاکید میورزیدند. این مسئله دو خطر بزرگ را برای جهان اسلام به وجود آورده بود: نخست آن که فضای سیاسی جامعه اسلامی و اتحاد مسلمانان را به شدت خدشه دار کرده و جامعه اسلامی همه روزه شاهد درگیری و منازعه و حتی خون ریزی بود. دوم آن که عقاید اسلامی نیز به خطر افتاده بود; زیرا اهل حدیث همواره بر ظواهر آیات و روایات جمود داشتند که این امر موجب راه یافتن تشبیه و تجسیم و ورود اسراییلیات در عرصه اندیشه اسلامی گردیده بود و معتزله نیز با تکیه بر عقل خود، حتی در جایی که عقل تنها توان صدور حکم قطعی ندارد، می خواستند هر آنچه را که با آن در تضاد و تعارض بود، به دور اندازند. آنان حتی می خواستند احکام فرعی را نیز با عقل خود استنتاج کنند. بدین روی، ضرورت نهضتی اصلاحی در اندیشه اهل سنت جدا احساس می شد.
    در چنین شرایطی، سه تن از متفکران اهل سنت برای این هدف به پا خاستند و در پی اصلاح وضع موجود و آشتی میان اندیشه معتزلی و اهل حدیث برآمدند: 1. ابوالحسن اشعری (م 324 ه.ق)، در مرکز حکومت اسلامی آن روز و مرکز درگیری میان اهل حدیث و معتزله; 2. ابومنصور ماتریدی (م 333ه.ق)، در شرق بلاد اسلامی و ماوراءالنهر; 3. ابوجعفر طحاوی، در مصر. نقش شخصیت اخیر بیش تر تبیین آرای کلامی ابوحنیفه بود، ام
    دو شخصیت نخست، خود، پایه گذار مکتب کلامی جدیدی بودند که به نام آن ها شهرت یافت.
    نوشتار حاضر به تبیین شخصیت، زندگی، اندیشه و مکتب ابومنصور ماتریدی می پردازد.

  • ماخذشناسی «دین شناسی»
    سلمان حبیبی صفحه 111
    شناخت منابع و ماخذ، گام نخست هر تحقیق است. امروزه کتاب شناسی و ماخذ شناسی به عنوان یک ضرورت مطرح شده و به صورت رشته آموزشی و تخصصی در آمده است. در راستای استفاده بهینه پژوهشگران، بر آن شدیم تا منابع مربوط به بخشی از تحقیقات مرتبط با موضوعات مجله را، که در قالب کتاب یا مقاله در نشریات و مطبوعات مختلف عرضه شده است، فراهم ساخته و در اختیار خوانندگان محترم مجله قرار دهیم تا بتوانند افزن بر بهره گیری از مطالب مجله، برای پی گیری و مطالعه پیشتر در این زمینه از منابع گسترده تری کمک گیرند.