فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال بیستم شماره 1 (پیاپی 50، بهار 1392)

تعیین ظرفیت مراتع از موارد مهم در مدیریت آن به شمار می رود و شناخت عامل های موثر در آن اهمیت بسیاری دارد. از آنجایی که میزان علوفه تولیدی در یک دوره رویش مبنای محاسبه ظرفیت چرایی است، در این پژوهش برآورد تولید با اندازه گیری ابعاد گیاه مورد بررسی قرار گرفت. به منظور انجام تحقیق ابتدا رویشگاه درمنه تعیین گردید، سپس 8 ترانسکت 50 متری با فاصله 10 متر از یکدیگر به طور تصادفی- سیستماتیک در منطقه معرف در نظر گرفته شد. آنگاه در40 بوته از گیاه درمنه که دارای ابعاد مختلف بودند صفات ارتفاع و قطر تاج پوشش بوته یادداشت و تولید هر گونه در پاکت جداگانه قرار داده شد و پس از خشک شدن کامل توسط ترازو وزن گردید. در نهایت داده های مربوط به تولید، ارتفاع، قطر تاج پوشش و حجم وارد نرم افزار SPSS شده و با دستور regression تجزیه و تحلیل آماری روی داده ها انجام شد. نتایج نشان دادند که بین تولید به عنوان متغیر وابسته با حجم، سطح تاج پوشش و ارتفاع بوته ها به عنوان متغیر های ثابت، همبستگی خطی معنی داری در سطح احتمال یک درصد وجود داشته که ضریب تبیین مربوط به هر کدام از روابط خطی موجود به ترتیب 88/0، 84/0 و 74/0 می باشد. در نهایت مناسبترین رابطه خطی، رابطه تولید- حجم معرفی گردید.

ارزیابی گونه مرتعیFestuca ovina L. با 16 اکسشن، برای انتخاب بهترین اکسشن از نظر متغیرهای اندازه گیری شده، در ایستگاه تحقیقات مراتع همند آبسرد انجام شد. آزمایش از سال 1382 شروع و تا سال 1386 ادامه یافت. پس از آماده سازی بستر کاشت، اکسشنها روی خطوط 13 متری با فاصله 75 سانتی متر کشت شدند. متغیرهای اندازه گیری شده برای انتخاب گیاه عبارت بودند از: عملکرد علوفه، پوشش تاجی، ارتفاع گیاه، عملکرد بذر، تعداد ساقه های گلدار، پربرگی و شادابی، سطح یقه و قطر تاج. داده ها با روش آماریSPPS آنالیز سال به سال و مرکب شدند و میانگین ها با استفاده از روش دانکن مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در کلیه سالهای بررسی (86- 1382) بین متغیرهای اندازه گیری شده و اکسشنها اختلاف معنی دار وجود داشت (P< 0.05). اکسشن 10661 از نظر عملکرد بذر و علوفه نسبت به سایر اکسشنها در سالهای مختلف برتری داشته و دارای بیشترین عملکرد هم از نظر علوفه و هم از نظر بذر بود. این مقدار به ترتیب برابر 1015 و 8/792 کیلوگرم در هکتار و کمترین مقدار به اکسشن 10679 اختصاص یافت که به ترتیب برابر 307 و 6/133 کیلوگرم درهکتار می باشد. همچنین مقایسه میانگین در سالهای مختلف نشان داد که بیشترین مقدار در سال چهارم (1385) به ترتیب برابر 3/2311 کیلوگرم علوفه خشک و 6/574 کیلوگرم بذر خالص در هکتار بود. به علاوه مقایسه میانگین پوشش تاجی و سطح یقه نشان داد که اکسشن 10671 با سطح پوشش تاجی 2075 سانتی مترمربع و سطح یقه برابر 731 سانتی مترمربع نسبت به سایر اکسشنها برتری داشته و این میزان متعلق به سالهای 1385 و 1386 است. از بین 8 فاکتور اندازه گیری شده در خزانه تعداد 4 فاکتور تاثیر موثر و مشابهی در گروه بندی اکسشنها نشان دادند. بنابراین می توان با اندازه گیری تعداد کمتری از آنها که اندازه گیری آنها متداول و رایج در مرتع داری است و به آسانی نیز قابل اندازه گیری است اکسشنهای مشابه را از یکدیگر جدا نمود.

در این تحقیق سه روش 1) قطع و توزین، 2) نمونه گیری مضاعف و 3) مقایسه ای در دو تیپ علفزار Festuca ovina)) و یک تیپ بوته زار (Onobrychis cornuta/Astragalus verus) واقع در مراتع ییلاقی سرعلی آباد گلستان مورد مقایسه قرار گرفت. در هر تیپ80 پلات یک متر مربعی قطع و توزین گردید. در روش نمونه گیری مضاعف تعداد پلات های برآورد و قطع شده 16 عدد بود. در روش مقایسه ای از پلات استاندارد (مرجع) استفاده شد، به طوری که بیشترین تولید مربوط به پلات استاندارد پنج و کمترین آن مربوط به پلات استاندارد یک بود. بین پلات های برآورد و قطع شده در نمونه گیری مضاعف و همچنین بین امتیازات پلات های استاندارد و وزن های آنها در روش مقایسه ای همبستگی قوی وجود داشت و به همین دلیل با استفاده از معادلات رگرسیون، برآوردها و رتبه های مربوط به پلات ها تصحیح شد. اختلاف ها بین سه روش فوق از نظر آماری معنی دار نبودند، ولی از نظر زمان صرف شده، روش نمونه گیری مضاعف به دو روش دیگر برتری داشت. با توجه به کاربرد وسیع روش مضاعف در علفزارها و بوته زارها و همچنین بالابودن دقت و صحت برآورد، این روش برای مراتع مورد مطالعه توصیه می شود.

پوشش گیاهی و تولید بیولوژیک یکی از عوامل مهم در تامین نیازهای بشری و پایداری حیات و استقرار زیست بوم های موجودات زنده است و در صورت فقدان آن در اراضی طبیعی باعث متروکه و غیر سکونی شدن عرصه خواهد شد. زوال پوشش گیاهی یکی از فرایند های اصلی علل بیابان زایی است. در این مقاله با استفاده از روش فائو و یونپ ارزیابی بیابان زایی از منظر زوال پوشش گیاهی در زیرحوضه ی رود شور قزوین انجام گردید. بدین منظور ابتدا نقشه رقومی استعداد ذاتی آسیب پذیری از میانگین هندسی سه شاخص رژیم رطوبتی، رژیم حرارتی و بافت و عمق خاک تهیه شد. برای تهیه نقشه رقومی نسبت گیاهان چند ساله به یکساله، ابتدا نقشه تیپ های گیاهی منطقه (31 تیپ همگن اصلی) تعیین و در هر تیپ 4 میکروپلات مستقر و درصد پوشش گیاهی و تولید برداشت شد. در نهایت از تلفیق نقشه های رقومی استعداد آسیب پذیری و نسبت گیاهان چند ساله به یکساله، نقشه نهایی پتانسیل بیابان زایی حاصل و طبقه بندی شد. از کل سطح زیرحوضه که برابر2275000 هکتار است، اراضی کشاورزی و غیر مرتعی با سطحی معادل 1034745 هکتار که 46 درصد زیرحوضه را دربرمی گیرد، در طبقه بندی ارزیابی قرار نگرفته و از بقیه آن، 31685 هکتار در کلاسه ناچیز، 1191394 هکتار در کلاسه متوسط و 17176 هکتار نیز در کلاسه شدید قرار گرفت.

ارزیابی اراضی مرتعی به معنی شناسایی و ارزیابی تولید بالفعل و بالقوه، به منظور بهره برداری بهینه از این منبع با ارزش طبیعی است. در این تحقیق، مدل شایستگی استفاده مشترک از مراتع منطقه با استفاده از روش پیشنهادی فائو (1991) و سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) با ملاحظه عوامل موثر بر شایستگی استفاده مشترک تعیین گردید. در این تحقیق، نمونه برداری در تیپ های گیاهی منطقه (به عنوان واحدهای مدیریت پوشش گیاهی) به روش تصادفی با استقرار 3 ترانسکت 200 متری و اندازه گیری داده های درصد پوشش و تولید پوشش گیاهی در پلاتهای 1 مترمربعی برداشت شد. با تلفیق سه معیار علوفه قابل دسترس، منابع آب و حساسیت خاک به فرسایش مدل شایستگی نهایی مرتع از نظر چرای دام تعیین شد. نتایج مدل نهایی شایستگی چرای مشترک نشان داد که هیچ سطحی در طبقه شایستگی 1S (بدون محدودیت) قرار نگرفت؛ 36/694 هکتار (7/9 درصد) در طبقه شایستگی 2S (با محدودیت اندک)، 35/5439 هکتار (9/75 درصد) در طبقه شایستگی 3S (با محدودیت زیاد) و 81/1025 هکتار (3/14 درصد) در طبقه شایستگی N (غیرشایسته) قرار گرفت. مهمترین عوامل کاهش دهنده مدل شایستگی حساسیت خاک به فرسایش نحوه استفاده از زمین و پوشش زمین و در مدل شایستگی تولید علوفه پایین بودن میزان علوفه قابل دسترس نسبت به تولید کل و حضور گیاهان با خوشخوراکی پایین در ترکیب گیاهان قابل چرای دام تشخیص داده شد. به طورکلی از نظر منابع آب مشکل جدی برای شرب دام مشاهده نشد، فقط در برخی مناطق دوری از منابع آب و شیب زیاد سبب کاهش و یا محدودیت شایستگی چرا گردید. بنابراین از بین کلیه خصوصیات اراضی مطالعه شده خصوصیات مربوط به پوشش گیاهی و تولید علوفه مهمترین عامل کاهش دهنده شایستگی مراتع منطقه برای چرای مشترک گوسفند و بز شناخته شد.

امروزه داده های سنجش از دور قادر به ارائه جدیدترین اطلاعات برای مطالعه پوشش زمین و کاربری های اراضی می باشند. این تصاویر بدلیل ارائه اطلاعات به هنگام، تنوع اشکال، رقومی بودن و امکان پردازش در تهیه نقشه های کاربری از اهمیت بالایی برخوردارند. مشخص کردن موقعیت هر کاربری و پوشش اراضی در کنار یکدیگر کمک شایانی به مدیران مناطق جهت تصمیم گیری می کند. همچنین با استفاده از نقشه های کاربری اراضی در سطوح مختلف می توان وضعیت موجود پوشش زمین را مورد مطالعه قرار داد. به منظور بررسی توانایی داده های ماهواره ای چندزمانه TM و ETM+ در طبقه بندی کاربری اراضی و تاثیر باند حرارتی در افزایش دقت نقشه های کاربری، داده های رقومی سنجنده TM مربوط به 27 سپتامبر 1990 و داده های رقومی سنجنده ETM+ مربوط به 10 ژولای 2002، از منطقه کاشان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بررسی های اولیه بر روی تصاویر از لحاظ وجود خطای هندسی اجرا شد. به منظور آماده سازی تصاویر برای پردازشهای رقومی، عملیات بهبود و بارزسازی تصاویر ازجمله بهبود کنتراست، شاخص بهترین ترکیب باندی و ساخت تصاویر رنگی کاذب، بر روی تصاویر اعمال شد. آنگاه نقشه واقعیت زمینی نیز در همین مرحله تهیه شد. سپس طبقه بندی نظارت شده تصاویر ماهواره ای با الگوریتم ها و رویکردهای مختلف شامل انواع ترکیبات باندی انجام شد و دقت هر کدام از روش ها و رویکردها بررسی شد. نتایج نشان داد که بیشترین دقت کاپای حاصل از طبقه بندی در هر دو سنجنده های TM و ETM+ با حضور تمام باندها به مقدار 34/86 و 21/83 درصد بدست آمد. درحالی که در صورت حذف باند حرارتی این دقت به 46/82 و 93/79 درصد کاهش یافت. نتایج این مطالعه نشان داد که بکارگیری باند حرارتی موجب افزایش 4 درصد دقت کاپا در هر دو سنجنده شده و بیشترین افزایش دقت در مورد کلاسهای دشت رسی، دشت سیلابی، کوهستان و اراضی پف کرده شور رخ داد. بنابراین استفاده از باند حرارتی به رغم دقت طیفی کمتر در این گونه مطالعات توصیه می گردد.

به منظور بررسی مشکلات جوانه زنی گونه های مختلف گون چندساله، تیمارهای خراش دهی فیزیکی و سرما بر روی بذر 6 گونه (14 نمونه بذری) با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل در سه تکرار در آزمایشگاه بانک ژن منابع طبیعی در موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور مورد مطالعه قرار گرفتند. درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه، طول ریشه چه، شاخص بنیه بذر و نسبت طول ریشه چه به ساقه چه مورد ارزیابی قرار گرفت. داده های مربوط به هر عامل مورد تجزیه واریانس قرار گرفت. نتایج تجزیه آماری نشان داد که تفاوت بین گونه ها برای کلیه صفات بجز طول ریشه چه، و نسبت طول ریشه چه به ساقه چه و تفاوت بین تیمارها برای کلیه صفات بجز طول ریشه چه معنی دار بود. اثر متقابل گونه در تیمار نیز برای کلیه صفات بجز طول ریشه چه و شاخص بنیه بذر معنی دار بود. در مقایسه بین گونه ها، A. vegetus وA. lilacinus به ترتیب بیشترین و کمترین ارزش را برای بیشتر عامل های جوانه زنی داشتند و بقیه گونه ها در حد متوسط گروه بندی شدند. در تمام گونه ها تیمار خراش بهترین تیمار برای جوانه زنی بذرها شناخته شد. عامل های جوانه زنی در تیمار سرمادهی نسبت به شاهد دارای ارزش کمتری بودند و نتیجه گرفته شد که کشت این گونه ها در فصل سرد پاییز و زمستان ممکن است موجب عدم استقرار آنها گردد. همچنین نتایج نشان داد که گونه A. vegetus گونه مناسبی از لحاظ بیشتر عامل ها بوده و برای اصلاح مراتع مناسب می باشد.

تعیین توان اراضی به منظور استفاده بهینه از سرزمین و جلوگیری از تخریب در اثر استفاده نامناسب از اراضی گامی موثر در راهبرد توسعه پایدار است. با توجه به اهمیت موضوع، در این مطالعه به ارزیابی توان اکولوژیک حوضه آبخیز بابلرود جهت کاربری مرتع داری با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی و سامانه اطلاعات جغرافیایی پرداخته شد. به این ترتیب که ابتدا سلسله مراتب فرایند ارزیابی تشکیل شد و وزن معیارها و شاخصها بدست آمد. سپس شاخصها به نقشه تبدیل شدند و در نهایت با تکنیک ترکیب وزنی خطی (WLC) در محیط GIS نقشه نهایی توان مرتع داری منطقه تهیه شد، که براساس آن نتایج نشان داد که 94/78 درصد از سطح منطقه برای مرتع داری فاقد توان است و به ترتیب 21/1، 02/13، 7/6 و 13/0 درصد از سطح منطقه مورد مطالعه دارای توان درجه یک، دو، سه و چهار می باشد.

چرای دام به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر ساختار و پویایی پوشش گیاهی مراتع تاثیر دارد. این اثرها را می توان با انجام قرق در سطح مرتع مورد ارزیابی قرار داد. در این تحقیق تغییرات ترکیب گونه ای و برخی شاخصهای پوشش گیاهی مرتع (گروه های گیاهی، تولید، تنوع و غنا گونه ای) در دو سطح قرق (حدودا به مدت ده سال) و خارج قرق در بخشی از مراتع چهارباغ در استان گرگان مورد مقایسه قرار گرفتند. درصد پوشش تاجی، درصد سنگ و سنگریزه، خاک لخت، لاشبرگ و تولید در پلات های یک متر مربعی اندازه گیری شدند. نتایج مطالعه نشان داد که تعداد 34 گونه به صورت مشترک در منطقه قرق و خارج قرق، 7 گونه فقط در منطقه قرق و 11 گونه تنها در منطقه خارج قرق حضور داشتند. نتایج آزمون t نشان داد که قرق باعث افزایش معنی دار در درصد تاج پوشش برخی گونه های مرغوب مرتعی نظیر Agropyron intermedium، A. trichophorum وFestuca ovina گردید. همچنین حذف چرای دام به طور معنی داری افزایش درصد تاج پوشش همی کریپتوفیتها، گندمیان، پهن برگان علفی و گیاهان چندساله را در پی داشت. شاخص تنوع سیمپسون و همچنین تعداد گونه به طور معنی داری در منطقه قرق افزایش یافتند. به طوری که قرق موجب افزایش معنی دار در تولید گندمیان و میزان تولید کل گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که انجام قرق مرتع در حدود یک دهه برخی تغییرات در پوشش گیاهی را در این ناحیه رویشی در پی داشته است.

شناخت رفتار و عمل گونه های گیاهی و ارتباط اکولوژیکی آنها با متغیرهای محیطی به عنوان قسمت مهمی از اطلاعات مورد نیاز در برنامه های اصلاح، احیاء و بهره برداری صحیح از مراتع، ضروری و اساسی است. در این تحقیق اثر عوامل محیطی بر خصوصیات کمی رشد گونه استیپا (Stipa barbata) در منطقه ندوشن استان یزد، با استفاده از روش رسته بندی بررسی شد. به این منظور با استفاده از نقشه پوشش گیاهی منطقه و بازدید های میدانی، 25 رویشگاه از این گونه شناسایی و در منطقه معرف هر رویشگاه با روش تصادفی- سیستماتیک در امتداد 3 ترانسکت خطی 500 متری، 30 پلات نمونه برداری مستقر شد. در داخل پلات ها، فهرست گیاهان موجود، درصد تاج پوشش، تعداد گیاهان و تولید تعیین گردید. همچنین در ابتدای هر ترانسکت پروفیل حفر شد که با توجه به مرز تفکیک افق ها در منطقه و عمق ریشه دوانی از عمق 30-0 سانتی متری نمونه خاک برداشت شد، نمونه ها با هم مخلوط شدند تا یک نمونه ترکیبی بدست آمد. در هر نمونه خصوصیات درصد رس، سیلت، ماسه، ماده آلی، آهک، اسیدیته، هدایت الکتریکی، سدیم، کلسیم و منیزیم اندازه گیری شد. در هر سایت نمونه برداری، خصوصیات توپوگرافی از قبیل شیب، ارتفاع و جهت، اندازه گیری شده و نوع سازند نیز با استفاده نقشه زمین شناسی منطقه تعیین گردید. ماتریس ویژگی های محیطی و گونه ای تهیه شد و رابطه بین خصوصیات رویشی و متغیرهای محیطی با استفاده از روش تجزیه تطبیقی متعارفی (CCA) تعیین شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین تاج پوشش، تراکم و تولید گونه استیپا با عوامل خاکی، همبستگی معنی دار وجود دارد. این نتایج حکایت از آن دارد که از بین متغیرهای خاکی، بافت، اسیدیته، نسبت جذب سدیم، نسبت کلسیم به سدیم، آهک و درصد سنگریزه بیشترین تاثیر را بر تاج پوشش، تراکم و تولید گونه استیپا دارند. البته اثر متغیرهای توپوگرافی بر خصوصیات رشد گونه مورد مطالعه معنی دار نبود. به طوری که روند تغییرات خصوصیات رشد گونه استیپا با نوع سازند زمین شناسی رابطه معنی داری داشت.

اکولوژی فردی سه گونه Prangos latiloba Korov. (جاشیر گچ دوست)، Convolvulus commutatus Boiss. (پیچک سرسان) و Stachys trinervis Aitch. & Hemsl. (سنبله ای سه رگه ای) در مراتع میان بند استان خراسان شمالی بررسی شد. این گیاهان از منابع مهم تولید علوفه به ویژه در اراضی دارای سازند شیل هستند. محدوده گسترش جغرافیایی، توپوگرافی، سازند زمین شناسی، خاکشناسی و شرایط اقلیمی سایتهای محل رویش بررسی شد. مراحل فنولوژی طی 2 سال بازدید صحرایی ثبت گردید. پنج شاخص اصلی کیفیت علوفه شامل پروتئین خام، دیواره سلولی منهای همی سلولز، همی سلولز و لیگنین، درصد ماده خشک و درصد خاکستر اندازه گیری شد. براساس نتایج، گیاه سنبله ای بیشتر در مراتع میان بند استان و در انواع سازندهای کنگلومرا، ماسه سنگ و شیل و در شرایط اقلیمی مختلف از نیمه استپ تا استپ سرد مشاهده می شود. جاشیر و پیچک در سایتهای کمتر، عمدتا در سازندهای شیل و کنگلومرا و مناطق نیمه استپ حضور دارد. شروع دوره رشد در هر سه گونه ابتدای فروردین ماه بود. در دو گیاه جاشیر و پیچک تولید گل و بذر با شروع فصل گرما مقارن بود. ولی در گیاه سنبله ای مراحل گل دهی و بذردهی از اردیبهشت تا مردادماه بطور همزمان مشاهده شد. در طی فصل رویش، مقدار پروتئین خام کاهش اما ADF و NDF افزایش یافت، که باعث کاهش کیفیت علوفه هر سه گونه شد. در گیاه پیچک، خوشخوراکی و کیفیت بالای علوفه و چرای شدید دام و در گیاه جاشیر حمله حشره آفت و سابقه برداشت علوفه برای ذخیره زمستانی، باعث محدودیت گسترش شده بود. اما در گیاه سنبله ای دارا بودن اسانس، خشبی بودن و تولید ساقه های گل دار در دوره طولانی رشد، باعث سازگاری بیشتر به شرایط اقلیم و آسیب کمتر از چرای دام شده بود.

پخش سیلاب بر آبخوان یک روش ساده برای استحصال سیلابهای حامل از رسوبات است که در بیشتر نقاط کشور از دسترس خارج می شوند؛ درحالی که به نظر می رسد سیلابها دارای مواد غذایی غنی بوده و می توانند در حاصلخیزی مخروط افکنه و دشت های سیلابی متشکل از رسوبات دانه درشت موثر واقع شده و بهره برداری اقتصادی از آنها را امکان پذیر سازد. بنابراین هدف این تحقیق بررسی میزان تاثیر پخش سیلاب بر حاصلخیزی خاک ایستگاه پخش سیلاب گچساران بود. بدین منظور، برای اندازه گیری نیتروژن، پتاسیم، فسفر، EC، pH، کربن آلی و بافت خاک و با توجه به نوع خاک غالب (خاک آبرفتی با تکامل ناچیز و عمق کم) از عمق اول (15-0 سانتی متر) و عمق دوم (30-15 سانتی متر) هر پروفیل انتخاب شده از نوارهای اول و دوم هر یک از شبکه های پخش سیلاب و نیز منطقه همجوار عرصه پخش به عنوان شاهد، نمونه برداری شد. مقایسه میزان فسفر، پتاسیم، ازت و کربن آلی دو عرصه پخش سیلاب و شاهد تفاوت معنی داری را نشان نداد. ولی میزان pH کاهش و درصد رس و سیلت افزایش معنی داری در عرصه پخش سیلاب نسبت به شاهد داشت. در مقدار EC نیز، هرچند که افزایش ناچیزی در عرصه پخش سیلاب داشته، ولی تغییر معنی داری نسبت به شاهد مشاهده نگردید. با توجه به تحلیل نتایج بدست آمده از آزمایش خاک و آزمونهای آماری انجام شده، مشخص گردید که در وضعیت خاک در قبل و بعد از اجرای عملیات پخش سیلاب، بدلیل عدم معنی داری تغییرات مشاهده شده بین عامل های اصلی حاصلخیزی خاک، تغییرات قابل ملاحظه ای ایجاد نشد؛ به عبارت دیگر پخش سیلاب تاثیری بر افزایش حاصلخیزی خاک نداشت.

مطالعه رفتار اکولوژیکی گیاهان به عنوان عناصر اصلی اکوسیستم و ویژگی های رویشگاهی آنها گامی اساسی در جهت یافتن راه حلهای مناسب برای حفظ، اصلاح و احیاء این بخش مهم از منابع طبیعی تجدید شونده است. گیاه مرتعیAstrgalus effusus متعلق به خانواده بقولات و از گیاهان خوشخوراک و دائمی مناطق نیمه استپی است. به منظور مطالعه آت اکولوژی این گونه، ابتدا رویشگاه های آن در استان مشخص شد؛ سپس ویژگی های رویشگاهی شامل پستی و بلندی، اقلیم و خاک تعیین گردید. گونه های همراه، چگونگی حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه، فنولوژی، ارزش رجحانی و آفات گیاه نیز بررسی شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که این گونه در تمامی حوزه های آبخیز استان از ارتفاع 3579-800 متر از سطح دریای آزاد و در تمامی جهات جغرافیایی دیده می شود. میانگین بارندگی در این رویشگاه ها 223 تا 362 میلی متر برآورد شد. متوسط درجه حرارت سالانه ازحداقل 6/9 تا 13 درجه سانتی گراد متفاوت است. مطالعات خاکشناسی نشان داد که این گونه بهترین رشد را در خاکهای با بافت متوسط از شنی لومی تا لومی رسی با اسیدیته 04/8-04/7 و هدایت الکتریکی 54/0- 4/0دسی زیمنس بر متر داشت. بررسی نحوه حضور گونه مورد نظر در پوشش گیاهی رویشگاه های مختلف آن نشان داد که پوشش تاجی این گونه 4-2 درصد، تراکم 24000-7000 پایه در هکتار و فراوانی آن 70-50 درصد می باشد. از گونه های همراه می توان به گونه هایBromus tomentellus، Onbrychis cornuta، Thymus kotschyanus وAchillea millefolium اشاره کرد. این گونه در منطقه گل آدم سلماس (با ارتفاع 2000 متراز سطح دریا) رشد اولیه خود را از اواسط فروردین شروع نموده و تا اواسط اردیبهشت ماه به رشد رویشی خود ادامه می دهد، اواسط خرداد، اواخر تیر و اواخر مردادماه به ترتیب زمان گلدهی، رسیدن بذر و ریزش بذر می باشد. در منطقه پلدشت با ارتفاع 800 متر از سطح دریا، مراحل فنولوژی حدود 20 تا 25 روز زودتر از منطقه گل آدم اتفاق می افتد. این گونه جزو گیاهان راست ریشه بوده و گسترش ریشه آن تا سه متر در روستای دول پمو حوزه آبخیز مهاباد بررسی شده است. این گونه فاقد هر گونه ماده سمی است و علوفه بهاره مناسبی برای دامها محسوب می شود.

مقاومت به خشکی، عملکرد علوفه 36 اکسشن از گونه Festuca arundinacea در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو محیط آبی و دیم مورد ارزیابی قرار گرفت. وجود تنوع معنی دار)01/0(p< در بین دو محیط تنش و بدون تنش و همچنین در بین ژنوتیپ های مورد بررسی برای عملکرد علوفه خشک مشاهده گردید. نتایج بدست آمده از مقایسه میانگین عملکرد علوفه خشک محیط تنش و آبی نشان داد که اکسشنهای 6 (اصفهان)، 7 (اصفهان)، 15 (توانکش)، 25(استرالیا)، 26 (آمریکا) و 31 (استرالیا) برتر بودند. با استفاده از عملکرد علوفه خشک دو محیط آبی و دیم شاخصهای حساسیت به تنش، تحمل به خشکی، بهره وری متوسط، تحمل به تنش، میانگین هارمونیک و میانگین هندسی بهره وری برای ژنوتیپ ها محاسبه شد. البته تنوع معنی دار)01/0 (p<در بین اکسشنها با توجه به تجزیه واریانس شاخصهای مقاومت به خشکی مشاهده شد. مولفه اول و دوم بدست آمده از تجزیه به مولفه های اصلی به ترتیب 5/61 و 7/37 درصد از تنوع موجود در بین اکسشنها برای شاخصهای مقاومت به خشکی را توجیه نمودند. شاخصهای بهره وری متوسط، تحمل به تنش، میانگین هارمونیک و میانگین هندسی بهره وری به همراه عملکرد دو محیط تنش و بدون تنش بیشترین سهم را در مولفه اول داشتند. همچنین این چهار شاخص با عملکرد دو محیط تنش و بدون تنش همبستگی مثبت و معنی دار نشان دادند، و بر همین اساس اکسشنهای 6 (اصفهان)، 7 (اصفهان)، 31 (استرالیا) و 26 (آمریکا) بیشترین مقاومت به خشکی را نشان دادند. نتایج تجزیه خوشه اینیز نتایج بدست آمده را تایید نمود.

به منظور بررسی تاثیر عوامل اقلیمی بر گسترش گونه گون گزی (Haussn Boiss &) (Astragalus adscendens) در سطح مراتع استان اصفهان، 57 متغیر اقلیمی با بیشترین اهمیت از نظر شرایط بوم شناسی این گونه، انتخاب شدند. از روش تجزیه عاملی به منظور کاهش ابعاد ماتریس داده، در نرم افزارspss ver 16 استفاده شد. نقشه های عوامل اقلیمی استان اصفهان حاصل تجزیه عاملی ترسیم گردید. به طوری که با نقشه تیپ بندی پوشش گیاهی و نقشه ارتفاع رقومی استان انطباق داده و نواحی رویشگاه گون گزی در استان مشخص شدند. این بررسی نشان داد که سه عامل دما، بارش، تابش و باد به ترتیب 4/47، 30، 8/12 درصد و در کل 2/90 درصد پراش متغیرهای اولیه اقلیم رویشی استان اصفهان را بیان می کند. سه عامل اقلیمی بدست آمده و میانگین عناصر اقلیمی مورد استفاده در نواحی رویشگاه گون گزی با نواحی فاقد این گونه در سطح استان مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها نشان دادند که نواحی از استان با ارتفاع بالاتر از 2400 متر که اقلیم سرد تا فراسرد، تعداد روزهای برفی و یخبندان بالا به همراه رطوبت نسبی تقریبا 50 درصد، بارش بیشتر از 400 میلی متر در سال و تابش نسبی دارند، رویشگاه اصلی این گونه می باشند. عوامل محیطی، سازوکارهای درونی و بیرونی گون گزی شرایط را برای استقرار هر چه بهتر آن در این ارتفاع و اقلیم فراهم می کند. بنابراین دامنه بردباری این گونه نسبت به عوامل اقلیمی محدود است.

پدیده آتش سوزی به شدت می تواند پوشش گیاهی و خاک را تحت تاثیر قرار دهد و از چرخه های مختلف اکوسیستمی جلوگیری کند. میزان فعالیت آنزیم ها شاخص حساسی برای بررسی کیفیت خاک هستند و تغییر در فعالیت آنها می تواند توان اکوسیستم را متاثر نموده و جذب مواد غذایی توسط گیاهان را تغییر دهد. این پژوهش در دو سال در فصل های بهار و پاییز (دو و سه سال پس از آتش سوزی) در مرتع کردان انجام گردید. از عمق 20-0 سانتی متری خاک نمونه برداری شد. سه آنزیم اسید فسفاتاز، آلکالین فسفاتاز و دهیدروژناز با استفاده از واکنش با سوبسترا و با اسپکتروفتومتر سنجش شدند. نتایج نشان داد که به طور کلی فعالیت آنزیم های خاک در هر دو سال انجام پژوهش در پاییز بیشتر بوده است. اگرچه این تفاوت در خصوص آلکالین فسفاتاز چندان زیاد نبوده است. اما دو سال پس از آتش سوزی فعالیت هر سه آنزیم در منطقه شاهد بیشتر از فعالیت آنها در منطقه آتش سوزی شده بود. علت این کاهش فعالیت در سالهای نخست پس از آتش سوزی می تواند به دلیل از کار افتادن سیستم آنزیمی و افزایش فسفات معدنی در اثر آتش باشد. به طوری که سه سال پس از آتش سوزی روند فعالیت آنزیم های خاک در منطقه آتش سوزی شده، نزدیک شدن به منطقه شاهد و حتی مانند فعالیت آلکالین فسفاتاز و دهیدروژناز بیشتر از آن بوده است. این دو آنزیم شاخص زیستی برای میکروارگانیسم های خاک محسوب می شوند، بنابراین می توان انتظار داشت که افزایش آنها نشان دهنده بالا رفتن ذی توده ی میکروبی منطقه ی آتش سوزی شده باشد.