فهرست مطالب
نشریه تحقیقات تاریخ اجتماعی
سال سوم شماره 1 (بهار و تابستان 1392)
- تاریخ انتشار: 1392/06/21
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 1-22زندان یکی از نهادهای کهن در جامعه بشری است که از آن برای حبس مجرمان بهره گرفته می شود. در دوران پیشامدرن این مجازات کم تر استفاده می شد و بیش تر مجازات های جسمی کاربرد داشت. با گسست در ساختار ها، اعم از ساختار های فکری و فیزیکی، کنش های زندان نیز دگرگون شد. در فضای نوظهور، زندانیان واجد حقوقی می شدند که حتی حکومت دیکتاتوری پهلوی اول نیز نمی توانست تمامی آن ها را نادیده بگیرد. حق زندانیان در صرف غذا یکی از این حقوق بود.
مسئله مقاله حاضر این است که از آن جایی که زندانیان در سیاه چال های پیشین برای دریافت اندکی غذا به هر اقدامی دست می زدند که از گرسنگی تلف نشوند، چرا برخی مواقع در زندان نوین، که معمولا به زندانیان غذا داده می شود، آن ها از غذاخوردن اجتناب می ورزند و در این راه تا نزدیکی مرگ هم پیش می روند به گونه ای که، زندان ناگزیر می شود از طریق قوه قهریه به آنان غذا بخوراند؟
در مقاله حاضر تکوین و تداوم کنشی تحت عنوان «اعتصاب غذا» در زندان بررسی می شود و با بهره گیری از نظریه «ساخت یابی» آنتونی گیدنز این نتیجه گرفته می شود که خلق چنین کنشی در زندان مولود تحول در ساختار حقوقی و فیزیکی نهاد زندان است. با تحول صورت گرفته، کنش گران صحنه زندان به افرادی متفاوت با قبل تبدیل می شوند و با شان کنش گری نوین و نیز ساختار نوین زندان تمهیدات لازم برای اعتصاب غذا فراهم می شود. برای سامان چنین کنشی تشریک مساعی و آگاهی زندانیان الزامی بود و چنین خصیصه ای را فقط زندانیان سیاسی به ویژه کمونیست ها داشتند از این رو، اعتصاب غذا کنشی سیاسی و عمدتا اشتراکی و خاص زندانیان سیاسی محسوب می شد.
کلیدواژگان: زندان، اعتصاب غذا، پهلوی اول، زندان قصر، ساخت یابی -
صفحات 23-38پس از تشکیل حکومت اسلامی به دست پیامبر اکرم (ص) و به دنبال آن تشکیل حکومت خلفا، در مقاطعی خاص، دولت های اسلامی با افزایش یا کاهش درآمد و در برخی مواقع با هزینه های غیر قابل پیش بینی روبه رو می شدند. کاهش درآمد و دست یابی به منابع جدید مالی سبب شد دولت ها برای جبران کمبود هزینه ها به فکر راه حل های تازه ای بیفتند. یکی از این راه حل های پیشنهادی «مالیات بر بازار» بود که بسیار مورد توجه قرار گرفت. این نوع از مالیات، که در دولت های پیشین نیز به نوعی وجود داشته است، در دوره خلفای اموی و عباسی با روش خاصی برقرار شد. تبیین ویژگی ها و نیز دلایل وضع و پیامدهای آن مورد نظر پژوهش حاضر است که با مراجعه به منابع تاریخی، به خصوص آن دسته از منابع که به مسائل اقتصادی در دوره مورد نظر مربوط می شود، به تجزیه و تحلیل داده ها و نقد مطالعات کنونی می پردازد.
پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که مالیات بر بازار برای اولین بار در دوره خلافت اسلامی در چه زمانی و بنا به چه دلایلی برقرار شد؟ برای پاسخ به این پرسش نخست، انواع مالیات ها در دوره اسلامی اعم از زکات، خراج، جزیه، و مالیات بر کشاورزی بررسی و سپس، ویژگی ها و تمایزات آن با مالیات بر بازار مشخص می شود و در ادامه نوع مالیاتی که بر بازار وضع شده بود و دلایل و پیامدهای آن تبیین می شود. در ضمن یافته های این مقاله شرایط دوره ای از خلافت اسلامی را مشخص می کند که برای اولین بار مالیات بر بازار وضع شده بود؛ در دوره پیامبر و خلفای راشدین مالیاتی بر بازار وضع نشد و برای اولین بار این مالیات در دوره هشام بن عبدالملک از بازاریان اخذ شد و بر این اساس دلایل برقراری آن را نقد و واکاوی می کنیم.
کلیدواژگان: بازار، مالیات بر بازار، خلفای اموی، خلفای عباسی، هشام بن عبدالملک -
صفحات 39-64تاریخ نویسی ایرانی، به رغم نقاط قوت خود در تعدد و تنوع، به علت بی توجهی به مردم و تحولات اجتماعی محل نقد جدی است. در راس این تحولات می توان به حوادث و بلایای طبیعی اشاره کرد. لذا پژوهش پیش رو با طرح این پرسش محوری، که شایع ترین حوادث و بلایای طبیعی در دوره میانه تاریخ ایران کدام بوده و چه پیامدهایی داشته است؟، این موضوع سرنوشت ساز در زندگی ایرانیان و دغدغه آفرین برای حکومت ها را به روش توصیفی تحلیلی به بحث و بررسی گذاشته است.
یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که این مقطع از تاریخ ایران (قرون 3 - 7 ق) حوادث و بلایای طبیعی زیان بار و مخربی را چون زلزله، سیل، خشک سالی، برف و سرما، و طوفان تجربه کرده که خود نتایج و پیامدهای ناگواری را چون قحطی، شیوع بیماری های واگیردار، و کاهش جمعیت در پی داشته است. در خصوص واکنش ضعیف حکومت ها در پیشگیری و کاستن از قدرت تخریبی آن نیز می توان به خوی استبدادی و بیگانگی و ایلیاتی بودن آنان، وضعیت طبیعی ایران، و بعد مسافت اشاره کرد.
کلیدواژگان: حوادث و بلایای طبیعی، قرون میانه، ایران، پیامدها، واکنش ها -
صفحات 65-87در قیاس با تعداد کثیر تاریخ نویسان مرد، معدودی تاریخ نویس زن می توان سراغ گرفت. آیا ماهیت دانش تاریخ ویژگی هایی مردانه دارد که از حضور زنان در این عرصه استقبال نکرده است، یا موانع و محدودیت هایی بر سر راه ورود زنان به حوزه دانش تاریخ وجود دارد؟ آیا تلقی متعارف از دانش تاریخ که آن را بر حسب موضوع تعریف می کنند مانعی برای رغبت زنان به دانش تاریخ شده است؟ پاسخ به این پرسش ها هر چه باشد پرسشی دیگر را فراروی ما قرار می دهد: چنان چه زنان حضور موثرتری در حوزه دانش تاریخ پیدا کنند، این دانش برای دست یابی به اهداف خود چه ظرفیت های جدیدی خواهد یافت؟
مقاله «تاریخ صورتی»، با طرح چنین پرسش هایی و با اتخاذ روش مطالعه تاریخی روان شناختی، در پی آن است که، ضمن واکاوی رابطه زن و دانش تاریخ و برشمردن عمده ترین موانع حضور زنان در عرصه تاریخ نویسی، تا حد امکان گزینه ها و راهکارهایی برای اعتلای دانش تاریخی، از رهگذر مشارکت بیش تر زنان در فرایند تولید شناخت تاریخی، عرضه کند.
کلیدواژگان: تاریخ، تاریخ نویسی، دانش تاریخ، تاریخ صورتی، زنان -
صفحات 89-113آئین فتوت و جوان مردی یکی از پدیده های دیرپای تاریخ ایران، از دوران باستان تا روزگار معاصر، به حساب می آید. به رغم نفوذ و گسترش این مسلک در میان بسیاری از گروه های اجتماعی، بیش تر تحقیقات و پژوهش هایی که در این زمینه به خامه آمده است به طور عمده جنبه های عیاری و جنگاوری این سنت اجتماعی را به بحث گذاشته و زوایای اجتماعی و اقتصادی آن را فرو گذاشته است. این مقاله، با بررسی ابعاد مختلف آئین فتوت در سرزمین خراسان، به اثبات این موضوع می پردازد که در خلال دوره مورد بحث تا آغاز عصر خلافت ناصرلدین الله و کوشش او در شکل دهی به این آئین سنت فتوت با آئین تصوف درآمیخت. همچنین در طی این دوره، این آئین جنبه های اجتماعی برجسته ای یافت؛ چنان که این ویژگی ها در سنت فتوت بغداد به شکل پراکنده و اندک یافت می شد و فقط در زمان خلافت ناصر خلیفه عباسی و آن هم در دوره محدودی شکل سازمان یافته به خود گرفت. این مقاله ویژگی فتوت ناصری را مورد پژوهش قرار نمی دهد و محدوده آن منحصر به دوره یادشده و آن هم در سرزمین خراسان است، زیرا تاکنون مقاله و تحقیق مستقلی در این زمینه صورت نگرفته است. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات آن کتاب خانه ای است.
کلیدواژگان: فتوت، جوان مردی، عیاری، ملامتیه، تصوف -
صفحات 115-132عصر ناصری در تاریخ معاصر ایران نقطه عطفی در بیداری افکار، توسعه علوم، و رسوخ اندیشه های نوین، و به تبع آن گسترش فعالیت های عمومی، به شمار می رود. با این حال زنان همچنان از حضور و نقش آفرینی درخور توانایی خود بی بهره بوده اند. آنان که بنا به دلایل تاریخی، فرهنگی، سیاسی، و نیز دینی کم تر امکان بروز و ظهور اجتماعی داشتند، با ورود به عرصه های فرهنگ مذهبی و سنت های اجتماعی نقش آفرین شدند. در این دوره سنت ها و آئین های مذهبی از گستردگی و فراگیری برخوردار شدند و همین امر به زنان فرصتی داد که به رغم موانع فرهنگی، تمدنی، و مذهبی به این عرصه وارد شوند و گذشته از مقابله با محدودیت ها نقشی در بسط و توسعه مراسم مذهبی ایفا کنند. نقش آفرینی زنان و اثرگذاری آنان در فولکلور، به ویژه در ایام محرم و بسط آن در دوره های بعدی، از مسائل درخور توجه در این دوره است. زنان که در نگره حاکم بر اندیشه مردم، به ویژه در زندگی شهری، عنصری درجه دوم شمرده می شدند از فرصت های پیش آمده برای حضور و نقش آفرینی استفاده کردند و به تشکیل، مدیریت، و اجرای برخی از آئین ها و مراسم برخاستند. این که به راستی چه میزان در این حوزه توفیق یافتند و از چه راه ها و ابزارهایی در این راستا یاری جستند و تبعات حضورشان چه بود، در این مقال به بحث گرفته می شود. اساس رویکرد مقاله آن است که زنان با برگزاری مراسم محرم و سوگواری ها یا تامین مخارج آن و نیز با برگزاری تعزیه و نذری دادن بر ضرورت حضور اجتماعی خود مهر تایید زدند، چنان که زمینه های بازنگری هایی را در نگاه مردانه به آئین ها فراهم ساختند.
کلیدواژگان: زنان، آئین ها و مراسم مذهبی، تعزیه، روضه خوانی، نذری، عهد ناصری، باورها
-
Pages 1-22Prison is one of the oldest institutions in human society that can be used to sentence criminals. This punishment was used less and more during the pre-modern era in which physical punishment was used. by breakdown in social constructions including intellectual and physical construction those punishments also changed in prison. Prisoners are entitled to rights that even the first Pahlavi dictatorship could not ignore all of them. In this paper the development and continuity of a phenomenon as ‘hunger strike’in prison has been investigated by using the theory of Anthony Giddens: ‘structuration’.Keywords: prison, hunger strike, the first Pahlavi, ghasr prison, structuraction
-
Pages 23-38After the formation of Islamic government by holy prophet، muhamad (pbuh)، and the caliphs’ governance، Islamic countries sometimes confronted with an increasing or decreasing in incomes، and meet with some unpredictable expenses. Gaining new economical sources they think about new solutions to reduce these expenses. One of these proposed solutions was market tax that was welcomed. This kind of tax that existed in former states too، in the Umayyad dynasty and Abbasid caliphate has been executed by a special method. Here we try to explain features and reasons of those circumstances and their consequences، by referring to historical data specially that which is relevant to that era.Keywords: market, market tax, Umayyad dynasty, Abbasid caliphate, Hesham, Ibn, Abdulmalek
-
Pages 39-64Iranian historiography، despite its variation and plurality، because of its indifference to people and social developments must be criticized. Above all، natural disasters are noticeable. Therefore، present article، after mentioning the most noticeable natural disasters at middle ages of Iran and its consequences، talks about the impact of this fateful issue upon the life of people and state''s destiny. The findings show that at this period natural disasters like earthquake، flood، drought، snow، cold، and storm had unpleasant consequences such as famine، infectious disease and decreasing in population. States almost didn''t prevent and reduce the demolishing power of those disasters somehow because of their dictatorship، their being foreigner، their nomadic character، natural circumstances of Iran and ….Keywords: natural disasters, middle ages, iran, consequences, reactions
-
Pages 65-87It is a reality that there is less female historians in compare with male historians. The reality is problematic! Is history a male knowledge with a manly nature? or there is a series of obstacles that prevent women from historiography? Is our receiving of history as a knowledge with a subjectical difinition led to women unwillingness to historiography? And finally: What capacities will became activable if women decide to writting history? With a such questions and with a history-psychological approach، the ‘Pink History’ want to study on relationship between feminine mentality and history as a knowledge. Two aims of the survey is: - Enumerate some of obstacles at the head of women to writting history; - Presenting some proposals for history knowledge elevation by way of mor women partnership in histiriography.Keywords: history_historiography_history as a knowledge_Pink History_women
-
Pages 89-113Chivalry rituals، is one of the lasting traditions in Iran’s history، from old ages to now. In spite of influence and expansion of this way of life، most of researchs relevant to this issue mainly ignored social-economical features of it. Here we try to prove its combination with Sufism. We can find this features only scarcely in Baghdad chivalry tradition. Only at abbasid caliphate (naser) we see it in an organized form. In this paper we use descriptive-analytic method.Keywords: chivalry, ayyar, Malamatieh, Sufism
-
Pages 115-132Naseeruddin Shah''s period، is a turning point in history of awakening of Iranians and extension of sciences and penetration of new thoughts، and therefore expansion of public affairs. Even though، women couldn''t play their role appropriately yet. Religious rituals and costumes caused they entered to cultural and religious affairs in spite of all of obstacles. We see this especially in Muharram’s period and the mourning rituals relevant to it. Even though they have been considered as second gender، use the opportunity to play their role in managing this rituals. Here، we try to evaluate the degree of their success.Keywords: women, religious rituals, passion play (tazieh), remember the martyrs of karbala votive offering, naseeruddin shah's period, beliefs
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.