فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری
پیاپی 13 (تابستان 1392)
- تاریخ انتشار: 1392/06/18
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 1-18
در طول چند دهه اخیر، توسعه بی رویه شهر نشینی، مهاجرت، ازدیاد جمعیت و تغییر در شیوه زندگی، دگرگونی بیشتر در ساختار زندگی شهری را فراهم آورد و سبب زوال کارکردهای بافت سنتی گردید. در این میان کیفیت زندگی به عنوان راهی برای مقابله با این دگرگونی ها از سوی سیاست گذاران و برنامه ریزان در سطوح بین المللی و ملی مطرح گردید. در پژوهش حاضر به منظور سنجش کیفیت زندگی در محله های 14 گانه شهر چالوس، از روش های توصیفی- تحلیلی، و تحلیل رگرسیون و همبستگی پیرسون استفاده شده است. با توجه به جمعیت 45625 نفری شهر در سال 1385، بر اساس جدول مورگان و کرجسی، نمونه ای با حجم 380 نفر تعیین و به همین تعداد پرسشنامه هایی تهیه و در بین محله های شهر توزیع شد. ضریب آلفایی کرونباخ 0.803 نشان دهنده روایی بالای پرسشنامه بوده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد شهروندان نسبت به شاخص ها تا حدودی راضی اند و کیفیت زندگی در شهر چالوس متوسط و نسبتا زیاد است. محله 10 با بیشترین میزان رضایت مندی، و کیفیت زندگی بالا، مطلوب ترین محله و در مقابل محله 14 با کمترین میزان رضایت مندی و کیفیت زندگی پایین، نامطلوب ترین محله مشخص شد. در اکثر محله ها، دو شاخص ارتباطی – حمل و نقل و دسترسی- خدماتی بیشترین نارضایتی و شاخص همبستگی اجتماعی بیشترین رضایت مندی شهروندان را به خود اختصاص داده اند. ضریب رگرسیون(β)، نشان داد که بیشترین تاثیر علی بر کیفیت زندگی در شهر چالوس مربوط به شاخص محیطی با ضریب تاثیر 127/0 است.
کلیدواژگان: توزیع فضایی، کیفیت زندگی، محله، شهر چالوس -
صفحات 19-34
روند تحولات اقتصادی، اجتماعی دهه های اخیر و گوناگونی بستر جغرافیایی؛ به شکل گیری نوعی خاص از نظام فضایی استقرار گاه های انسانی منجر شده است. عدم تعادل میان مراکز روستایی و شهری در زمینه های مختلف توسعه، موجب برهم خوردن نظم فضایی سکونتگاه ها از یک سو و رشد شتابان و بی رویه بعضی از شهرهای درجه اول گردیده است. نمونه آن، نامتعادل بودن ساختار فضایی استان زنجان است. قطبی شدن جمعیت آن در شهرستان زنجان، تمرکز انواع فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در شهر زنجان، باعث برهم خوردن سلسله مراتب منطقی و منظم در مرتبه و اندازه سکونتگاه ها گردیده است. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی – تحلیلی، با استفاده از روش اسنادی و آماری و بهره گیری از مدل گاتمن اسکالوگرام، به تحلیل عدم تعادل فضایی خدمات اقتصادی، اجتماعی بپردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که شهرستان های ایجرود، خدابنده، طارم و ماهنشان به طور کلی، از مدار توسعه استان زنجان فاصله دارند و لازم است که در برنامه‌ریزیها در اولویت قرار گیرند.
کلیدواژگان: عدم تعادل فضایی، توسعه، مدل گاتمن اسکالوگرام، ضریب پراکندگی، استان زنجان -
صفحات 35-56سرمایه اجتماعی را می توان یکی از مشخصه های توسعه پایدار دانست به گونه ای که در یک جامعه پایدار، درجه بالاتری از سرمایه اجتماعی وجود دارد. سرمایه اجتماعی محصول تعاملات اجتماعی است که هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی در میان شبکه اجتماعی در سطح محله های شهری از وسعت و عمق بیشتری برخوردار است؛ زیرا حس همبستگی اجتماعی، اعتماد میان شهروندان و کنترل های غیررسمی که امروزه همگی در بحث های نظری از مولفه های سرمایه اجتماعی به شمار می روند، در سطح محله های شهری شکل می گیرند و انتظام می یابند. آنچه که در سطح محله های شهری کمک موثری به ایجاد مولفه های سرمایه اجتماعی می کند، در حقیقت کیفیت کالبدی- فضایی این مکان ها است که حضور یا عدم حضور ساکنان و به تبع آن شکل گیری تعاملات اجتماعی را به همراه دارد. مسجد، بازارچه، پارک محله، پیاده رو، بخش هایی از خیابان، مغازه ها و غیره، همگی مکان هایی برای برقراری روابط چهره به چهره به شمار می روند. به این ترتیب، بدون شک کیفیت کالبدی مکان شهری در میزان و نحوه برقراری این روابط اثرگذار خواهد بود. به عبارت دیگر، سازمان اجتماعی موجود در محله شهری، روحی است که در دل جسم محله، کالبد محله دمیده می شود و بدون شک، سلامت و کیفیت آن، در گرو سلامت کالبد محله خواهد بود. در مقاله حاضر بر آنیم تا با بررسی نظریه های مرتبط با مفهوم سرمایه اجتماعی، و استخراج مولفه های مربوط به آن، به تبیین نقش ساختار کالبدی محله های شهری در شکل گیری سرمایه اجتماعی بپردازیم و با بهره گیری از جستارها و تحقیقات موجود، راهبردهایی در این زمینه ارائه نماییم.
کلیدواژگان: محله، اجتماع منسجم محلی، کالبد محله، سرمایه اجتماعی، همبستگی اجتماعی -
صفحات 57-76شهرنشینی از مشخصه های بارز قرن بیستم محسوب می گردد که همواره تحت تاثیر نگرش های فلسفی و با ارائه طرح و برنامه های خاص در مقاطع زمانی مختلف به دنبال ایجاد رفاه و آسایش برای شهروندان و کاهش معضلات فراروی جوامع است. جنبش مدرنیسم متعاقب انقلاب صنعتی و بر پایه خرد و قدرت تکنولوژی شکل گرفت و شهر نیز به عنوان نماد تمدن مدرن تحولات بزرگی را از آن پذیرفت در همین راستا برنامه ریزی شهری با تکیه بر قدرت تکنولوژی به سمت شهرسازی ماشینی روی آورد اما شهر حاصله از تمدن مدرن در بستر حدود یک قرن دچار مشکلاتی گردید. متعاقب آن دهه های آخر قرن بیستم از طرفی شاهد نگرش فلسفی پست مدرنیسم و از طرف دیگر ظهور پارادایم توسعه پایدار هستیم که علوم مختلف و برنامه های آنها را تحت تاثیر خود قرار داده اند. شهرسازی و برنامه ریزی شهری نیز در انتقاد بر عملکرد مدرنیسم و در چارچوب پارادایم توسعه پایدار به ارائه الگوی توسعه پایدار شهری پرداخته و در طرح و برنامه های خود تحولاتی را داشته است. این تحقیق که با روش توصیفی – تحلیلی و تکیه بر اسناد مکتوب انجام گرفت نشان می دهد که تغییر پارادایم مدرنیسم به پست مدرنیسم در شهرسازی سبب تغییر نگرش در دیدگاه های اقتصادی و اجتماعی در تهیه طرح ها شده است به گونه ای که شاهد جایگزینی طرح هایی مثل طرح های ساختاری – راهبردی و همچنین طرح های استراتژی توسعه شهری و سایر طرح ها به جای طرح های جامع مدرنیستی هستیم که اصل را بر منطقه بندی و تفکیک کاربری اراضی می گذاشت و برنامه ریزی فیزیکی و کالبدی بر ساختار طرح ها سنگینی می کرد و مردم و ویژگی های اجتماعی و اقتصادی و نیاز و خواسته آنها کمتر مورد توجه قرار می گرفت اما در چارچوب پارادایم پست مدرنیسم مطالعات و برنامه ریزی ها جنبه چندبعدی به خود گرفته و تاکید بیشتر بر مشارکت های مردمی است. در همین راستا الگوهای جدید برنامه ریزی شهری با تکیه بر مدیریت بین رشته ای به دنبال تحلیل و تلفیق شرایط اجتماعی – اقتصادی در کالبد شهرها در آینده دارد.
کلیدواژگان: مدرنیسم، پست مدرنیسم، برنامه ریزی شهری، راهبرد توسعه شهر، طرح های ساختاری، راهبردی -
بررسی علل تغییر کاربری اراضی در طرح های تفصیلی شهری و تاثیر آن بر خدمات شهری مطالعه موردی شهر مرودشتصفحات 77-96ناکارآمدی طرح های توسعه شهری از جمله طرح های تفصیلی شهرها با واقعیت های موجود در جامعه در قالب پدیده های اجتماعی در شهرها بروز می کند. یکی از این معضلات تغییرات کاربری اراضی شهرهاست که برخلاف ضوابط و مقررات طرح های تفصیلی به صورت قانونی و غیرقانونی در شهرها شکل گرفته است. حاصل این تغییرات به وجود آمدن عدم تعادل در خدمات شهری و نزول مستمر کیفیت محیط شهرهاست. در این تحقیق سعی شده است که از طریق بررسی های کتابخانه ای، توزیع پرسشنامه بین جامعه هدف، موارد تغییرات صورت گرفته در کاربری های مصوب شهر مرودشت در فاصله سال های 1385- 1375 و علل آنها با استفاده از نرم افزارهای ARC GIS، AUTO CAD وspss مشخص گردد. در بررسی علل تغییر کاربری اراضی شهرها بیشترین سهم متعلق به عوامل اقتصادی و قانونی است که به موضوع عدم وجود منابع پایدار درآمدی در شهرداری ها و فقدان عوامل قوی ضمانت اجرایی در قوانین و مقررات شهرسازی مرتبط است.
کلیدواژگان: تغییر کاربری، طرح تفصیلی، قوانین شهرسازی، درآمد پایدار شهرداری ها -
صفحات 97-112در دوران حاضر تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا نشان دهنده توزیع قدرت در جامعه مردم سالار دینی ایران و سیاست دموکراتیک کردن اداره امور محلی از ناحیه دولت است. انتظار آن است که با برخورداری از سازمان دمکراتیک محلی، شاهد گسترش نهادهای غیردولتی، افزایش مشارکت مردم در اداره امور خود و پاسخگو نمودن نهاد مدیریت امور محلی باشیم و تا اندازه زیادی به سمت توسعه یافتگی حرکت نمود. ایجاد شوراهای اسلامی شهر و روستا با چنین گستردگی و اهمیت در تاریخ ایران بی سابقه است. در پایان دهه هفتاد، با شکل گیری شوراهای اسلامی شهر و روستا، حضور بی سابقه شهروندان جهت مشارکت در این شوراها شکل گرفت. اما بنا به دلایلی، مشارکت شهروندان در دوره های بعدی کاهش یافت. این تحقیق با رویکردی علمی و در چارچوب رهیافت رفتارگرایی، تاثیر عملکرد شورای شهر تهران بر نگرش شهروندان، نسبت به مشارکت سیاسی را مورد ارزیابی قرار داده است. بر این اساس، در یک پیمایش اجتماعی سوالاتی مطرح گردیده که پاسخ شهروندان ما را به یافته های علمی رهنمون ساخته است. از مهمترین نتایج این پژوهش می توان به موارد ذیل اشاره کرد: در بعد شناختی، آشنایی شهروندان با وظایف شورای شهر و اقدامات آن بسیار ضعیف است. در بعد انگیزشی، تمایل به مشارکت بیشتر توسط شهروندان در شورای شهر مشاهده می شود و در بعد رفتاری حضور اندک پاسخ دهندگان در انتخابات شورای شهر مشهود بوده که با نتایج انتخابات شورای شهر نیز همخوانی دارد.
کلیدواژگان: مشارکت و مشارکت سیاسی، شورای شهر تهران، مدیریت شهری، رهیافت رفتارگرایی، نگرش سنجی -
صفحات 113-128برای رسیدن به توسعه پایدار داشتن برنامه ریزی با تکیه بر ارزیابی همه جانبه محیط طبیعی امری ضروری است. با توجه به اینکه محیط زیست طبیعی توان اکولوژیکی محدودی را برای استفاده های انسان داراست، بنابراین، ارزیابی توان اکولوژیکی به عنوان هسته مطالعات زیست محیطی با پیشگیری بحران های موجود، بستر مناسبی را برای برنامه ریزی زیست محیطی فراهم می آورد. تحلیل قابلیت اراضی برای توسعه شهری یکی از اصلی ترین مقولاتی است که برنامه ریزان شهری با آن سروکار دارند. در این مقاله طی رویکرد ارزیابی چند معیاره با استفاده از روش ترکیب خطی وزن دار و در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، ارزیابی توان اکولوژیکی حاشیه شهر تبریز برای توسعه کالبدی بر پایه مشاهدات محیطی (طبیعی و انسانی به تعداد 12 معیار) صورت گرفته و نقشه نهایی در محدوده مذکور تهیه شده است. این نقشه نواحی مناسب برای توسعه کالبدی شهر را نشان می دهد. نتایج این پژوهش می تواند مورد استفاده برنامه ریزان شهری قرار گیرد.
کلیدواژگان: ارزیابی توان اکولوژیک، توسعه پایدار شهری، ارزیابی چند معیاره، سنجش از دور، سیستم اطلاعات جغرافیایی، تبریز
-
Pages 1-18
In Iran during the recent decades، uncontrolled extension of urbanization and migration، and population growth and urbanization and lifestyle changes caused changes in urban life and decline in functions of traditional structures. Life quality was proposed as a way to deal with these changes by policy makers and planners at national and international levels. In this study، we use descriptive and neighborhoods analysis to evaluate life quality in 14 neighborhoods of the Chalous city. According to the Morgan-Krjsy table، we performed questionnaires with sample size of 380 in Chalous''s neighborhoods. The results show Chalous''s citizens are satisfied and life quality in the City of Chalous is relatively high. Neighborhood 10 has the highest level of satisfaction and the highest life quality whereas neighborhood 14 has the lowest satisfaction and the lowest life quality. In most the neighborhoods، citizens have the least satisfaction in the two indicators of communication-transport and access-services and they have the highest satisfaction in the indicator of social solidarity. Neighborhoods coefficient (β) showed that the environmental indicator has the greatest impact on Chalous’s life quality with the impact factor of 0. 127.
Keywords: Spatial distribution, quality of life, neighborhood, Chaloos city -
Pages 19-34
In recent decades, economic and social developments have resulted in a distinctive type of spatial organization in human settlements. Human settlements have been disrupted by an imbalance between rural and urban centers in various development fields, leading to polarized and unprecedented growth in some cities. Zanjan is one example of this kind of urban growth. The concentration of economic, social, and cultural activities in Zanjan has disrupted the natural hierarchy of rank and settlement size in the city. The purpose of this descriptive-analytical study was to analyze the spatial inequality in the provision and delivery of economic, social, and cultural services in Zanjan by using official statistics and data, and by employing the Guttman Scalogram model. Ijrood, Tarom, and Mahneshan should be given priority in future economic, social and cultural planning based on research findings.
Keywords: spatial inequality, development, Guttman Scalogram model, Zanjan Province -
Pages 35-56Social Capital could be considered as one of the indicators in the concept of Sustainable Development; hence، in a sustainable society، a higher degree of social capital would be expected. But Social Capital is the product social interactions (both quantitatively and qualitatively)، which could be mainly obtained through the Social Networks in urban communities. Meanwhile، the sense of Social Cohesion، Social Trust and Social Control، all of which are today considered as the significant components of Social Capital، especially in the theoretical and literature debates، are formed and organized in Urban Communities. The best known means to build Social Capital components in urban neighborhoods and communities، would be the physical and spatial qualities of the place through which the Social Network would occur at the community as a result of the formation of more desirable Social Interactions. The local mosque، central plaza and park، sidewalks، streets، shops، etc. are some kinds of places in which we could expect these interactions to happen. Therefore، the physical quality of urban space would be obviously a decisive issue in the formation of these relationships. In other words، the Social Organization in Urban Communities would be considered as a spirit blown into its corps، its physical aspect and undoubtedly، its health and state would therefore depend on the physical aspects of the neighborhood. Reviewing and analyzing the literature for the concept of Social Capital and its components، in this paper، we would be expressing the role of the urban communities’ physical structure in creating Social Capital in order to achieve some guidelines based on researches and queries.Keywords: Community, Structure of Urban Community, Social Capital, Social Cohesion
-
Pages 57-76Urbanization is from the obvious specialties of the twentieth century that attempting to make the citizens welfare and solve their problems. The last decades of the twentieth century also saw the emergence of postmodernism''s philosophical approach and sustainable development paradigm. Postmodernism and sustainable development paradigm affected on various sciences programs. Urbanization and urban planning to reconsider in his plans against modern practice. This research is descriptive - analytical method and written according historical documents. Studies show that paradigm change from modernism to postmodernism and caused a greater focus on social issues and plans. In modern urbanism was prepared Comprehensive Plans and noted on land use and zoning. The new paradigm has replaced the Structural - Strategic and City Development Strategy (CDS) designs with comprehensive plans. Postmodern urbanism followed attracts public participation for designing in city environments. Urban planning new patterns emphasis on interdisciplinary management and socio - economic conditions for planning in cities. So the postmodern paradigm added new principles from community-based to physical planning in cities.Keywords: modernism, postmodernism, urban planning, city strategy development, structural, Strategic design
-
Pages 77-96Inefficiency of city development plans specially detailed plans with existing facts in community reveals in social phenomena''s form. One of these complicates is urban service land sue changes that had shaped in cities against standards and regulations in legal and illegal shapes. Results of these change is to created difference in urban services and constantly decrease of urban environmental quality. In these research has tired via library survey، questionnaire distribution between goal society، specify the created changes in approval lean use in Marvdasht city between 1375-1380 with use the Auto cad and Arc GIS soft wares. In examination causes of cities land use change، most portion belong to economical and legal factors، that it''s related to nonexistence of income sustainable resources in municipalities and lake of strong guaranty performance in urban standard and regulations.Keywords: Land use change, Urban services, Municipality income, standards, regulations
-
Pages 97-112In the present era of urban and rural Islamic councils representing the distribution of power in a democratic society، religious and democratic policy making local government area of the state. With expected that the local Democratic organization، control of non-governmental organizations، increase public participation in its governance and accountable institutions to manage local affairs and to have a lot to be moving towards development. Islamic councils of cities and villages، the extent and significance is unprecedented in Iranian history. At the end of the seventies، with the formation of city and village councils، the unprecedented participation of citizens in the council was formed. But for some reasons، the participation of citizens in later periods decreased. This research approach and the approach of behaviorism، the influence of Tehran City Council on citizen attitudes toward political participation have been evaluated. Based on this development، in a social survey questions have been raised that the response of our citizens has led to scientific findings. The most important results can be pointed to the following: in the cognitive، familiarity with the duties of citizens، city council and its action is very weak. In the motivation، desire to see more participation by citizens in the City Council and Few respondents participated in municipal elections and in the behavioral evidence that is consistent with the results of the municipal elections.Keywords: Participation, political participation, Tehran city council, city manager, behaviorism approach, attitude assessment
-
Pages 113-128To achieve a sustainable development plan based on a comprehensive assessment of the natural environment is essential. Since the natural environment for human-ecological potential is limited، evaluation of the ecological crisis prevention as a core environmental studies، environmental planning، provides an appropriate context. Analysis capability of land for urban development is one of the main categories of urban planners who deal with it. In this paper، a multi-criterion evaluation approach using weighted linear combination method in GIS environment is evaluated based on observations of the physical development of ecological environment margin Tabriz (natural or man of 12 criteria) and the final map has been produced in the area. This map shows suitable areas for the city''s physical development. The results of this study can be used by urban planners.Keywords: Ecological potential Evaluation, urban sustainable development, a multi, criterion evaluation, geographic information system Tabriz
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.