ماهنامه طیف برق
پیاپی 40 (مهر 1392)

در آستانه برگزاری نمایشگاه سالانه تلکام در مهرماه سال جاری و با توجه به تغییر دولت و شعارهایی که در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات از سوی وزیر فاوای یازدهم مطرح شده است، تصمیم گرفتیم تا با سوالاتی یکسان به سراغ فعالان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در لایه های کلان مدیریتی، ارائه خدمات و صنعت رفته و نظرات آنان را در مورد تحولات اخیر ICT و بایدها و نبایدهای دولت یازدهم جویا شویم. طی این مصاحبه ها نکات مهم و قابل توجهی مطرح شد که می توانند برای مدیران و تصمیم گیران جدید حوزه ارتباطات کشور قابل استفاده باشد.

اول بنا بود به بهانه آغاز به کار دولت جدید و در پیش بودن نمایشگاه تلکام، یک مصاحبه کوتاه با دکتر داشته باشیم. مثل مصاحبه هایی که با تعدادی از کارشناسان و مدیران ارشد حوزه فاوا داشتیم. مصاحبه که انجام شد و نتیجه را بنا به درخواست خودشان برایشان فرستادیم، بحث کامل تر و مفصل تر از آنچه در ابتدا فکرش را می کردیم شد. بنابراین تصمیم گرفتیم آن را جداگانه کار کنیم. دکتر فریدون قاسم زاده چهره شناخته شده صنعت فاوا کشور است که دانش تئوری و دانشگاهی خود را با صنعت و عمل پیوند زده و اکنون یکی از بزرگترین شرکت های IT بخش خصوصی در ایران را مدیریت می کند. شنیدن و خواندن توصیه های یک فعال موفق کسب و کار در حوزه IT در آغاز به کار دولت تدبیر و امید حتما می تواند مورد توجه تصمیم گیران و سیاستگذاران قرار گیرد.

روند به خدمت گرفتن فناوری LTE در شبکه های موبایل، پاسخگویی بهتر شبکه ها به درخواست های مشترکان و ایجاد جریان های جدید و رو به رشد درآمدی برای بازیگران مختلف زنجیره ارزش صنعت و خدمات مخابراتی را به همراه داشته است. این در حالی است که LTE دارای پتانسیل بالایی برای تسریع تغییرات رفتار کاربران در استفاده از خدماتی چندرسانه ای باندوسیع است و می تواند چالش هایی را برای اپراتورها در زمینه شناسایی دقیق تر نیازهای مشترکان و پاسخگویی به روند فزاینده ترافیک چندرسانه ای به دنبال داشته باشد.

دکتر علی اکبر جلالی، استادیار دانشگاه علم و صنعت ایران و برنده جایزه خلاقیت و نوآوری در آسیا و اقیانوسیه به دلیل نخستین روستای الکترونیکی ایران (شاهکوه) و بانی و مشاور پروژه ملی تجهیز 10هزار دفتر ICT روستایی در کشور هستند. سوابق دکتر جلالی در زمینه توانمندسازی مردم در حوزه های مرتبط با فاوا در کنار نیاز کنونی کشور برای خروج از رکود تورمی و ایجاد اشتغال، ما را بر آن داشت که در دفتر کار ایشان در دانشگاه علم و صنعت در مورد پتانسیل های حوزه فاوا در ایجاد اشتغال با ایشان به گفتگو بنشینیم.

پس از ابلاغ مصوبه شورای عالی فضای مجازی در خصوص سیاست های حاکم بر راه اندازی نقاط تبادل ترافیک داخلی (IXP) در مردادماه و افتتاح دو مرکز IXP در ساختمان LCT و مجتمع انقلاب اسلامی توسط شرکت ارتباطات زیرساخت در شهریور سالجاری، به نظر می رسد برای اینکه گام های پیموده شده در این حوزه به سرانجام مطلوب برسد، لازم است تا از تمامی ظرفیت های پیش رو در توسعه IXPها بهره گرفته شود. از این رو، در این مقاله سعی شده است تا ضمن معرفی دقیق تر IXP و انواع آن، نحوه اتصال و سرویس های قابل ارائه این مراکز مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

با تغییر سلیقه عمومی مردم در استفاده از انواع محتوای چندرسانه ای باندوسیع با فناوری های مختلف استریمینگ، کم کم اپراتورهای مخابراتی نیز به اهمیت تجهیز زیرساخت های خود با شبکه های محتوارسان (CDN) به منظور بهره برداری از فرصت ها و پتانسیل های این حوزه پی بردهاند. این در حالی است که به اعتقاد بسیاری از فعالان صنعتی، از بررسی تحولات فناوری حوزه CDN این چنین برمی آید که در آینده باید منتظر تغییرات نوآورانه ای در این حوزه باشیم.

به عقیده اقتصاددانان فاکتوری که می تواند اعتماد مردم را طی سال های آینده به دولت یازدهم افزایش دهد، اتخاذ سیاست های مناسب برای کاهش تورم و افزایش اشتغال زایی است. البته با توجه به شاخص های فعلی اقتصادی و محدودیت منابع موجود، شاید در نگاه اول متصور شدن اشتغال زایی برای خیل عظیم تحصیلکردگان بیکار در صدر اولویت های دولت یازدهم کمی غیرواقعی جلوه کند. اما به نظر می رسد که می توان با بررسی دقیق هر بازار و شناسایی فرصت های مناسب تجاری و سرمایه گذاری، شرایط را برای اشتغال زایی فراهم ساخت. از سوی دیگر، از آنجاکه علت اصلی تورم در کشور وجود نقدینگی بالا در کنار کمبود کالا و خدمات است، با معرفی فرصت های سرمایه گذاری جدید می توان سرمایه هایی را که غالبا در بخش های غیرمولدی همچون خرید و فروش سکه و ارز سرمایه گذاری می شوند، جذب کرده و با جذب این نقدینگی به کاهش تورم و رشد اقتصادی کمک کرد. حوزه ICT نیز از این امر مستثنا نیست و به عقیده نگارنده، سنگ بنای لازم برای بهبود شرایط کنونی این حوزه، شناسایی و معرفی فرصت های سرمایه گذاری برای فعالان این حوزه است.

بنابر آمارهای منتشر شده در سال 91، 28.5درصد از جمعیت 75میلیونی ایران در روستاها زندگی می کنند، ولی علی رغم توجه به میزان اتکای اقتصاد کشور ما به فعالیت های این قشر، نحوه فعالیت های اقتصادی اهالی روستا در حال حاضر با چندین سال پیش تفاوت چندانی نکرده است و فناوری های جدید حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات که در جامعه شهری کشور ما هر روز بیشتر از گذشته مورد استفاده و بهره برداری قرار می گیرند، تاثیر چندانی بر شرایط زندگی و کسب وکار روستائیان نداشته است. برای مثال، روستائیان هنوز با روش های قدیمی و سنتی محصولات خود را به واسطه ها می فروشند و امرار معاش می کنند و شاید کمترین اشتیاقی برای تغییر این روش ها در میان آنها دیده نمی شود. علت این امر را تنها می توان در عدم آگاهی از مزیت های این فناوری ها و خدمات جستجو کرد. راه انداختن کسب وکارهایی که به ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای روستائیان منجر شود، می تواند راهکاری مناسب برای حفظ روستانشینی و ایجاد انگیزه برای توسعه روستاها در میان روستائیان باشد.

گره خوردن استفاده های متنوع وب با زندگی روزمره مردم موجب شده است که برخی از بازیگران منطقه ای با تکیه بر بهره گیری از فرصت هایی چون زبان بومی و ارتباط تنگاتنگ با کاربران، نفوذ قابل توجهی در منطقه خود داشته باشند و به رقبایی قدرتمند برای بازیگران جهانی حوزه وب بدل شوند. در ادامه، دو الگوی موفق بهره برداری از وب که در کشورهای چین و روسیه مورد بررسی قرار گرفته و دلایل موفقیت آنها مورد تحلیل قرار می گیرند.

امروزه دیگر می توان بدون تردید فناوری را به عنوان اساسی ترین رکن رقابت پذیری بنگاه ها و کشورها به شمار آورد. مطالعات صورت گرفته در مورد بسیاری از کشورهای نه چندان ثروتمند دیروز و صنعتی شده امروز نشان می دهند این کشورها با توسعه هوشمندانه فناوری و صنایع دانش بنیان، توانسته اند فاصله خود را با کشورهای پیشرفته کاهش دهند. از دیگر سو، حتی کشورهایی که در حال حاضر با بهره گیری از نیروی کار ارزان به رقابت در عرصه های جهانی می پردازند، به دنبال تقویت و توسعه فناوری در کشور خود هستند، چراکه به خوبی می دانند پایداری مزیت کشورهای در حال توسعه در میان مدت و بلندمدت به افزایش قابلیت های فناورانه آنها متکی است. در این بین، نکته حایز اهمیت آن است که به باور بسیاری از صاحبنظران، کشورهایی مانند ایران که حدی از رفاه اقتصادی را تجربه کرده اند، توانایی وارد شدن به رقابت ویرانگر بر سر قیمت ها و دستمزدهای پایین را ندارند و از این رو، لازم است تا به صورت هوشمندانه بکوشند تا با افزایش قابلیت های فناورانه خود، به سطوح بالاتری از رقابت و فناوری وارد شوند، حال آن که منطق نظام تقسیم کار جهانی به صورت خود به خودی به این امر منتهی نخواهد شد.

تاکید وزیر جدید ارتباطات بر افزایش کیفیت و رقابت در خدمات، نویددهنده باز شدن روزنه تازه ای در توسعه بازار ICT کشور است. برای اینکه این روزنه مهم در نگرش دکتر واعظی به رویکرد اجرایی مسوولین وزارتخانه مبدل شود، بهره گیری از تجارب جهانی در حوزه سیاست گذاری و تنظیم مقررات می تواند بسیار مفید واقع شود. در قوانین مربوط به تنظیم مقررات دسترسی باز (OPAR)که در چند سال اخیر مورد استفاده سیاستگذاران و قانونگذاران کشورهای مختلف دنیا قرار گرفته است، شرایط قانونی لازم جهت در اختیار قراردادن یکسان و عادلانه منابع زیرساخت و لایه دسترسی شبکه های باندوسیع برای تمامی فراهم کنندگان خدمات مهیا می گردد تا از این طریق، ضمن افزایش رقابت در عرضه خدمات نوآورانه باندوسیع، مردم نیز قادر به دریافت خدمات با کیفیت بیشتر و ارزان تر باشند.

بدون شک ارتباطات و فناوری اطلاعات یکی از حوزه های راهبردی کشورها در دنیای امروز است و سطح فعالیت های مولد کشورها در این حوزه، تاثیر بسزایی در روابط بین المللی آنها ایفا می کند. مطالعه روند موفقیت کشورهای پیشرو در تولید و ارائه خدمات حوزه فاوا، بیانگر وجود چرخه کامل و مولدی است که حلقه نهایی آن بنگاه های بزرگ فناور به عنوان محملی برای تجاری سازی دستاوردهای علمی هستند.

پس از اینکه ایجاد دولت الکترونیک (e-Government) در ایران مطرح شد، همواره نگاه مضطربانه ای نسبت به کاهش نقش افراد و در نتیجه کاهش نیروی کار در سازمان ها و به تبع آن کاهش موقعیت های اشتغال زا در دولت دغدغه تحلیلگران این عرصه بود. پس از مدتی این نگاه «به طور کامل نادرست» زیر سوال رفت و ظرفیت وب و دولت الکترونیک منجر به ایجاد واحدها یا بخش های IT یا ICT در تمام سازمان ها و شرکت های دولتی و خصوصی کشور گردید و به یکباره ظرفیت اشتغال زایی بزرگی را به کشور تزریق کرد. بدین ترتیب پس از ظهور دولت الکترونیک نقش افراد درگیر با جریان های کاری از حالت اجرا به حالت نظارت و مدیریت جابه جا شد و دیدگاه نادرستی که ظهور دولت الکترونیک را با حذف حجم زیادی از نیروی اشتغال معادل می دانست طرفدارانش را از دست داد.

وقتی تا سال 2017، از بین هر 5 اتصال باندوسیع سیار (MBB)، یک اتصال به شبکه LTE اختصاص پیدا خواهد کرد، می توان به رشد سریع این فناوری در اقصی نقاط جهان پی برد. بنابر گزارش GSA در سپتامبر 2013، تاکنون 213 شبکه LTE در 81 کشور تجاری شده است. همچنین 456 اپراتور در 134 کشور بر روی LTE سرمایه گذاری کرده اند. از این بین، 391 اپراتور در 125 کشور در حال اجرای پروژه هستند و 52 اپراتور در 9 کشور در حال اجرای آزمایشی خدمات هستند. همچنین انتظار می رود که تا پایان سالجاری میلادی، 260شبکه LTE در 93 کشور مختلف در حال ارائه خدمات تجاری باشند.

در سپتامبر سال جاری، کمیسیون اروپا از طرحی کلان رونمایی کرد که گفته می شود بلندپروازانه ترین برنامه اصلاحات بازار مخابرات در 26 سال اخیر است. بسته قانونی «قاره متصل» در سخنرانی سالانه خوزه مانوئل باروسو رئیس کمیسیون اروپا در سال 2013 معرفی گردید.