نشریه بانوان شیعه
پیاپی 27 (پاییز و زمستان 1390)

یکی از مطالبات برحق زنان در قرن بیستم در کشور های اروپایی و آمریکایی، داشتن حقوق اجتماعی مساوی با مردان، از جمله داشتن حق رای سیاسی بود. از دهه های اول این قرن در کشورهای مختلف به تدریج حق رای زنان عملی شد و در اواخر این قرن رفع تبعیض در همه زمینه ها توسط فمینیست ها مورد درخواست قرار گرفت. جهان مدرن در اوایل قرن بیست و یکم تا حدودی به سمت تشابه نقش های اجتماعی برای زنان و مردان پیش رفت. این الگوی مبتنی بر لیبرال دموکراسی امروزه به عنوان یک الگوی برتر در جریان جهانی شدن به حساب می آید و در اقصا نقاط جهان، زنان در انتظار رسیدن به این حد از مشارکت اجتماعی و بخصوص سیاسی هستند. اما ماجرا در ایران تا حدی متفاوت است. در قرن بیستم زنان ایران با مشارکت در انقلاب مشروطه به فعالیت سیاسی پرداختند و در نهضت های بعدی نیز مشارکت فعال داشتند. با ورود اندیشه های اسلامی به سیاست، تغییر عمیقی در مشارکت سیاسی زنان پدید آمد. این تغییر، خود به عنوان رقیبی برای الگوی لیبرال دموکراسی مطرح است. در این مقاله تلاش ما بر این است تا در یک مطالعه تطبیقی و به شیوه اسنادی، وضعیت سیاسی زنان در دوران پهلوی را با وضیعت ایشان در دوران جمهوری اسلامی مقایسه کنیم. در این نوشتار، به دنبال پاسخ گویی به این سوال نیز هستیم که مشارکت زنان در سه قوه مجریه، مقننه، و قضائیه چگونه بوده و هست؟ حاصل این مقایسه نشان می دهد که وضعیت سیاسی زنان در دوران جمهوری اسلامی پیشرفت چشمگیری داشته است، اما هنوز هم می توان امید به افزایش بیش از پیش آن داشت.

خانواده، ابتدایی ترین و مهم ترین نهاد جامعه بشری محسوب می شود و نقش مهمی در فرایند های اجتماعی و بهداشت روانی فرد و جامعه ایفا می کند. با توجه به اهمیت این نهاد مقدس، شناخت عوامل موثر بر تحکیم آن از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد. برقراری ارتباطات صحیح میان افراد خانواده، یکی از مهم ترین عوامل در تحکیم این وحدت و کاهش آسیب های عاطفی به شمار می رود. در این میان، شنود موثر، یکی از مولفه های برقراری ارتباط درست می باشد. در بررسی های مختلف، مشخص شده است که عدم برقراری شنود موثر میان افراد، زمینه ساز عدم درک متقابل می شود و این امر به مرور زمان، بی اعتمادی میان افراد به ویژه زن و شوهر را فراهم می سازد. زمانی که افراد خود را متعهد سازند تا به سخنان یکدیگر گوش دهند، در حقیقت، نشان خواهند داد که علاقه مند به برقراری یک ارتباط درست می باشند. در این مقاله به بررسی رابطه بین شنود موثر و کاهش آسیب های عاطفی در خانواده پرداخته شده است. جامعه آماری در این تحقیق، خانواده های تحت مشاوره سازمان بهزیستی شهرستان نیشابور می باشد. تجزیه و تحلیل و بررسی داده ها نیز با استفاده از نرم افزار spss صورت گرفته است. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که میان مهارت های شنود موثر، که شامل مهارت های توجه، انعکاسی و پی گیری می باشد، با کاهش آسیب های عاطفی، رابطه معناداری وجود دارد.

هدف اصلی این نوشتار که به روش توصیفی تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و اجرای روش دلفی به رشته تحریر در آمده، عبارت است از بررسی جایگاه هویت فرهنگی و مولفه های آن با تاکید بر دین، در اهداف آموزش و پرورش ایران. به این منظور، ابتدا به واکاوی مفهوم هویت فرهنگی و مولفه های اساسی آن با تاکید بر مولفه های عرصه دین پرداخته و سپس با جست وجو در اهداف کلی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، میزان توجه به مولفه های دینی هویت فرهنگی را مورد ارزیابی قرار داده است. نتایج بررسی ها نشان داده که در اهداف آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، مولفه های دینی هویت فرهنگی از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست و با توجه به اینکه «تقویت و تحکیم هویت دینی نسل جوان» از رسالت های اصلی نظام آموزشی کشور محسوب می شود، نیاز جدی به بازاندیشی و تجدیدنظر در برخی از اهداف نظام آموزشی، احساس می شود.

بررسی تفاوت های زن و مرد در بعد تکوین و تشریع، از جمله مباحث مهم در عرصه مطالعات زنان و خانواده است که دیگر ساحت های زندگی اجتماعی را نیز از خود متاثر می نماید و بی شک، توجه به حقوق طبیعی و تکوینی انسان هاست که زیربنای وضع قوانین الهی و بشری قرار می گیرد. نوشتار حاضر با هدف تبیین نمودن علت برخی تفاوت های تکوینی و تشریعی، در صدد است با بهره گیری از منابع تفسیری، فقهی و... به بررسی این موضوع بپردازد تا از این رهگذر، زمینه هرگونه سوء استفاده از این تفاوت ها را از بین ببرد. به نظر می رسد تفاوت های تشریعی زن و مرد که در شرع مقدس اسلام لحاظ شده، به تفاوت خلقت و طبیعت آنها با یکدیگر باز می گردد و بی شک، این تفاوت ها از سوی آفریدگار حکیمی قرار داده شده که بر اساس علم، عدل و حکمت، انسان ها را آفریده و با در نظر گرفتن استعداد و توانمندی هر یک، آنها را مکلف به تکالیفی نموده است. بنابراین، وجود این تفاوت ها در راستای جذب و انجذاب بیشتر انسان ها و به منظور دست یابی به هدف نهایی از خلقت انسان است.

هدف اصلی این تحقیق، بررسی جرم بی حجاب از منظر قانون مجازات اسلامی و همچنین تحلیل عوامل موثر بر بی حجابی در دانشجویان دختر است. بدین منظور، ابتدا با مطالعه تحقیقات انجام شده در این زمینه، چارچوب نظری تحقیق، تدوین و سپس از طریق اطلاعات حاصل از جمع آوری پرسشنامه و با استفاده از نرم افزار spss متغیرهای مورد نظر وارد معادله رگرسیون لوجستیک گردید.
نتایج حاصل از بررسی نشان می دهد که میزان حجاب دوستان و اطرافیان، برداشت غلط از آزادی و تماشای برنامه های ماهواره ای در مجاورت سایر متغیرها، مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر بی حجابی دانشجویان شناخته شد. در بین این سه عامل، مهم ترین عامل وضعیت حجاب دوستان و اطرافیان است. با در نظر گرفتن اثر تک تک عوامل بدون تاثیر سایر متغیرها بجز سه متغیری که به عنوان مهم ترین عوامل معرفی شد، میزان حجاب خانواده، تقلید از دیگران و میزان اهمیت به مد روز یا مدگرایی به عنوان عوامل تاثیرگذار بر بی حجابی شناخته شدند. با توجه به نتایج بررسی این مدل های آماری از بین این سه متغیر معنی دار و تاثیرگذار، تاثیر مدگرایی از دیگر عوامل چشمگیرتر است.

از موضوعات مهم و بنیادین در ارتباط با حقوق خانواده، بحث ریاست و سرپرستی خانواده است که بسیاری از موضوعات دیگر از آن سرچشمه می گیرد. در فقه و حقوق اسلامی، ریاست خانواده به مرد سپرده شده است، اما در این باره که قلمرو این ریاست تا کجاست تحقیق منسجمی صورت نگرفته است. به عبارت روشن تر، در این باره که حدود لزوم اطاعت زن از شوهر به چه میزان است، به طور مشخص بحث نشده و فقها اگرچه در این زمینه نظریاتی را ارائه نموده اند، اما پراکنده و نامنظم است. از طرفی، روشن نبودن محدوده لزوم اطاعت زن از شوهر، مایه پیدایش اختلافات فراوان در کانون خانواده خواهد بود. از این رو، در مقاله حاضر سعی شده است تا موارد و مصادیق اطاعت زوجه از زوج با توجه به آنچه در لابه لای کتب فقهی آمده، ارائه شود و بر اساس ادله معتبر فقهی، محدوده لزوم اطاعت زن از شوهر مشخص گردد.

راه کارهای مقابله ای با انحرافات جنسی و اخلاقی یکی از مهم ترین مسائلی است که در جامعه کنونی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یکی از مهم ترین شاخه های این انحرافات اجتماعی شامل انحرافات جنسی است که این مقاله به توضیح و تفصیل راه کارهای مقابله با این انحرافات از دیدگاه قرآن کریم می پردازد. از این رو، هدف از پژوهش حاضر، تبیین راهبردها و فنونی است که در قرآن کریم برای بهداشت جنسی و مقابله با انحرافات اخلاقی به تفکیک دوران خردسالی و بزرگسالی مطرح شده است. در این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی به استخراج و تنظیم مطالب پرداخته شده است.
نتایج نشان داد که در قرآن کریم روش های متعددی برای بهداشت جنسی وجود دارد. مهم ترین و شاخص ترین آنها در دوره خردسالی، راهبردهایی است که برخی از آنها عبارتند از: ملاحظه کردن تفاوت های جنسیتی در تعامل با کودکان؛ رعایت بهداشت اخلاقی زوجین در حضور فرزندان؛ جداسازی بستر خواب کودکان؛ پاسخ گویی صحیح به سوالات جنسی کودک، و اجازه گرفتن در حین ورود به اتاق والدین. در دوره نوجوانی و جوانی نیز راهبردهایی همچون آگاهی دادن در زمینه مسائل جنسی، خدامحوری، توجه به قیامت و یاد مرگ، تقویت اراده، بهداشت اخلاقی، تغذیه، ازدواج، و آموزش خانواده در خصوص تکالیف زناشویی می باشدکه در دو بعد «راه کارهای درمانی» و «کنترل» به تجزیه و تحلیل آنها می پردازیم.