فهرست مطالب

الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها، فصلیه علمیه محکمه - سال نهم شماره 2 (پیاپی 27، صیف 2013)

مجله الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها، فصلیه علمیه محکمه
سال نهم شماره 2 (پیاپی 27، صیف 2013)

  • 168 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1392/08/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • رسول بلاوی، مرضیه آباد* صفحه 1
    فراخوانی شخصیت های سنتی در شعر معاصر از تکنیک هایی به شمار می رود که برای باروری متون ادبی و غنی سازی آنها کاربرد دارد. این شخصیت ها به ویژه شخصیت های اهل بیت (ع)، بنا به شرایط ویژه ی آنها، دارای دلالتها و دیدگاه های نوینی هستند که در باروری متون نقش به سزایی دارند.
    یحیی سماوی شاعر عراقی تلاش کرد تا از این شخصیت ها ابزاری هنری، جهت بیان دیدگاه های خود پدید آورد. از جمله مهم ترین شخصیت هایی که در قالب رمز تجلی یافته، شخصیت «امام حسین (ع)» می باشد، این شخصیت مذهبی، بسیار در شعر این شاعر تکرار می شود، اما نه به معنای حقیقی آن، بلکه با دلالتها و دیدگاه های جدید، و اغلب نماد ازخودگذشتگی، ایثار، پایداری، عدالت و نجات دهنده مردم از ظلم و ستم حاکمان جور می باشد.
    مقاله حاضر بر آن است که بر مبنای روش توصیفی – تحلیلی، به شخصیت امام حسین (ع) و دلالتهای نمادین آنها در شعر یحیی سماوی بپردازد، و در آن به بررسی سه دیوان از شعر یحیی سماوی «هذه خیمتی.. فاین الوطن»، و «نقوش علی جذع نخله»، و «لماذا تاخرت دهرا» پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: شعر معاصر عراق، یحیی سماوی، سنت، نماد، امام حسین (ع)
  • محمدحسن معصومی* صفحه 17
    گفتمان ادبی اسلام به عنوان یک ساختار معنایی متکامل، شیوه های بیانی گوناگونی را برای فرستادن پیام خود و نشاندن آن در جان گیرنده بر می گزیند. خاستگاه چنین شگردی این عقیده است که ساختار روانی آدمیان با یکدیگر متفاوت است و همین امر، آفریننده ی اثر ادبی را بر آن می دارد تا برای راهیابی به ژرفای جان مخاطبان به شیوه های گوناگونی دست یازد و از این رهگذر، آرمان خود را به نحوی مطلوب، عملی سازد؛ از همین روی است که گفتمان ادبی اسلام، اکثر انواع ادبی و نیز همه ی صور خیال و شیوه های معنایی را برای رسیدن به آرمان یادشده، که راه خیر و رستگاری است، به کار می گیرد. شایان ذکر است که این گفتمان دینی، خطوطی روشن را مقتدای خود قرار داده است؛ زیرا خاستگاه آن خرد و منطق البته در کنار عواطف زنده و پویاست که آرمان آن ایجاد دگرگونی در گیرندگان پیام بوده و هم زمان این شگردها را در قالب اسلوبی از گفتار می ریزد که پیام را به آسانی ارسال کند.
    جستار حاضر می کوشد به کیفیت به کارگیری انواع ادبی به عنوان یکی از ابزارهای گفتمان ادبی اسلام بپردازد؛ از این رو سعی شده است به طور فشرده و با آوردن نمونه هایی از این گونه های ادبی، که عمدتا از قرآن و احادیث است، به نحوه ی تاثیرگذاری آن بر مخاطبان پرداخته شود.
    کلیدواژگان: انواع ادبی، شیوه های گفتار، فنون ادبی، قرآن و حدیث، گفتمان ادبی اسلامی
  • سمیه حسنعلیان*، سید محمدرضا ابن الرسول صفحه 43
    با توجه به جایگاه والای معلقات در ادبیات عربی و نقش آن در دانش های زبانی چون لغت، نحو، و بلاغت عربی، و نیز در بر داشتن بسیاری از واژگان دوره جاهلی شارحان بسیاری به شرح ابیات این چکامه ها پرداخته اند که از جمله ایشان ابو جعفر احمد بن محمد نحاس در شرح خود با عنوان «شرح القصائد المشهورات الموسومه بالمعلقات» است. وی در شرح خود به موضوعات مختلفی چون نحو، باغت، معنا، و نقد و. . اشاره داشته است.
    از این رو پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، روش نحاس را در مواجهه با نحو و اعراب و موضع او را در مسایلی چون تعلیل، و قیاس مورد بررسی قرار داده است.
    مهم ترین یافته های تحقیق بیانگر این است که توجه نحاس به نحو و اعراب امری آشکار وغیر قابل اغماض بوده، در مواردی چون: اشاره به مرجع ضمیر، بیان معنای حروف، اشاره به دیدگاه کوفیان و بصریان در مسائل نحوی، مشخص نمودن متعلق ظرف وجارو مجرور، اعراب کلمات و جملات، اشاره به برخی نکات آوایی وتوضیح قاعده نحوی بروز می یابد. نیز وی به مقایسه علل نحوی پرداخته و به قیاس نظر داشته، همان گونه که با استشهاد به آیات قرآنی و شعر عربی به توضیح مطالب نحوی در معلقات پرداخته است.
    کلیدواژگان: معلقات، نحو، نحاس، شاهد، قیاس، علل نحوی
  • طاهره ایشانی*، معصومه نعمتی قزوینی صفحه 65
    مقوله ی انسجام، یکی از مباحث مورد توجه زبان شناسان ازجمله زبان شناسان نقش-گرا در تحلیل گفتمان است. از نظر آنان تحلیل گفتمان عبارت است از مطالعه و بررسی ارتباط، هم بستگی و پیوندهای موجود میان جمله ها در گفتمان های نوشتاری و کلامی. به دیگر سخن، نکته ی مهم در چنین تحلیلی، مفهوم انسجام و چگونگی پیوند معانی جمله ها یا گزاره ها در یک گفتمان است. با مروری بر پیشینه ی پژوهش های قرآنی، معلوم می شود که مسئله ی انسجام در قرآن نیز از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و پژوهشگران قرار داشته است؛ به عنوان نمونه برخی از آنان، پدیده ی انسجام در قرآن را از خلال پژوهش در نظم قرآن، تحلیل و بررسی کرده اند که از آن جمله می توان به نظریه ی نظم عبدالقاهر جرجانی اشاره کرد. در پژوهش حاضر با رویکرد زبان شناسی نقش گرا و به روش توصیفی- تحلیلی و آماری، به بررسی کمی انسجام و پیوستگی براساس الگوی انسجام و پیوستگی حسن(1984) و همچنین هلیدی و حسن (1985) در سوره ی مبارکه ی «صف» پرداخته شده و با به کارگیری روشی علمی و نه صرفا نظری، این نتیجه به دست آمده که این سوره، باوجود داشتن تنوع مضمون، از انسجام و پیوستگی بالایی برخوردار است.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، تحلیل گفتمان، زبان شناسی نقش گرا، انسجام، هماهنگی انسجامی، پیوستگی
  • هومن ناظمیان* صفحه 97
    تکنیک های زیبای ادبی و ساختارهای گوناگون زبانی و موسیقایی به کاررفته در قرآن کریم آنچنان مسحورکننده و شگفت آور است که در هر زمان می توان از زاویه ای متفاوت به آن نگریست و از دریای شگفتی های آن چند قطره ای نوشید. رویکرد شکل گرایان و ساختارگرایان به متن ازجمله روش هایی است که می تواند به ما در شناخت برخی ابعاد گوناگون زیبایی های لفظی و معنوی قرآن کریم، یاری رساند. هدف این مقاله، تحلیل فرم و ساختار در سوره ی مبارکه ی تکویر و بررسی ارتباط آن ها با محتوای این سوره است و به همین منظور، ساختارهای زبانی و موسیقایی این سوره و ارتباط آن ها با محتوا، تحلیل و بررسی و ساختار موسیقایی در قالب نمودارهای خطی و ستونی به تصویر کشیده شده است.
    نتایج این پژوهش، نشان می دهد که موضوعات مطرح شده در این سوره بر طبق اصول و مبانی هماهنگ و منسجمی بیان شده به گونه ای که چهارده آیه ی نخست سوره به منزله ی مقدمه چینی برای بیان موضوعات بخش دوم این سوره است. برجسته سازی به صورت توازن آوایی، واژگانی و نحوی به ویژه در بخش اول کاملا مشهود است. ساختار منظم نحوی، استفاده ی گسترده از تکنیک تکرار در سطح حروف و واژگان و موسیقی حروف و واژگان، همگی در خدمت اهداف تربیتی و دینی این سوره قرار دارند. سوره ی مبارکه ی تکویر، ساختارهای زبانی وموسیقایی هدفمند، منظم و منسجمی دارد که همه ی اجزا و عناصر آن متناسب با یکدیگر و هماهنگ با محتوا و اهداف تربیتی و دینی قرآن کریم به کار گرفته شده اند.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، نقد ادبی، سوره ی تکویر، فرم، ساختار
  • مصطفی کمالجو*، زینب کاید عباسی صفحه 117
    طنز و شوخ طبعی از دیرباز در رگ های ادبیات هر کشوری، جاری و ساری بوده است. نجیب محفوظ در رمان «میرامار» در مواجهه با خفقان جامعه اش دارویی بهتر از طنز نمی یابد. او کلام بغض آلود خود را در لفافه ای از ریشخند و طنز و تحقیر و در قالب رمان هایش به مخاطب عرضه می کند. طنز نجیب محفوظ تسکین-دهنده ی آلام مردم زمانه است.
    این پژوهش به بررسی عناصر طنز در کتاب میرامار نویسنده ی توانمند مصری «نجیب محفوظ» می پردازد. ادیبی که به حق، با سلاح طنز، به جنگ با مصایب زمانه ی خویش پرداخت و مسائل و مشکلات سیاسی، اجتماعی و... عصر خویش را با اسلوبی هنرمندانه و گاه با شیوه های نو و ابتکاری مطرح کرد. همچنین در پی آن است که شگردهای خاصی را بشناساند که نجیب محفوظ در طنزش از آن بهره برد.
    طنزهای او یا به شکل هنری و در قالب های بلاغی مثل تشبیه، کنایه، استعاره، اغراق، تضاد و... آمده و یا به شکل شگردهایی مثل کوچک نمایی، اصطلاحات محاوره ای و....
    کلیدواژگان: نجیب محفوظ، طنز، میرامار، عناصر طنز، شگردهای طنز
  • حسین ایمانیان* صفحه 135
    حج ازجمله ی مراسم و آیین هایی است که هرساله در مکه، با شکوه و توجه خاصی انجام می شود. بررسی این آیین زیبا و البته مقدس، ما را با گستره ای از فرهنگ ها و اسطوره های نهفته در پس آن آشنا می کند. اگرچه هنگامه ی حج از آغاز، زمانی برای انجام مناسک و کارهای دینی بوده است، گاه، کام جویان مکه و دیگر سرزمین های اسلامی در دوران جاهلیت و حتی پس از ظهور اسلام، فرصت حج را غنیمت شمرده و آن را زمانی مناسب برای خوش گذرانی یافته اند. برخی شاعران نیز، چه در آغاز اسلام و چه پس از آن همواره این روزها را زمانی برای عشق بازی و عاشقانه سرایی درباره ی زنان حج گزار می دیده اند. در جستار پیش رو ضمن نگاهی به انگیزه های عمربن ابی ربیعه و شریف رضی و دیگر شاعران از غزل سرایی به هنگامه ی حج،تلاش می شود چرایی عاشقانه سرایی آن ها در این مراسم، از دید جامعه شناسی بررسی شود. بیشتر دلایل این امر به پیش از اسلام و عادت های دوران جاهلیت برمی گردد که گاه به دوران اسلامی هم رسیده است و برخی، با شرایط اجتماعی و فرهنگی و دینی پس از اسلام پیوند دارد.
    به نظر می رسد حج، تنها مخصوص انجام مناسک دینی نبوده است، بلکه به مانند فستیوال ها وجشنواره های چندگانه ای بوده است که هر هنرمندی به گونه ای به نمایش مهارت خود می پرداخته است؛ ازجمله ی این هنرمندان، گروه شاعران غزل-سرا بوده اند. وصف ماجراهای عاشقانه ی پیرامون کعبه و نحوه ی آشنایی با معشوقه ها و گفتگوهایی که میان شاعر و ایشان روی داده است و نیز راز و نیازهای طواف کنندگان با ذات یکتا، از رایج ترین درون مایه های حج سروده ها در شعر عربی دوران یادشده هستند.
    کلیدواژگان: حجازیات، حج، حج سروده های عاشقانه، شریف رضی، عمر بن ابی ربیعه
|
  • R. Ballawi, M. Abad* Page 1
    Traditional characteristics in modern poetry are used to enrich the literary texts. These charecteristics, especialty those of Ahle Beit (the progeny of Prophet Mohammad, Pbuh) have new connotations and perspectives in the literary texts.The Iraqi poet, Yahya Al_Samavi, has strived to enjoy the religious charactors as an art device to express his ideas. Imam Hussein (Pbuh) is one these charactors appeared in the form of symbol. Imam Hussain is the most prominent motif in Yahia Al_Samawy’s poem, and often symbolizes devotion, dedication, persistence, justice, and saving people from the tyranny of rulers.Eploying analytic – descriptive method, we try to discuss and analysis the motif phenomenon in Yahia Al_Samawy’s poem. This article surveys three works of poet: “Hazehi khymati fa ein al wattan?”, “Neqosh ala jeza’ nakhle”, and “Le maza taakharte dahran?”
    Keywords: Iraqi poetry, Yahia Al Samawy, Tradition, Symbol, Imam Hussain
  • M.H. Masoumi* Page 17
    Islamic literature discourse picks out different speech styles to convey the massage of speech and make way for penetrating into the soul of the addressee. The origion of this approach is the belief that the psychological structure of human beings varies, and this requires following different speech styles to lead the addressee toward benevolence and well-being by conveying the rightful message. In this regard, literary images and different sentence structures are also used.Among the various styles in Islamic literature discourse, this article has just paid attention to the literary techniques or styles, and attempted to explain how to utilize any of them to communicate with and influence the addressee. It also mentions some Quranic and Tradition examples for each of them.
    Keywords: Islamic literature discourse, Speech styles, Quran, Hadith, Knowledgeable addressees, Literary techniques
  • S. Hasan Alian*, S.M.R. Ibnorrasool Page 43
    Considering the importance of Muallaqat in Arabic literature, and in the various sciences of language and literature, and containing many of the jahelliah words, many of commentators paid attention to it such as Al_Nahhas in his book "Sharh al_ Qasa’id al_Mashhoorat".The present study, using descriptive-analytical method, intends to study the method of Al_Nahhas in his book in order to analyze and examine his method in applying the syntax.The results of the study revealed that Al_Nahhas paid attention to the syntax and it is clear in some cases such as: reference to pronouns references, expressing the meaning of letters, as well as comparis his reasons in the syntax and i’rab, as he applied different evidence from the holy Quran and Arabic poetry to explain the syntax.
    Keywords: Muallaqat, Syntax, Al, Nahhas, Evidence, Comparison, Synatax causes
  • T. Ishany*, M. Nemati Ghazvini Page 65
    One of the interesting topics for the linguists, including the functionalist linguists, in discourse analysis is cohesion. From their viewpoint, discourse analysis is the study of communication, correlation and links existing between the sentences in, written and verbal discourses. In other words, the important points in such analysis are the concept of cohesion and how meanings of sentences or statements are linked in a discourse. By reviewing of some researches related to the Holy Quran, it is obvious that the issue of cohesion in the Holy Quran has long gained attention by the researchers. Many of them have analyzed the cohesion in Quran by studying its verses including the "theory of verse" presented by Abdol-Ghaher Jorjani. The present research, by using descriptive-analytic and statistical approaches, has studied cohesion and coherence in a quantitative manner based on the "Coherence and Cohesion Model" by Hasan (1984) and also Halliday and Hasan (1985) in sura“Al-Saff”. By using a scientific method, and not merely a theoretical study, we concluded that in spite of the existence of a variety of themes in Sura "Al_Saff", it has a high level of cohesion and coherence.
    Keywords: Holy Quran, Discourse analysis, Functionalist linguistics, Cohesion, Cohesive harmony, Coherence
  • H. Nazemyan* Page 97
    The beautiful literary methods and different lingual and musical structures used in the Holy Quran are so wonderful that in every time, it is possible to study it from various aspects and by various methods. Formalist's and structuralist's approach of study could help us to perceive the aesthetical aspects of the Holy Quran. This article studies the lingual and musical structures of Sura Taqvir. The study results showed that the objective structure has a regular coordination and purposive harmony. Parallelism in musical and lingual repetition is one of the fundamental methods for foregrounding. All of the lingual, grammatical and musival structures are harmonious and in the interest of the religious purposes of the Holy Quran. Therefore, Sura Taqvir enjoys regular and harmonious lingual and musical structures.
    Keywords: Holy Quran, Literary criticism, Sura Taqvir, Form, Structure
  • M. Kamaljoo*, Z. Kayed Abbasi Page 117
    Humor, as a rhetorical and literary device, is used in the literature of almost every country in the world. The distinguished Egyptian writer Naguib Mahfouz sees humor as the most effective means for reflecting the ills pains and sufferings and suppressions of Egyptian society. To this end, in most of his novels, he uses different modes of irony and humor to express his anger and disgust of the suppression enwrapping his country. And the humor that he uses is generally meant to soothe of the people of his country.The current research is an attempt to investigate the use of the elements of humor in one of the novels of Naguib Mahfouz, "Miramar" Mahfouz uses literature in general and humor specifically as a tool to fight and also to delineate the political, social, and economic sufferings that the Egyptian people were experiencing. Moreover, it will try to show what special techniques the author implements to make the best use of this rehtorical device.Mahfouz, in this novel, critiques the social and political problems that are engulfing the country and conveys his ideas to the readers through a mostly implicit and indirect use of language. Comic combination of words is often used to bring smile onto the face of his readers when criticizing the current situation of the country.Mahfouz uses both artistic and rhetorical devices such as simile, irony, metaphor, hyperbole, anti-thesis, understatement, and colloquial expressions to achieve this goal.
    Keywords: Humor, Elements of humor, Humor techniques, Miramar, Naguib Mahfouz
  • H. Imanian* Page 135
    Hajj is one of the most glorious rituals annually held in Mecca. Studying this holy ritual introduces several cultures and myths to us. In spite of its religious roots, Hajj has been a time to enjoy material life for some Muslims. For some poets, it was a time to find a mistress among the women pilgrims and to compose some love sonnets. This article attempts to study the social roots of such a tendency among some Arab poets. This was rooted in the socio-cultural context of the pre-Islam era, also known as Ignorance era. However, it continued after the emergence of Islam as well. More specifically, the pre-Islam era and the Umavid-era up to sixth century (AH) are focused on. It seems that it has served different functions including being a religious pilgrim and a happy festival wherein artists performed their artistic abilities and skills. Among the poets, we can mention Umar bin Abi Rabie and Sharif Al-Razi. The love affairs near Kabba, the dating with the mistresses, and the prayers of the pilgrims with God are among the themes of these sonnets composed during Hajj.
    Keywords: Hajj, Love sonnets, Umar bin Abi Rabie, Sharif Al Razi