فصلنامه اطلاع شناسی
پیاپی 2 (زمستان 1382)

اکولوژی از جمله مباحثی است که در عرصه های زیست محیطی مطرح است. ولی استفاده از آن در حوزه اطلاعات و اطلاع شناسی پدیده ای نوین است. با استفاده از مفاهیم، روش ها و مدلهای اکولوژی زیستی می توان اکولوژی اطلاعاتی را نیز مورد مطالعه و ارزیابی قرار داد. سه مشخصه عمده اکولوژی اطلاعات شامل محیط، عناصر زنده اطلاعاتی، و تعامل میان آنهاست که در عرصه اطلاع شناسی به خوبی می توان آنها را مورد شناسایی قرار داد و حتی روابط انها را سنجید.

مفهوم هرمنوتیک به منزله شاخه ای خاص از دانش، مربوط به دوران مدرنیته است. واژه یونانی Hermeneutike از زمان افلاطون به کار می رفته اما معادل لاتینی آن، یعنی Hermeneutice، از قرن هفدهم به بعد تداول یافته است. در دوره معاصر، هرمنوتیک فلسفی بر این نکته تاکید دارد که مفسر در فهم خود بی طرف نیست؛ بلکه افق معنایی مفسر و ذهنیت و پیش داوری های او دخالت دارد و اینکه افق معنایی حادثه یا متن بدون دخالت ذهنیت مفسر فراچنگ آید انتظاری بیجا و نامعقول تلقی شده است.

وب معنایی توسعه وب کنونی از طریق تجهیز اطلاعات با اجزاء معناشناختی مشخص است به نحوی که امکان همکاری میان انسان و رایانه فراهم می شود. وب معنایی خدمات اطلاعاتی بسیار متنوع و خودکار فراهم می کند. داده های وب معنایی توسط ماشین قابل فهم هستند و می توانند در نرم افزارهای مختلف مورد پردازش قراربگیرند. وب معنایی با استفاده از فن آوری هایی نظیر شناسه متحدالشکل منابع (URL)، زبان نشانه گذاری توسعه پذیر (XML)، چارچوب توصیف منبع (RDF)، فرانمای RDF و هستی شناسی وب بنا می شود.

روش تحلیل گزارش وب (وب لاگ) نوعی تحلیل گزارش های خوشه بندی های خدمتگرهای وب است که بیش از 30 سال پیش به منور ارزیابی عملکرد نظام های بازیابی اطلاعات و کشف الگوهایاستفاده از آنها به کار رفته است. نوشته حاضر با رویکردی روش شناختی به «تحلیل گزارش وب» درباره نقاط قوت و ضعف آن بحث می کند. تحلیل گزارش وب مبتنی بر داده های عینی و دقیق است و بدین ترتیب اعتبار نتایج تحقیق را افزایش می دهد.

در طی چند سال اخیر علایق تحقیقاتی جدیدی در ارتباط با معاملات استنادی در محیط وب از طریق تجزیه و تحلیل پیوندهای فرامتنی توسط موتورهای کاوش مشاهده می شود. محاسبه عامل تاثیر گذار در وب به عنوان شیوه ای برای سنجش میزان تاثیر گذاری و نفوذ سایت های وب مطرح است و مطالعات موردی مختلفی در این زمینه صورت گرفته است. از طریق عامل تاثیر گذار در وب می توان ارتباط یا همبستگی آن را با دیگر پدیده ها یا متغیرهای پیوشته و ناپیوسته مورد بررسی قرار داد.

شبکه جهانی وب، با تمام امکاناتی که در ذخیره سازی، پردازش و خصوصا انتقال اطلاعات به ارمغان آورده، متصدیان سازماندهی اطلاعات را با چالش های زیادی رو به رو ساخته است. سرعت سرسام آور منابع اطلاعاتی، ویژگی های ماهوی آنها و خصیصه های منحصر به فرد این رسانه نوظهور موجب گردیده که روش های سنتی توصیف و سازماندهی منابع در این محیط کارآیی خود از دست بدهند. بنابراین، آنچه توجه اکثر متخصصان را در امر سازماندهی منابع وب به خود جلب کرده 0است ابزاری است که 0امروزه”ابرداد“نامیده می شود.

افزایش تعداد و حجم صفحات شبکه جهان گستر وب و ناتوانی ابزارهای کاوش این شبکه، کاوش و دسترسی به اطلاعات مناسب را به امری پر هزینه و زمان بر تبدیل کرده است. در این میان، راهکارهایی برای غلبه بر این مشکل ارائه شده است که می توان به استفاده از ابر نشانه های زبان نشانه گذاری فرامتن در رمز منبع صفحات وب اشاره کرد. ابر نشانه ها، برچسب های مخفی یا نانموده زبان نشانه گذاری فرامتن هستند که به صاحبان و پدید آورندگان سایت وب این امکان را می دهند تا چگونگی نمایه شدن صفحات وب خود را کنترل نمایند.

مقاله حاضر به معرفی و تبیین جنبه های مختلف از بخشهای پنهان و زوایای تاریک شبکه جهان گستر وب می پردازد که عموما از آن به عنوان وب نامرئی یا اینترنت پنهان یاد می شود. مرور نوشتارهای موجود حاکی از آن است که عوامل متعددی در ایجاد ناپیدایی اطلاعات در محیط وب دخیل هستند. این مقاله عوامل موجود را به دو دسته اصلی یعنی عوامل فنی و غیر فنی تقسیم می کند و سپس نقش هر یک از عوامل مذکور را مورد بررسی قرار داده و نشان می دهد که چگونه بعضی از منابع اطلاعاتی موجود در شبکه وب از دامنه بازیابی موتورهای کاوش از دید کاربران اینترنت مخفی می مانند.

اتوپیا به معنی شرایطی آرمانی همواره در ذهن بشر بوده است. زمانی اندیشه ای اتوپیایی است که از دل نظام موجود و برای برپایی نظامی آرمانی بر می خیزد. اتوپیاها در طول تاریخ بشر به چندین شکل بروز کرده اند. می توان جامعه اطلاعاتی را، که مفهومی جدید است و نوید تمدنی آرمانی را می دهد، نیز نوعی اتوپیا محسوب کرد. بحران ها و رکودهای پیاپی، سرمایه داری را وادار کرد که در دهه 1970دست به بازسازی خود بزند.

سازمان های بین المللی از جمله اتحادیه اروپا، سازمان ملل متحد، صندوق بین المللی پول و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی اعلام کرده اند که فزونی بهره گیری از فن اوری های اطلاعات و ارتباطات بعد جدیدی را به صورت تقسیم بندی جوانان دنیا به افراد خوش بخت و نه چندان خوش بخت پدید آورده است.

پیشرفت فن آوری اطلاعات جامعه را متحول کرده و چالش هایی را فرآوری متخصصان نظام های اطلاعاتی در جهت تامین نیازهای روز افزون متقاضیان قرار داده است. برخی از این چالش ها ناشی از ضعف عواملی است که عبارتند از: الف) مهارت های متخصصان اطلاع رسانی؛ ب) مهارت های مدیریتی اطلاعات؛ ج) دانش موضوعی روز آمد. مقاله حاضر هر یک از موارد پیش گفته را مورد بررسی قرار داده و راهکارهای احتمالی مواجهه با آن بر شمرده است.