فصلنامه جنگل و مرتع
پیاپی 18 (تابستان 1372)

گفته می شود یکی از شاخص های توسعه نیافتگی، نبود سیستم ها و واحدهای تحقیقاتی در کشورهای توسعه نیافته و با در صورت وجود آنها بیگانگی موجود بین واحدها تحقیقاتی و پژوهشی با ارگانهای اجرایی است.
در کشور ما سالهاست که این سئوال مطرح است که تحقیقات چه می گوید، اجرا چه می کند و به کجا می رود و استراتژی مناسب تحقیقات در منابع طبیعی کشور کدام است؟
نوشته حاضر مروری دارد بر سیستم های تحقیقاتی منابع طبیعی جهان در این شماره خوانندگان عزیز با سیستم تحقیقاتی منابع طبیعی در کشورهای قاره آفریقا آشنا می شوند. امید آنکه در شماره های بعدی و پس از آشنایی با موارد مشابه در سایر کشورهای جهان بتوان تحلیلی از وضعیت نظام تحقیقاتی منابع طبیعی کشور را بدست داد.

یکی از عوامل موثر در رشد و نموه گیاه خاک می باشد. خاک خود حاصل هوازدگی و تخریب سنگ مادر می باشد. بنابراین خواص فیزیکی و شیمیائی خاک تحت تاثیر خواص فیزیکی و شیمیائی سنگ مادر است. واحدهای گیاهی را براساس روابط متقابل رشد گیاهی و اختصاصات فیزیکی و شیمیائی واحدهای سنگ شناسی و خاک شناسی به سه گروه واحدهای بوتانیک، اسیدوفیل، نوتروفیل، و بازوفیل تقسیم بندی می نمایند. همچنین رشد و تراکم جوامع گیاهی را نسبت به انواع واحدهای سنگی به گروه های آهک پسند و آهک گریز طبقه بندی می کنند. در شرایط اقلیمی و ژئومورفولوژی ثابت میزان تغییرات رشد گیاه تابعی از واحدهای سنگ مادر می باشد.

انتخاب گونه برای جنگلکاری قبل از مطالعه و شناخت دقیق رویشگاه مانند عوامل آب و هوائی و خاکی و سرشت اکولوژیکی گونه و سایر فاکتورهای مورد نیاز نتیجه مطلوب ببار نخواهد آورد تشخیص مناطق مناسب برای جنگلکاری اولین مرحله از کار ماست اصولا موقعی انتخاب گونه سهل و آسان و عملی است که کلیه عوامل و فاکتورها و نقشجات که بر مبنای اکولوژیک استوار شده در اختیار داشته باشیم.

سطح اراضی مرغوب و مستعد زراعی تحت تاثیر پدیده شوری در سرتاسر جهان در حال کاهش است. با توجه به اهمیت اراضی زراعی در تامین مواد غذایی، ایجاد اشتغال و درآمد، بروز و گسترش این پدیده جهان را با فاجعه ای بزرگ مواجه کرده است.
با بروز این پدیده نه تنها میزان تولیدات زراعی کاهش می یابد بلکه به تدریج خاک نفوذناپذیر گشته موجودات زنده و فعال خاک از بین رفته، فعالیت حیاتی در آنها متوقف گشته و نهایتا با تغییر ماهیت فیزیکی و شیمیائی خاک، رفته رفته اراضی مرده و بایری که خود عوامل ایجاد مشکلات بعدی می باشند برجا می مانند.
توجه به سطح نگران کننده و رو به گسترش اراضی شور در کشورمان که بخش قابل توجهی از مناطق مستعد کشاورزی را در مناطقی نظیر گرگان، اصفهان، خوزستان و سمنان اشغال کرده ایجاد می کند در جهت رفع این معضل جدی با شناخت کافی از علل و عوامل ایجاد شوروی و روابط آنها نسبت به انتخاب مکانیسمهای مناسب و اتخاذ روش های منطقی اقدام کرد.
متن حاضر کوششی است در جهت شناخت بهتر این پدیده، انواع طبقه بندی رایج و تعاریف مربوطه و روابط بین عوامل موثر در آن که امید است مورد توجه و استفاده علاقمندان قرار گیرد.

بعد از ناحیه رویشی هیرکانی که حالیه بخشی از جنگلهای تجارتی ایران را در بر می گیرد ناحیه رویشی زاگرس جنگل قابل ملاحظه ایران را از نظر کمی و کیفی در خود جای داده است. تراکم جمعیت در این ناحیه در مقایسه با سایر مناطق ایران خود مویر پیشینه بارور این دیار است. بدون شک جاذبه های جمعیتی این سلسله جبال بجز جنگلهای سرسبز، مراتع غنی، و رودها و چشمه سارهای پر آب نبوده است که در قالب یک اکوسیستم پایدار حیات و زندگی را از جای جای خود فریاد می زده است. از روزیکه زاگرس با خوان گسترده اش خاضعانه پذیره میزبانی انسانها گردیده است نشانه های شکاف نیز بر زنجیره منسجم اکوسیستم متعادل منطقه از بدو ورود تحمیل گردیده است، متاسفانه در طول سده های گذشته تاکنون انسان با بهره برداری غیراصولی از منابع منطقه نه تنها به ترمیم نشانه های گسیختگی که همت برنبسته تا دایره حیات را قوام بخشد بلکه حلقه ها از این زنجیره یکپارچه گسسته است و به تاوان این کفران نعمت امروز اضطراب مرگ حیات را در این خطه به انتظار نشسته است چرا که گفته اند فرسایش خاک نقطه شروع مرگ اکوسیستم است. و این بلیه امروز بطور گسترده دامنگیر زاگرس شده و رقم دهشت انگیز و در عین حال هشدار دهنده 8557/15 تن فرسایش سالیانه خاک در هکتار ارمغان همین دیار است.
نجات زاگرس هنوز دیر نشده است از آنجائیکه اولین گام در احیا زاگرس توقف روند تخریب می باشد در این نوشتار سعی گردیده عوامل عمده و اساسی تخریب جنگلهای زاگرس معرفی گردد. قبل از پرداختن به عوامل تخریب، جنگلهای زاگرس به طور اجمالی معرفی می گردد.