مجله بیمارستان
سال پنجم شماره 4 (زمستان 1383)

در جهان کسب و کار اصطلاح سازمان مجازی مورد بحث قرار گرفته است. این سازمانها شامل شبکه ای موقت از شرکت ها است که به سرعت به یکدیگر پیوسته یا به همان سرعت نیز از یکدیگر جدا می شود. این روند، فرصتهای تجاری زودگذر را برای آنها قابل استفاده می کند بحث سازمان های مجازی از حدود بیست سال پیش، از زمانی که کار در منزل و دور از سازمان های مرکزی با استفاده از فناوری، ممکن شد، بصورت جدی معمول گردیده است. در این میان سازمان های بهداشتی درمانی نیز از این پیشرفتها بی نصیب نمانده و در استفاده از فناوری های جدید پزشکی، گاه موفق تر و سریعتر از بخش های دیگر عمل کرده اند، در حال، حاضر شاهد پیدایش فنون جدید پزشکی از قبیل پزشکی از راه دور (Telemedicine) و... در این بخش هستیم. هر چند بحث گسترش مرزها (Boundary - Expansion) و سازمان های مجازی در بخش بهداشت و درمان پدیده جدیدی است و آنچنان مورد توجه قرار نگرفته است، با این حال اخیرا بیمارستانهای مجازی به عنوان نمادی از این پدیده، در حال ظهور و در تعدادی از کشورهای صنعتی در حال فعالیت و پیشرفت هستند. به همین جهت و به خاطر اهمیت زیاد این پدیده در این مقاله بعد از پرداختن به مفهوم سازمان های مجازی، به طرح این موضوع در بخش بهداشت و درمان مبادرت شده و مفهوم بیمارستان مجازی با مثالی از زندگی واقعی این بیمارستان ها تشکیل شده است.

برخورداری از عمر طولانی یکی از آرزوهای دیرینه بشر بوده است و تلاشهای پیگیری که برای زنده ماندن و مبارزه علیه مرگ و بیماری از راه های گوناگون در طی سالهای متمادی صورت گرفته است بر کسی پورشیده نیست. سالم پیر شدن حق همه افراد بشر است و این امر به اهمیت پدیده سالمندی و بهداشت آنان می افزاید. بهداشت سالمندان به مجموعه تدابیر فردی و اجتماعی که در جهت پیشگیری از بیماری ها و بالا بردن سطح سلامت و کارآیی سالخوردگان انجام می شود اطلاق می گردد. از جمله دلایل توجه به بهداشت سالمندان و اهمیت دادن به آن عبارتند از: شناسایی پدیده پیری و عوامل موثر (1) در طول عمر انسان، تا با دانستن و رعایت آنها از پیری زودرس و از کار افتادگی و عوارض ناشی از آن پیشگیری شود. افزایش رو به رشد تعداد سالخوردگان بیشتر سالمندان رنجور و ضعیف هستند و استعداد ابتلا به بیماری در آنها بیشتر است. سالمندان اطلاعات و تجربیات زیادی دارند که در صورت داشتن وضعیت جسمانی خوب بهتر می توانند آنها را در اختیار نسل جوان قرار دهند. از دیدگاه حق شناسی سالخوردگان حق زیادی بر جوانان دارند و نسل جوان مکلف به نگهداری از آنان هستند. سازمان جهانی بهداشت هدف خود را از اجرای برنامه های بهداشت سالمندان، کمک به سالمندان برای پیشگیری از ناتوانی یا دست کم به تاخیر انداختن وابستگی و تعیین اصول بهداشت آنان بطور علمی و انجام فعالیت های اجتماعی مورد نیازشان بیان کرده است تا آنان بتوانند سالم و مستقل زندگی کنند و نقش فعالی را در اجتماع ایفا کنند

کیفیت موضوعی است که در دنیای متلاطم امروز توجه تمامی سازمانها از جمله سازمان های سلامت را به خود جلب کرده است. چرا که سازمان های بخش سلامت در عرصه رقابت و تجارت جهانی ناگزیر به انطباق خود با شرایط جهانی و ارائه محصولاتی با کیفیت متمایز و بعبارتی متناسب با نیاز مشتری هستند. این مساله که کیفیت چیست و چه کاربردی دارد، اگر چه به ظاهر موضوعی بدیهی تلقی می شود لکن در اصل مفهومی ذهنی دارد. شاید بتوان کیفیت را در متعالی ترین تعریف یک فلسفه مدیریتی، در لطیف ترین معنی یک مفهوم استنباطی، در کاربردی ترین بیان یک شیوه زندگی و در دنیای کسب و کار یک استراتژی مهم برای دستیابی به برتری سازمان های ارائه دهنده مراقبتهای سلامت بعنوان مهمترین نهادهای اجتماعی که ارتباط مستقیمی با حیات انسانها دارد زیرا نقش موثری در تعیین و ارتقای سطح سلامت جامعه بشری ایفا می کند خطا در کیفیت اطلاعات، ابزارها، منابع و روش های ارائه مراقبتهای سلامت موجب بروز خساراتی می شود که با پرداخت گزار ترین هزینه های نیز امکان جبران آن وجود ندارد، بنابراین لازم است تا رویکرد دولتها نسبت به سازمان های سلامت با دیدگاهی متفاوت نسبت به سازمان های صنعتی و اقتصادی مطرح گردد. در واقع روش های متعددی برای بهبود کیفیت خدمات و محصولات در عرصه بهداشت و درمان وجود دارد که از مهمترین و موثرترین آنها بکارگیری سیستمهایی است که میزان خطا در بندی و بازیابی اطلاعات را به جمع آوری، پردازش، طبقه حداقل برساند. لذا استفاده از فناوریای جهت نیل به متعالی ترین هدف انسانی است. استفاده از فناوری اطلاعات مراقبتهای سلامت و نیز اهمیت آن برای پزشکان و سیستمهای اطلاع رسانی برای سازمان های ارائه دهنده به تناسب نقشهایی که آنان در سیستم سلامت ایفا می کنند بطان می شود. بعلاوه برای سنجش کیفیت اطلاعات سلامت معیارهایی تعریف شده و در ادامه زمینه های کاربردی مدیریت اطلاعات و نظام اطلاع رسانی در حوزه های مختلف از جمله مدیریت، مراقبت و مدارک پزشکی مورد بحث قرار میگیرد. در بخش دیگر از این مجموعه که اهم اطلاعات آماری مقاله محسوب می شود، تحلیلی از وضع موجود کشورهای منطقه مدیترانه شرقی در زمینه استفاده از سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی و بهداشتی ارائه می شود. در این تحلیل که در سال 2001 توسط دفتر منطقه ای سازمان جهانی بهداشت در مدیترانه شرقی (iii) صورت گرفته است پرسشنامه ای با 26 پرسش تهیه شده که در 20 کشور عضو دفتر توزیع گردیده است. 90% جامعه هدف این مطالعه با تکمیل پرسشنامه در این طرح مشارکت داشته اند. در پرسشنامه فوق وضعیت کشورهای مذکور در مورد برخورداری از یک نظام ملی اطلاع رسانی پزشکی و بهداشتی، وجود یک بخش سازمانی در سطح وزارتخانه های بهداشت و درمان با ماموریت مدیریت سیستمهای ارتباطی و اطلاع رسانی پزشکی، طراحی یک مرکز ویژه کامپیوتری، اختصاص بودجه سالانه برای اینگونه فعالیتها و دیگر موارد مربوط با موضوع اطلاع راسنی پزشکی ارزیابی شده است. در پایان نیز توصیه هایی به کشورهای منطقه ارائه شده است؛ از جمله این موارد تعریف نیازهای کاربران، طراحی و استقرار سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی با توجه به استانداردهای مربوطه، اختصاص منابع مالی و انسانی در سطوح ملی و منطقه ای، آگاه سازی متخصصین مراقبتهای سلامتی iv در رابطه با اهمیت اطلاعات و نظامهای اطلاع رسانی و ضرورت توسعه نیروی انسانی در زمینه فناوری اطلاعات است. از مهمترین موارد پیشنهادی، تدوین برنامه آموزشی اطلاع رسانی پزشکی به منظور تدریس در دانشکده های پزشکی و ارائه مطالب اختصاصی این بحث به دانشجویان پزشکی است.