فهرست مطالب

مطالعات اقتصاد اسلامی - سال پنجم شماره 2 (پیاپی 10، بهار و تابستان 1392)

نشریه مطالعات اقتصاد اسلامی
سال پنجم شماره 2 (پیاپی 10، بهار و تابستان 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/05/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مهدی صادقی شاهدانی، حسین محسنی صفحات 7-38
    تبیین و تدوین جایگاه نظام مالی اسلامی از منظر مبانی و فرآیندهای عملیاتی در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت به منزله یک گام جهشی و روبه جلو در مسیر تعالی کشور به شمار می رود. علم مالی اسلامی را می توان به عنوان مدل های اجرایی اقتصاد اسلامی در سه حوزه کارکردی ابزارها، بازارها و نهادهای مالی اسلامی تعریف کرد. پیاده سازی صحیح و دقیق نظام مالی اسلامی در کشور، متضمن بررسی محورهای بنیادین اقتصادی و مالی است که هدف نهایی پیشرفت پایدار در نظام اقتصادی است. بنا به قول شهید محمد باقر صدر(ره)، مدل های اقتصادی و مالی اسلامی در مرحله تکوین قراردارند و این درحالی است که مبانی و چارچوب تدوین یافته مکتب (زیربنا) و این مدل ها (روبنا) نظام اقتصاد اسلامی هستند. با عنایت به ماهیت اکتشافی ابعاد مالی اسلامی در وهله اول باید جایگاه نظام مالی اسلامی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در ابعاد اکتشافی طراحی و تدوین شود.
    این مقاله فراهم کننده تاملی در چیستی جایگاه نظام مالی اسلامی در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت است تا یک نقشه مبتنی بر اندیشه های اسلامی و الگوهای بومی ارائه دهد. لذا در این مقاله، لزوم عطف توجه به نقش و جایگاه نظام مالی اسلامی در الگوی پیشرفت جمهوری اسلامی ایران از مسیر تبیین اصول، هنجارها، اهداف و مشخصه های کارکردی حاکم بر نظام مالی اسلامی تبیین می شود.
    کلیدواژگان: نظام مالی اسلامی، اقتصاد اسلامی، الگوی اسلامی، ایرانی پیشرفت
  • احمد شعبانی، محمد مهدی نجفی علمی صفحات 39-64
    دستمزد و سیستم های دستمزدی همواره جامعه را در طبقات مختلف آن متاثر کرده و بر مسائل کلان اقتصاد جامعه از جمله تولید و توزیع درآمد تاثیر بالایی دارد، لذا برای نیل به پیشرفت و عدالت در جامعه باید با مقایسه سیستم های دستمزدی مختلف، بهترین سیستم را از لحاظ کارکردهای عدالت محور و همچنین کارکردهای اصلی اقتصادی در سطح کلان، ارائه نمود. عدالت نیز همواره یکی از اصول اساسی اسلام بوده و باید همواره در شرایط مختلف زمانی و مکانی، مبانی عدالت را با استفاده از دستورات اسلامی کشف کرد. لذا ما در این تحقیق با مقایسه ای تحلیلی بین الگوهای مختلف دستمزدی و با استفاده از بازخوانی مفهوم عدالت، به دنبال الگویی از دستمزد خواهیم بود که اولا منجر به کارکرد مناسب اقتصادی از طریق تاثیرگذاری بر متغیرهای کلیدی و کلان اقتصادی گردد؛ و ثانیا سازگاری بالایی در تطبیق با معیارهای عدالت در توزیع درآمد در سطح کلان داشته باشد. بعد از بررسی موارد بالا می توان الگوی تولید مشارکتی را در مقایسه با سایر الگوها در دو مورد بالا موفق دانست. این الگو دارای بهره وری و تولید بالاتر، ایجاد یک تقاضای متوازن تر، بازدارندگی بالا از رکودهای اقتصادی، مطلوبیت بالاتر برای طبقه کارگر و سازگاری بالا با عدالت کلان در توزیع درآمد خواهد بود.
    کلیدواژگان: نظام های دستمزد، الگوی اسلامی، عدالت کلان، دستمزد، اثرات دستمزد بر متغیرهای اقتصادی
  • محمد جواد شریف زاده صفحات 65-92
    تدوین الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت تلاشی هدفمند برای ساختن تمدنی برآمده از هویت اسلامی- ایرانی است. مقاله حاضر در تلاش است تا نشان دهد تدوین الگوی مذکور بدون مراجعه گسترده به تاریخ اقتصادی- اجتماعی بشر پر ایراد خواهد بود. این امر بیش از هر چیز از اهمیت معرفتی و روش شناختی تاریخ در شناخت قواعد و اسلوب های حاکم بر حرکت اقتصاد در جوامع گوناگون نشات می گیرد. مطالعه تاریخ از زاویه دیگری نیز برای ما حائز اهمیت است. مطالعه تاریخ بومی ما به ویژه تاریخ تمدن اسلامی نه تنها امکان تحقق الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را تایید می کند بلکه در سینه خود مملو از درس هایی است که می تواند در شکل دادن آینده ما مفید باشد. مسلمانان در فاصله قرن های سوم تا پنجم هجری قمری توانستند به سطحی از شکوفایی و رونق اقتصادی برسند که ملل اروپایی تنها پس از چند قرن تلاش و کوشش به آن دست یافتند. اگر چه بخش مهمی از سازوکارها و ابعاد اقتصادی- اجتماعی تاریخ تمدن اسلامی همچنان مغفول و ناشناخته مانده است اما آنچه بیش از همه مورد نیاز است به کارگیری رویکردی مناسب برای استخراج و تفسیر میراث تاریخی مسلمانان است. ما در این پژوهش کوشیده ایم رویکرد روش شناختی مذکور را معرفی کنیم و نشان دهیم که چگونه می توان از این ذخیره ارزشمند تاریخی، الگویی پویا و ارزشمند استخراج کرد. چنانکه از مجموع استدلالات مقاله بر می آید تدوین الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت نیازمند تحول در روش شناسی مطالعات اقتصادی، استفاده بیشتر از روش تاریخی و به کارگیری رویکرد نهادی به تاریخ تمدن اسلامی- ایرانی است.
    کلیدواژگان: تاریخ اقتصادی، روش شناسی، اقتصاد اسلامی، بازار اسلامی، الگوی اسلامی، ایرانی پیشرفت
  • اصغر ابوالحسنی، احمد بهاروندی صفحات 93-104
    پوشش ریسک مربوط به نوسانات نرخ ارز را می توان از طرق مختلف انجام داد که از جمله آن ها می توان به روش هایی چون انتخاب درست ارز مخاطب، ایجاد و متنوع سازی سبد منابع ارزی و انجام معاملات پوششی ارز اشاره نمود. سمت و سوی مقررات معاملات ارزی باید به نحوی باشد که معاملات برای رفع نیازهای واقعی تولید کنندگان و مصرف کنندگان به کار گرفته شود و زمینه بورس بازی های مخرب گرفته شود. به همین دلیل سوق دادن این معاملات به سمت بخش واقعی اقتصاد می تواند راهگشا باشد. معرفی ابزاری مطابق با معیارهای اقتصاد مقاومتی می تواند به عنوان راه حل تئوریک در مرحله فعلی مثمر ثمر واقع گردد. آنچه در این بین مفید به نظر می رسید، استفاده از ادبیات مربوط به فرآیند تبدیل دارایی های عینی به اوراق بهادار می باشد، چراکه ورود فاکتور دارایی عینی در فرآیند انتشار آن می تواند باعث رفع شبهاتی همچون عدم وجود پشتوانه برای اوراق مورد معامله، وجود شبهه قمار و... در آن معاملات باشد. در این تحقیق با استفاده از این رویکرد به تعریف ابزار جدیدی با نام «اوراق دوسویه ارزی» پرداخته ایم که می توان به وسیله آن ریسک های ارزی پیش روی اقتصاد کشور و سیستم بانکی را با لحاظ شرایط شرعی پوشش داد.
    کلیدواژگان: اوراق دوسویه ارزی، اقتصاد مقاومتی، ریسک ارزی، پوشش ریسک
  • سیداحسان خاندوزی صفحات 105-125
    تکاپوهای فکری برای مسیر جدیدی از پیشرفت که از پیش از مشروطه در ایران آغاز گردید در دهه اخیر به نقطه عطف مهمی رسیده است و آن عزم اندیشمندان برای ارائه یک الگوی ایجابی پیشرفت است که متصف به اسلامیت و متناسب با اقتضائات جامعه ایرانی باشد. پرسش مهمی که در مسیر تدوین الگو باید پاسخ روشن و صریح یابد آن است که چه زمانی یک الگوی پیشرفت را اسلامی می دانیم؟ در ایران معاصر چندین رویکرد متفاوت در خصوص معیارهای اسلامیت یک معرفت یا سیاست (که الگوی پیشرفت آمیزه ای از آن دو است) وجود دارد. در این مقاله هر یک از رویکردها تبیین و در نهایت جمع بندی گردیده اند. در نهایت توصیه شده است که در مسیر تدوین الگو یکی از رویکردهای مذکور که بیشترین غنا و مقبولیت را دارد، محور قرار گیرد و از تشتت رویکردی پرهیز گردد.
    کلیدواژگان: الگوی پیشرفت، اسلام، تاریخ ایران، علم دینی، فقه
  • سیدمهدی زریباف صفحات 127-156
    الگو نقشه جامعی برای حرکت در مسیر تعالی است و از این رو بررسی ابعاد و اصول حاکم بر این حرکت از اهمیت بالایی برخوردار است. آیه 22 سوره مبارکه ملک می تواند به عنوان مبنای مدل مفهومی برای این حرکت در نظر گرفته شود. مطابق با این آیه، حرکت از منظر اسلامی حرکتی است که بر دو رکن اساسی استوار است: شناخت مسیر حق و صراط مستقیم و قرار گرفتن در آن،یعنی حرکت متوازن و صحیح بر مسیر حق (مشی سوی).
    بعد دیگر الگو مفهوم پیشرفت است. در تفکر اسلامی، پیشرفت به منزله «گسترش ظرفیت» و «توسعه وجود» است. در این میان «عدالت ولایی» ظرفیت لازم و کافی برای پیشبرد الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را دارد؛ چرا که عدالت، تنها ارزش مطلق فطری قانون پذیر و قابل اندازه گیری است.
    کلیدواژگان: الگوی اسلامی ایرانی، پیشرفت، مشی سوی، عدالت ولایی، گسترش ظرفیت، توسعه وجود
  • مهدی رعایایی صفحات 157-162
    راهنمای استفاده کنندگان نمایه سازی عبارت از ثبت و ضبط محتوای اطلاعاتی اسناد با استفاده از روش های گوناگون، به منظور سازمان دادن اطلاعات به قصد سهولت بازیابی است. به طور خلاصه، نمایه سازی تخصیص واژه ها یا اصطلاحات به اسناد، به منظور توصیف محتوای آن ها برای بازیابی در مراحل بعد است. هدف نمایه سازی افزایش میزان دسترسی مراجعه کنندگان به مطالب موضوعی مورد جست وجو است. دوفصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) با این هدف نمایه مجلات منتشر شده در سال پنجم انتشار خود را تنظیم نموده است. نمایه ای را که شما خواننده محترم پیش رو دارید شمارگان 9 و 10 مجله را در بردارد. این نمایه در سه بخش تدوین و تنظیم گردیده است: نمایه پدید آورندگان، نمایه عنوان و نمایه موضوعی.
    در نمایه پدید آورندگان اسامی افرادی که در مقالات قلم زده اند به ترتیب حروف الفبا تنظیم گردیده است. به دلیل اینکه برخی مقالات توسط بیش از یک محقق تهیه گردیده، بخشی تحت عنوان نمایه پدید آورنده همکار تنظیم شده است. در نمایه عنوان و موضوع مقابل عناوین و واژگان کلیدی موضوعی شماره بازیابی که ارجاع به نمایه پدید آورندگان دارد، قرار گرفته است.
|
  • Mahdi Sadeghi Shahdani, Hossein Mohseni Pages 7-38
    The place of Islamic financial system’s design and codification in terms of the principles and operational process in Islamic-Iranian progress model is an excellence path for development of our country. Islamic finance can noble Islamic economic models in three functional dimensions include financial instruments، markets and institutions. Accurate execution of Islamic financial system requires evaluation of basic aspects of Islamic economics/ finance in order to lead to stability progress. Bagher Sadr (Rhmth) argues Islamic economics and finance models are in genesis stage whereas، school developed foundations and frameworks (infrastructure) and models (superstructure) in Islamic economic system. Considering the exploratory nature of Islamic finance، the place of Islamic finance in mentioned model should be designed. This paper determine the role of Islamic finance in Islamic-Iranian progress model and strives to present a roadmap based on Islamic thoughts and local area patterns. Thus it focuses on the role of Islamic finance in the model by explanation of principles، norms، goals and functional parameters governing Islamic financial system.
    Keywords: Islamic financial system, Islamic Economics, Islamic, Iranian progress model
  • Ahmad Shabani, Mohammad Mahdi Najafi Elmi Pages 39-64
    Wage and salary systems، always influence different classes of society، and have high impact on macro-economic issues of society، including the production and distribution of income. Therefore، should present the best system with respect to justice-oriented functions and also the main function of the macro-economic level، to achieve progress and justice in society، comparing the different wage systems. Justice is always، one of the fundamental principles of Islam، and always، by using Islamic rules، should be discovered the principles of justice in different circumstances of time and place. Therefore In this study، based on comparative study between different patterns of wage، and with revisiting the concept of justice، we will follow the pattern of wage that first، amounts to the proper functioning of the economy by influencing key macroeconomic variables; and secondly، has high compatibility at the macro level، matching indicators of equity in income distribution. The result of study indicates the model of share production can be successful in relative to other models. The characteristics of this model are as following: higher productivity and production، creating a more balanced demand، top inhibition of economic recessions، higher utility for the working class، and high consistency with macro equity in income distribution.
    Keywords: wage systems, Islamic model, Macro justice, wage, wage effects on economic variables
  • Mohammad Javad Sharifzadeh Pages 65-92
    The preparation of «the Islamic-Iranian Progress Model» is a purposeful effort to build a civilization based on the Islamic-Iranian identity. This paper has tried to show that this model could not be developed without reference to the wider socio-economic history especially the history of Islamic-Iranian civilization. It is based on the fact that no one can understand the patterns that rule different communities without referring to history. Muslims from third to fifth Islamic centuries reached a level of economic prosperity that European nations only achieved after some centuries. In this study we attempt to introduce this approach and show how to extract a valuable and dynamic progress model from historical valuable stocks. The results of this paper show that the preparation of the Islamic-Iranian Progress Model needs a change in the method of economic studies، the use of historical methods and applying the institutional approach to the history of Islamic-Iranian civilization.
    Keywords: economic history, methodology, Islamic Economics, Islamic Market, Islamic –Iranian Progress Model
  • Asqar Abolhasani, Ahmad Baharvandi Pages 93-104
    The exchange rate risk can be hedged using different approaches; one of which is the correct selection of the counterpart exchange، exchange portfolio diversification and entering hedging transactions. The direction of the exchange transaction should be in a way that trade is done based on real needs of producers and consumers and incorrect speculation gets minimized. Because of that، directing the transactions toward real sector of the economy can be a clue. Introducing an instrument compatible with Moghavah economy can be a theoretical solution in this stage. The point، which is worth mentioning here، is the usage of the securitization literature based on real goods and services. The entrance of real goods and services into the picture can solve some problems like the unavailability of the based goods، the Ghomar doubt etcetera. In this research، we try to introduce new Islamic instrument called: «Two-sided exchange Sukuk» which can be used to cover the exchange risks facing the Iranian economy and banking system.
    Keywords: two, sided exchange Sukuk, Moghavah economy, exchange risk, hedging
  • Seyed Ehsan Khanduzi Pages 105-125
    Theoretical endeavor started before the Mashrute، has come to a focal point in the recent decade and this is just because of the determination of the scholars to present an affirmative progress model which can be called both Islamic and Iranian. The main question that should be answered now is that: under what circumstances can we call a progress model Islamic? In Iran، there are different views regarding the Islamicity of an idea or policy. In this paper، these views are examined and finally a conclusion is provided. Finally، it is suggested that one of these approaches should be chosen and considered as a base and controversies should be put aside in practice.
    Keywords: progress model, Islam, Iranian history, religious science, Figh
  • Seyyed Mahdi Zaribaf Pages 127-156
    Pattern is a comprehensive map for moving in supreme path and so، surveying the aspects and principles of this moving is of great importance. The 22th verse of Mulk sura of Holy Quran can be viewed as a conceptual model for this moving. According to this verse، moving from an Islamic perspective is based on two pillars: understanding Haq path and Sirat al-Mustaqim and going through it; i. e. harmonic and correct motion through Haq path (Mashy-e Sawi). Progress is the other aspect of the pattern. In Islamic thought، progress is «expanding capacity» and «developing existence». In this regard، «Welayee Justice» has the necessary and sufficient capacity for heading Islamic-Iranian Progress Pattern because justice is the only essential، regulable and measurable value.
    Keywords: Islamic, Iranian progress model, Mashy, e Sawi, Welayee Justice, developing existence, expanding capacity