فصلنامه حقوق پزشکی
پیاپی 25 (تابستان 1392)

مطالعات متعدد نشان داده اند که رعایت ابعاد مختلف منشور حقوق بیمار علاوه بر ایجاد محیط درمانی مطلوب و افزایش رضایتمندی گیرندگان خدمت، سبب بهبود نتایج درمانی می گردد، بر این اساس مطالعه حاضر به دنبال بهبود میزان رعایت منشور حقوق بیمار از طریق مداخلات کارا و اثربخش می باشد. این مطالعه از نوع مداخله ای می باشد که در کلینیک فیزیوتراپی دانشکده توانبخشی تبریز و براساس دیدگاه های بیماران به انجام رسید. پس از گذشت یک سال از مداخله و انجام بررسی های ثانویه، نتایج حاصله با حیطه های هفت گانه روش 6MP و محورهای منشور حقوق بیمار مطابقت و میزان کاستی های احتمالی مشخص گردید. نتایج به دست آمده پس از اعمال مداخله، نشان دهنده بهبود قابل توجه در حیطه های هفت گانه روش 6MP و نیز در میزان رعایت حقوق بیمار می باشد.

خودداری از کمک به مصدومین و رفع مخاطرات جانی، از جمله مواردی است که قانونگذار وظیفه اخلاقی افراد جامعه را مورد توجه قرار داده و نقض این وظیفه اخلاقی را جرم شناخته و به حمایت کیفری از قاعده اخلاقی پرداخته است. درخصوص سایر افراد قانونگذار یک طرفه تعیین تکلیف می کند، ولی درخصوص پزشک به رغم تعیین تکلیف، خود پزشک هم با قبول مسئولیت عهده دار انجام این وظیفه می گردد و با توجه به قبول اختیاری مسوولیت، متعهد می گردد که در حفظ جان بیماران نهایت تلاش خود را به کار گیرد و همین قبول تعهد، وی را در مقایسه با دیگر افراد جامعه در شرایط متفاوتی قرار می دهد. در نتیجه تحمیل مسوولیت متفاوت بر وی دور از انتظار نیست. رکن مادیبزه خودداری از کمک به مصدومین را امتناع صرف از اجرای دستور قانونگذار و انجام تکلیف قانونی، تشکیل می دهد و نیاز به نتیجه ندارد و اگر نتیجه ای درپی داشته باشد، اهمیت ندارد؛ چراکه خارج از عنصر مادی جرم است و تارک سبب تحقق نتیجه مجرمانه نیست؛ از این رو، در قبال آن مسوولیت کیفری ندارد. مجازات، به خاطر نفس امتناع است. این نوع امتناع می تواند عمدی باشد که در این صورت، جرم ترک فعل عمدی تحقق پیدا می کند و یا غیرعمدی باشد که ماحصل آن، جرم غیرعمدی است.

مصرف کالا در برخی مواقع با ورود خسارت به مصرف کننده همراه است. این خسارت ممکن است ناشی از نقص علم تولیدکننده به عوامل ورود خسارت و خسارت بار بودن آن باشد. اگر این نقص به صورت فراگیر بوده و در اثر قصور یا تقصیر تولیدکننده نباشد، به عنوان دلیل رافع مسوولیت مدنی در برخی از کشورها پذیرفته شده است. حقوق موضوعه ایران متعرض این بحث نشده است؛ اما با بررسی اصول و قواعد حقوقی و شرایط لازم در ایجاد مسوولیت مدنی می توان نقص علم بشری را رافع مسوولیت مدنی دانست. این تحقیق از نوع کاربردی و به روش توصیفی تاریخی بوده و شیوه جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای است.

مسئولیت مدنی به معنای تعهد به جبران خسارات وارده به دیگری، ممکن است در نتیجه تلف نمودن مستقیم مال یا جان دیگری و یا معیوب نمودن آنها باشد که تحت عنوان «اتلاف» مورد بررسی قرار می گیرد و یا ممکن است غیرمستقیم این آسیب و خسارت وارد شده باشد که زیر عنوان «تسبیب» حکم آن تبیین می گردد. نظر به اینکه برخلاف تسبیب، در قاعده اتلاف، تقصیر شرط نشده و تلف کننده حتی اگر مقصر هم نباشد مسئول جبران خسارات وارده است، مقاله حاضر به بررسی ارکان مسئولیت مدنی فیزیوتراپیست در نتیجه اتلاف می پردازد تا موارد اتلاف فیزیوتراپیست از موارد تسبیب آن متمایز گردد. خسارات وارده ناشی از درمان های دستی را عموما مشمول قاعده اتلاف دانستیم مگر اینکه اعمالی باشد که بیمار شخصا و با دستور فیزیوتراپیست انجام می دهد، درحالی که خسارات ناشی از اعمال دستگاه های مختلف فیزیوتراپی بر روی بدن بیمار و سوختگی ها و آسیب های وارده از این ناحیه به نظر می رسد که اصولا مشمول قاعده تسبیب باشند و در صورت عدم ارتکاب تقصیر، فیزیوتراپیست مسئول نباشد. در مواردی که اعمال فیزیوتراپی مشمول قاعده اتلاف می باشد نیز به نظر می رسد که این اعمال نوعا احسانی قلمداد می گردد و با اعمال قاعده احسان از فیزیوتراپیست رفع مسئولیت می گردد، مگر در جایی که اجرت دریافتی یا اعمال انجام شده به نوعی باشند که جنبه درمانی آن کمتر مورد توجه باشد تا جنبه های تجاری. اینچنین است اگر فیزیوتراپیست مرتکب تقصیر غیرقابل اغماض گردد که عنوان محسن و نیکوکار عرفا بر او صدق نکند. وجود ماده 319 قانون مجازات اسلامی نیز مانع اجرای قاعده احسان نمی گردد و از آن گذشته این ماده که مسئولیت مدنی طبیب را حتی بدون تقصیر مقرر می دارد، به طور روشن نسبت به اعمال فیزیوتراپی شمولیت ندارد و مسئولیت مدنی فیزیوتراپیست باید در پرتو قواعد عمومی مسئولیت مدنی به شرطی که گذشت مورد مطالعه قرارداد.

مسوولیت قراردادی مادرجانشین در برابر والدین ژنتیکی زمانی بوجود می آید که یک قرارداد صحیح و الزام آوری بین آنها موجود بوده و مادرجانشین تعهدات حاصله را نقض نماید. اکثر این تعهدات، ناشی از توافقات صورت گرفته بین طرفین بوده و سایر منابع ایجاد تعهد اعم از قانون و عرف در این مورد ساکت است. این نقض تعهدات نیز موجب زیان مادی و معنوی والدین ژنتیکی گردیده که می بایست جبران شود. طرفین می توانند در قرارداد جانشینی در بارداری در مورد جبران خسارت توافق کرده که یا به صورت کاهش در میزان اجرت پرداختی و یا استفاده از محل تضمین مادرجانشین به والدین ژنتیکی باشد. همچنین از آنجا که قرارداد مزبور با حیات یک موجود انسانی در ارتباط است، باید قائل به نامشروع بودن شرط عدم مسوولیت در آن شد.

سلامت الکترونیکی تبادل اطلاعات از جایی به جای دیگر در سطح جهانی، از طریق اینترنت و فن آوری ارتباطات پیشرفته جهت ارائه مراقبت های بهداشتی و درمانی است که این انتقال اطلاعات، بلافاصله به دنبال مراقبت های بهداشتی و درمانی، و بدون از دست دادن اطلاعات مفید و انتقال سریع آن، صورت می گیرد. در حقیقت سلامت الکترونیکی، موقعیت منحصر به فردی را برای بیماران و پزشکان به وجود آورده است که به سوی پاسخ مستقیم به نیازهای روشن بالینی پیش بروند، در عین حال وابستگی بیش از حد به فناوری، باعث ایجاد صدمه به رابطه سنتی پزشک و بیمار شده است به طوری که پزشک و بیمار دیگر ارتباط رودررو با هم ندارند، همچنین بسیاری از خطرات و مسوولیت های پزشکی، مشاوره و تشخیص از راه دور هنوز ناشناخته است و با وجود مزایای بسیاری که دارد، دارای چالش های بسیاری است که مراکز سلامت الکترونیکی در سطح بین المللی در چند دهه اخیر با آن مواجه می باشند.