مجله علوم و صنایع غذایی ایران
سال یکم شماره 2 (پیاپی 1، پاییز 1383)

یزکپسول سازی به عنوان یک فناوری در بسته بندی مواد جامد، مایع و گاز در مقیاس و اندازه بسیار کوچک (بین 1 تا 1000 میکرون) شناخته می شود که در آن ریزکپسولهای مهر و موم شده قادر به رهاسازی کنترل شده محتویاتشان با شدتهای معین و تحت شرایط خاص و مدنظر می باشند. ریزکپسول سازی خامه می تواند به عنوان یکی از راه های جلوگیری از اکسیداسیون خامه و افزایش زمان ماندگاری در کنار سایر روش ها مطرح شود. تحقیقات گسترده ای در جهان بر روی ریزکپسول سازی خامه- که در صنایع مختلف غذایی دارای کاربردهای متعدد و بسیاری می باشد- انجام گرفته که ماحصل آن دستیابی به تعداد معدودی مواد پوشش دهنده متناسب با این ماده بوده است. در تحقیق حاضر از پودر آب پنیر (حاوی 12درصد پروتئین) به عنوان ماده دیوارهای اصلی و گلوتن، ژلاتین، نشاسته تصفیه شده و عصاره شیرین بیان، به عنوان جایگزین جزیی با پودر آب پنیر در سیستم دیواره ای ریزکپسولها استفاده شده است. خامه به عنوان ماده هسته در تحقیق حاضر، در نظر گرفته شده است که با مواد دیواره ای که در بالا به آنها اشاره گردید و با استفاده از تکنیک خشک کن پاششی، به صورت ریزکپسول بکار رفته است. اثرات نوع و غلظت مواد دیواره ای، همچنین بارخامه مصرفی روی روند کارآیی ریزکپسول سازی و بازدهی تولید استفاده شد و نتایج حاصل، گزارش گردیده است

اثر شرایط سرخ کردن، بر روی تغییرات رنگ سیب زمینی به هنگام سرخ کردن در حمام روغن بررسی شد. مقیاس یا واحد رنگ به عنوان تابعی از متغیرهای فرایندی مثل دمای روغن، نوع روغن و ضخامت نمونه ها برای بررسی تغییرات رنگ مورد استفاده قرار گرفته است. سیب زمینیها پس از طی مراحلی شامل آب پز کردن در حمام آب به مدت 5 تا 15 دقیقه در دمای 85-70oc در محلولی حاوی 4/0 تا 8/0درصد وزنی کارامل، 02/0 تا 08/0درصد اولیورزین زردچوبه، 3/0 تا 4/1درصد دکستروز یا هر نوع قند کاهنده دیگر و 5/0 تا 2/2درصد وزنی سدیم اسید پیروفسفات فرو برده شد. نتایج نشان داد در ابتدای مرحله سرخ کردن روشنی رنگ سیب زمینیهای سرخ شده افزایش یافته و سپس ثابت می ماند. روشنی رنگ نیز در ضخامتهای کم، در صورتی که زمان سرخ کردن ثابت فرض شود کاهش می یابد. اثر ترکیب روغن بر روی روشنایی رنگ ناچیز می باشد. با توجه به جداول و نمودارها برای بیشتر شدن روشنایی رنگ سیب زمینیها، باید دمای روغن را کاهش و ضخامت خلالها را افزایش داد. بنابراین دمای روغن و ضخامت قطعات از جمله متغیرهای فرایندی هستند که اثرات قابل ملاحظه ای بر روی پارامترهای رنگی دارند که البته روغن هیدروژنه تاثیری در آنها ندارد. در دمای 170 ocمحصول روشنتری به دست می آی

مصرف شیر به عنوان یک ماده غذایی اصلی، در سنین مختلف و در تمام کشورها اهمیت خاصی دارد. آلوده شدن این ماده غذایی به باکتریهایی مثل یرسینیا انتروکولیتیکا و لیستریامنوسایتوژنز می تواند برای انسان، آثار و عوارض زیانباری داشته باشد.

در این پژوهش سعی شده وضعیت آلودگی شیر به این باکتریها بررسی شود؛ از این رو، 200 نمونه شیر خام و 200 نمونه شیر پاستوریزه به صورت نمونه گیری خوشه ای تصادفی تهیه و از نظر باکتریولوژی آزمایش شدند. پس از انجام آزمایشهای باکتریولوژی از بین 200 نمونه شیر خام 3 مورد (5/1%) باکتری لیستریامنوسایتوژنز است؛ ولی از بین آن، 2 مورد (1%) باکتری یرسینیا انتروکولیتیکا جدا شد. با توجه به نتایج حاصله از بررسیهای محققین در کشورهای مختلف از جمله ایران در مسیر جستجوی این باکتریها، توجه دقیق به رعایت اصول پاستوریزاسیون و عدم مصرف شیرهای خام بیش از پیش توصیه می گردد.

هدف از طرح مطالعه مداخله ای همراه با شاهد ارزیابی اثر ضد میکروبی روغنهای فرار برخی گیاهان در پنیر می باشد و گیاهان مورد مطالعه، نعناع ، ترخون ، زیره ، پونه و آویشن بودند که روغنهای فرار آنها با استفاده از بخار آب استخراج گردید و دو غلظت از روغن فرار هر گیاه مورد استفاده قرار گرفت. (اویشن، 1/0 و 2/0 درصد و سایر گیاهان 3/0 و 4/0 درصد).

در این روش از غلظتهای مورد نظر روغنهای فرار گیاهان در پنیرهای پاستوریزه ای که از نظر باکتریهای کلیفرم منفی بودند استفاده شد و سپس تعداد g/106 باکتری E. coli به پنیرها تلقیح گردید، همزمان، به تعداد نمونه ها پنیرهایی نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شدکه فاقد روغن فرار گیاهان بودند ولی به همان تعداد باکتری به آنها تلقیح شد. نمونه ها به همراه شاهدها در دمای °C 12 به مدت یک هفته نگهداری شدند و در زمانهای 24، 48، 72 و 168 ساعت از نظر باکتری تلقیح شده مورد شمارش قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل آماری با مقایسه گروه های مورد آزمون از طریق آنالیز واریانس یک طرفه انجام گرفت. نتایج این مطالعه نشانگر بالاترین اثر ضد میکروبی تلقیح شده در پنیر در روغنهای فرار گیاه آویشن بود به طوری که غلظت 1/0 و 2/0 درصد پس از گذشت 168 ساعت موجب کاهش باکتری به میزان سه و چهار log نسبت به گروه شاهد شد. پس از آویشن روغنهای فرار گیاهان نعناع، زیره و پونه اثر تقریبا یکسانی بر باکتری تلقیح شده نشان دادند به نحوی که پس از گذشت 168 ساعت در غلظتهای 3/0 و 4/0 درصد کاهش باکتری به میزان 2 و 5/2 log نسبت به گروه شاهد ایجاد شد. کمترین اثر بر باکتری تلقیح شده در پنیر را روغنهای فرار گیاه ترخون نسبت به سایر گیاهان از خود نشان داد و پس از گذشت 168 ساعت کاهش باکتری به میزان 1 و 5/1 log به ترتیب در غلظتهای 3/0 و 4/0 درصد نسبت به گروه شاهد موجب شد. نتیجه گیری کلی نشان داد که از ترکیبات یاد شده به عنوان یک نگهدارنده و طعم دهنده طبیعی در پنیر و سایر مواد غذایی با توجه به اثر ضد میکروبی مناسب روغنهای فرار گیاهان بررسی شده در پنیر، می توان استفاده کرد.

میوه زیتون آنزیمهایی مانند لیپاز، لیپوکسیژناز، و پلی فنولاز را داراست که می توانند بر کیفیت روغن آن اثر بگذارند. برای میوه های نگهداری شده بمدت 15 روز در دمای محیط اثر تثبیت در دمای °C 92 زمانهای 1، 2، 3، 4، 5 و 6 دقیقه بر کیفیت روغن، میزان روغن به مقدار کلروفیل و پلی فنولها مطالعه شد.

نتایج نشان داد تیمار گرمایی کاهش اسیدیته می شود و با افزایش مدت تیمار گرمایی میوه ها، مقدار کلروفیل روغنهای استحصالی بالا می رود که باعث زیادی پروکسید می شود. تثبیت ناکافی موجب کاهش پلی فنولهای تام روغنهای استخراج شده از میوه های نگهداری شده و نشده شد. تیمارهای گرمایی و طول مدت نگهداری میوه بر میزان استخراج روغن در سطح 1درصد اثر معناداری داشت؛ ولی این دو عامل در سطح 5 درصد اثر متقابلی بر میزان استخراج نداشتند. با افزایش مدت تیمار گرمایی و نیز با افزایش زمان نگهداری میوه، میزان استخراج روغن افزایش یافت.

در کشور ما یکی از مشکلات اقتصادی و بهداشتی در ارتباط با عرضه گوشت تازه و سرد، زمان کوتاه ماندگاری قطعات گوشت بسته بندی شده است، با توجه به اینکه در ایران، مدت زمان ماندگاری گوشتهای فوق در فروشگاه ها از سه روز تجاوز نمی کند، به صورت معمولی و ساده بسته بندی می شود. در صورتیکه بتوان روش بسته بندی مناسب و کم هزینه ای برای افزایش زمان ماندگاری حتی برای دو سه روز بیشتر ارایه کرد، بخش عمده ای از معضلات عرضه کنندگان گوشت تازه و سرد بر طرف خواهد شد. افزودن محلول یک درصد اسید لاکتیک به گوشتهای بسته بندی شده می تواند در این امر راه گشا باشد.



در این تحقیق به منظور بررسی تاثیر اسید لاکتیک بر زمان ماندگاری گوشت تازه و سرد گوسفند با دو روش بسته بندی معمولی و در خلا، هشت نمونه گوشت سر دست از هشت لاشه گوسفند انتخاب شده و هر نمونه به چهار قسمت 200g تقسیم گردید. دو قسمت بدون اسپری اسید لاکتیک و دو قسمت دیگر پس از اسپری اسید لاکتیک 1 درصدی، با دو روش فوق مورد بسته بندی و در سردخانه با برودت 3oc قرار گرفتند. طول دوره نگهداری از هشت نوبت زمانی تشکیل شده بود، روزهای چهار، هفت، ده، سیزده، شانزده، نوزده، بیست و دو، بیست و پنج. در زمان صفر و پس از طی هر نوبت نگهداری، یک سری چهار تایی از نمونه ها مورد آزمونهای شیمیایی ((TVN, pH ، میکروبی (شمارش کلی باکتریها، کلی فرمها و شمارش کلی باکتریهای بی هوازی) و حسی (درصد خونابه) قرار گرفتند. کل مراحل عملیات فوق سه بار تکرار، و از نتایج به دست آمده موارد زیر حاصل شد:


زمان ماندگاری گوشت گوسفند در برودت 3oc در بسته بندی معمولی تا چهار روز و در بسته بندی در خلا تا ده روز برآورد شد؛ از طرفی به علت تاثیر معنادار اسپری محلول یک درصد اسید لاکتیک بر کاهش پارامترهای شیمیایی و میکروبی گوشت در بسته بندی معمولی و حفظ کیفیت بهداشتی آن تا روز هفتم نگهداری، استفاده از اسپری فوق در بسته بندی معمولی برای افزایش زمان ماندگاری گوشت همراه با کیفیت مطلوب، توصیه می شود.



بسته بندی در خلا بدون استفاده از اسید لاکتیک نیز یکی دیگر از روش های مورد توصیه می باشد. افزودن اسید لاکتیک در بسته بندی در خلا هیچ گونه تاثیری نداشت.

پروتئین به عنوان ترکیبی مغذی و کاربردی، نقشی حیاتی در متابولیسم بدن دارد. در رژیم غذایی ورزشکاران یا افرادی که مجبور به کاهش وزن می باشند، استفاده از پروتئین زیادتر توصیه می شود. پروتئین سویا تمام اسیدهای آمینه ضروری را دارا می باشد، اما در استفاده از آن محدودیتهایی وجود دارد.

در این پژوهش سعی گردیده است خواص عملکردی پروتئین سویا به وسیله دو صمغ زانتان و کاراجینان بهبود یابد. زانتان در چهار سطح (X) 0،0.04،0.09و 0.13 درصد و کاراجینان (C) در سطوح 0، 0.03، 0.07 و 0.09 درصد استفاده شد و صفات پایداری کف، ویسکوزیته، ضریب حلالیت پروتئین و ظرفیت تولید کف ارزیابی شد.

نتایج آماری نشان داد نمونه های (%0 = C، %0.04= X)، (%0.03 = C، %0.04 = X) دارای بیشترین ظرفیت تولید کف بودند، همچنین نمونه (%0.09 = C، %0.13 = X) بیشترین میزان پایداری کف را از خود نشان داد. بالاترین میزان حلالیت در نمونه های (%0 = C، %0.13 = X)، (%0.07 = C، %0.13 = X)، (%0.09 = C، %0.13 = X) و (%0.09 = X) دیده شد.

تاثیر هیدروکلوییدهای کربوکسی متیل سلولز (CMC) ، صمغ زانتان ، صمغ گوار، لوکاست بین در سه سطح 3/0 ، 6/0 و 1 درصد درقالب بلوک کاملا تصادفی روی خصوصیات ریولوژیکی خمیر و کیفیت نهایی نان لواش مورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی خصوصیات ریولوژیکی خمیر از دستگاه های اکستنسوگراف برابندر، فارینوگراف برابندر و فالینگ نامبر و برای بررسی کیفیت نهایی نان لواش از آزمایشها حسی به وسیله گروه داوران استفاده شد. جذب آب نان با استفاده از هیدروکلوییدها افزایش یافته که این به خاصیت ویژه هیدروسکوپیک هیدروکلوییدها مربوط می شود. خصوصیات ریولوژیکی خمیر تحت تاثیر استفاده از هیدروکلوییدها تغییر کرد که این تغییر بستگی به ساختار شیمیایی هیدروکلویید دارد. بیشترین تاثیر و نه بهترین مربوط به صمغ زانتان و سپس گوار بود. ولی بطور کلی هیدروکلوییدها خمیر را تقویت می کنند. بررسی اطلاعات به دست آمده از آزمون حسی نانهای لواش با هیدروکلویید یا بدون هیدروکلویید به وسیله گروه داوران، نشان می دهد که هیدروکلوییدها بیاتی نان را به تعویق انداخته و در این بین هیدروکلویید گوار بیشترین تاثیر را دارد . به طور کلی هیدروکلوییدها و به ویژه گوار و زانتان مقدار رطوبت نان لواش را افزایش دادند. در مجموع بر اساس آزمایشهای ریولوژیکی و حسی، هیدروکلویید گوار بیشترین تاثیر را روی خواص ریولوژیکی خمیر و کیفیت نان لواش داشت