فهرست مطالب

پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده - سال یکم شماره 1 (پاییز و زمستان 1392)

پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده
سال یکم شماره 1 (پاییز و زمستان 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/09/21
  • تعداد عناوین: 8
|
  • حجت الاسلام و المسلمین محمد مهدی صفورایی پاریزی صفحه 9
  • حجت الاسلام و المسلمین علی نصیری* صفحه 13
    قرآن در آیه 34 سوره نساء بر اساس اصل جامعیت و پاسخ گویی به نیازهای هدایتی انسان، درباره چگونگی مدیریت خانواده سخن گفته است و بر اساس دو امتیاز موهبتی و کسبی مردان بر زنان، قیومیت خانواده را به مردان واگذار کرده است.
    در این مقاله، نخست با استفاده از روش سبر و تقسیم، ضرورت وجود مدیر در خانه اثبات گردید و سپس با واکاوی آرای مفسران، واژه «قوام» در آیه، به مدیریت و سرپرستی مردان بر خانواده معنا شد و با توجه به تعمیم علتی که در آیه بیان شده و نیز مصلحت ستر و عفاف برای زنان، این نکته مورد تاکید قرار گرفت که گستره قیومیت مردان، فراتر از حوزه خانه و خانواده است و همه عرصه های اجتماعی را در بر می گیرد و در ادامه، دو دیدگاه برتری موهبتی و کسبی مردان بر زنان مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
    کلیدواژگان: قیومیت، مدیریت خانواده، نظام خانواده، برتری موهبتی، برتری کسبی
  • حجت الاسلام و المسلمین محمد مهدی صفورایی پاریزی* صفحه 29
    خانواده به عنوان کهنترین نظام در جوامع بشری، مناسبترین سازمان برای تامین نیازهای جسمی و روانشناختی اعضا و بهترین بستر برای پرورش نسلی کارآمد و معتقد به ارزشهای دینی و اجتماعی و زمینهساز تامین نیازهای اقتصادی، حقوقی و امنیت و آرامش روانی افراد بشر بوده است. در سالهای اخیر نظام خانواده به دلیل تحولات فرهنگی، اجتماعی، صنعتی، علمی و ارزشی با مشکلات متعددی روبرو شده است. تزلزل بسیاری از سنتها، اخلاقیات، آداب، رسوم و اعتقاداتی که عامل تقویت، استحکام و تعادل خانواده بوده، کارآمدی خانواده را تهدید کرده است.
    عوامل موثر بر کارآمدی و ناکارآمدی خانواده به قدری زیاد و پیچیده است که برای مقابله با عوامل آسیبزا و حفاظت از هویت ملی و دینی نظام خانواده، معرفی و آموزش شاخصهای کارآمدی خانواده در سطح ملی و بین المللی ضرورت پیدا کرده است. خانواده تاثیر بسیار فراوانی بر جامعه دارد و تحقق جامعه سالم و کارآمد در پرتو وجود خانواده های سالم و کارآمد امکانپذیر است.
    هدف پژوهش حاضر آن است ویژگی های خانواده کارآمد را از منابع معتبر اسلامی بر اساس شاخصهای بینشی، اخلاقی و حقوقی استخراج و معرفی نماید. شاخصها و ویژگی ها با روش توصیفی تحلیلی به صورت جزئی و تفصیلی از آیات و روایات مربوط به خانواده استخراج و ارائه شده است.
    کلیدواژگان: ویژگی، شاخص، خانواده، کارآمد، منابع معتبر اسلامی
  • مسعود امامی* صفحه 59
    این نوشتار با بیان فلسفه حکم تعدد زوجات در اسلام، دفاعی عقلانی از این حکم در برابر پرسشها و اعتراض های موجود در عصر حاضر خواهد کرد. پس از تبیین روش درست دفاع از قوانین و مقررات حقوقی و فقهی، سه دیدگاه در فلسفه این حکم بیان میشود. مهمترین عامل تشریع این حکم، تفاوت غریزه جنسی میان زن و مرد و تحریکپذیری و قدرت بیشتر آن در مردان میباشد که موجب شده نظام حقوقی مبتنی بر تک همسری که در بیشتر جوامع امروز رایج است، نتواند روابط جنسی میان زنان و مردان را در دایره انضباط قانونی بگنجاند و مانع رواج روابط جنسی خارج از چارچوب ازدواج گردد. با این وجود، میتوان گفت زندگی تک همسری از نظر اخلاقی و در شرایط عادی مطلوبتر است و حکم مشروعیت تعدد زوجات، بر اساس ضرورتهای اجتنابناپذیر برخاسته از غریزه جنسی مردان شکل گرفته است و فقط باید در محدوده وجود ضرورت و شرایط مناسب به آن اقدام شود.
    کلیدواژگان: ازدواج، تعدد زوجات، چندهمسری، غریزه جنسی، فلسفه احکام
  • محبوبه جوکار* صفحه 81
    ارایه راه های برونرفت از معضل روابط ناسالم دختر و پسر که امروزه با تاثیرپذیری از فرهنگ غیر دینی بر جامعه اسلامی تحمیل شده است، از مباحث مهمی است که ذهن کارشناسان و صاحبنظران را به خود مشغول نموده است. بررسی این مسئله، از آن روی اهمیت دارد که گسترش چنین روابطی افزون بر وارد کردن آسیبهای جبرانناپذیر بر جسم، روح و روان نوجوان و جوان و سایه انداختن بر موفقیت او و آیندهاش، کیان خانواده را نیز در معرض خطر قرار داده، در نتیجه روزبهروز جامعه را به سمت انحطاط و نابودی پیش میبرد. اکنون این پرسش مطرح است که به راستی، راه های برونرفت از این معضل چیست؟
    بیتردید برای حل چنین مشکلی، نیازمند نگاه خرد و کلان به قضیه بوده، بر این باوریم برای از میان برداشتن اینگونه معضلات، مساعدت فرد، خانواده، جامعه، دولت، نهادهای متولی امور دینی و فرهنگی و صاحبان هنر و رسانه لازم است.
    در این مقاله، تلاش شده به بررسی راهکارهای حذف این نوع روابط در بخش وظایف، خانواده، جامعه، حکومت و دولت اسلامی، نهادهای متولی تربیت دینی- اسلامی و صاحبان هنر و رسانه بپردازیم. رجوع به منابع تفسیری، روایی، تربیتی، روانشناسی و... میتواند یاریگر ما باشد.
    کلیدواژگان: روابط، دختر، پسر، معضل، راهکار
  • اعظم نوری * صفحه 101
    یکی از محورهای موفقیت و سعادت در زندگی که مورد توجه ویژه اسلام قرار گرفته، خردورزی است. خردورزی پایه انسانیت و جداکننده انسان از دیگر موجودات است. به همین دلیل، جامعه آرمانی اسلام، جامعه ای است که از خرد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و عبادی برخوردار باشد. با نگاهی به زندگی حضرت زینب که یکی از راهبران بصیر نهضت عاشورایی است، درمی یابیم که عنصر خرد در عملکرد آن حضرت، جایگاه ویژه ای داشته است. این جایگاه که در نهضت عاشورا نیز جلوه نموده است، سبب شد تا اهداف نهضت امام حسین تبیین شده، راه برای تغییر اساسی در جامعه اسلامی فراهم گردد. بی گمان شناخت این شخصیت و نیز بررسی نقش و کارکرد عقلانی حضرت در حوزه رفتار سیاسی و اجتماعی می تواند برای هر قشری از مردان و زنان و متناسب با شرایط مختلف زمانی و مکانی الگویی مناسب ارایه نماید.
    نوشتار حاضر، با هدف تبیین جایگاه خردورزی در سیره حضرت زینب با شیوه تحلیلی و توصیفی صورت گرفته است. به این منظور، در ابتدا معنای عقل و خرد از نگاه منابع اسلامی مورد بررسی قرار گرفته و سپس به جلوه های خردورزی در زندگی حضرت زینب به ویژه در واقعه عاشورا پرداخته شده است. نتیجه اینکه عملکرد حضرت زینب در حیات مبارکش همواره بر پایه خردمندی و خردورزی بوده و ایشان در واقعه عاشورا نیز با عملکردی این گونه و نیز با مدیریت زمان و مکان که از جمله نمودهای مهم عقلانیت است، توانست در امتداد قیام عاشورا و در راستای بسط فرهنگ ظلم ستیزی، اهداف قیام امام حسین را در تداوم قیام بر محوریت اندیشه محقق نماید.
    کلیدواژگان: حضرت زینب، سیره، عقلانیت، خردورزی، عاشورا
  • رقیه یوسفی* صفحه 123
    مطالعه متون اسلامی، قرآن و احادیث پیامبر اکرم و ائمه اطهار و گفتوگوهای اصحاب و یاران آنها نشان می دهد همواره بحث از احکام و فلسفه آنها در میانشان رایج بوده است. یکی از احکامی که نیاز به روشنگری دارد و از دیرباز ذهن مردم را به خود مشغول کرده، عده و فلسفه آن می باشد که در این نوشتار سعی شده با توجه به متون تفسیری، حدیثی و فقهی، چیستی عده، اقسام و فلسفه آن تبیین شود.
    در اصطلاح فقهی، «عده» عبارت است از مدت معینی که زن باید از ازدواج خودداری کند. با توجه به نوع پیوند و گسست در امر ازدواج، عده اقسام مختلفی پیدا می کند که هرکدام نیز حکم جداگانه ای دارد.
    اسلام، عده را وسیله ای برای صلح و بازگشت، فرصت مناسبی برای اندیشیدن، راهکاری برای حفظ نسل و احترام به ازدواج اول و حفظ حرمت خانواده معرفی می کند. با این وجود باید دانست علت هایی که برای احکام بیان می شود، علت تامه آنها نیست که علت غائی باشد، بلکه برخی از اسرار و حکمت های وضع احکام است.
    کلیدواژگان: عده طلاق، عده وفات، حکمت عده، تربص، عده
  • صفحه 141
|
  • Ali Nasiri* Page 13
    The Holy Quran, which is a book of guidance, has, on the basis of a comprehensive principle and in order to redress man's need for guidance, spoken of family management in verse 34 of Surah al-Nisah. It has relegated the maintenance and protection of the family to men owing, largely, to the fact that men enjoy two distinct (God-gifted or endowed and acquired) privileges. In this study, the need for presence of a manager to manage the family has been proven through a test and division method. Thereupon, the views of exegetes concerning the term 'Qawwam' (maintainer) in the verse have been examined. The conclusion is that they have interpreted the said term as "protector and maintainer". Given the general reason provided in the verse and also the expedience which rests in modest covering for women, it has been stressed that men's domain of protection and maintenance encompass social arenas exceeding the home or family realm. The writer then goes on to study the two views regarding man's endowed and acquired superiority over women.
    Keywords: protection, family management, family system, endowed superiority, acquired superiority
  • M. Mahdi Safurai Parizi* Page 29
    The family is the oldest, fundamental and most enduring of all human institutions. It is the best mechanism for meeting the physical and psychological needs of the family members, and the most suitable place for nurturing an efficient generation that believes in religious and social values and helps cater the economic, legal and psychological peace of the individuals in human society. In recent years, the family has been encountering numerous problems owing, largely, to cultural, social, industrial and moral problems. The shakiness of most of the traditions, ethical norms, manners, customs and dogmas, which are the factors of family balance, strength and stability, has threatened the family efficiency. Factors affecting the efficiency and inefficiency of the family are so many and complex that in order to deal with problematic factors and to protect the national and religious identity of the family system, it has been essential to introduce and teach the effectiveness indicators of the family at national and international levels. The family has a very great impact on society and the realization of a safe, healthy and efficient society is possible only in the light of healthy and efficient families. The purpose for this research is to extract the characteristics of an efficient family with reliance on authentic Islamic sources, albeit on the basis of moral and legal indicators.
    Keywords: characteristic, indicator, family, efficient, authentic Islamic sources
  • Masud Imami * Page 59
    This study seeks to furnish the rationale and philosophy for the permissibility of polygamy in Islam. It endeavors to present a coherent explanation in order to defend this rule against the existing questions and objections in the contemporary era. Elaborating on the correct method of defending the juridical and legal rules and regulations, the author presents three major views as the rationales. The most important factor for permissibility of polygamy in Islam is the dissimilarity of sexual instincts between man and woman and greater excitability and vigorousness of that instinct in men which has led to legalization of polygamy in Islam. That is because the current legal system in many countries which is based on monogamy has failed to regulate the sexual relations between men or to prevent extra-marital relationships. Conclusively, it can be said that monogamy in ordinary situations is morally more desirable and permissibility of polygamy is based on certain inevitable exigencies which have something to do with men's powerful sexual drive. Thus, only in case of need and in urgent cases, action may be taken for remarriage.
    Keywords: polygamy, remarriage, family, sexual instinct, rationales of legal rules
  • Mahboobeh Jokar * Page 81
    The dilemma of unhealthy relationships between girls and boys which have been imposed on Islamic society as a result of the influence of non-religious culture, is one of the important issues that has continuously preoccupied expert's minds. A study of this issue is important because of the fact that any rise in such relationships will pose danger to the body, soul and psyche of youngsters and teens affecting their success and accomplishments. It will also threaten the family leading eventually to declination and destruction of the society. Now the question that comes up is, what is actually the way out of this dilemma? Undoubtedly, any solution to this problem would require micro and macro approaches and decisions. In order to resolve such issues, it is necessary for the individual, society, family, society, state and institutions responsible for religious - cultural affairs, as well as artists and media to address this issue. Efforts have been in this article to study the ways through which such relationships could be abolished and the duties of the family, society, Islamic government, state, institutions responsible for religious – Islamic education and also artists and media should ascertained. Making use of exegetical, narrative, educational and psychological sources can be useful in this regard.
    Keywords: relationships, girl, boy, dilemma, solution
  • Azam Noori * Page 101
    One of the key factors of success and happiness in life which is the focus of Islam's attention is wisdom or knowledge of what is true or right coupled with just judgment as to action. Wisdom is a characteristic with which man is separated from other living beings. It is for the same reasons that the ideal (utopian) society of Islam is a society characteristic of political, cultural, social and devotional wisdom. A look into Lady Zainab's life, who is one of the key figures of the Ashura movement, will reveal the fact that the element of wisdom has a special position in her conduct and practice. This very element which also manifested itself in the Ashura movement caused the goals of the movement of Imam Hussein (a.s.) to be explained and the way to fundamental change in the Islamic society to be paved. Undoubtedly, a proper understanding of Zainab's personality and her rational approach in political and social arena can serve as an appropriate model for men and women under different temporal and spatial circumstances. The present article aims to study, through an analytical and descriptive method, the wisdom in the normative conduct of Lady Zainab, daughter of Ali bin Abi Talib (a.s.). Hence, first the meaning of wisdom has been investigated according to Islamic sources and then examples or manifestations of wisdom in the life of Lady Zainab (s.a) especially in the event of Ashura have been provided. The conclusion is that Lady Zainab's performance in her whole life was based on rationality and wisdom and in the event of Ashura also, she, by managing the time and space which is an important element of rationality, could help materialize Imam's Hussein's goals of his revolution. She did all this in line with expanding the culture of anti-injustice campaign as well as continuation of the revolution.
    Keywords: Zainab (a.s.), normative conduct, rationality, wisdom, Ashura
  • Roqayyah Yusufi * Page 123
    A study of Islamic sources such as the Quran and traditions of the Holy Prophet (S) as well as the conversations of his companions and their friends show that the rationale and concept of divine laws had always been an important concern. One of the issues which needs to be explained and which has since long preoccupied public mind is the concept of Iddah (waiting period). In this study, however, efforts have been made to elaborate on the nature of Iddah, its different kinds and philosophy, albeit with reliance on exegetical, jurisprudential and hadith sources. In Islam, iddah (period of waiting) is the period a woman must observe after the death of her spouse or after a divorce or when she is exempted of the remaining time, during which she may not marry another man. Islam considers Iddah as a means for reform and return and an appropriate opportunity for rethinking. It was also intended to ensure that the male parent of any offspring produced after the cessation of a marriage contract would be known. However, all the arguments and causes related to the mandatory rules are not the perfect causes; rather they constitute part of the secrets and wisdom of the rules and there are many Islamic laws whose entire rationale and concept remain concealed to humans.
    Keywords: iddah of divorce, iddah of death, concept of iddah, observing waiting period