ماهنامه زیتون
پیاپی 231 (مهر 1392)

جاسمونات ها به عنوان تنظیم کننده های طبیعی گیاهان مشهورهستند که بسیاری از پدیده های رشد ونمو گیاهی و واکنش های مربوط به تنش های محیطی را درگیاهان اداره می کنند.
برای حفظ کیفیت میوه ها وسبزیجات درطول نگهداری ازترکیبات شیمیایی مختلفی استفاده می شود، اما ازآن جایی که استفاده ازتیمارهای شیمیایی به خاطرسرطان زایی وخطرناک بودن دربیشترکشورها محدود شده است، ازطرفی افزایش آگاهی مصرف کنندگان واجتناب آن ها ازمصرف محصولاتی که درآن ها ازمواد شیمیایی استفاده شده و باتوجه به قیمت بالای محصولات ارگانیک دربازارهای جهانی، روش های جایگزین غیرسمی مناسبی به منظورافزایش کیفیت وعمرقفسه ای محصولات نیازاست. به دلیل کاربرد این تنظیم کننده رشد گیاهی درافزایش مقاومت محصولات باغی درزمان پس ازبرداشت درچند سال اخیر توجه به خصوصی به آن شده است.

مرکبات دسته مهمی از محصولات باغی هستند که درسطح وسیعی در ایران و دنیا کشت و کار می شوند. امروزه همانند بسیاری از محصولات باغی، استفاده از تنظیم کننده های رشد گیاهی به راه کاری عملی و قابل اطمینان در تولید محصول تبدیل شده است. در باغ از تنظیم کننده های رشد برای القای مقاومت به شرایط نامساعد اقلیمی و تحمل بهتر به شرایط نامساعد باغ مانند شوری ملایم و خشکی استفاده شده است، زیرا بسیاری از این مواد سیستم آنتی اکسیدانی گیاه را به شدت فعال نموده و متعاقب آن آستانه تحمل گیاه به شرایط نامساعد را افزایش می دهند. از طرفی این ترکیبات شیمیایی در مواردی به منظور القای گل دهی و یا جلوگیری از ریزش میوه ها مورد استفاده قرار می گیرند، گرچه در بسیاری از موارد هم عکس این حالت یعنی تحریک ریزش گل ها و میوه های اضافی برای تنک کردن محصول و دستیابی به میوه هایی با کیفیت عالی مد نظر می باشد. کاربرد تنظیم کننده های رشد فقط به باغ محدود نمی شود و استفاده از آن پس از برداشت و در انبار و در راستای افزایش عمر و کیفیت انباری میوه ها نیز بسیار مرسوم می باشد. در مجموع می توان گفت استفاده از تنظیم کننده های رشد می تواند هزینه های تولید را در پرورش مرکبات کاهش دهد، کیفیت محصول را افزایش داده و در مجموع سبب بهبود چشمگیر در بهره وری در باغ های مرکبات شود.

کمبود و یا زیادی یک عنصر غذایی در خاک ممکن است اثرات زیانباری برگیاه داشته باشد. برای تشخیص زیادی و یا کمبود هر یک از عناصر غذایی درگیاه، راه های مختلفی وجود دارد که آزمون خاکیکی از این راهکارهاست. آزمون خاک یک فرآیند و یا دنبال کردن یک سری مراحل است که از نمونه برداری خاک شروع می شود و به توصیه کودی برای گیاه منجر می شود. آزمون خاک شامل چند مرحله است. انجام موفق یک آزمون خاک به طور معمول باید مراحلی همچون نمونه برداری خاک، انتخاب عصاره گیر مناسب، همبستگی، واسنجی و تفسیر و توصیه کودی را دربرگیرد. انجام آزمون خاک کاری است که باید به طور دایم صورت گیرد. در توصیه کودی برای یک گیاه که در نهایت از انجام آزمون خاک حاصل می شود، باید به شرایطی همچون قیمت محصول، قیمت کود و... توجه گردد. توصیه کودی بر اساس آزمون خاک، ضمن این که در به فعلیت رسیدن قابلیت تولید یک محصول کمک می کند، از اتلاف منابع هم جلوگیری می کند.

وجود ریگ و قلوه سنگ مشکلی است که در بیشتر مناطق دیم چه سردسیر و چه گرمسیر مشاهده می شود. به طور مشخص وجود ریگ و قلوه سنگ بیشتر در عملیات کاشت ایجاد مشکل می نماید. ریگ و قلوه سنگی که در اثر عملیات خاک ورزی به نسبتی زیر خاک رفته، در اثر باران، خاک اطراف آن ته نشین شده و دوباره روی سطح آمده و مشکلات تهیه زمین و به خصوص کاشت را ایجاد می نماید. تحقیق سه ساله در منطقه گرمسیری باغملک خوزستان نشان داد که هر وسیله ای که بیشتر خاک را برگرداند و ریگ و قلوه سنگ بالا آمده در سطح در اثر بارندگی های فصل قبل را زیر خاک ببرد و نسبت خاک به ریگ و قلوه سنگ، در سطح که بستر عملیات کشت و جایگذاری بذر است، را بیشتر نماید، عملکرد محصول گندم دیم بیشتری دارد. با توجه به این تحقیق بکارگیری گاوآهن برگردان دار بیشترین عملکرد را داشته و قابل توصیه برای مناطق دیم سنگلاخی گرمسیری است نتایج نشان داد که گاوآهن برگردان دار در هر سه سال آزمایش که از نظر میزان و نحوه توزیع بارندگی تفاوت بودند و یک سال آن(سال سوم) نیز بسیار کم باران بود بیشترین عملکر در دانه را داشت. متوسط عملکرد سه ساله 1079 و 1787 کیلوگرم در هکتار برای گاوآهن قلمی، گاوآهن بدون، 1189، 1457، گندم دیم به ترتیب 1333 صفحه برگردان دار، بی خاک ورزی، پنجه غازی و گاوآهن برگردان دار بوده است.

منشا و مبدا اسفناج فلات ایران می باشد و گونه های خودروی آن به عنوان سبزی صحرایی، در کوهپایه های بسیاری از کوهستان های ایران از جمله دامنه الوند در همدان و دامنه های شمالی و جنوبی البرز و کوه های زاگرس فراوان است. اسفناج پس از سبز شدن به صورت دو برگ (کوتیلدون) باریک ظاهر شده و سپس برگ های حقیقی ظاهر می گردند. در ابتدای رشد، بوته به صورت پهن و خوابیده بوده و پس از تکمیل رشد رویشی، ساقه های گل دهنده همراه برگ های باریکتر بر روی آنظاهر می گردد. اسفناج، دو پایه است یعنی گل های نر و ماده در روی بوته های متفاوت قرار دارند. اسفناج به طور عمده یک گیاه فصل سرد و بسیار نور پسند است. ارقام بهاره و تابستانه آن نیز به بازار ایران عرضه شده است. بهترین رشد را در دمای 20 - 18 درجه سانتی گراد دارا می باشد، در دمای 10 درجه سانتی گراد رشد آهسته ای دارد و تا 10-12 رجه سانتی گراد زیر صفر را تحمل می کند. بذور اسفناج را می توان در دو طرف پشته 60 سانتی متری کشت کرد.

از آن جایی که امروزه کمبود مواد پروتیینی جانوری اثرات منفی در رشد و تکامل انسان ها داشته است و به دلیل خواص پروتیینی بی شمار گیاه سویا، امروزه این گیاه نقش مهمی را در سبد غذایی انسان ها پیدا کرده است. از جمله موارد کاربرد سویا می توان به استفاده از روغن آن به منظور پخت و پز و شیرینی پزی، شیر سویا و سس اشاره کرد.

به منظور بررسی میزان همبستگی بین 7 صفت کمی در گیاه بنجامین، تعداد 5 تیمار از انواع بسترهای کشت، انتخاب و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که تیمارهای مورد مطالعه از نظر صفات بررسی شده دارای اختلاف معنی دار هستند. بررسی ضرایب همبستگی فنوتیپی نشان داد که تمامی صفات مورد اندازه گیری با صفت تعداد شاخه فرعی به عنوان یک شاخص مناسب در عملکرد، دارای همبستگی مثبت و معنی داری بودند.

یکی از راه های ارزیابی کشاورزی پایدار استفاده از روش مطالعه جریان انرژی در کشاورزی می باشد.
برای این منظور در این مطالعه مزارع گندم دیم واقع در منطقه دیلمان استان گیلان که دارای شرایطآب و هوایی سردسیر و نیمه خشک می باشد، مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی کلیه داده های به دست آمده برای نهاده های ورودی و خروجی به مقادیر معادل انرژی های مصرفی و تولیدی تبدیل شده و راندمان انرژی در مزارع گندم مورد بررسی قرار گرفت. براساس نتایج این تحقیق میزان کل 189/11251 مگاژول در هکتار و انرژی خروجی حاصل از تولید دانه و کاه و کلش به ترتیب 25725 و 25375 مگاژول در هکتار گردیده بود. همچنین راندمان انرژی 541/4 محاسبه شد. در بین انرژی موجود در نهاده های ورودی نیز کود شیمیایی ازته و سوخت گازوئیل بیشترین سهم و سم ضدعفونی قارچ کش کمترین سهم را به خود اختصاص داده بود.

انتخاب نوع استفاده از سرزمین، همواره قسمتی از سیر تکاملی جوامع انسانی را تشکیل دادهاست بدین معنی که با تکامل تدریجی در نوع احتیاجات بشر، تغییرحاصل شده و در نتیجه جوامعمختلف به لزوم تغییر در نحوه استفاده از اراضی پی برده اند. در زمان های گذشته این تغیرات بیشتردر نتیجه تصمیمات متعدد و جداگانه ای که به وسیله افراد مختلف اتخاذ می شد به وقوع می پیوست،اما در جهان پر جمعیت و پیچیده ی امروزی تغییر در نوع استفاده از سرزمین بیشتر همراه با برنامه ریزی استفاده از اراضی انجام می شود. برنامه ریزی استفاده از اراضی ممکن است به دلیل لزومتبدیل منابع مختلف محیطی به انواع جدید بهره برداری از زمین انجام شود. برنامه ریزی استفادهاز اراضی، تصمیمات اتخاذ شده در مورد بهره برداری از زمین را به جهتی سوق می دهد که ضمنتامین بیشترین در آمد این منابع، برای استفاده آیندگان نیز مورد حفاظت قرار گیرند. تحقیق حاضربا انگیزه شناخت و آشنایی کلی منابع اراضی و خصوصیات و محدودیت های خاک در استان خراسانرضوی انجام شده است.

سنک صنوبر (M. unicostata) یکی از آفات مهم درختان خانواده Salicaceae به خصوص درختان صنوبر در بجنورد می باشد. در این بررسی خسارت سنک صنوبر روی ده گونه و کلن صنوبر که در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار به منظور تعیین حساسیت و مقاومت گونه ها و کلن ها در ایستگاه تحقیقات کهنه کند بجنورد (استان خراسان شمالی) مورد ارزیابی قرار گرفت. در هر کرت آزمایشی از تعداد 25 نهال کاشته شده تعداد نه درخت در وسط هر کرت انتخاب و از اوایل سال تا اواخر شهریور، به فاصله هر 15 روز یکبار نمونه برداری از خسارت سنک بر اساس تخمین درصد برگ های خسارت دیده (ناشی از تغذیه و میزان فضولات آفت) در واحد درخت صورت گرفت. برای کمی کردن نمونه برداری ها از روش امتیازدهی استفاده شد. میانگین نمره های داده شده به نهال های هر کرت محاسبه گردیده و داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار SAS مورد تجزیه آماری قرار گرفت. سپس میانگین ها با آزمون چند دامنه ای دانکن مقایسه گردیدند. تجزیه واریانس داده های بدست آمده از خسارت آفت نشان داد که تفاوت معنی داری در سطح یک درصد بین تیمارها (گونه ها و کلن های صنوبر) وجود دارد. بیشترین خسارت سنک به گونه Popolus alba 44.9وارد شده و گونه هایP. alba Beshghardas، euramricana 561.4. P، P.nigra 62.127 از نظر میزان خسارت وارده به ترتیب بعد از گونه ی فوق قرار گرفته و کلن های P.euramricana 455، P.deltuides 69.55، P.nigra 62.154، P.nigra Dartum و P.detuides و 63.10 عاری از هر گونه خسارت مشاهده گردیدند.