فهرست مطالب

پژوهشنامه اقتصادی
پیاپی 30 (پاییز 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/09/15
  • تعداد عناوین: 11
|
  • اکبر کمیجانی صفحه 13
  • رحیم دلالی اصفهانی*، محسن رنانی، تر مرتضی سامتی، رضا اسمعیل زاده صفحه 15
    این پژوهش در پی تعیین نرخ رشد بهینه اقتصادی از یک مدل رشد درونزا برگرفته شده از مدل بارو و همچنین تعیین نرخ بهینه مالیات برای دولتی است که دو نوع هزینه عمومی برای جامعه انجام می دهد. این دو نوع هزینه عمومی عبارتند از: سرمایه عمومی که بهره وری را در آینده افزایش می دهد و خدمات عمومی که بهره وری را در زمان حال افزایش می بخشد. همچنین در این مطالعه نقش پارامترهایی نظیر نرخ رجحان زمانی، نرخ استهلاک و تغییر دوره برنامه ریزی و تاثیر آنها بر رشد اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است. روش دستیابی به نرخهای رشد بهینه از طریق بهینه سازی پویا بوده و مورد مطالعه کشور ایران می باشد. در بررسی به عمل آمده نرخ رشد متغیرهای مختلف نظیر درآمد ملی، سرمایه عمومی، خدمات عمومی، سرمایه خصوصی، مصرف و نرخ بهینه مالیات در دوره های برنامه ریزی مختلف بدست آمد. همچنین روابط بین نرخ رجحان زمانی و نرخ استهلاک با نرخ رشد اقتصادی منفی و رابطه دوره برنامه ریزی و نرخ رشد اقتصادی و همچنین رشد اقتصادی با نرخ بهینه مالیات مثبت بدست آمد.
    کلیدواژگان: ایران، رشد بهینه اقتصادی، هزینه های عمومی، نرخ بهینه مالیات، بهینه یابی پویا
  • عباس عرب مازار*، علی اکبر باجلان صفحه 41
    این مقاله به محاسبه نرخهای بهینه مالیات بر کالاهای مختلف با در نظر گرفتن دو معیار کارایی و عدالت اجتماعی می پردازد. برای محاسبه نرخهای بهینه مالیات از قاعده رمزی در دنیای چند نفره و تابع رفاه اجتماعی برگسون- ساموئلسون استفاده می شود. در محاسبه نرخهای بهینه مالیات نیاز به کششهای قیمتی کالاهای مختلف می ب‍اشد. این کششها از نتایج تخمین سیستم تقاضای تقریبا ایده آل بدست می آید. تخمین سیستم تقاضای مذکور بر اساس داده های بودجه خانوارهای شهری ایران برای دوره 1372 الی 1384و به روش داده های تابلویی، انجام می شود. تضاد بین کارایی اقتصادی و عدالت اجتماعی با وارد کردن پارامتری به عنوان نرخ گریز از نابرابری اجتماعی در تابع رفاه اجتماعی، مورد بررسی قرار می گیرد. نرخهای بهینه مالیات تحت فروض مختلفی از نرخ گریز از نابرابری اجتماعی و با حل دستگاه معادلات غیر خطی و به روش لاگرانژ حاصل می شوند. نتایج تحقیق نشان می دهد که در سطح پارامتر گریز از نابرابری اجتماعی صفر که فقط جنبه کارایی مالیاتهای غیرمستقیم مد نظر است و به اهداف عدالت اجتماعی توجهی نمی شود، نرخهای بهینه مالیات بر کالاهای مختلف تقریبا یکسان هستند؛ ولی در سطوح دیگر، نرخ گریز از نابرابری اجتماعی که اهداف عدالت اجتماعی مالیاتهای غیر مستقیم در نظر گرفته می شود، نرخهای بهینه غیریکسان هستند. با افزایش این پارامتر، پراکندگی نرخها بیشتر می شود؛ بدین معنی که نرخ مالیات بر کالاهایی که سهم عمده ای از مخارج دهکهای پایین را تشکیل می دهند، کاهش می یابد و نرخ مالیات بر سایر کالاها نیز افزایش پیدا می کند. همچنین با افزایش پارامتر گریز از نابرابری اجتماعی، هزینه نهایی رفاه اجتماعی کاهش می یابد.
    کلیدواژگان: نرخ بهینه مالیات، مالیات کالا و خدمات، سیستم تقاضای تقریبا ایده آل، تابع رفاه اجتماعی، روش لاگرانژ، مدل اقتصادسنجی
  • علیرضا امینی*، فرزانه یزدی پور صفحه 71
    در این مقاله به بررسی مهمترین عوامل کمی موثر بر بهره وری انرژی در کارگاه های بزرگ صنعتی ایران طی دوره 81 - 1373 پرداخته شده است. نتایج حاصله از برآورد مدلها به روش ادغام داده های مقطعی و سری زمانی در سطح کد دو رقمی ISIC، حاکی از آن است که در بین عوامل مورد بررسی، متوسط سرمایه به ازای هر واحد انرژی مصرفی و هزینه واقعی استفاده از سرمایه، بیشترین تاثیر را بر بهره وری انرژی داشته اند. بعد از آن متوسط نیروی کار به ازای هر واحد انرژی مصرفی، هزینه های واقعی استفاده از نیروی کار و سهم برق از انرژی مصرفی به عنوان مهمترین عوامل موثر بر بهره وری انرژی شناخته شده اند. نسبت شاغلین با مدرک تحصیلی مهندسی به کل شاغلان تولیدی به عنوان متغیر جانشین فناوری، تاثیر مثبت و معنی داری بر بهره وری انرژی داشته است و همچنین قیمتهای نسبی حاملهای انرژی در دوره مورد بررسی نیز تاثیر معنی داری بر بهره وری انرژی در کارگاه های بزرگ صنعتی نداشته است.
    کلیدواژگان: بهره وری، انرژی، شدت انرژی، قیمت نسبی انرژی، کارگاه های بزرگ صنعتی
  • مسعود نونژاد* صفحه 105
    مزیت نسبی، توان یک کشور در تولید ارزان تر یک محصول یا خدمت را در مقایسه با دیگر محصولات و خدمات نشان می دهد. این مفهوم یکی از کاربردهای اقتصاد بین الملل است. یکی از صنایع مهم و قابل توجه در کشور ما که دارای پتانسیل صادراتی بالایی است، صنعت کانی های فلزی و غیر فلزی است. در این مطالعه، مزیت نسبی این صنعت در ایران با استفاده از شاخصهای مزیت نسبی آشکار شده، بهره مکانی با توجه به ارزش افزوده و بهره مکانی با توجه به اشتغال، بررسی شده است و داده های سری زمانی 1342 تا 1378 نیز مورد استفاده قرار گرفت. همچنین با کمک روش هزینه منابع داخلی، شرکت فولاد مبارکه به عنوان مهمترین واحد این بخش، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج مطالعه نشان داد که در چهار سال از دوره پنجم؛ یعنی سال های 1370 تا 1373، بخش کانی های فلزی و غیر فلزی دارای مزیت نسبی بوده است. مزیت ایجاد شده بیشتر مربوط به بخش کانی فلزی بوده است. در این دوره، میانگین شاخص مزیت نسبی آشکار شده برابر 37/1 بوده است، در حالیکه در این دوره، شاخصهای بهره مکانی با توجه به ارزش افزوده و اشتغال در کمترین مقدار خود بوده اند. نتیجه حاصل از محاسبه شاخص هزینه منابع داخلی برای فولاد مبارکه نشان داد که به ازای هر کیلوگرم فولاد، معادل 434 ریال سود نصیب کارخانه شده است، همچنین نتایج بررسی، تاثیر عوامل مختلف بر شاخص مزیت نسبی آشکار شده را نشان داد که صادرات با کشش 68/0بالاترین تاثیر را در رشد این شاخص داشته است.
    کلیدواژگان: مزیت نسبی، صنایع کانی، بهره مکانی، کانی فلزی، مدل اقتصادسنجی
  • علی فلاحتی*، سعید سلیمانی صفحه 125
    با توجه به اینکه کشورهای در حال توسعه فراروی روند جهانی شدن قرار دارند مشخص نمودن الگوی تجاری کشورها در تجارت با شرکای تجاری مناسب برای آنها و برای کشورهایی که می خواهند در این فرایند از قافله تجارت جهانی عقب نمانند کاری ضروری و مهم به نظر می رسد، بنابراین با توجه به چنین فرآیندی، در این تحقیق الگوی تجارت درون و بین صنعتی ایران در مقطع زمانی 2003 با استفاده از مدل جاذبه بررسی می شود. نتایج نشان می دهد که ایران در بخش آهن و آلیاژهای آهنی و بخش مشروبات غیر الکلی و توتون وتنباکو به صورت تجارت درون صنعتی و الگوی تمایز تولید، فعالیت می کند که این حاکی از ثبات الگوی تجاری درون صنعتی ایران در سطح منطقه ای و جهان در این بخشها است.
    کلیدواژگان: تجارت درون صنعتی، تجارت بین صنعتی، مدل اقتصادسنجی، الگوی تجارت، ایران
  • اسمعیل ابونوری*، علیرضا عرفانی صفحه 153
    در این مقاله با استفاده از الگوی چرخشی مارکف، داده های ماهانه کشورهای عضو اوپک در دوره زمانی 2003-1989 پردازش و یک الگوی هشداردهنده پیش از وقوع برای آنها برآورد شده است. در این الگو از متغیرهای نرخ رشد، نرخ ارز موثر واقعی بعنوان متغیر وابسته؛ و نسبت M2 به دارایی های خارجی؛ نسبت بدهی های خارجی به دارایی های خارجی؛ نسبت اعتبارات داخلی به سپرده ها؛ نرخ رشد دارایی های خارجی؛ نرخ رشد سپرده ها؛ نرخ رشد نسبت M2 به دارایی های خارجی و نرخ رشد درآمدهای نفتی به عنوان متغیرهای توضیحی استفاده شده است. طبق برآورد الگو، متوسط نرخ رشد نرخ واقعی ارز در کشورهای عضو اوپک در زمان آرامش (وضعیت صفر) حدود 14/0 درصد بوده است و در زمان بحران(وضعیت یک) به حدود 36/0- درصد رسیده است که البته معنی دار هم نبوده است. نوسانات نرخ رشد، نرخ واقعی ارز در دوره آرامش و دوره بحران، تفاوت آشکاری با هم داشته اند. این نوسانات در زمان آرامش پایین و حدود 2 در صد و در زمان بحران بالا و حدود 29 در صد بوده است و چنین وضعیتی می تواند بیانگر آن باشد که برای تشخیص و تفکیک دوره های بحران از دوره های آرامش، نوسانات نرخ رشد ارز، متغیر مناسب تری است.
    برآوردها نشان می دهد که احتمال بروز بحران پولی در کشورهای عضو اوپک در دوازده ماه بعد از دوره نمونه؛ یعنی سپتامبر 2004، عبارت است از: اندونزی با احتمال حدود 93 درصد، الجزایر 81 درصد، ونزوئلا 71 درصد، ایران 68 درصد، کویت 67 درصد، لیبی 65 درصد، نیجریه 56 درصد، و عربستان 55 درصد. در کشورهای قطر و امارات، بحرانی رخ نخواهد داد.
    کلیدواژگان: الگوی چرخشی مارکف، بحران نقدینگی، اوپک، سیستم هشدار پیش از موعد
  • عزیز مراسلی*، باقر درویشی صفحه 175
    این مقاله به بررسی رابطه رشد اقتصادی و سرکوب مالی در اقتصاد ایران طی دوره (1385-1347) می پردازد. در بخش اول مقاله، مفهوم سرکوب مالی، ادبیات تئوریک و تجربی سرکوب مالی و رشد اقتصادی ارائه شده است. دربخش دوم با معرفی شاخصهای سرکوب مالی، در سه مدل جداگانه اثر سرکوب مالی بر رشد اقتصادی بررسی شده و نتایج حاصل از برآورد مدل های رگرسیونی نشان می دهد که سرکوب مالی در اقتصاد ایران اثر معنی داری بر رشد اقتصادی نداشته؛ اما اثرآن بر کارایی اقتصادی منفی و معنی دار بوده است.
    کلیدواژگان: سرکوب مالی، رشد اقتصادی، اقتصاد ایران، نرخ بهره حقیقی، کارایی اقتصادی
  • ابراهیم رضایی*، مجتبی بهمنی، علیرضا هیراد صفحه 197
    بر اساس تئوری های کلان اقتصادی نرخ بهره یکی از هزینه های سرمایه گذاری بوده و در تصمیمات بخش خصوصی اثرگذار می باشد، در مورد این فرضیه، در شواهد تجربی؛ بویژه در کشورهای در حال توسعه اختلافاتی دیده می شود. همچنین به لحاظ نظری تاثیر نرخ بهره، روی پس انداز نیز مورد مناقشه است و شواهد تجربی نیز نتایج مبهمی در مورد اینکه آیا اصولا کشش پس انداز نسبت به نرخ بهره مثبت است و اگر مثبت است آیا بالا است یا پایین، بدست می دهد. همین موضوع باعث شکل گیری نظرات مختلف و در نهایت سیاستگذاری های متفاوت در میان کشورها شده است. همچنین به همین دلیل ما در این مقاله، با ارائه یک مدل کلان اقتصادی به بررسی همزمان اثرات نرخ بهره پرداختیم، که در نهایت تاثیر منفی؛ اما بسیار اندک نرخ بهره واقعی بر سرمایه گذاری بخش خصوصی تایید می شود.
    کلیدواژگان: نرخ بهره، اقتصاد، ایران، ارزیابی اقتصادی، سرمایه گذاری بخش خصوصی، مدل کلان اقتصادی
  • نادرقلی قورچیان*، غلامرضا حیدری کرد زنگنه صفحه 219
    پژوهش حاضر در صدد ارائه مدلی برای ارتقا و توسعه علمی نظام خصوصی سازی در کشور است. در راستای تحقق این هدف ادبیات سازمان یافته پژوهش و نظرات صاحبنظران و کارشناسان کشور مرور می شود و سپس تجارب پژوهشگران در ده بعد (1. جهانی 2. سیاسی3. قانونی و حقوقی 4. نهادی و سازمانی 5. برنامه گذاری 6. اقتصادی 7. مدیریتی و اجرایی8. اجتماعی و فرهنگی 9. مجازی و 10. روش خصوصی سازی) و 190 مولفه، با استفاده از تکنیک مدل سازی پویا و انگاره نگاری، استخراج و بهره وری می شود و در مرحله بعد در قالب مدل ارائه گردید و با مجذور X2 و ضریب تبیین پدیده ها: PD=0.9234 و RMSR (ریشه میانگین مجذور مانده ها) که نشان دهنده مطلوب بودن مدل و تناسب کل مدل پیشنهادی با میانگین کل 12/4 از 5 می باشد، مورد تایید قرار خواهد گرفت.
    کلیدواژگان: ایران، مولفه های خصوصی سازی، خصوصی سازی، طراحی مدل، مدل پیشنهادی
  • محمد آبیلی صفحه 259
|
  • Rahim Dallali Esfahani*, Mohsen Renani, Morteza Sameti, Reza Esmaielzadeh Page 15
    In this study, following Barro in an endogenous growth model, we try to determine the characteristic of an optimal economic growth. By considering two kinds of public expenditures that are: public capital and public services. The role and impacts of the regarded parameters such as time preference, depreciation rate and change in planning periods on the growth of economy is also investigated. Dynamic optimization is utilized in determination of optimal growth for Iran’s economy. For different planning periods and with various scenarios, the optimal tax and growth rates for variables such as gross national product, public capital, public services, private capital and consumption is simulated. The paper concludes a negative relation between time preference, depreciation and economic growth. It also finds a positive relation between horizons of planning periods and economic growth.
  • Abbas Arabmazar*, Ali Akbar Bajelan Page 41
    This study estimates optimal commodity tax rates regarding efficiency and social justice. A many- person Ramsey rule and Bergson – Samuelson social welfare function are used for estimating optimal tax rates. We need to estimate price elasticities of commodities before computing optimal tax rates. These elasticites come from estimation of Almost Ideal Demand System based on household expenditure data, in urban area,s over the period of 1993-2005 and 10 cost deciles. The Almost Ideal Demand System has been estimated by using Panel Data approach. The contrast between efficiency and equity is examined by including a parameter called ''Rate of inequality aversion parameter'' in social welfare function. Optimal tax rates are computed from Lagrange – approach solution of nonlinear systems under alternative assumptions about rate of inequality aversion parameter and fixed Tax Revenues. The Results show that when inequality aversion parameter equals zero, optimal tax of different commodities will be equal. Otherwise, they are different. The larger the parameter, the greater the difference. Tax rates on commodities which have large share in expenditure of lower deciles decrease while tax rates on other commodities increase. Also, with increase of the parameter, marginal cost of the social welfare decreases.
  • Alireza Amini*, Farzaneh Yazdipoor Page 71
    In this paper, we surveyed the most important quantitative factors that influence energy productivity in Iran’s large manufacturing industries over the 1999-2003. A few models were run by using pooling data technique, covering manufacturing units at two digit level of ISIC classification. The results obtained indicate that factors such as capital/ energy ratio (K/E), real cost capital, labor/ energy ratio (L/E), real wages and electricity used/ total energy ratio are most influential factors affecting energy productivity, respectively. Productive engineering labor as percentage of total productive labor which was taken as a proxy for technology has had positive and meaningful effect on energy productivity. In addition, in view of present trend relative energy prices didn’t have meaningful effect on energy productivity.
  • Masoud Nonejad* Page 105
    Comparative advantage indicates the power of a country in producing a commodity or service by lower cost in comparing to the other countries. This concept is one of the applications in international economics. Metallic and nonmetallic minerals industry is one of the important and considerable industries in our country which has high potential for export. In this study, comparative advantage of this industry was investigated in Iran using three indices include revealed comparative advantage, location quotient with respect to value added and location quotient with respect to employment. Time series data during 1963 to 1999 were used. Also, Mobarakeh Company as the most important unit in this industry, was investigated by domestic resource cost index. Results indicate that in four years of fifth period of development program from 1991 to 1994 metallic and nonmetallic minerals industry has comparative advantage. This advantage is more pertain to metallic minerals sector. In the fifth period, the average of revealed comparative advantage index is equal to 1.37, meanwhile indices of quotient location with respect to value added an employment were in the least their amount. The result of domestic resource cost index for Mobarakeh Steel Company showed that the corporate has gained 434 Rls for each kilogram of steel. Also, the results of investigating factors affecting the revealed comparative advantages index indicated that, export with the elasticity of 0.68 has the high effect on the growth of this index.
  • Ali Falahati*, Saeed Solaymani Page 125
    With regard to globalization process which lies in front of developing countries, finding a trade commercial pattern for countries in the world trade with a suitable trade partners and those countries which don’t want to be left behind in the world trade, is a necessary and important task. In this study the trade pattern of intra industry and inter industry of Iran in the year 2003 has been investigated with the gravity model. The results show that Iran in the iron and iron alloys sector and non alcoholic beverages and tobacco is functioning with intra-industry and differentiated product pattern, a fact which shows the stability of intra industry pattern of Iran in the regional and global level in these sectors.
  • Esmaiel Abounoori*, Alireza Erfani Page 153
    Using the Markov-Switching methods with monthly data 1989-2004 for an Early Warning Model for OPEC member countries is estimated. Doing so, the real effective exchange rate is used as the dependent variable, on the other hand, the ratio of M2 over foreign assets, ratio of foreign debt to foreign assets, ratio of internal credits to deposits, growth rate of foreign assets, deposits growth rate, growth rate of M2 over foreign assets, growth rate of oil income are considered as the explanation variables. According to the estimated model, the average growth rate of the real effective exchange rate in OPEC has been about 0.14 percent during the tranquil (Null Situation) and about -0.36 percent during crisis time (1 situation), which were not statistically significant. Volatility of the real exchange rate in tranquil time and in crisis time have apparent differences. Volatility in tranquil time was low and about 2 percent and in crisis time was high and about 29 percent. This shows that the volatility of exchange growth rate has been an appropriate variable for distinction between tranquil and crisis periods. The results have indicated that probability of liquidity crisis within OPEC, 12 months after the sample period (after September 2004): Indonesia about 93%, Algeria 81%, Venezuela 71%, Iran 68%, Kuwait 67%, Libya 65%, Nigeria 56% Saudi Arabia 55% and no crisis in Qatar and United Arab Emaret.
  • Aziz Maraseli*, Bagher Darvishi Page 175
    The aim of this study is the financial repression in Iran’s economy during the period of 1968-2006. In the first part of the paper, the concept of financial repression, theoretical and empirical literature of financial repression and economic growth have been considered. In the second part of the paper, while financial repression indicators introduced, by using three separate models, the effects of financial repression on Iran’s economy is reviewed. The results of regression models revealed that the financial repression has no significant effects on Iran’s economic growth, but it has negative effects on economic efficiency.
  • Ebrahim Rezaie*, Mojtaba Bahmani, Alireza Hirad Page 197
    According to macroeconomic theories, interest rate is investment cost which is important in decision process that organized by private sector. But, there aren’t any consensus among economists about this hypothesis. Also from theoretical point, the effects of interest rate variation on saving rate is ambiguous. In fact, it is not clear that what will be the sign of elasticity of saving respect to interest rate fluctuations? therefore, in this paper, we assessed the simultaneous effects of interest rate on economy by macroeconomic model framework. We found that the interest rate have negative, but negligble, impact on investment of private sector.
  • Nader Gholi Ghourchian*, Gholamreza Heydari Kord Zanganeh Page 219
    The main aim of this study is to present a suitable model for promoting and developing privatization system scientifically in Iran. In line of this purpose, the main concentration was put on reviewing Iranian and global literature, examining scientific and executive experiences of the researchers, studying and taking into view main privatization parameters and expertise of the experts as well. Then, questionnaires consisting privatization parameters were distributed to test validity and reliability of Cronbakh Alpha coefficient and duly confirmed. To analyze the data collected, two sets of statistical descriptive methods such as frequency, percent and multi variable analysis were also used.