فصلنامه ره آورد نور
سال دوازدهم شماره 44 (پیاپی 61، پاییز 1392)

درس خارج فقه فناوری اطلاعات و ارتباطات، از سال تحصیلی حوزوی 1391-1392 توسط حجت الاسلام و المسلمین دکتر شهریاری در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شروع شده است که در سال تحصیلی گذشته، طی 32 جلسه مباحث مقدماتی، طرح موضوع و پرداختن به اولین عنوان آن به پایان رسید. موضوعاتی که قرار است در طول این سلسله دروس به آنها پرداخته شود، عبارت‌اند از: ماهواره و احکام آن، بررسی موضوعات و احکام حریم خصوصی، ارکان امنیت و احکام تامین امنیت اطلاعات و ارتباطات، قلمرو مالکیت فکری و احکام آن شامل: حق تالیف یا حق انحصاری اثر، حق انحصاری اختراع، علایم و اسرار تجاری، حقوق هویت شخصی، احکام فقهی صله رحم و دوست‌یابی با توجه به ابزارهای ارتباطاتی نوین، بررسی موضوعات و احکام گمنامی و ناشناسی و هویت مجازی، احکام آزادی نشر اطلاعات، پالایش محتوا و سانسور اطلاعات، هرزه‌نگاری اینترنتی، فرصت‌ها و تهدیدهای نسل سوم ارتباطات، جرایم رایانه‌ای از دیدگاه فقه اسلامی. آنچه در پی می‌آید، نخستین درس خارج فقه فناوری در سال جاری و جلسه سی و سوم است که در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار شد و از آنجا که حاوی نکات جالب و قابل توجهی، به‌ویژه برای طلاب و حوزویان است، ره آورد نور تصمیم بر انتشار آن گرفت. گفتنی است که این درس، در واقع، ارایه‌دهنده مباحث مقدماتی مربوط به بحث حریم خصوصی، یعنی موضوع سبک زندگی می‌باشد.

این مقاله به تبیین مقایسه کارکرد شبکه‌های اجتماعی در سبک زندگی اسلامی - ایرانی و غربی می‌پردازد. این مقاله، با بررسی تمدن غربی و اسلامی ایرانی، مدل‌هایی از این دو نوع سبک زندگی را ارایه داده است. مقاله حاضر، یک مطالعه کیفی است که با مطالعه اسناد، بانک‌های اطلاعاتی و مقالات سبک زندگی و شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته است و بر اساس تحلیل محتوا، انسجام یافته است. هر تمدن، دارای دو بعد سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است؛ بعد نرم‌افزاری تمدن، همان سبک زندگی است. از آن‌جا که سبک زندگی نیازمند مبانی عمیق فکری است، کارکرد شبکه‌های اجتماعی در انتقال و نفوذ تمامی این سطوح حایز اهمیت است. شبکه‌های اجتماعی، در یک سطح با انتقال باورها و سلسله‌مراتب ارزشی و نیز انتقال روحیه‌ها و ملکات روحی در سطح ناخودآگاه جمعی نقش ایفا می‌کنند و در سطوح دیگر، با تغییر مبانی فکری، منجر به تغییر احساسات جمعی و به تبع آن، باعث تغییر رفتارهای جمعی می‌شوند و شبکه‌سازی اجتماعی به گسترش سبک زندگی منجر می‌گردد. این مقاله با شناسایی لایه‌های ایجادکننده سبک زندگی در دو تمدن اسلامی ایرانی و غربی، به مقایسه بین آنها پرداخته است.

مقررات و قوانین حق مولف، حلقه ارتباطی دنیای افکار و اندیشه‌های انسان با جهان خارج به شمار می‌رود. بدون وجود چنین حقی برای مولفان و نویسندگان، آنها دیگر اقدام به خلق اثر نخواهند کرد و روند رشد علم و خلاقیت، به تباهی کشیده می‌شود. در این نوشتار می‌کوشیم تا ضمن معرفی موضوع مالکیت معنوی، نیم‌نگاهی نیز به تاریخچه، اهداف، وظایف و آمار مربوط به بخش مالکیت معنوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی داشته باشیم. تعریف حقوق مالکیت معنوی، پیشینه این حق در یونان، روم باستان، ایران و دنیای جدید، از جمله مباحث این مقاله می‌باشد.

بخش طرح و برنامه در هر مجموعه‌ای، به عنوان مغز متفکر، عهده‌دار برنامه‌ریزی منسجم، علمی و منطقی در آن مجموعه است و تاثیر بسیاری در کارآمدی آن داشته و نقش به‌سزایی در تحقق اهداف بنیادین و سیاست‌های کلان ایفا می‌نماید. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نیز از مزایای وجود چنین بخشی در ساختار خود بهره‌مند است. با توجه به اهمیت و نقش کلیدی این بخش در امر تولید و فعالیت‌های علمی و فنی، مناسب دیدیم گفتگویی با حجت الاسلام و المسلمین فریدون سبحانی، مدیر بخش طرح و برنامه معاونت پژوهشی مرکز نور داشته باشیم تا از نزدیک با اهداف و عملکرد آن آشنا شویم. امید است که مطالب عرضه‌شده در این مصاحبه، مورد استفاده خوانندگان و علاقه‌مندان قرار گیرد.

20 مهرماه سال جاری، مصادف بود با روز بزرگداشت غزل‌سرای بزرگ و شهیر ایرانی در قرن هشتم، شمس الدین محمد شیرازی، ملقب به «لسان الغیب» یا «حافظ». آنچه در این روز اتفاق افتاد، برگزاری مراسم رونمایی نرم‌افزار چندرسانه‌ای حافظ، در حافظیه شیراز بود که در آن، مسیولان عالی‌رتبه کشوری، اساتید و علاقه‌مندان به ادب و عرفان، نماینده شیراز در مجلس شورای اسلامی، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، رییس بنیاد فارس‌شناسی، رییس مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس، استاندار سابق فارس، نماینده ولی فقیه، امام جمعه شیراز و نیز اعضاء انجمن حافظ‌دوستان شیراز حضور داشتند. این مراسم چندروزه، برنامه‌های متنوعی داشت که از آن جمله می‌توان به نقد و بررسی نرم‌افزار حافظ اشاره نمود.

عرصه‌های گوناگون دانش، همواره شاهد شکوفایی بزرگانی بوده است که هریک در حیطه علمی خود، خوش درخشیده، چه بسا آن گوهر ناب را به اوج رسانیدند. این بلندقامتان عرصه علم و فرهنگ، در مسیر بالندگی چالاک نبودند، جز آنکه نخست، آن در نایاب درون را جستند و آن را صیقل دادند تا توانستند صدف دانش را بگشایند و مرواریدش را به جان بخرند. حافظ شیرازی، ملقب به «لسان الغیب»، داد سخن را در عشق و عرفان سر داد و سرانجام اثری خلق کرد که فرهنگ و ادب تا آخرین دم بر آن فخر خواهد فروخت. دیوان حافظ شیرازی، اثری که خلعت دل‌شیفتگی و دلدادگی را به تن طالب یار پوشانیده، سرمستان کوی حقیقت را جام کامیابی فرانهاده و تشنگان معرفت را شراب طهور نوشانیده است. پس، به شکرانه این نعمت پربرکت، شایسته می‌باشد که این دیوان وزین، به هر شیوه که امکان دارد، در اختیار عاشقانش قرار گیرد. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نیز از این واقعیت غافل نبوده، نرم‌افزار «دانشنامه چندرسانه‌ای حافظ» را با محوریت «دیوان حافظ شیرازی» و محتوایی غنی از کتب گوناگون و مرتبط، به مشتاقان و علاقه‌مندان عرصه‌های: دانش، ادب، فرهنگ و عرفان اصیل اسلامی تقدیم داشته است و امید دارد که در پاسداشت این گنجینه پرگهر، موفق بوده باشد. از آنجا که معرفی هر اثر، به آشنایی و شناخت مخاطبان کمک شایانی می‌کند، ضروری شد که در این کوتاه‌سخن، بررسی نرم‌افزار «دانشنامه چندرسانه‌ای حافظ» انجام گیرد. در اهمیت این برنامه رایانه‌ای همین بس که گفته شود، این نرم‌افزار ثمره هفت سال تحقیق و پژوهش در زمینه غزلیات حافظ می‌باشد. بی‌شک، به کمک این برنامه، ابعاد تازه‌ای فراسوی: اساتید، حافظ‌پژوهان و دانشجویان زبان و ادبیات فارسی، گشوده خواهد شد. امید است که محتوا و قابلیت‌های این برنامه، پاسخ‌گوی نیاز همه مخاطبان گرامی باشد. شایان توجه می‌باشد، دانشنامه چندرسانه‌ای حافظ، یک بسته نرم‌افزاری است که مشتمل بر 8 لوح فشرده می‌باشد. در ادامه، طی دو بخش: «نرم‌افزار حافظ» و «دیگر محتویات ارایه‌شده در بسته نرم‌افزاری» معرفی خواهند شد.

الکسا، پایگاهی است که با هدف رتبه‌بندی و ارایه گزارش‌های مختلف از وضعیت رتبه و بازدید پایگاه‌های اینترنت فعالیت می‌کند. بررسی نتایج مطالعه روی پانصد پایگاه پربازدید ایرانی در یک مقطع زمانی مشخص (طبق گزارش الکسا) و بررسی جایگاه پایگاه‌های دینی و همچنین نقش محتوا در تعیین رتبه پایگاه‌های دینی و مذهبی اینترنت، از جمله مباحث مهمی است که در این مقاله ارایه شده است.

این روزها، گاهی اخباری از پدیدآمدن فناوری نویی می‌رسد که می‌تواند ابعاد زندگی بشر را تغییر دهد؛ به گونه‌ای که شاید این خبرها کم‌کم رنگ و بوی تکراری شدن به خود گرفته و این فناوری‌هایی که به نظر می‌رسد قرار است زندگی بشر را دگرگون نماید، خیلی زود رنگ باخته و شایبه موجی و زودگذربودن آن را به وجود می‌آورد. اما برخی از این فناوری‌ها ماندگاری و تاثیر خویش را به اثبات رسانده‌اند و نمی‌شود به آن دید مدگرایانه داشت. آموزش مجازی یا آموزش برخط، یکی از این فناوری‌ها است که باید در مورد آن و نیز استفاده از آن در آموزش معارف اسلامی تاملی دقیق نمود. در بخش نخست این نوشته سعی می‌شود به‌اختصار در مورد مزایای آموزش مجازی و نقش آن در فضای آموزش اسلامی سخن گفته شود و در بخش دوم نیز برخی مراکز آموزش مجازی اسلامی معرفی شوند.

پایگاه مجلات تخصصی نور (www.noormags.com) بانک تمام‌متن مجلات تخصصی در حوزه‌های مختلف علوم انسانی و اسلامی است که در راستای آسان‌سازی و ترویج امر پژوهش، پایه‌ریزی شده است. در یک سال اخیر، قابلیت‌های نمایشی و پژوهشی خوبی در این پایگاه فراهم آمده است که این مقاله به توصیف کلی این امکانات و قابلیت‌ها می‌پردازد.

عناوین مطالب بخش تازه های اطلاع رسانی اسلامی44:

• نرم‌افزار جامع تفاسیر1/2 به 5/2 ارتقاء یافت

• نرم‌افزار قرآنی «منهاج» تولید شد

• تولید و انتشار نرم‌افزار «بانک غدیر»

• کتابخانه آنلاین حقوق افتتاح شد

• نرم‌افزار فرقه‌شناسی «سراب» تولید شد

• سامانه اینترنتی «سما قرآن» راه‌اندازی شد

• نرم‌افزار مجموعه آثار سیدرضی (ره) در قم تولید شد

• سامانه پیام کوتاه پایگاه اینترنتی «گفتمان برتر» راه‌اندازی شد

• پایگاه اینترنتی «خط امام (ره)» فعالیت خود را آغاز کرد

• نرم‌افزار چندرسانه‌ای «غدیرنامه 2» عرضه شد

• معرفی نرم‌افزار بررسی روایات و اسناد حدیث ثقلین

• مجموعه نرم‌افزاری «گلستان خانواده» تولید شد

• نرم‌افزار مجموعه سرودهای رادیو معارف تولید شد

• نرم‌افزار «پزشک خانواده» تولید شد

• نرم‌افزار مجموعه آثار علامه طباطبایی تولید شد

• نرم‌افزار «اصول و مبانی تربیت دینی» منتشر شد

عناوین مطالب بخش دانستنی های فناوری44:

• ویندوز 1/8 از راه رسید

• کروم او اس برای ویندوز 8

• Hp، لیپ موشن را به رسمیت شناخت

• کارت گرافیکی برای اشتراک‌گذاری تصاویر

• گاز هلیوم در هارد دیسک

عناوین مطالب بخش آموزش44:

• قفل کردن ویندوز 8 با رمزهای تصویری

• ناقوس مرگ دیسک سخت رایانه

• اجرای مجدد برنامه‌های فعال

• موقعیت پیش‌فرض تصاویر در ورد

• حذف فایل‌های بیهوده از ویندوز

• امضاء پیش‌فرض در اوت لوک 2013

• دستنوشته‌ها در جی میل

• تعویض زبان نوشتاری با میانبرها

• تصاویر پنهان در ماوریکس

عناوین پرسش های بخش پرسش و پاسخ44:

 چرا هنگام خاموش و روشن کردن رایانه‌ام، ساعت و تاریخ آن تغییر می‌کند؟

 لطفا چند آپلود سنتر پرسرعت و امن، جهت آپلود فایل به صورت رایگان، با پشتیبانی از اکثر فرمت‌ها، اعم از rar، zip، Css و دیگر فرمت‌های رایج، معرفی کنید.

 لطفا پایگاهی را در زمینه آموزش تگ‌ها و کدهای HTML و CSS معرفی کنید. همچنین درباره الگوریتم‌هایی که سیستم‌عامل ویندوز و به خصوص XP با آنها مهندسی شده ‌است، توضیح دهید.

 چگونه می‌شود برای لپ‌تاپ یک ویندوز اکس‌پی روی فلش مموری نصب کرد؛ به گونه‌ای که با اتصال فلش و ری استارت کامپیوتر با اکس‌پی کار کند؟

 لطفا راهنمایی‌ام کنید تا لپ‌تاپی سبک، با دوام شارژ باتری زیاد و دارای قابلیت نصب برنامه‌ها و به خصوص نرم‌افزارهای مهندسی تهیه کنم.

 زمانی که رایانه را خاموش می‌کنم، صفحه مانیتور سیاه می‌شود؛ ولی کیس و هارد خاموش نمی‌شود و حتما باید کلید پاور را فشار دهم تا رایانه به طور کامل خاموش شود. در ضمن، بنده از ویندوز 7 استفاده می‌کنم. چطور می‌توانم این مشکل را رفع کنم؟

 لطفا لینک دانلود آخرین نسخه از مرورگرهای مهم ازجمله IE، کروم و فایرفاکس (نسخه نهایی) از سایت سازنده خودشان را که نیاز به دانلود فایل‌های اضافی برای نصب نداشته باشند، معرفی کنید.

 چند وقتی است هرچه تلاش می‌کنم، نمی‌توانم رمز ایمیل یاهو را عوض کنم. در قسمت رمز جدید، هرچه می‌نویسم، پیام می‌دهد که مورد قبول نیست. لطفا راهنمایی کنید چطور رمز ایمیل خود را عوض کنم.

 ویندوزلپ‌تاپم، 7 اورجینال است. چندی پیش، یک پوسته ویندوز 8 روی ویندوزم نصب کردم. بعد از مدتی، این پوسته را با نرم‌افزار your uninstaller پاک کردم. پوسته مذکور حذف شد؛ ولی قسمت starting windows و علامت منوی استارت همچنان به صورت ویندوز 8 باقی مانده است. لطفا مرا راهنمایی کنید.

 مدتی است در ویندوز 7 هر برنامه‌ای که می‌خواهم اجرا کنم، با پیام خطای has stopped working مواجه می‌شوم. راهکارهای زیادی همچون chkdskکردن سیستم را امتحان کردم، ولی نتیجه‌ای نگرفتم. آیا راهکاری برای خلاصی از این پیغام وجود دارد؟

 وقتی ویندوز 8 نصب می‌کنم، پس از مدتی، بخش‌های desktop و store از محیط مترو حذف می‌شود و در قسمت all apps هم وجود ندارند. همزمان با این مشکل، قابلیت جستجوی کامپیوتر هم دچار مشکل می‌شود. چندین بار هم ویندوزم را عوض کردم، ولی مشکل برطرف نشد.

 به‌تازگی ویندوز7 سرویس پک یک را مجدد نصب کردم، وقتی از پلیرهای مختلف استفاده می‌کنم و می‌خواهم صدای آن را زیاد کنم، خود به خود صدا کاهش پیدا می‌کند و تا جایی پیش می‌رود که کلا صدا قطع می‌شود و باید گاهی یک بار و گاهی چند بار اسپیکر را خاموش و روشن کنم تا مشکل حل شود.