نشریه سیاست دفاعی
پیاپی 78 (بهار 1391)

از ویژگی های اساسی دین اسلام جامعیت و جهان شمولی آن است، به طوری که قرآن کریم بیان داشته دین اسلام اختصاص به یک منطقه ی جغرافیایی، نژاد، زبان و زمان خاصی ندارد، به تبع این ویژگی دولت اسلامی که در چارچوب ایدئولوژی اسلامی به سازماندهی اهداف سیاست خارجی خود می پردازد نمی تواند خود را فارغ از این ویژگی جهان شمولی و جامعیت بداند.
اما مساله اینجاست که دولت اسلامی به دلیل این ویژگی جهان شمولی همراه با عقبه ی تاریخی از فتوحات اسلامی همواره در معرض این اتهام قرار داشته که شمشیر جزء جدایی ناپذیر این دین در حوزه ی سیاست خارجی بوده است. براساس این نگرش مغرضانه، دولت اسلامی در حوزه ی سیاست خارجی در نهایت راهی جز جنگ را برای بسط و پیاده کردن کامل اسلام برنمی تابد. بنابراین، با وجود چنین نگاه بدبینانه و مغرضانه در عرصه ی روابط بین الملل نسبت به غایت و آرمان نهایی سیاست خارجی دولت اسلامی، دولت اسلامی در کسب اعتماد و همکاری بین المللی با محدودیت مواجه بوده است. چنین نگرشی نه تنها باعث تخریب چهره ی واقعی اسلام شده و از توانایی های این دین در ایجاد مفاهمه در سطح بین المللی کاسته بلکه خوراک نظری مناسبی نیز برای مشروعیت بخشی به اقدامات ناموجه گروه های رادیکال و خشونت طلب اسلام گرا فراهم آورده است. اما از آن جایی که اسلام دین تعادل است و افراط و تفریط را به هیچ وجه پذیرا نمی باشد و آن چه در اسلام اصالت دارد حق است. نگارنده در این مقاله با مطالعه ی توصیفی - تحلیلی منابع تحدیدکننده ی سیاست خارجی (قرآن و سنت)، بیان می دارد آنچه که برای دورنمای سیاست خارجی دولت اسلامی می توان متصور شد اولویت صلح است و نه جنگ.

مقاله ی حاضر، با اتخاذ رویکرد تحلیلی – تبیینی و با بهره گیری از نظریه ی امنیتی بوزان، می کوشد تا به بررسی تهدیدها و فرصت های امنیتی ایران در ابعاد نظامی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی پرداخته و فرایند سیاستگذاری ایران در برخود با تهدیدها و فرصت ها را در دهه های آغازین هزاره ی سوم میلادی مورد ارزیابی قرار دهد. یافته های تحقیق حاکی از، آن است که؛ سیاست های اعمالی ایران، از جمله سیاست «بی طرفی فعال» برای کشوری با موقعیت ایران سیاست مطلوبی نیست. به عبارت دیگر، به نظر می رسد وجود عواملی مانند: تنوع گفتمانی در سطح داخلی، فقدان تعریف شفاف از منافع ملی، وجود مراکز متعدد موثر در سیاست خارجی، نبود توازن و اولویت بندی در اهداف ملی و عدم شناخت صحیح فرصت ها و تهدیدها، باعث شده است تا دستگاه سیاستگذاری امنیتی ایران نتواند در مقطع زمانی پس از یازده سپتامبر، توفیقات قابل توجهی را کسب نماید.

در این مقاله ضمن بررسی مفهوم بیداری اسلامی، چرایی وقوع انقلاب های اخیر در کشورهای منطقه ی عربی و اسلامی تحلیل گردیده است. بدین منظور با بهره گیری از ادبیات نظری موجود، پاسخ به این پرسش در سه محور «نارضایتی عمومی»، «وضعیت مخالفان» و «وضعیت حکومت» تبیین شده است. به منظور پاسخ دادن به سوال مزبور از روش اتفاق استفاده شده و براین اساس، کشورهای تونس، مصر، لیبی، یمن و بحرین از طریق این روش، بررسی شده اند. مطابق بررسی های انجام شده مشخص گردید، علاوه بر نقش تعیین کننده ی عامل عدم مشروعیت، عواملی چون سرسپردگی به غرب، شناسایی رژیم صهیونیستی، اختناق، جریحه دار شدن غرور، عزت و کرامت انسانی مردم و محرومیت گروه های مهم از مشارکت در دولت نیز در رخداد اخیر دخالت داشته اند. این تحقیق که از نوع کاربردی است با روش تطبیقی انجام شده است. روش تطبیقی دارای انواعی مختلفی است که در این مقاله برای پاسخ دادن به چرایی وقوع انقلاب ها از روش اتفاق استفاده شده است.

یکی از مهم ترین اهداف کشورها در تدوین سند چشم انداز و برنامه های چندساله توسعه در بخش های گوناگون، تدبیر امور و اداره ی جوامع در شرایط پیچیده شدن فرایند حکمرانی است. این نوشتار با هدف بررسی جایگاه سیاست دفاعی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران در قالب قانون برنامه ی پنجم توسعه با طرح این سوال که خطوط کلی سیاست دفاعی - امنیتی موجود در برنامه ی پنجم تا چه میزان با ضرورت های دفاعی- امنیتی روز و اسناد بالادستی منطبق می باشد؟ به بررسی این فرضیه می پردازد که قانون برنامه ی پنجم علی رغم عدم توجه به برخی تهدیدها و نیاز های دفاعی جدید از حیث درک نیازهای اسناد بالادستی در بخش دفاعی به مراتب برنامه ای پیش رو در این حوزه می باشد. بررسی نیازها و ضرورت های دفاعی - امنیتی نوین و اسناد بالادستی، بررسی خطوط کلی سیاست دفاعی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برنامه ی پنجم توسعه و انطباق آن با ضرورت های نوین دفاعی و اسناد بالادستی و در نهایت اشاره به نقاط ضعف و قوت این برنامه در بخش دفاعی محورهای اصلی این نوشتار است.

امروزه با توجه به شرایط و سرعت تغییرات محیطی دیگر نظام های لجستیک سنتی جوابگوی نیازهای روزافزون زمانه نیست، بلکه راه حل را باید در سیستم های لجستیک نوین و توسعه یافته جستجو کرد. بر این اساس، مطالعات زیادی جهت شناسایی مولفه ها و شاخص های کلیدی نظام لجستیک نوین صورت گرفته است. هدف این مقاله شناسایی مولفه ها و شاخص های کلیدی لجستیک جامع و یکپارچه در سازمان های لجستیکی کشور با استفاده از روش پیمایشی است. دراین راستا، پس از مشخص شدن چارچوب نظری تحقیق از طریق مطالعات اسنادی و تجربیات عملی عناصر آن با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه ی عمیق در بین خبرگان لجستیکی کشور مورد بررسی قرار گرفت.
جهت تعیین میزان انطباق پذیری از آزمون T تک نمونه ای و برای تعیین میزان رابطه ی مولفه ها و شاخص ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج نشان می دهد، لجستیک نوین و جامع در یک نگاه سیستمی از شش مولفه ی کلیدی و 38 شاخص تشکیل می شود که تمام عناصر آن به صورت نظام مند و در یک ارتباط معنی دار نسبت به هم معرف نظام لجستیک نوین می باشد.

امروزه برقراری امنیت در گستره ی قلمرو سرزمینی هر کشور یکی از وظایف اولیه ی نظام سیاسی حاکم در آن کشور می باشد. در نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران نیز مساله ی تهدیدهای امنیتی و برقراری امنیت در منطقه ی جنوب شرق، همواره یکی از دغدغه های اصلی رهبران سیاسی و مدیران امنیتی بوده است. تهدیدهای امنیتی در این منطقه را می توان بر اساس منشا شکل گیری تهدید در سه سطح جداگانه دسته بندی نمود که شامل تهدیدهای امنیتی با منشا داخلی، تهدیدهای امنیتی با منشا مسائل مرزی و تهدیدهای امنیتی با منشا خارجی (فرا منطقه ای) می باشد. در مجموع کنش و واکنش های این سه سطح، امنیت منطقه را تحت تاثیر قرار داده است.
در این میان بیشترین تاثیرگذاری بر امنیت منطقه به ترتیب ناشی از تهدیدها با منشا مرزی، تهدیدها با منشا داخلی و تهدیدهای با منشا خارجی می باشد. این تهدیدها بر اساس مولفه ها (به ترتیب میزان تاثیرگذاری) مولفه های اجتماعی فرهنگی، نظامی امنیتی، اقتصادی، جغرافیایی طبیعی و در نهایت مولفه های سیاسی را شامل شده اند. از این رو، بیشترین تمرکز جهت دفع تهدیدات به منظور برقراری امنیت به ترتیب باید معطوف به تهدیدات ناشی از مسائل مرز، مسائل داخلی و مسائل خارجی گردد. همچنین می توان گفت راه کار اساسی در این منطقه، راه کارهای اجتماعی فرهنگی است.
روش تحقیق در این مقاله پیمایشی و روش علی (مقایسه ای) می باشد. شیوه ی گردآوری اطلاعات در این کار پژوهشی میدانی و از ابزار گردآوری پرسشنامه استفاده گردیده و در نهایت تجزیه و تحیل اطلاعات آماری در محیط نرم افزار SPSS [1] انجام پذیرفته است.

در این مقاله، راهبرد رژیم بعث عراق در هم زمانی تجاوز نظامی به میهن اسلامی ایران و درخواست آتش بس و مذاکره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این تحقیق نویسنده به دنبال بررسی اهداف راهبردی تجاوز نظامی رژیم بعثی است. نویسنده معتقد است که عراق در ورای ادامه ی تجاوز، به دنبال تحمیل مذاکره بر علیه جمهوری اسلامی ایران بوده است. اما اتخاذ تصمیمات حکیمانه و راهبردی از سوی امام خمینی (ره)، یعنی راهبرد دفاع به جای مذاکره، زمینه ی شکست و ناکامی راهبردهای نظامی عراق را فراهم نموده است.