نشریه تاریخ پزشکی
پیاپی 17 (زمستان 1392)

امروزه با پیشرفت علوم و تکنولوژی به ویژه در زمینه پزشکی روش های تشخیصی سال های انتظار زندگی در ایران از 60 به 80 سال افزایش یافته است. این امر سبب شده تا سالمندی به عنوان یک پدیده جهانی مورد توجه قرار گیرد. اکثر سالمندان از یک یا چند بیماری مزمن به طور همزمان رنج برده یا در مراکز مراقبتی درمانی بستری می باشند. از طرفی سالمندی سبب پیدایش خصوصیات منحصر به فرد در سالمندان می گردد که ضرورت توجه به منزلت آن ها به عنوان یک نیاز اولیه مورد نظر است. لذا ارتباط با سالمندان شرایطی را می طلبد که مراقبت کنندگان تیم بهداشتی بایستی از آن مطلع باشند و یکی از مهم ترین این نیازها توجه به مفهوم منزلت سالمندان است. از این رو پژوهشگران، مطالعه مروری با هدف تعیین مفهوم منزلت سالمندان را انجام دادند.
به منظور دستیابی به اهداف پژوهشگران، به بررسی متون، منابع و مقالات مرتبط بین سال های 2000 تا 2012 که انگلیسی و فارسی زبان بوده و در Medline data base، CINAHL، Web of Science، Pro Quest C.S.A، Elsevier و Iranmedex با کلید واژه های dignity، respect، pensior elderly people، senior citizen و nursing بررسی نمودند. از بین منابع موجود 27 منبع اختصاصی پرستاری انتخاب شدند و به روش مرور منظم گارارد مورد ارزشیابی، خلاصه نویسی و فیش برداری قرار گرفتند.
یافته های مطالعه نشان داد مفهوم منزلت سالمند یک تجربه ذهنی و اخلاقی است که سالمند در وحله نخست به واسطه انسان بودن آن را دارا می باشد و روابط با دیگران می تواند آن را تهدید کرده یا ارتقا بخشد. مفهوم منزلت سالمندان به واسطه عواملی چون مراقبت فردگرایی و اختصاصی، بازگرداندن خودکنترلی و اختیار، استقلال، احترام، گوش دادن توام با حساسیت و حمایت از سالمند شکل می گیرد.
واضح و شفاف سازی مفهوم منزلت در مراقبت از یک سو سبب آشنایی و درک هرچه بهتر مراقبت دهندگان از مفهوم مورد نظر در مورد سالمندان شده و از طرف دیگر سبب دامنه اخلاقی مراقبت را مورد توجه قرارداده و سبب ارتقای کیفیت مراقبت می گردد، به طوری که مراقبت دهندگان به شکل فردی و منحصر به فرد سالمندان را مورد حمایت خود قرار داده و این مساله از ایجاد رفتارهای یکسان و روتین در سالمندان پیشگیری می نماید.

یکی از مهم ترین اصول پرستاری احترام به حقوق انسانی و تکریم شان بیماران است و پرستاران یکی از اصلی ترین ارکان دفاع حقوق بیمار در بیمارستان ها هستند. با افزایش آگاهی آحاد جامعه، بیماران نیز بیش از پیش نسبت به رعایت حقوق خود در بیمارستان ها توجه نشان می دهند. آگاهی از منشور حقوق بیمار و فراهم سازی شرایطی برای تامین کنندگان خدمات درمانی جهت رعایت این حقوق امری ضروری می باشد.
این مطالعه توصیفی تحلیلی به روش توصیفی مقطعی با هدف بررسی آگاهی پرستاران شاغل در بیمارستان های آموزشی شهر کرمان از منشور حقوق بیمار و دیدگاه آنان درباره میزان رعایت این حقوق و تعیین عوامل موثر بر آگاهی و میزان رعایت این حقوق در سال 1391، اجرا گردید. نمونه های پژوهش را 282 نفر از پرستاران که به روش سهمیه ای انتخاب شده بودند، تشکیل دادند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای پژوهشگر ساخته مشتمل بر اطلاعات دموگرافیک و 40 گویه جهت ارزیابی آگاهی و رعایت این حقوق، بوده است.
میانگین نمره آگاهی پرستاران از منشور حقوق بیمار (19/0±68/0) بالاتر از متوسط و 67% از پرستاران نمره آگاهی خوب کسب کردند. از نظر 8% از شرکت کنندگان میزان رعایت منشور حقوق بیمار خوب بوده است. پرستاران با کسب میانگین نمره (65/0±09/4) میزان رعایت حقوق را خوب دانسته اند. بین آگاهی پرستاران از منشور حقوق بیمار و میزان رعایت این حقوق از دیدگاه آنان، ارتباط معنی دار آماری مشاهده گردید (05/0p≤). پرستاران آگاه تر معتقد بودند حقوق بیمار بیشتر رعایت می شود. متغیر شرکت در کلاس های آموزش حقوق بیمار با میزان آگاهی پرستاران ارتباط معنی دار آماری نشان داد (05/0p≤) و متغیرهای شرکت در کلاس اخلاق و آموزش حقوق، درخواست مدیران برای رعایت حقوق بیمار و گروه سنی بالای 40 سال با میزان رعایت حقوق از دید پرستاران ارتباط مثبت معنی دار داشتند (05/0p≤).
آگاهی پرستاران از منشور حقوق بیمار از حد متوسط بالاتر و میزان رعایت این حقوق از دیدگاه آنان نیز در حد خوب است، لیکن پرستاران ناآگاه از منشور حقوق بیمار می توانند به طور جدی موجبات نقض حقوق بیمار و عدم رضایت آنان از سیستم بهداشت و درمان را فراهم آورند. از طرف دیگر تاثیر مثبت آموزش بر نمره آگاهی و نیز آموزش و درخواست مدیران برای رعایت حقوق بیمار بر نمره رعایت، می تواند یکی از راهکارهای موثر برای رعایت بیشتر حقوق بیمار در بیمارستان ها باشد. با توجه به خود اظهاری بودن داده ها، انجام پژوهش برای سنجش آگاهی و میزان رعایت حقوق توسط کادر درمانی از دیدگاه مصرف کنندگان سیستم خدمات درمانی (بیماران) امری ضروری به نظر می رسد.

برخورداری از هوش معنوی بالا به کادرهای درمانی کمک می کند که به خدماتی که به بیماران و جامعه ارائه می کنند، با معنی و هدفمند بنگرند. مطالعه حاضر با هدف بررسی هوش معنوی دانشجویان پرستاری و مامایی دانشکده رازی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال 1391 صورت گرفت.
این مطالعه یک مطالعه توصیفی مقطعی بود. جامعه پژوهش شامل تعداد 222 نفراز دانشجویان پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی کرمان بود که همگی به عنوان نمونه پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه 42 سوالی هوش معنوی بود که توسط بدیع و همکارانش تهیه شده بود. داده ها پس از جمع آوری به وسیله نرم افزار آماری SPSS نسخه 20 و با استفاده از آزمون های آماری پارامتریک (تی مستقل و Anova) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
نتایج مطالعه نشان داد که هوش معنوی دانشجویان پرستاری و مامایی در سطح مطلوب است. همچنین مقایسه میانگین نمرات هوش معنوی دانشجویان پرستاری و مامایی بر حسب ویژگی های دموگرافیک آنان نشان داد که بین میانگین نمرات هوش معنوی و متغیرهای سن، جنس، وضعیت تاهل، سال تحصیلی، گذراندن دوره آموزشی در ارتباط با معنویت و معدل و رشته تحصیلی از نظر آماری تفاوت معناداری نداشت (05/0P=).
مطلوب بودن سطح هوش معنوی دانشجویان پرستاری و مامایی می تواند به عنوان یکی از نقاط قوت آموزشی مد نظر برنامه ریزان آموزش پرستاری و مامایی قرار گیرد تا با توسعه این ظرفیت از برآیندهای حرفه ای مطلوب تر برخوردار گردیم.

روزانه 910000 مورد حاملگی در دنیا اتفاق می افتد که یک چهارم از این حاملگی ها ناخواسته می باشند و 150000 مورد از طریق سقط خاتمه می یابند که 500 مورد به مرگ مادر منجر می گردد. سقط غیرایمن از عواقب خطرناک حاملگی ناخواسته بوده و یکی از علل مهم مرگ و میر مادران می باشد. مساله جواز سقط جنین و قانونی سازی آن، از جمله مسائلی است که تحت تاثیر مسال شرعی، حقوقی و سیاسی هر کشور، در هر دوره از زمان حکم خاص خود را داشته است، اگرچه در اسلام و اکثر ادیان سقط جنین منع شده است، ولی مشکلات ناشی از ممنوعیت مطلق آن، باعث شده که اغلب کشورها با نگرشی واقع بینانه، سقط جنین قانونمند را در شرایطی مانند نجات جان مادر، وقوع تجاوز یا زنای با محارم، نقایص جنینی، و شرایط خاص اقتصادی اجتماعی اجازه دهند. به منظور جلوگیری از عواقب سقط غیر قانونی و حمایت هرچه بیشتر از حقوق زنان، لازم است تحقیقات بیشتری جهت وضع یا تعدیل قوانین با نگرشی نو به مساله سقط جنین انجام شود. بدین منظور مطالعه حاضر به بررسی تطبیقی قوانین سقط جنین در کشورهای جهان پرداخته است. نتایج حاکی از آن است که در کشورهای جهان رویه های متفاوتی برای جواز سقط جنین برگزیده شده است و گرایش نهایی کشورهای اسلامی بر این است که علیرغم مخالفت در فقه سنتی، سقط جنین را در مواردی مجاز بشمارند.
بنابراین بهتر است در کشور ایران نیز در خصوص این موارد قانونگذاری دقیق صورت گیرد.

ملاحظات درمانی توجه کرد. در این راستا هرگونه خلل در رعایت اخلاق پرستاری می تواند علمی ترین و بهترین مراقبت های پرستاری را تحت تاثیر قرار دهد. امروزه، در پرستاری دنیا این امر با تعریف و تدوین کدهای اخلاق حرفه ای نمود یافته است که اساس آن توجه به مقولات انسانی واخلاقی در برقراری ارتباط بین پرستار و بیمار در ارائه مراقبت است. کدهای اخلاقی باید توسط پرستاران درک و در هر بعد از عملکرد پرستاری استفاده شود، لذا این مطالعه با هدف بررسی آگاهی و عملکرد پرستاران به آیین اخلاق پرستاری ایران در بیمارستان های آموزشی تبریز انجام شد.
این مطالعه توصیفی در سال 1391 با مشارکت 345 پرستار شاغل در بخش های داخلی جراحی بیمارستان های آموزشی تبریز و با نمونه گیری آسان انجام شد. داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته ای بر اساس آیین اخلاق پرستاری ایران گردآوری و پایایی به روش آلفای کرونباخ و روایی صوری و محتوایی انجام شد، سپس با نرم افزار آماری SPSS نسخه 13 و آمار توصیفی و استنباطی و آزمون های t مستقل و ANOVA و ضریب همبستگی پیرسون، در سطح معنی داری 05/0 p< تجزیه و تحلیل شد.
بیشترین درصد پرستاران، زن، متاهل و دارای مدرک کارشناسی پرستاری بودند که (1/79 درصد) آنان واحد آموزشی اخلاق پرستاری را در دانشگاه و (6/53 درصد) دوره های بازآموزی اخلاق حرفه ای را در طول خدمت گذرانده بودند و (5/40 درصد) بیان کردند آیین اخلاق پرستاری به صورت مدون در اختیار آن ها قرار گرفته است. 4/86 درصد پرستاران به آیین اخلاق پرستاری آگاهی داشتند. 9/91 درصد پرستاران به آیین اخلاق پرستاری عمل کردند. بین عملکرد پرستاران به آیین اخلاق پرستاری و متغیرهایی مانند بخش کاری و منابع کسب اطلاع در زمینه راهنماهای اخلاقی از جمله شرکت در همایش ها، آموزش ضمن خدمت و آیین نامه ها رابطه آماری معنی داری مشاهده شد. بین آگاهی از آیین اخلاق پرستاری و متغیرهایی مانند شیفت کاری، رضایت از حرفه و سابقه شکایت از پرستاران توسط بیماران رابطه آماری معنی داری وجود داشت.
آگاهی و عملکرد اخلاقی پرستاران مورد مطالعه نشان داد، در حال حاضر جامعه پرستاری ایران آمادگی دارد با بکارگیری آیین اخلاق پرستاری ایران و آگاهی از کدهای اخلاق حرفه ای و مفاهیم اخلاقی موثر بر عملکرد بالینی، مسیر حرفه ای شدن خود را هرچه پویاتر و پرانرژی تر بپیماید.

مراقبت تسکینی یکی از مهم ترین مفاهیم در پرستاری از بیماران مبتلا به سرطان می باشد و این بیماران به مراقبت تسکینی نیاز دارند. معنویت نیز نقش مهمی در مراقبت از این مبتلایان دارد، لذا هدف این مطالعه شناسایی دیدگاه پرستاران از مراقبت تسکینی مبتنی بر معنویت در مبتلایان به سرطان بوده است.
مطالعه حاضر با رویکرد کیفی و با بهره گیری از شیوه تحلیل محتوا انجام شد. مشارکت کنندگان شامل 14 پرستار بودند که به روش نمونه گیری هدفمند وارد مطالعه شدند و مورد مصاحبه های چهره به چهره و نیمه ساختارمند قرار گرفتند. بعد از گردآوری داده ها، تمام مصاحبه ها پیاده سازی شدند، مورد بازنگری قرار گرفتند و سپس طبقات استخراج گردید. در ابتدا شباهت های معنایی مورد بازنگری قرار گرفت و زیر طبقات مشخص شدند و سپس در بازنگری مجدد زیرطبقات مرتبط در یک طبقه قرار گرفتند.
طبقات اصلی در تحلیل محتوای مراقبت تسکینی مبتنی بر معنویت از مبتلایان به سرطان شامل ارتقای سلامت معنوی و مدیریت معنوی بودند. ارتقای سلامت معنوی دربردارنده زیر طبقات ارتقای راهبردهای مذهبی و پاسداشت ارزش ها و باورهای معنوی بود و مدیریت معنوی نیز دربردارنده تلاش برای پیوند بیمار با خدا و حمایت معنوی بوده اند.
تحلیل محتوای مراقبت تسکینی مبتنی بر معنویت از بیماران مبتلا به سرطان، شرایط لازم برای این مراقبت را مطابق دیدگاه پرستاران نشان داد. از دیدگاه پرستاران، ارتقای سلامت معنوی و مدیریت معنوی نقش مهمی در مراقبت تسکینی مبتنی بر معنویت از مبتلایان به سرطان داشته اند. یافته های این مطالعه، به پرستاران در جهت شناخت بیشتر مراقبت تسکینی مبتنی بر معنویت از مبتلایان به سرطان، درک بهتر از نیازهای معنوی این بیماران و در نهایت ارتقای عملکرد آنان در بالین یاری می رساند.

یکی از موثرترین راه های درمان بسیاری از بیماران پیشرفته کبدی، پیوند کبد است. منبع عمده پیوند کبد در مرکز پیوند اعضای شیراز، از مرگ مغزی بوده و به دلیل کمبود ارگان پیوندی و از سوی دیگر تقاضای روزافزون برای پیوند، بین عرضه و تقاضای کبد تعادل برقرار نیست. به همین دلیل انتخاب کاندیدای مناسب پیوند بسیار بحث انگیز است. در حال حاضر در مرکز پیوند اعضای شیراز، کاندیداهای پیوند کبد بر اساس نمره ملد رتبه بندی می شوند و بیماری که بیشترین نمره را کسب کند، برای پیوند انتخاب می شود، اگرچه با بکاربستن نمره ملد در رتبه بندی بیماران نیازمند، مرگ و میر در لیست انتظار کاهش یافته است، اما این سیستم نمی تواند به خوبی مرگ و میر پس از پیوند را پیش بینی کند. بنابراین در این مقاله هدف بر آن است تا نکات اخلاقی مرتبط با پیوند کبد و نحوه رتبه بندی بیماران مورد بحث و بررسی قرار گیرد.