فهرست مطالب
نشریه انسان پژوهی دینی
پیاپی 30 (پاییز و زمستان 1392)
- تاریخ انتشار: 1392/12/05
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 5-25نیاز روحی انسان ها به معنادار نگاه کردن به جهان و زندگی و فرار از بی معنایی، و نگاه به دین به عنوان عاملی برای معنادار کردن زندگی، افق جدیدی جهت شناخت هرچه بیشتر دین گشوده و رهیافتی جدید به نام رهیافت معنا به وجود آورده است. این رهیافت با ارائه تفسیری جدید از انسان و دین و ارتباط آن دو، معتقد است در شناخت انسان و دین باید به همه ابعاد آن توجه داشت. یکی از ویژگی های انسان نیاز به معناست که تنها دین می تواند آن را برآورد. بر این اساس، مهم ترین کارکرد دین معنابخشی است. علامه طباطبایی که نگاهی درون گرایانه به دین دارد، با به کارگیری استدلال های منطقی و عقلانی، تفسیری از دین و ابعاد گوناگون آن ارائه می دهد که به گونه ای با نظریه رهیافت معنا در توصیف و تبیین دین نزدیک است؛ چنان که معنابخشی را مهم ترین کارکرد دین می داند.
کلیدواژگان: دین، علامه طباطبایی، کارکرد معنابخشی دین، جامعه، نظریه رهیافت معنا -
صفحات 27-48دوره مدرن به لحاظ معرفت شناختی دارای اهمیت خاصی است؛ زیرا از یک سو نسبت جدیدی میان انسان و حقیقت تعریف گردید که در آن فیلسوفان مدرن چون دکارت، کانت و نیچه نقش زیادی داشتند و از دیگر سو انسان توانست محور و ملاک فهم و تفسیر حقیقت گردد. در واقع در این دوره خودبنیادی معرفت شناختی انسان نقش بسیار مهمی در نگاه به کل هستی دارد. دکارت با محوریت اندیشه کوژیتو، روش ریاضی و عقل گرایی، و ملاک تصورات واضح و متمایز، کانت با مقولات پیشین، انقلاب کپرنیکی، محوریت عقل انسانی در اخلاق و دین، نیچه با تمرکز بر اراده معطوف به قدرت، ارزش گذاری مجدد و نهیلیسم، و سارتر با نشاندن انسان به جای خدا در سیر تکاملی تدریجی، در خودبنیادی معرفت شناختی و محوریت انسان در فهم یقین و حقیقت نقش زیادی داشتند. نتیجه این نظام فکری، بدفهمی یا غفلت از امور ماورای طبیعی، دین و اخلاق و محدود کردن انسان به تمشیت حیات دنیوی بود.
کلیدواژگان: حقیقت، انسان، عقل، خودبنیادی، مدرنیته، کوژیتو، انقلاب کپرنیکی، اراده معطوف به قدرت -
صفحات 49-68کاوش فکری پیرامون اراده و اختیار آدمیان در دو جنبه نظری و عملی زندگی بشر، به دلیل مناسبت تامی که با اعتقادات دینی و حیات عملی او دارد، همواره امری مهم و سرنوشت ساز بوده است. با توجه به اینکه اراده به عنوان مبدا فعل دارای اهمیت می باشد، شناخت معنا و نیز عواملی که در شکل گیری آن موثر است، ضرورت دارد. با وجود اینکه بیشتر صاحب نظران و اندیشمندان در مورد بدیهی بودن اراده انسان اتفاق نظر دارند، در مورد ماهیت و کیفیت تحقق آن، آرا و نظرات متفاوتی ارائه شده است. با تامل در تعریف ها و تفسیرهای ارائه شده، گرچه هریک به وجهی درست به نظر می رسند، اما هیچ یک حقیقت اراده و ماهیت آن را به صورت تام بیان نکرده اند.
مقاله پیش رو با اثبات اراده انسان و بیان حقیقت وجودی آن، به بررسی رابطه اراده با اختیار انسان پرداخته و تفاوت اراده انسان با اراده الهی را نیز مورد کاوش قرار داده و اثبات می کند بین اراده انسان با اراده خداوند تفاوت وجود دارد؛ زیرا انسان ها در اراده خود دارای هدف و انگیزه بیرونی هستند. به علاوه، اراده در انسان مسبوق به مبادی سه گانه تصور، تصدیق به منفعت و مصلحت در فعل و شوق می باشد؛ درحالی که باری تعالی منزه از این امور بوده و انگیزه و هدفی غیر از ذات خود در افعالش ندارد.
کلیدواژگان: اراده، اختیار، کیف نفسانی، افعال جوارحی، افعال جوانحی -
صفحات 69-87از نظر علامه طباطبایی انسان دارای فطرتی خاص است که او را به سنت خاص زندگی و راه معینی که منتهی به هدف و غایتی خاص (خداوند) می شود، هدایت می کند؛ راهی که جز آن را نمی تواند پیش گیرد: «فطرت الله التی فطر الناس علی ها». از سوی دیگر براساس الهیات کالوینی اذعان به وجود خداوند در اعماق ذهن هر انسانی وجود داشته و اکتسابی نیست، بدان سان که نظریه ای باشد که در مدرسه و با تعلیم استاد فراگرفته شود؛ بلکه چیزی است که هریک از ما قبل از تولد کاملا آن را می شناسیم و خود طبیعت هم اجازه فراموشی آن را به کسی نمی دهد.
در این مقاله کوشیده ایم وجوه اشترک و افتراق این دو دیدگاه را بررسی کنیم. جایگاه معرفت فطری بودن قلب، لزوم تکامل و بلوغ گرایش فطری و تاثیر گناه بر این نوع معرفت به عنوان وجوه مشترک، و انگیزه طرح بحث، ماهیت معرفت فطری، متعلق معرفت فطری و نحوه دریافت این نوع معرفت به عنوان وجوه افتراق این دو دیدگاه در این نوشته مورد بررسی قرار گرفته است.
کلیدواژگان: جان کالوین، علامه طباطبایی، حس الوهی، فطرت، معرفت درونی -
صفحات 89-113شناخت خود یا نفس آدمی که از آن به خودشناسی یاد می شود، از مهم ترین مباحثی است که از گذشته های دور مورد تاکید فلاسفه و عرفا بوده است. حکما و عارفان مسلمان با الهام گیری از آیات و روایات، به خصوص حدیث «من عرف نفسه عرف ربه» به طرح مهم ترین راه خداشناسی، یعنی راه انفسی که همان خودشناسی می باشد، پرداخته اند. صدرالمتالهین و ابن عربی دو تن از بزرگ ترین فلاسفه و عرفای اسلامی در آثار مختلف خود به شیوه های گوناگون به خودشناسی و امکان پذیری یا عدم امکان شناخت خود اشاره کرده اند. ملاصدرا به صراحت از امکان پذیری خودشناسی سخن می گوید. ابن عربی نیز با دو تحلیل از شناخت نفس یاد می کند؛ گاهی از امتناع شناخت خود سخن می گوید و در برخی موارد از امکان پذیری آن. در این تحقیق به تحلیل دو نگره صدرایی و ابن عربی دراین باره می پردازیم و با بررسی دقیق روشن می سازیم این دو نگره هیچ تفاوتی با هم ندارند.
کلیدواژگان: خود، خدا، نفس، شناخت، امتناع، ملاصدرا، ابن عربی -
صفحات 115-134محمدتقی جعفری تبریزی معتقد است تنها کسی می تواند طعم واقعی معنای زندگی را بچشد که از خود طبیعی فاصله گرفته و به خود حقیقی نائل آید. او با الگو قرار دادن مذهب، عقل و فطرت آگاه، به معرفی حیات معقول می پردازد و زیستن در حیات معقول را زیستن در حیات معنادار می داند. اما فریدریش نیچه نظریه نیست انگاری - خلق ارزش های جدید و جایگزین کردن آنها به جای ارزش های گذشته - را در چهار عرصه مهم زندگی انسان ها بیان می کند: 1. نیست انگاری در قلمرو حقیقت؛ 2. نیست انگاری در قلمرو دین؛ 3. نیست انگاری در قلمرو زندگی زاهدانه؛ 4. نیست انگاری در قلمرو اخلاق متداول. نیچه انسانی را که با توجه به نظریه «اراده معطوف به قدرت» و بنابر توانمندی ها و استعدادهای درونی خود و بدون تبعیت از آرمان های از پیش طراحی شده رفتار کند، «فراانسان» می نامد. اراده قدرت در اندیشه نیچه، انسان را به نهایت توان خواهی می رساند.
کلیدواژگان: نیچه، جعفری، معنای زندگی، حقیقت، مرگ، فراانسان، حیات معقول -
صفحات 135-155تلاش جهت تبیین جایگاه انسان در جهان، یکی از محورهای اصلی تفکر فلسفی مغرب زمین بوده که ماحصل آن، نظریات مختلفی چون ابرمرد نیچه است. نیچه در اعتراض به رویکردهای پیشین نسبت به انسان، درصدد برآمد تا ضمن بازتعریف جایگاه انسان در جهان، به بحران هایی که مدرنیته پیش روی جامعه انسانی نهاده بود، پاسخی درخور دهد. نظریه ابرمرد در چنین بستری شکل گرفت. اما این نظریه نیز بسان دیگر نظریات و مکاتب بشری، تناقضات و ایرادات عمده ای با خود به همراه داشت که سیل انتقادات را به سمت خود روانه ساخت. این نظریه با مبانی ای چون نسبیت باوری، بنیادگریزی و ترجیح تن بر روان در مقابل تفکر دینی قرار می گیرد؛ بنابراین انتقاداتی از سوی اندیشه دینی بر آن وارد است. از طرفی این نظریه با تناقضات درونی همچون ایجاد بنیادی متصلب، تاکید بر حقانیت نظریه ابرمرد و عدم ارائه الگوی بدیل مواجه است. این تحقیق ضمن واکاوی ابعاد نظریه ابرمرد نیچه در چارچوبی نو، به نقد و بررسی آن از جنبه های دینی و عقلی پرداخته است.
کلیدواژگان: مدرنیسم، نیچه، ابرمرد، نسبیت معرفتی -
صفحات 157-175ابن میمون میان رستاخیز و جهان آینده تفاوت قائل شده است. او رستاخیز مردگان را مربوط به عصر مسیحایی و فناناپذیری نفس را مربوط به جهان آینده می داند. ابن میمون فناناپذیری نفس را با رشد و بالندگی عقلانی نفس در این دنیا گره زده و معتقد است جاودانگی نفس تنها از آن کسانی است که در این دنیا از موهبت عقل بهره برده باشند. بر این اساس، او دیدگاهی متفاوت درباره بسیاری از باورهای فرجام شناسانه به دست داده است. از باب نمونه، او معتقد است بهشت و جهنم و به طورکلی ثواب و عقاب متناسب با فهم عامه مردم در قالب تعابیری توصیف شده اند که لذت های دنیایی را تداعی می کنند؛ درحالی که بهشت و جهنم اکنون و اینجاست. پرسش مهمی که در این مقاله به دنبال یافتن پاسخ آن هستیم این است که آیا منبع الهام او در این نظریه کتاب مقدس و سنت یهودی بوده، یا اینکه او تحت تاثیر تعالیم فلسفه یونانی، به ویژه فلسفه ارسطو و نیز ارسطوییان مسلمان نظیر ابونصر فارابی، ابن باجه و ابن رشد به این دیدگاه رسیده است؟
کلیدواژگان: ابن میمون، فناناپذیری نفس، رستاخیز، جهان آینده، کتاب مقدس، ارسطو، ابن رشد
-
Pages 5-25Spiritual needs of human beings to look at the world and life meaningfully and escape from meaninglessness، and to look at religion as a factor that provides meaning to life، have opened a new horizon in the direction of understanding of religion and produced “meaning approach” in religious. By presenting a new interpretation of human being، religion and their relationship، this approach emphasizes that in understanding of human being and religion، all their aspects should be kept in mind. One of the features of human need for religion lies in the meaning that can be provided only by religion. Muhammad Hussein Tabatabaei، who approaches to religion and explains it from a religious point of view، believes that religion has various aspects. Explaining of religion rationally، he provides an interpretation of Islam that comes closer to the approach of those favoring the meaning approach. He، too، believes that the most important aspect of religion is that it provides meaning to human life.Keywords: Religion, Tabatabaei, Meaningful, Making Function of Religion, Meaning Approach Theory, Society.
-
Pages 27-48Modern age due to its epistemological virtue has a special important، since it defined a new relation between human and truth، in which some modern philosophers، like Descartes، Kant and Nietzsche have more roles. In this thought، human could take place as the center and criterion of understanding and interpretation of truth. In fact، human’s subjectivism has been of more important role in understanding the whole system of being. Descartes with his Cogito، mathematical method، rationalism and clear and distinctive conceptions، Kant with his a priori categories، Copernicus revolution، being axial of human reason in morality and religion، Nietzsche with his thought of Will to Power، nihilism and revaluation، and Sartre with putting human in place of God، had a big role in taking place of human as center of truth and gradual evolution of subjectivism. The conclusion was and is consisted of neglecting and misunderstanding of metaphysical facts، religion and morality، and also of to restricted human to manage his/her mundane life.Keywords: Truth, Human, Reason, Subjectivism, Cogito, Will to Power.
-
Pages 49-68Studying human free will and option in both theoretical and practical aspects of human life has always been of vital importance. The reason why lies in the relation between one`s religious beliefs and practical life. With regard to the effect of free will as the base of human action، knowing the meaning and its essential agents has been necessary. Although most experts and scholars have been agreed on the self-evidence of human will، there cannot be found any agreement on its way of realization and nature. Reflecting on definitions and interpretations in the field، it would be clear that each has only a part of the truth. Proving human will and explaining the truth of human existence، this paper has studied the relationship between human will and Divine will. As is understood، human will differs from Divine God. Human will is founded upon some ground of such a kind that never may be attributed to God.Keywords: will, free will, mental qualities, bodily actions, spiritual actions
-
Pages 69-87On Tabatabai`s Viewpoint، human being is of a particular nature leading to special manner of life and way that is ended to God.، that he is certain that led to the Lord is leading and Specific traditions and way of life. Calvin''s theology is based on the acknowledgment of God in the depths of the human mind. It is a theory one may not acquire by common education، rather it is something that each of us knows it in the womb completely and the nature does not let us forget it. In this paper، we have tried to extract the similarities and differences of the views. As is described، heart`s state of being the place for innate knowledge، the need to evolve and mature natural tendency and the effect of sin on such an inner knowledge have been in common، while the purpose of the discussion، the nature of such an inner knowledge، its object and the way in which the knowledge happens are counted as the cases of difference.Keywords: John Calvin, Tabatabai, Divinely given knowledge, nature, inner knowledge
-
Pages 89-113Knowing oneself or self-recognition has been one of the major topics discussed by many philosophers and mystics. By the same token، Muslim philosophers and mystics inspired by the verses of the holy Qur''an and narrations introduced the most outstanding methods of self-recognition especially when referring to the Hadith «the one who knows his God، truly knows oneself». Mulla Sadra and Ibn Arabi are among the prominent Muslim thinkers who in their various books talked about the possibility or impossibility of self-recognition and different methods to achieve it. For instance، Mulla Sadra talks about the plausibility of self-recognition whereas Ibn Arabi through two opposite analytical approaches refers to the concept of possibility and impossibility of «Knowing Oneself». The present study discusses two approaches of Mulla Sadra and Ibn Arabi on Self-Recognition and Knowing Oneself and through a careful analysis finds no difference in the thoughts of these two outstanding Muslim philosophers.Keywords: Self, God, Oneself, Recognition, Rejection, Mulla Sadra, Ibn Arabi
-
Pages 115-134Mohammad Taqi ja`fari Tabrizi believes that only one may perceive the real meaning of life who distances one`s natural self and attains one`s true self. Taking religion، reason and knowledgeable human nature as models، he introduces reasonable life and views such a life to be meaningful. Friedrich Nietzsche، however، explains nihilism – creating new values and putting them in place of the preceded ones- in four realms of human''s life including those of reality، religion، mystical life and common morality. He has known those acting according to this theory -the will to power- and according to their abilities and talents and not following any pre-established ideals as «surhomme». The will to power in Nietzsche''s thought، as is claimed، has prepared a ground for man to arrive at the highest degree of potency.Keywords: Nietzsche, Jafari, Meaning of Life, Truth, Death, Surhomme, Reasonable Life
-
Pages 135-155One of the chief principles of philosophical teachings is to explain the position of human in the world; the problem has been followed by different views as that of Friedrich Wilhelm Nietzsche، the theory of superman. Opposing preceded approaches، Nietzsche sought not only to redefine this position but also to react appropriately considering the crises caused by modernity. That is how this theory had formed. Just like other theories proposed by human schools، Nietzsche’s theory، also، has its own problems which made it capable of being criticized. Believing in relativity، denying fundamentals as well as preferring body over the soul are the principles of his theory which made it totally against the religious teachings and is، therefore، criticized by them. This theory also has some internal issues as not being flexible in general، putting so much emphasize on superman and not giving a clear-cut model. This paper is to study the theory of superman from a new prospective and analyse it from the points of view of religion and reason.Keywords: modernism, superman, relativity, Nietzsche
-
Pages 157-175Maimonids distinguishes between the resurrection and the next world. He relate the resurrection of the dead to the messianic era and the immorality of the soul to the next world. Maimonids tied immorality of the soul with intellectual development of soul in this world. he believes immorality of the soul belongs only to those who have enjoyed the blessing of intellect. Therefore، his interpretation of eschatological beliefs differs from common interpretation in Judaism. For Maimonids، Heaven and Hell and in general، reward and punishment have described in the level of most people`s understanding. Heaven and Hell is here and now. In this paper، we try to find an answer to this important question whether his source of inspiration in this theory has been bible and Jewish tradition or he has been influenced by Greek philosophy، especially Aristotle and Muslim Peripatetics like Abu Nasr Farabi and Ibn Rushd.Keywords: Maimonids, Resurrection, Immorality, Bible, Aristotle, Next world.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.