فهرست مطالب

نشریه سیاست دفاعی
پیاپی 59 (تابستان 1386)

  • تاریخ انتشار: 1386/05/17
  • تعداد عناوین: 6
|
  • سید حسین محمدی نجم صفحه 9
    رویکرد این تحقیق به مقوله ی راهبرد مبتنی بر پویایی و پیچیدگی سیستم هاست؛ بدین معنا که فضای رزم سیستمی است پیچیده و متعامل که زیرسیستم های آن (مانند سیستم های خودی و دشمن) به عنوان جزئی از سیستم اصلی حائز همین پویایی و پیچیدگی هستند.
    از این منظر، راهبرد بازیگران مختلف در فضای نبرد رفتاری است متغیر که علاوه بر تجارب و دانش پیشین، مدام از محرک های محیط تاثیر گرفته و متقابلا بر محیط تاثیر می گذارد. در این تحقیق، راهبرد نظامی آمریکا در دو جنگ خلیج فارس (2003 و 1991) براساس یک الگوی بازخوردی میان مقدورات عینی و ذهنی این کشور و مقتضیات صحنه ی نبرد مورد مطالعه قرار گرفته است، صحنه ی نبردی که دشمن (ارتش عراق) تنها یکی از مولفه های آن است. مقاصد راهبردی، اسناد دفاعی امنیتی، دکترین، فناوری و سازمان رزم از جمله مقدورات عینی و ذهنی آمریکا فرض شده که در بافتار صحنه ی نبرد در قالب یک رفتار (راهبرد) پیچیده به منصه ی ظهور می رسد و مدام از شکلی به شکل دیگر تغییر می یابد. این تغییر شکل به حدی است که شباهت چندانی میان راهبرد (رفتار) نظامی آمریکا در جنگ 1991 با جنگ 2003 مشاهده نمی شود.
    کلیدواژگان: سیستم های پویا و پیچیده، راهبرد سند، راهبرد صحنه، عملیات تاثیرمحور، دگرگونی دفاعی، مقاصد راهبردی
  • نادر ساعد صفحه 43
    رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR)، یکی از رژیم های چندجانبه محدود در عرصه کنترل نقل و انتقال بین الملل فناوری و اقلام دوگانه قابل استفاده در تولید و گسترش توانمندی موشکی و پرتابه هاست که به ابتکار آمریکا در دهه 1980 شکل گرفته و به دلیل راهبردهای ملی آمریکا علیه گسترش سلاح های کشتارجمعی روند رو به گسترشی را در پیش گرفته است.
    در این تحلیل، بنیادها و چارچوب کارکردی این رژیم، از منظر حقوق بین الملل مورد نقد قرار می گیرد و مبانی توجیهی توانمندی موشکی کشورمان نیز ارائه و ارزیابی می شود.
    کلیدواژگان: رژیم کنترل فناوری موشکی، حقوق بین الملل، امنیت منطقه ای، صلح و امنیت بین المللی، چندجانبه گرایی، کنترل صادرات
  • سید رضا صاحبی صفحه 69
    جمهوری اسلامی ایران به لحاظ موقعیت امنیتی منطقه ای در میان چهار حلقه امنیتی با ویژگی های متفاوت قرار گرفته است.تفاوت های موجود جنبه ماهیتی داشته و جمهوری اسلامی ایران ناگزیر است برای تدوین دیپلماسی و سیاست دفاعی و امنیتی،ویژگی ها و تفاوت های محیط امنیتی پیرامونی را مورد کنکاش قرار دهد. خلیج فارس در بخش جنوبی، حلقه موسوم به شامات در غرب، آسیای مرکزی و قفقاز در شمال و مجموعه کشورهای شرق شامل افغانستان، پاکستان و هند، این چهار حلقه را تشکیل می دهند.
    در این نوشتار ابتدا جنبه های نظری الگوهای امنیتی منطقه ای و تعاریف مجموعه های امنیتی منطقه ای مبتنی بر نظرات باری بوزان بیان می شود و در ادامه ویژگی های هر یک از مجموعه ها و حلقه های امنیتی پیرامون جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار می گیرد. سپس به تفاوت های ماهوی محیط امنیتی جمهوری اسلامی پرداخته می شود و در نهایت این نتیجه به دست می آید که الگوهای امنیتی در بخش های شمال و شرق کشور بیش تر جنبه مشارکتی دارد و در بخش های غرب و جنوب الگوهای هژمونیک غالب است. بدین ترتیب با ایجاد خطی فرضی از شمال غرب به جنوب شرق کشور می توان سیاست های دفاعی و امنیتی را با توجه به الگوهای متفاوت موجود تدوین نمود.
    کلیدواژگان: محیط امنیتی، خلیج فارس، شامات، آسیای میانه و قفقاز، الگوهای امنیتی، قطب آسیایی، پیمان های امنیتی و دفاعی، سیاست دفاعی
  • حسین هرسیج، مجتبی تویسرکانی صفحه 103
    در بررسی چارچوب های جایگزین امنیتی برای خلیج فارس، عمدتا به دو الگوی امنیتی ممکن اشاره می شود که عبارتند از: طرح ثبات هژمونیک و مدل امنیت دسته جمعی. هدف از این پژوهش، بررسی هر یک از این دو رویکرد، به منظور تعیین الگویی مناسب برای سیستم امنیت سازنده در خلیج فارس و یافتن موثرترین و کارآمدترین طرح جهت برون رفت از چالش های امنیتی فراگیر در منطقه است.
    در این راستا مقاله ی حاضر، به ارائه ی مدل جدید امنیت مشاع در خلیج فارس می پردازد و ضمن بررسی نکات افتراق و اشتراک این الگو با دو مدل پیش گفته؛ پیامدها و نیز موانع استقرار آن را بر می شمارد. یافته های این تحقیق که براساس روش توصیفی تحلیلی با تکیه بر داده های عینی تاریخی صورت پذیرفته، نشان می دهد که الگوی امنیت مشاع با توجه به قابلیت هایی که در تحقق منافع طیف گسترده ای از بازیگران داراست، مناسب ترین الگوی امنیت سازنده در خلیج فارس به شمار می رود. اولین و اصلی ترین گام نیز در جهت اجرایی شدن این طرح، همزیستی مسالمت آمیز دو کشور ایران و آمریکا.
    کلیدواژگان: الگوی امنیتی، طرح ثبات هژمونیک، مدل امنیت دسته جمعی، مدل جدید امنیت مشاع، چالش های امنیتی
  • امین حکیم صفحه 139
    مروری بر تجربه فعالیت هایکشورهای پیشتاز نشان می دهد که رویکرد برنامه ریزیراهبردی در فعالیت های آن ها بسیار مورد تاکید است. امروزه در هر دولت لزوم برنامه ریزی کلان و راهبردیکه مطابق با منافع ملی و تامین کننده امنیت ملی باشد امری مبرهن به نظر می رسد و این مهم میسر نمی شود مگر بر پایه داشتن اطلاعات دقیق و به هنگام (به موقع، سریع و به روز) که توان برنامه ریزی را ارتقاء داده و توان مقابله و عکس العمل را از بیگانگان سلب می نماید. در همین خصوص، به کارگیری قابلیت های فناوری اطلاعات در جایگاه عاملی برای تعالی و بهبود روند این نوع از برنامه ریزی، نقطه عطف دیگری است که از سوی کشورها و به تبع آن سازمان ها مورد اقبال و استقبال فراوان قرار گرفته است که این خود تاکیدی بر اهمیت این موضوع است. از این رو، به جهت ضعف مطالعات و منابع داخلی از یک طرف و ضرورت و اهمیت نوسازی و ارتقای ساختارهای سنتی برنامه ریزی راهبردی کشور به صورتی فنی و ماهرانه که در برنامه ریزی ملی و سازمانی کشورمان در زمینه های متعدد کارگشا باشد از سوی دیگر، نسبت به طرح این پژوهش اقدام شد. مطالب حاضر، حاصل مطالعات میان رشته ای استکه بر بررسی نحوه اثرگذاری فناوری اطلاعات بر ساختارهای برنامه ریزی راهبردی متمرکز است.
    کلیدواژگان: فناوری اطلاعات، برنامه ریزی راهبردی، سیستم جامع مدیریت راهبردی، منافع ملی، امنیت ملی
  • حسن درگاهی صفحه 171
    دکترین امنیتی و دفاعی کشور اتریش در سال 2001 بر مبنای طرح خبرگان به اطلاع دولت فدرال رسید و پس از آن به شورای ملی جهت مشاوره ارائه شد که هنوز دارای اعتبار است. در این دکترین، اتریش متعهد به داشتن سیاست صلح جویانه شده است و باید تمام تلاش خود را برای جلوگیری از ایجاد منازعات خشونت آمیز به کار بندد. سیاست امنیتی این کشور بر پایه ی منشور سازمان ملل و قراردادهای بین المللی برای حفظ حقوق اساسی و آزادی، مطابق با کنوانسیون حقوق بشر و منشور حقوق اساسی اروپا در پرهیز از جنگ و همزیستی مسالمت آمیز ملت ها تعریف شده است. دکترین امنیتی و دفاعی، نشانگر خط مشی سیاست امنیتی اتریش است.
    کلیدواژگان: دکترین، سیاست امنیتی، سیاست دفاعی، خط مشی سیاست دفاعی و امنیتی، اتریش، اتحادیه ی اروپ