فهرست مطالب

نامه هنرهای تجسمی و کاربردی - پیاپی 10 (پاییز و زمستان 1391)

نشریه نامه هنرهای تجسمی و کاربردی
پیاپی 10 (پاییز و زمستان 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/12/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مقداد جاوید صباغیان، سیدسعید سیداحمدی زاویه صفحه 5

    در این مقاله به دنبال ریشه هایی برای مبحث «مطالعات تطبیقی هنر» در سرآغاز تاریخ فلسفه، یعنی یونان باستان بوده ایم. در بررسی آرا و نظریات افلاطون و ارسطو سعی کرده ایم مبادی و اشکالی از مقایسه ابژه های هنری را با دقت به تعریف کنیم و برداشت آن دو فیلسوف را از مفهوم زیبایی و جایگاه آن را ارایه دهیم. در مورد افلاطون، ابتدا با توجه و دقت به هستی شناسی او که در نظریه مثل قابل دریافت است، مفهوم «مثال» را توضیح داده و تلاش کرده ایم جنبه های مختلف مثال افلاطونی، به خصوص رابطه آن با امر جزیی را شرح دهیم. سپس مراتب مختلف زیبایی را در مقام نمونه ای از زیباشناسی انطباقی بسط داده ایم. درنهایت نیز شماری از اشکالات نظری افلاطون را در شناخت تطبیقی هنر برشمرده ایم. در مورد ارسطو نیز باهدف پیگیری مبانی فلسفی و شناخت شناسانه «مطالعات تطبیقی هنر»، به «منطق» او توسل جسته ایم. در منطق ارسطویی پس از معرفی مقولات و انواع آن، مقوله نسبت مند، گونه های مختلف آن و ویژگی هایش را شرح داده ایم و در بحث از «نسبت مند» و «هم نسبت»، شرایط برقراری نسبت و رابطه ای منطقی میان دو چیز را دریافته ایم. پس ازآن به موضوع زیبایی در نگرش ارسطو پرداخته و با ارایه صورت بندی نهایی ارسطو از زیبایی کوشیده ایم نهایتا با پیوند منطق ارسطو زیباشناسی وی، چگونگی مقایسه منطقی دو ابژه زیبا از دیدگاه ارسطو را پیکربندی نماییم

    کلیدواژگان: مطالعات تطبیقی هنر، افلاطون، ارسطو، زیباشناسی انطباقی، منطق
  • فاطمه پورمند، سید حسن سلطانی صفحه 27

    در شکل گیری هنر سوریالیستی و تجسم بصری ایده های مکتوب سوریالیسم شاید نقش کمتر هنرمندی به اندازه ارنست تعیین کننده و حیاتی بوده است. این پژوهش تحلیلی- که داده های آن از منابع کتابخانه ای گرفته شده- باهدف شناخت دستاوردهای ارزشمند ارنست در به تصویر کشیدن جهان بکر سوریالیستی، رویکرد منحصربه فرد این هنرمند را در به کارگیری تکنیک کلاژ بررسی کرده است و سعی دارد با تشریح روش نسبتا پیچیده تصویرسازی او، چگونگی موفقیت ارنست را در برگرداندن زبان ادبی سوریالیسم به زبان تصویر توضیح دهد. در کنار آن، مقایسه میان نمونه های کلاژ کوبیستی و داداییستی با نوع متفاوت ارنست ما را به این نتیجه رهنمون می سازد که نگرش و برخورد این هنرمند نسبت به ابزار پیش رویش یعنی کلاژ که ماهیتی نامتجانس و التقاطی دارد، کاملا حساب شده و با در نظر گرفتن اصولی است که خلق یک تصویر تمامیت یافته و قایم به ذات می طلبد. تصویری که «زیبایی تکان دهنده» آن تنها، نتیجه برخورد تصادفی میان اجزا نیست که به مدد مهارت تکنیکی و نظم آگاهانه ای که هنرمند اعمال کرده است، شوک بصری حاصل، دارای تاثیری مضاعف و ماندگار شده است.

    کلیدواژگان: ارنست، سورریالیسم، هنر سورریالیستی، کلاژ
  • بهنام زنگی، حبیب الله آیت اللهی، محمود طاووسی، اصغر فهیمی فر صفحه 43

    آثار هنری پیام های کانونی، ویژه و عمیق انسان را منتقل می کنند و اغلب از مکونات قلبی، باورها و اعتقادات او سرچشمه می گیرند. در میان آثار تجسمی، نقاشی دیواری به دلیل نحوه ارایه اثر و چگونگی مواجهه با مخاطب دارای ساختار ارتباطی ویژه ای است. از سوی دیگر روند تولید این آثار در دوران معاصر علاوه بر برخورداری از فناوری های نوین و فرآیندهای علمی و دانشی، مبتنی بر تجربه تاریخی و قرن ها مهارت اندوزی بشر در استفاده از این هنر است. این ساختار ارتباطی در اثر تجربه در دیوارنگاری و تاثیربخشی قابل توجه آن، در تبلیغات محیطی و سایر هنرهای شهری نیز بکار گرفته شده است. شناخت و تعریف سازوکار ارتباطی آثار دیواری در مقایسه با نقاشی سه پایه ای، بهتر و جامع تر میسر می شود. در مقایسه نحوه ارتباط این دو گونه نقاشی و بررسی جامعه مخاطبشان رفتار ارتباطی آن ها قابل تشخیص و تمایز بوده و این تفاوت می تواند به معنای ظرفیت ارتباطی چشمگیر دیوارنگاری تلقی شود. این پژوهش از طریق روش تحلیلی توصیفی صورت گرفته است. مقایسه سازوکار ارتباطی نقاشی دیواری و نقاشی سه پایه ای باهدف شناخت و معرفی ابعاد کیفی ارتباط اثر دیوارنگاری با مخاطب صورت گرفته و مزیت ها، تاثیرات، روندها، خصوصیات و کارکردهای ارتباطی آثار نقاشی دیواری، برای استفاده مطلوب از آن ها در راستای انتقال مفاهیم فرهنگی و اجتماعی به جامعه، موردبررسی و تحلیل واقع شده اند.

    کلیدواژگان: نقاشی دیواری، ظرفیت های رسانه ای، نظام ارتباطی نقاشی دیواری، رسانه، پیام بصری
  • امیرحسین کریمی، مهدی حسینی صفحه 63

    از مهم ترین منابع شناخت فنون قدیمی رنگ سازی به خصوص در مورد بست های نقاشی ایرانی، رسالات فنی قدیمی است. بدون بکار گیری روشی منظم و تعریف شده، بررسی متون فنی قدیمی ممکن نیست. پرسش اصلی این است که بست های مرسوم در نقاشی ایرانی کدام مواد بوده و آیا تناسبی بین بست و رنگدانه وجود داشته است یا نه. در مقاله حاضر 24 رساله چاپ شده فارسی از قرن ششم هجری تا اواخر دوره قاجار از حیث انواع بسته ای نقاشی ذکرشده و رابطه بست ها با رنگدانه تحلیل شده است. در پایان نتیجه گیری می شود که بسته ای ذکرشده در منابع به این شرح هستند: صمغ، صمغ عربی، سفیده تخم مرغ، زرده تخم مرغ، سریشم، انزروت، نشاسته، سریش، روغن کمان، روغن کنجد و روغن. سپس ویژگی هر نوع بست به طور جداگانه شرح داده می شود. بنا بر متون بررسی شده، صمغ عربی بستی بوده که برای تمام رنگدانه ها استفاده می شده است. ترکیب صمغ و سریشم و صمغ و بست تخم مرغی نیز به ترتیب برای چسباندن ورق فلزی و مرکب سازی توصیه شده است. زرده تخم مرغ بست مناسب نقاشی روی چوب و انزروت بست خاص زنگار بوده و بست روغنی از دوره صفوی در متون ظاهرشده و به جز برای باقی رنگدانه ها کاربرد داشته است.

    کلیدواژگان: نقاشی ایرانی، متون کهن، رسالات رنگ سازی، رنگدانه، بست
  • شادی جمالی، محسن مراثی صفحه 81

    توجه به معنا از ارکان اصلی معماری اسلامی است. تزیینات در این نوع بناها از اهمیت ویژه ای برخورد دارند که در دوره های مختلف و با توجه به تحولات اجتماعی و فرهنگی، خود را به صورت های گوناگون و هماهنگ با بنا آشکار می سازند.هدف اصلی این مقاله بررسی تطبیقی تزیینات کاشی کاری در معماری مساجد دوره قاجار با دوره صفویه است که در این میان اساس و چرایی این نوع تزیینات بررسی می شود. در این زمینه، چگونگی و تحول رنگ ها و نقوش کاشی های مساجد در دوره صفویه و قاجار موردبررسی قرار می گیرد. برای بررسی و تحلیل این نقوش از مصداق هایی نظیر مسجد امام خمینی (مسجد شاه سابق) و مسجد سید در اصفهان، مسجد نصیرالملک در شیراز و مدرسه عالی شهید مطهری (مسجد سپهسالار سابق) در تهران استفاده می شود. این پژوهش ما را به این نتیجه می رساند که این مفاهیم ناشی از پیوندهای نامریی نظام یافته میان نقوش تزیینی و بنا که در دوره صفویه به اوج می رسد در دوره قاجار با تاثر از غرب، تحول یافته و مفهومی دیگر می یابد. این مقاله بر اساس روش تحقیق توصیفی-تحلیلی به انجام رسیده و در تجزیه تحلیل اطلاعات از روش تطبیقی استفاده شده است.

    کلیدواژگان: قاجار، صفویه، مسجد، کاشی کاری
  • علیرضا بهرمان صفحه 95

    مطالعه پیش رو پژوهشی است علمی-آزمایشاهی که برای بازشناسی یکی از فنون هنری صنعتی فراموش شده جهان باستان انجام پذیرفته است. در جهان باستان از این فن به طور گسترده برای ساخت آثار هنری و تزیینی استفاده می شده است. صنعتگران هنرمند باستانی با استفاده از این فن بر روی مصنوعات هنری که از جنس فلزاتی همچون مس و نقره ساخته می شد، پوششی از جنس طلا ایجاد می کردند تا آن ها جلوه ای طلاگونه پیدا نمایند. این فن که حدود 2000 قبل توسط انسان کشف گردید حتی تا قرون متاخر مورداستفاده قرارگرفته می شد، این پژوهش که باهدف بازشناسی رموز این فن طراحی شده است بامطالعه آزمایشگاهی نمونه های تاریخی آغاز گردید و با ساخت نمونه های جدید که بر بستر دانش سنتی ملغمه ساخته شدند، ادامه یافت. در فرآیند این پژوهش، فن پوشش دهی طلا بر روی فلز پایه با روش ملغمه بازشناسی گردید و سپس ویژگی های فنی آن همچون شناسایی مکانیزم تشکیل لایه طلا و چسبندگی آن بر فلز پایه، شناسایی مقاومت لایه طلا در شرایط محیط طبیعی و همچنین سنجش ضخامت لایه پوشش طلای تشکیل شده با این روش موردمطالعه و ارزیابی قرار گرفت. در پایان این پژوهش، این فن به عنوان روشی باقابلیت های کاربردی مناسب معرفی گردید و از آن در بازپیرایی تزیینات طلاکاری یکی از مهم ترین بناهای مذهبی شیعیان مورداستفاده قرار گرفت.

    کلیدواژگان: فلزکاری، ملغمه، پوشش فلزی، آلیاژ، حفاظت
  • عفت سادات افضل طوسی، محبوبه طاهری صفحه 107

    با گسترش زندگی اجتماعی و به تبع آن ارتباطات، بخشی از انتقال اطلاعات به تبلیغات اختصاص یافته است. همچنین با توجه به ارزش اقتصادی تبلیغات در عرصه تجارت، تبلیغات تجاری از ضروریات ارتباطات در عصر حاضر بشمار می رود. به دلیل آنکه این رویکرد از اطلاعات در سطح جامعه موردپذیرش قرار گیرد و همچنین تاثیرگزار واقع شود، وجود خلاقیت در تبلیغات تجاری ضروری می نماید. در این راستا با فرض تطبیق تعاریف مربوط به خلاقیت با حوزه نوآوری در تبلیغات تجاری ضروری می نماید در این راستا با فرض تطبیق تعاریف مربوط به خلاقیت با حوزه نوآوری در تبلیغات تجاری، علاوه بر شرح ترکیب کردن (کم یا زیاد کردن، جایگزینی) و نامتعارفی یا خارج شدن از قالب های ذهنی به عنوان شاخصه های خلاقیت، به بررسی استعاره تصویری به عنوان شیوه ای از نوآوری در عرصه تبلیغات تجاری پرداخته می شود. استعاره در حقیقت از فنون رایج خلاقیت هنر است که به ویژه در زبان و گفتار برای همگان شناخته شده است و در تبلیغات تجاری نیز استعاره تصویری به صورت گسترده دیده می شود.در پژوهش حاضر گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای صورت گرفته و با شیوه توصیفی- تحلیلی و روش تطبیقی به بررسی و نبین این دیدگاه پرداخته شده که استعاره تصویری یکی از شیوه های منحصربه فرد خلاقیت در عرصه تبلیغات تجاری به صورت بصری است.

    کلیدواژگان: تبلیغات، تبلیغات تجاری، خلاقیت، نوآوری، استعاره