نشریه تامین اجتماعی
سال پنجم شماره 1 (پیاپی 12، بهار 1382)

این مقاله به شش مشکل عمده که بر سر راه خصوصی سازی خدمات اجتماعی در آمریکا قرار دارد، اشاره و آن ها را تشریح می کند. این شش مشکل به طور خلاصه عبارتند از:1. خصوصی سازی موجب افزایش خطر مالی برای دریافت کنندگان مزایای تامین اجتماعی می شود؛
2. خصوصی سازی مستلزم کاهش شدید مزایای تامین اجتماعی است؛
3. خصوصی سازی به زنان لطمه می زند؛
4. خصوصی سازی به اقلیت لطمه می زند؛
5. خصوصی سازی به مزایای از کارافتادگی و بازماندگان آسیب می زند؛
6. در صورت خصوصی سازی، هزینه های مربوط به مدیریت نظام خصوصی شده باید از حساب های کارگران تامین شود و این، باعث کاهش چشمگیر مزایای دریافتی آنان خواهد شد.
در قالب یک «پیوست» نیز این نکته تشریح می شود که خصوصی سازی تامین اجتماعی باعث کاهش معادل 54 درصدی مزایای کارگران جوان خواهد شد

مقاله با توجه به این که اعتقاد جهانی، بیش از پیش تغییر جهت داده، و به سمت توجه فزاینده به بهداشت – درمان فقرا و همچنین کاهش نابرابری ها در توزیع خدمات بهداشتی – درمانی متمایل شده، از آغازی امیدوارکننده برای پی بردن به دامنه و ماهیت مشکل سخن می گوید. این نوشتار دو اقدام اولیه ای را که کارشناسان می توانند به منظور پاسخ گویی به نیاز در پیش گیرند تشریح می کند: اول آن که افراد نگران در مورد نابرابری های بهداشت- درمان و سلامت فقرا باید ضمن توجه به ماورای مقوله هایی که آن ها را از یکدیگر جدا کرده، بر عقاید بسیار مهم تری که با دیگران سهیم هستند نیز تمرکز کنند، دوم آن که هم خود را مصروف تعریف مجدد اهداف بهداشتی- درمانی کنند که اکنون به طور مقدماتی از حیث میانگین جمعیت بیان می شود؛ به طوری که اهداف مزبور، مستقیما به بهبود شرایط در میان گروه های فقیرتر و نیز به کاهش تفاوت میان آن گروه ها و گروه های اجتماعی دیگر اشاره می کند. این پیشنهادها با تشخیص کامل و اذعان به این که ذاتا دارای ارزش محدود هستند، و این که توجه به آن ها ناشی از امکان مشارکت های بالقوه آنان به عنوان بشارت دهنده یا تسهیل کننده اقدام بیش تر است، مطرح می شوند.

این گزارش بر الگوهای اصلاحات در بخش بهداشت و درمان و نقش بیمه اجتماعی در تکاپوی جهانی در خصوص مشکلات ارائه مراقبت های بهداشت و درمان در راستای دستیابی به راه حل های جایگزین تاکید می کند؛ مشکلاتی که اگرچه به طور ذاتی با یکدیگر متفاوتند، دارای مواردی متشابه بوده، با چالش های مشترک روبه رویند. این نوشتار ابتدا مقوله کمبود منابع مالی بهداشت و درمان و علل افزایش نیاز به منابع را توضیح می دهد. آنگاه خصوصیات اصلاحات در سیستم های بهداشت و درمان و «نیروهای مؤثر در جریان کار» تبیین می شود. سپس با برشمردن گزینه های تامین منابع برای یک طرح بهداشت و درمان ملی، قلمرو و حدود استفاده از مدل تامین منابع مالی بهداشت و درمان تبیین می گردد. چالش های موجود در جریان اجرا و استقرار سیستم، عدم کفایت ظرفیت منابع رسمی، موانع موجود در مسیر اصلاحات بهداشت و درمان و مخاطرات در اجرای طرح ها، از دیگر قسمت های این نوشتار هستند. همچنین با تاکید و تبیین «پرهیز از افزایش هزینه ها» ، مقوله های پیری جمعیت، هزینه های اداری، تاثیر اصلاحات بهداشت و درمان بر ایدز، طرح های بیمه فرد، سیستم عرضه خدمات، و استانداردهای بین المللی کار مورد اشاره قرار می گیرند.

در این مقاله با طرح توان بالقوه سازمان جهانی تجارت در رابطه با تاثیر بر تجارت در بهداشت و خدمات پشتیبانی، از تاثیر مستقیم این سازمان بر بهداشت جمعیت ها به وسیله از بین بردن سیستم های ارائه خدمات بهداشتی دولتی بحث می شود. دراین راستا، نخست «نظام تجارت بین المللی» و کار ویژه ها، توانایی ها، امکانات و دامنه عمل آن تشریح و تصریح می شود: در حال حاضر، فشارهای موجود از سوی این سازمان، کشورهای توسعه یافته را وادار می کند که درهای بخش خدمات بهداشتی – درمانی خود را برای رقابت بگشایند. در ادامه، قابلیت تاثیر نظام تجارت خدمات بر فرایند عرضه مراقبت های بهداشتی- درمانی نیز مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. این مقاله، سازمان جهانی تجارت را از جمله نگرانی های ویژه دولت هایی مانند دولت کانادا معرفی می کند که دارای نظام های بهداشتی دولتی هستند. همچنین به این مطلب اشاره شده که اعضای این سازمان ونمایندگان صنعت خدمات مراقبتی بهداشتی آمریکا، نظام های بهداشتی دولتی (مانند نظام حاکم در کانادا) را مورد هدف قرار داده اند تا از آن به عنوان بازاری مستعد برای افزایش تجارت خدمات بهداشتی – درمانی استفاده کنند.

این پژوهش ، چگونگی اعمال اصلاحات در نظام پرداخت حق الزحمه به فراهم کنندگان خدمات بهداشتی- درمانی در کشورهای منتخب آسیا و آمریکای لاتین و همچنین سؤالات پژوهشی ممکن و رویکردهای پژوهشی را مورد بررسی قرار می دهد. از این رو روش های پرداخت به فراهم کنندگان و برنامه اصلاحات در آسیا (در کشورهای چین، اندونزی، ژاپن، کره، فیلیپین، تایوان، تایلند و ویتنام) و همچنین اصلاحات در روش پرداخت به فراهم کنندگان خدمات در آمریکای لاتین (در کشورهای آرژانتین، بولیوی، برزیل، شیلی، و کلمبیا) تشریح می شود. دراین مقاله، همچنین گفته شده اصلاحات در آسیا عمدتا در سطح ملی بوده و بر کل سیستم تامین اجتماعی تاثیر گذاشته، در صورتی که در آمریکای لاتین، کم تر متمرکز و یکنواخت بوده است. به نظر می رسد در آسیا هدف اولیه اصلاحات، کنترل هزینه ها بوده، اما در آمریکای لاتین، انگیزه برنامه اصلاحی، بیش تر ترکیبی است. این نوشتار بر این باور است که اصلاحات موفق در نظام پرداخت باید با توجه به ویژگی های هر سیستم مراقبتی بهداشتی – درمانی، و محیطی که باید اصلاحات درآن جاآن جام گیرد، طراحی و تنظیم شود.

مقاله با هدف ارائه تصویر کلی از ویژگی های نظام پرداخت یارانه در بخش مسکن در ایران، ابتدا با مروری مختصر بر الگوهای پرداخت یارانه در کشور، مشخصات نظام پرداخت یارانه را از دو جهت شیوه های پرداخت یارانه و اقشار دریافت کننده یارانه مورد تامل قرار می دهد و در ادامه، اشکال مختلف پرداخت یارانه و انواع برنامه های حمایتی تبیین می گردد. به تصریح نویسنده، نظام فعلی پرداخت یارانه، انحرافات عملکردی زیادی ایجاد کرده است. نظام حمایتی با گرایش به سمت عرضه در شرایط وجود نوسان های شدید ادواری در بازار مسکن، تنها موجب کسب منافع به وسیله تولیدکنندگان مسکن شده است، بدون این که یارانه پرداختی به سمت تقاضا (یعنی خانوارهای کم درآمد) سوق پیدا کند. در مجموع، نظام حمایتی در بخش مسکن، دچار معضلی معرفی شده که نظام رفاه اجتماعی نیز با آن مواجه است: «فقدان سازماندهی صحیح در اجرای سیاست های راهبردی».

در این بررسی، پس از اشاره ای کوتاه به ویژگی های نیروی کارغیررسمی- و تفکیک آن ها با نیروی کار رسمی- و برآوردی که از آن در دست است، جایگاه این بخش از نیروی کار در سیاست های حمایت از تقاضا و توانمندسازی متقاضیان در بخش مسکن مورد توجه قرار می گیرد. نویسنده معتقد است: فقدان نهادهای فراگیر برای تشکل تقاضای کارگران بخش غیررسمی و پراکندگی آن، در تداوم حذفش از سیاست های حمایتی دولت در این حوزه (تعاونی های مسکن) عامل مؤثری است. در ادامه، فرایند تکوین تعاونی های مسکن پس از انقلاب و نحوه حمایت دولت از شرکت های تعاونی مزبور و «انبوه سازی» و ضعف نهادهای بخش تقاضا در دهه 70 نیز مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در برابر بهبود سیاست ها و تقویت نهادهای بخش عرضه مسکن، تنها برگ برنده بخش تقاضا، پرداخت وام خرید به سپرده گذاران بانک مسکن بود. نتیجه مقاله حاکی از آن است که سیاست های دولت در بخش مسکن طی دو دهه گذشته نشان می دهد علی رغم تاکید دولت بر حمایت از گسترش مالکیت مسکن و صاحب خانه شدن بخش های بیش تری از جمعیت، این حمایت ها بخش مهمی از خانوارهای نیازمند را که عمدتا شامل نیروی کار غیر متشکل و غیررسمی شهری است در بر نمی گیرد.

این مطلب، مجموعه ای از 10 مطلب ترجمه شده در حوزه رفاه و تامین اجتماعی است. مطلب نخست، به قلم یکی از استادان دانشگاه پاریس، رابطه اعتلای سطح خدمات درمانی بیمارستان های عمومی و امکانات و اعتبار مادی را بررسی و تاکید می کند که کیفیت عملکرد هر بیمارستان باید ملاک تخصیص بودجه عمومی باشد. مطلب دوم، گزارشی تحقیقی از وضع بهداشت و تندرستی در جامعه کانادا است که حسب آن، مهاجران به کانادا سالم تر از خود کانادایی ها هستند، و نتیجه هماهنگی با جامعه میزبان، افت محسوس تندرستی معرفی شده است. در مطلب سوم، مقوله فروش کلیه در هند، بررسی و نتیجه گیری شده است که پول حاصل از فروش کلیه، نه فقط در سطح زندگی فروشندگان بهبودی ایجاد نمی کند، بلکه درآمد خانواده را هم حدود 30 درصد کاهش می دهد. مطلب بعد، پیامدهای اجتماعی بالارفتن سن ازدواج در آمریکا را مورد توجه قرار داده و در همین راستا، مسئولیت ناپذیری جوانان، و ازدواج و طلاق زودرس، تبیین گردیده است. «بچه دزدی های بدون مرز» عنوان مطلب بعدی است که ربوده شدن کودکان در روسیه به وسیله پدران یا مادران خود، آسیب های روانی و عاطفی ناشی از آن و نیز مقررات قانونی در این خصوص را مورد بحث قرار می دهد. افزایش سطح فقر و کاهش درآمد خانوارهای آمریکایی در سال 2001 و پاسخ به این پرسش که «آیا اصلاحات نظام تامین اجتماعی سال 1996 بی فایده بوده است؟» عنوان و مضمون بخش دیگری از این نوشتار است. عقب نشینی حزب جمهوری خواه آمریکا از «خصوصی سازی» تامین اجتماعی، موضوع مورد بحث مطلب بعدی است. افزایش شاکیان سازمان ملی خدمات درمانی در انگلستان، گزارش سال 2002 سازمان جهانی بهداشت درباره خشونت و سلامت همگانی، وضع زنان فارغ التحصیل دانشگاه در بازار ایالات متحده و این نکته که در چند دهه آینده زنان آمریکایی مشاغل عالی را در این کشور در اختیار خواهند گرفت، دیگر بخش های این مطلب را تشکیل می دهند.

این مطلب، خلاصه ای از یک طرح پژوهشی است. اهداف طرح، تشخیص بیماری موجود در جمعیت تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی، ارائه ابزار سنجش سلامت و رسیدن به پزشکی سلامت نگر برای ارائه هرچه بیش تر مراقبت های اولیه، عنوان شده است. روش و متدولوژی تحقیق، جامعه آماری، حجم و روش نمونه گیری وتعاریف و مفاهیم، در ابتدا تبیین شده اند. شرح عملیات میدانی (مرحله دوم طرح) و مروری بر مطالعات گذشته، موضوعات دیگر مقاله اند و آنگاه یافته های تحقیق، در دو بخش توصیفی و تحلیلی بیان شده است. مطلب در جداول متعدد، یافته های پژوهش را خلاصه و تبیین کرده است. بررسی میانگین هزینه بیماری نشانگر آن است که با وجود بالابودن امتیاز بیماری های چشم و دستگاه تنفسی، بیماری های قلب و دستگاه گردش خون، بالاترین هزینه را به خود اختصاص می دهند. از دیگر نتایج این بررسی این است که افراد شاغل دارای کم ترین بیماری، و در نتیجه، کم ترین میزان هزینه زایی درمانی نسبت به افراد تبعی خود هستند. این نوشتار در انتها، برخی راهکارها و پیشنهادها را برای شناخت وضع سلامت افراد تحت پوشش سازمان ارائه می کند.

این مقاله، خلاصه ای است از یک پژوهش است که طی آن، اسناد و پیشینه سازمان تامین اجتماعی، مستندسازی شده است. پس از بیان مبانی نظری طرح و معیارهای انتخاب اسناد، مرحله اول اجرای طرح (شامل هفت قسمت) تبیین گردیده است. واژه های انتخابی، فهرست نویسی اسناد، و بیان ویژگی های اسناد، شامل17 محور شرح وظایف، نمودار تشکیلاتی، شناسنامه شغلی مدیران، پیشنهادهای قانونی مرتبط با تامین اجتماعی، مکاتبات مدیران عامل سازمان با نخست وزیران و رؤسای جمهور، اسناد مرتبط با سازمان ها و نهادهای بین المللی، بریده جراید، نقد و بررسی، آثار منتشرشده، بودجه های سالیانه سازمان، اشیای اهدایی، تامین اجتماعی در برنامه های توسعه کشور، مؤسسات و شرکت های تابعه، تاریخ شفاهی، عملکرد سازمان، عکس و فیلم، مشروح مذاکرات مجلس، صورتجلسات هیات نظارت، صورتجلسات شورای عالی تامین اجتماعی، و صورتجلسات هیات مدیره از دیگر مطالبی است که در خلال مباحث مقاله تشریح می شود. در ادامه، مرحله دوم اجرای طرح، شامل به کارگیری کامپیوتر در بازیابی اسناد و دسترسی دقیق و همه جانبه به اطلاعات موجود در اسناد، و مشکلات وتنگناهای اجرای طرح، شامل از میان رفتن اسناد، پراکندگی و غیرمجتمع بودن اسناد، بی نظمی و سازمان نیافتگی، و ضریب همکاری پرسنل سازمان تبیین شده است.