فهرست مطالب

علوم و مهندسی محیط زیست - شماره 57 (1392)

فصلنامه علوم و مهندسی محیط زیست
شماره 57 (1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/12/22
  • تعداد عناوین: 7
|
  • حسین حسین آبادی، ولی بریم نژاد صفحات 5-14
    هدف از این مطالعه سنجش وضعیت پایداری محیط زیست با استفاده از منطق فازی می باشد. برای تعیین پایداری، سه پارامتر کیفیت آب، خاک و هوا در نظرگرفته شده است و مقادیر این پارامترها از سوی کارشناسان تعیین و از نرم افزار MATLAB برای استنباط فازی استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که وقتی سطح کیفیت خاک ضعیف، سطح کیفیت آب متوسط و هوا متعادل باشد آنگاه سطح پایداری محیط زیست متوسط خواهد بود. در واقع با استفاده از منطق فازی می توان با متغیر های زبان شناختی و داده های کیفی به بررسی اثرات زیست محیطی پرداخت. در منطق فازی بر خلاف منطق کلاسیک که دو ارزش صفر و یک دارد، ارزش ها خود را به صورت عضویت در توابع عضویت نشان می دهد. با استفاده از این روش از کل گویی و یک سونگری در ارزیابی ها دور شده و ما را برای قضاوتی درست تر و واقعی تر یاری می نماید.
    کلیدواژگان: توسعه پایدار، شاخص های زیست محیطی، منطق فازی
  • ماریا محمدی زاده، عبدالرضا کرباسی، مصطفی صاحبی صفحات 15-27
    یکی از عوامل نابودی تالاب ها عدم وجود مدیریتی هدفدار و توانمند است که در بسیاری از موارد اقداماتی را که جهت بهره برداری و یا حتی حفاظت از تالاب ها پیش بینی می شود، به نتیجه نهایی و مورد نظر نمی رساند. تالاب هشیلان به عنوان یکی از تالابهای منحصر به فرد کشور در استان کرمانشاه قرار دارد که علیرقم دارا بودن پتانسیلهای یک تالاب مفید و حائز اهمیت، با تهدیداتی مواجه است. مطالعه پیش روی از تاریخ 7/1390 لغایت 6/1391 با هدف تدوین بهترین استراتژی ها در جهت بهبود عملکرد مدیریت زیست محیطی تالاب هشیلان صورت گرفته است.در تحلیل برنامه ریزی راهبردی جهت ارائه راهکارهای مدیریتی از روش برنامه ریزی راهبردی SWOTکه مبتنی بر شناسایی نقاط قوت و ضعف (عوامل داخلی)و فرصت ها و تهدیدات (عوامل خارجی) بهره گیری شد، که حاصل آن به صورت جداول IFE و EFEدرآمد که نهایتا برای تجزیه تحلیل نهایی بصورت جدول QSPM(ماتریس برنامه ریزی کمی استراتژیک) مورد استفاده قرار گرفته و نتایج نهایی نشان می دهد که مدل استراتژی 4SOاعمال مدیریت یکپارچه تالاب با امتیاز 34/4 و استراتژی7SOاستفاده از جاذبه های طبیعی منطقه به منظور رشد صنعت اکوتوریسم در جهت اشتغال مردم بومی با امتیاز32/4 و استراتژی6SOراه اندازی گردش های علمی به منظور آشنا نمودن دانش آموزان و دانشجویان به ارزش های طبیعی تالاب با امتیاز 24/4 و استراتژی 11SO تخصیص بودجه توسعه استانی برای احداث سایت پرنده نگری با امتیاز 23/4 و استراتژی 1SOمعرفی منطقه به عنوان اولویت پژوهشی جهت شناسایی و مطالعه توربزار و تنوع گونه ای جانوری وگیاهی با امتیاز 20/4 و استراتژی 3SOمعرفی منطقه به عنوان قطب اکوتوریسم در غرب کشور به دلیل آب و هوای بسیار مطلوب در فصول گرم سال با امتیاز 19/4 به عنوان بهترین استراتژی ها معرفی شدند.
    کلیدواژگان: تالاب، مدیریت، محیط زیست، هشیلان، SWOT
  • شهرام صمدی خادم، مهسا حکیمی عابد، ابراهیم فتایی صفحات 29-43
    برای ایجاد یک توسعه پایدار و جایگزینی منابع جدید کسب درآمد به جای منابع نفتی نیازمند استفاده از تمامی قابلیت ها هستیم. در این راستا صنعت گردشگری به ویژه اکوتوریسم فعالیتی است که امروزه مورد توجه بسیاری از دولت ها قرار گرفته است و در حال حاضر یکی از پر درآمدترین بخش های اقتصاد جهانی است. همچنین در سطح ملی، اقتصاد دانان آنرا سومین پدیده اقتصادی پویا و رو به رشد پس از صنعت نفت و خودروسازی می دانند که به عنوان نیاز اساسی کشور مطرح می شود. از این رو بررسی جوانب توسعه پایدار این صنعت در مناطق مختلف کشور ضرورت دارد. دریاچه نئور به عنوان یکی از اکوسیستم های منحصر به فرد تالابی در محدوده سیاسی استان اردبیل قرار دارد. تحقیق حاضر، ابتدا به بررسی ویژگی های اکولوژیکی این دریاچه و سپس ارائه قابلیت های توسعه گردشگری آن به منظور برنامه ریزی توسعه پایدار اکوتوریسم بر اساس مدلSWOT پرداخته است. روش کار در این پژوهش، ترکیبی (توصیفی، پیمانی، مطالعات میدانی) بوده و در راستای دستیابی به توسعه اکوتوریسم دریاچه نئور، بررسی پتانسیل ها و محدودیت های این صنعت می باشد. در نهایت، استراتژی مورد نظر برای توسعه صنعت اکوتوریسم معین شده، که از تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده چنین استنباط می گردد که آستانه آسیب پذیری دریاچه به خاطر ماهیت گردشگری آن، بالاست و نیازمند بازنگری و ارائه سیاست های مناسب و استفاده از قابلیت های آن می باشد. در پایان بر مبنای نقاط ضعف و موانع شناسایی شده، راهبردهایی جهت توسعه گردشگری پایدار دریاچه ارائه گردیده است.
    کلیدواژگان: دریاچه نئور، مدل SWOT، پتانسیل اکولوژیکی، توسعه پایدار، اکوتوریسم
  • سعید ضیایی نژاد، سمیه گل مهدی صفحات 45-54
    پارک ملی ساحلی-دریایی نایبند یکی از مهم ترین و زیباترین بوم سازگان ساحلی در جنوب کشور محسوب می گردد. این پارک با مساحت تقریبی 49815 هکتار در منتهی الیه جنوب شرقی شهرستان کنگان استان بوشهر در محدوده جغرافیایی «28 ''27 ̊52 تا»20 ''52 ̊52 طول شرقی و «25 ''9 ̊27 تا» 15 ''28 ̊27 عرض شمالی واقع شده است. با توجه به گشت های ساحلی و دریایی در پارک ملی نایبند و نیز مرور منابع مطالعاتی موجود، عوامل تهدید کننده گونه های آبزی و زیستگاه های حساس ساحلی در منطقه شناسایی شد. نتایج پژوهش حاضر بیانگر این مسئله است که پارک ملی نایبند به شدت تحت تاثیر فعالیت های مخرب انسانی شامل آلودگی های نفتی، صید بی رویه، تخریب زیستگاه و توسعه های ساحلی می باشد. با توجه به توسعه های ساحلی در منطقه مذکور، لزوم برنامه ریزی، مدیریت محیط زیست، انجام مطالعات ارزیابی توان بیش از پیش ضروری به نظر می رسد.
    کلیدواژگان: پارک ملی نایبند، گونه های آبزی، زیستگاه های حساس ساحلی، آلودگی های نفتی، مدیریت محیط زیستی
  • زهرا حیدری، زینب محمدی صفحات 55-67
    امروزه شهرهای ساحلی یکی از سایت های مهم گردشگری به شمار می روند و به دلیل وجود انواع جاذبه های طبیعی پذیرای گردشگران بسیاری می باشند، اما به علت کمبود مدیریت صحیح و برنامه ریزی اصولی در این راستا این امر پیامدهایی از جمله بروز انواع آلودگی در سواحل را در پی داشته و باعث به خطر افتادن محیط زیست سواحل می شود. لذا هدف از ارائه این پژوهش تحلیل و مطالعه رابطه گردشگری ساحلی و تاثیر آن بر محیط زیست می باشد. روش تحقیق از نوع مطالعه کتابخانه ای- اسنادی و با استفاده از کتب مختلف و مقالات مربوط در این زمینه می باشد. منطقه مورد مطالعه شهرستان عباس آباد که یکی از شهرهای ساحلی شمال کشور است و سالانه پذیرای گردشگران بسیاری به طور خودجوش می باشد. یافته ها بیانگر آن است که گردشگری در شهرستان عباس آباد اگرچه سبب رشد اقتصادی منطقه شده است اما با این وجود به دلیل عدم توجه مسئولین به حفظ محیط زیست و پایین بودن سطح آگاهی گردشگران و ساکنین بومی در این زمینه باعث بروز آلودگی های مختلفی مانند آلودگی آب، آلودگی بصری، آلودگی صوتی، آلودگی هوا و کاهش گونه های آبزی شده است.
    کلیدواژگان: اکوتوریسم ساحلی، توسعه، اثرات زیست محیطی، شهرستان عباس آباد
  • فرشته سادات میرطاهری، زهرا سمایی، زهره کسمایی، زهرا ملک سیاه چشم صفحات 69-74
    امروزه با توجه پیشرفت تکنولوژی و استفاده از فناوری های نوین در خصوص استفاده از تلفن همراه، نصب سیستمهای وایمکس، BTS، امواج رادار، مایکروویو و غیره میزان قرارگیری عموم مردم در معرض امواج الکترومغناطیس امری اجتناب ناپذیر است این امواج برحسب شدت و میزان قرارگیری در مجاورت آن ضمن ایجاد نگرانی، سلامت شهروندان را با خطر مواجه نموده است این امواج به وسیله خطوط نیرو، سیمهای الکتریکی و تجهیزات الکتریکی تولید می شود که بصورت نامرئی در اطراف هر وسیله وجود دارند و قدرت آن نیز با افزایش ولتاژ افزایش می یابد. انرژی الکترو مغناطیسی توسط بدن جذب شده و به انرژی حرارتی تبدیل می گردد که اگر میزان جذب انرژی از حدود 4وات بر متر مربع، بیشتر شود، دمای بدن را به 1 تا 2 درجه سانتی گراد افزایش می دهد. معمولا فرکانسهای در حدود 50 تا 80 هرتز، خطرناک ترین فرکانس ها برای بدن می باشند. در این فرکانسها حتی جریان بسیار کوچک باعث آثار بیولوژیک قابل توجهی می شوند. با اندازه گیری این امواج در نواحی که احتمال تابش بیشتر باشد و مردم در معرض بیشتر پرتوگیری باشند و مقایسه با استاندارد های حفاظت در برابرتشعشعات غیر یونیزه و بهداشت جهانی تا حدودی می توان از نگرانی مردم ممانعت بعمل آورد لذا در این مقاله شدت این امواج در چند پارک عمومی که محل پرتردد و تفرجگاهی مردم محسوب می شود و دکلهای BTS نیز نصب شده است در ساعتی از روزکه محل تردد و پر رفت و آمد می باشد و بیشترین سطح تابشی راکه ممکن است مردم در معرض آن قرار گیرند اندازه گیری شده است و با استاندارد ICNIRP مقایسه گردیده است با توجه به بررسی های صورت گرفته بیشترین مقدار در پارک پرند واقع در مرزداران می باشد که این مقدار 7/14 ولت بر متر می باشد که در مقایسه با استاندارد شدت امواج 44 ولت برمتر باز هم پایین تر از حد مجاز می باشد.
    کلیدواژگان: امواج الکترومغناطیس، استاندارد ICNIRP، BTS، K، 83
  • آزیتا فراشی*، میترا شریعتی صفحات 75-82
    پارک های ملی به عنوان یکی از اولویت ها برای حفاظت از تنوع زیستی در سرتاسر دنیا در نظر گرفته می شوند. امروزه یکی از دغدغه های مدیران مناطق حفاظت شده، شناسایی زون های حفاظتی به منظور مدیریت موثر این مناطق می باشد بر این اساس در این مطالعه که در پارک ملی کلاه قاضی انجام گرفت، با رویکرد ارزیابی چند معیاره و در 5 گام 1) گزینش معیار های حفاظت، 2) غربال سازی معیار های حفاظت، 3) اولویت بندی و وزن دهی زیرمعیارها و شاخص ها، 4) تهیه لایه های اطلاعاتی مورد نیاز و 5) تعیین لکه های حفاظتی، به تعیین زون های حفاظتی در این منطقه پرداخته شد. نتایج نشان داد معیارهای زیستگاه و گونه مهمترین معیارها برای گزینش زون های حفاظتی در پارک ملی کلاه قاضی می باشد و زون های دارای ارزش حفاظتی بالا در مناطقی صخره ای و کوهستانی با شیب بالاتر از 30% واقع شده است که بخش های زیادی از این زون ها بر زیستگاه های بالفعل و بالقوه گونه های حیات وحش مهم این منطقه (کل و بز (Capra aegagrus)، قوچ و میش اصفهانی (Ovis orientailis isphahanica)، آهوی ایرانی (Gazella subgutturosa) و پلنگ (Panthera pardus saxicolor)) هم پوشانی دارد. این زون بندی حفاظتی می تواند در راستای مدیریت بهینه این منطقه ابزار مناسبی را در اختیار مدیران قرار دهد.
    کلیدواژگان: زون بندی، حفاظت، پارک ملی کلاه قاضی، ارزیابی چند معیاره