پژوهشنامه اقتصاد کلان
سال نهم شماره 17 (بهار و تابستان 1393)

در تحقیق حاضر سامانه خبره تلفیقی به عنوان روشی جدید و کارآمد جهت پیش بینی قیمت نفت معرفی می گردد. این روش، تلفیقی از داده کاوی صفحات وب، سامانه مبتنی بر پایگاه قواعد و شبکه عصبی GMDH مبتنی بر الگوریتم ژنتیک می باشد. در داده کاوی صفحات وب، اطلاعات پیرامون عوامل موثر بر قیمت از سایت های مختلف به دست آمده و میزان تاثیر گذاری این عوامل در قالب قوانینی درسامانه مبتنی بر پایگاه قواعد ذخیره می گردد، این قوانین همراه با میانگین های متحرک کوتاه مدت و بلندمدت قیمت نفت به عنوان ورودی شبکه عصبی جهت الگو سازی و پیش بینی قیمت نفت لحاظ می گردند. نتایج بررسی ها نشان داد که به کارگیری سامانه خبره تلفیقی عملکرد پیش بینی را نسبت به مدل شبکه عصبی در حد معنی داری افزایش می دهد.

فرضیه منحنی زیست محیطی کوزنتس[1] (EKC)، حاکی از رابطه ای به شکل U معکوس بین آلودگی محیط زیست و درآمد سرانه است. بررسی تاثیر رشد اقتصادی بر آلودگی محیط زیست از موضوعات مهم و مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گذاران است.
این مطالعه در صدد بررسی تاثیر رشد اقتصادی بر آلودگی محیط زیست برای 21 کشور نفتی از جمله ایران در دوره 1980 تا 2004 است. بدین منظور مطالعه در چارچوب فرضیه منحنی زیست محیطی کوزنتس و با استفاده از دو مدل خطی و لگاریتمی انجام گرفته است. نتایج بدست آمده از هر دو مدل، فرضیه زیست محیطی کوزنتس را برای نمونه تحت بررسی تایید می کند.
با توجه به یافته های مطالعه، این کشورها با شناخت کامل از وضعیت حاکم و از طریق وضع ضوابط و استانداردهای زیست محیطی مناسب می توانند فرآیند توسعه خود را با هزینه زیست محیطی کمتری طی نمایند [1]. Environmental Kuznets Curve (EKC) کلیدواژگان آلودگی محیط زیست؛ رشد اقتصادی؛ کشورهای نفتی؛ فرضیه زیست محیطی کوزنتس

رابطه ی مبادله، میزان بهره مندی از تجارت خارجی هر کشور را نشان می دهد. در این مقاله اثر جهانی شدن روی رابطه ی مبادله ی ایران بررسی شده است. بدین منظور، هر سه نوع رابطه ی مبادله ی خالص، ناخالص و درآمدی ایران در دوره ی 1340-1386 با استفاده از مدل خودرگرسیون برداری[1] بررسی شده است. از ویژگی های مدل خودرگرسیون برداری، داشتن ابزارهای مناسب مانند توابع ضربه-پاسخ و امکان تجزیه ی واریانس می باشد. در ادامه با استفاده از مدل تصحیح خطای برداری[2] ارتباط بلندمدت بین متغیرها دیده شده است. نتایج نشان می دهند که اثر جهانی شدن روی رابطه ی مبادله ی خالص، ناخالص و درآمدی کل ایران در بلندمدت منفی بوده است.

سرمایه اجتماعی و آزادی اقتصادی در کنار سایر متغیرهای موجود در تابع تولید می توانند بر رشد اقتصادی کشور تاثیرگذار باشند. تحقیق حاضر در نظر دارد تا میزان تاثیر این دو متغیر بر رشد اقتصادی را آزمون پذیر سازد. فضای اقتصاد ایران برای آزمون این ایده نظری مناسب دیده شد. به این منظور تاثیر این دو متغیر به صورت جداگانه و همراه با هم، بر رشد اقتصادی کشور ایران مطالعه شد که تعمیم الگوی رشد نئوکلاسیکی انجام این هدف را میسر ساخت، و برآوردها در چارچوب الگوی خود توضیح با وقفه های گسترده (ARDL) انجام شد. نتایج حاصل حاکی از آن است که اثر سرمایه اجتماعی و آزادی اقتصادی بر رشد اقتصادی ایران مثبت و معنی دار می باشد. سرانجام آزادی اقتصادی نسبت به سرمایه اجتماعی تاثیر بیشتری بر رشد اقتصادی ایران دارد.

نظر به اهمیت بررسی ارتباط غیرخطی بین بسیاری از متغیرها در مالیه عمومی، در این مقاله با استفاده از داده های سری زمانی1386-1350، ابتدا با بهره گرفتن از مدلهای مارکف سوئیچینگ در دو رژیم متفاوت(سالهای 1350-1370 بعنوان رژیم اول و سالهای 1371 تا 1386 بعنوان رژیم دوم) رابطه بین بار مالیاتی و اقتصاد پنهان را بررسی کردیم که نتایج این قسمت از بررسی نشان داد که اثر بار مالیاتی بر اقتصاد زیرزمینی در هر دو رژیم مثبت و معنی دار است. سپس با استفاده از مدلهای غیر خطی(لجستیک و گومپرتز) و روش تخمین حداکثر راستنمایی، اثر تغییر بار مالیاتی بر اقتصاد پنهان برآورد و شبیه سازی شده است. در این شبیه سازی علاوه بر مشخص شدن «نرخ طبیعی اقتصاد پنهان» بدون حضور مالیاتها، نقش سیاستهای مالیاتی در مسیر شکل گیری اقتصاد پنهان به کمک مشتقات دوم مدل غیر خطی نیز معین شد. همچنین نتایج این مطالعه نشان می دهد که علاوه بر بارمالیاتی، نرخ رشد تولید واقعی نیز یکی از عوامل تعیین کننده اقتصاد پنهان است.

هدف اصلی این مطالعه بررسی رابطه علی بین مصرف انرژی و تولید ناخالص داخلی در کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا طی سالهای 2009-1980 می باشد. برای این منظور از روش گشتاور تعمیم یافته در چارچوب رهیافت داده های تابلویی پویا در این گروه کشورها استفاده شده است. نتایج حاصل از تخمین مدل دلالت بر وجود رابطه علی یک طرفه از مصرف انرژی به تولید ناخالص داخلی بوده و رابطه علی دو طرفه بین مصرف انرژی و تولید ناخالص داخلی در کشورهای مورد بررسی برقرار نمی باشد. بنابراین می توان بیان کرد که افزایش سطح تولید در این گروه کشوها علاوه بر تاثیرپذیری از عوامل تولید نیروی کار و موجودی سرمایه از مصرف انرژی نیز متاثر بوده و افزایش سطح تولید در کشورهای مورد مطالعه وابسته به مصرف انرژی نیز می باشد. از اینرو هر گونه سیاستی که در این کشورها منجر به کاهش و تحدید مصرف انرژی شود، اثرات منفی می تواند بر تقویت سطح تولید و رشد اقتصادی داشته باشد.

از آنجایی که در تمام کشورهای جهان درجاتی از نابرابری وجود دارد، اختلاف بسیاری بین درآمد ثروتمندان و فقیران در هر دو گروه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه یافت می شود. امروزه مشاهده شده که با افزایش نابرابری در کشورهای جهان سوم، قدرت خرید مردم کاهش می یابد و خانوارها درصد کمتری از بودجه خود را به سلامتی اختصاص می دهند.
این مقاله به بررسی ارتباط نابرابری درآمد و سلامتی در منتخبی از کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی می پردازد. بدین منظور از روش داده های تابلویی و اثر تصادفی و ثابت برای تخمین الگوی مورد بررسی برای دوره زمانی 1980-2005 استفاده می گردد. در این الگو امید به زندگی و مرگ و میر کودکان به عنوان شاخص سلامتی و ضریب جینی، ملاک نابرابری درآمدی می باشد.
نتایج به دست آمده از برآورد الگو بیانگر آن است که سطوح بالای نابرابری درآمد، باعث افزایش مرگ و میر کودکان و کاهش امید به زندگی می گردد. همچنین طبق فرضیه درآمد مطلق با افزایش درآمد، سلامتی با نرخ کاهشی افزایش می یابد.