فهرست مطالب
نشریه مطالعات هنر اسلامی
پیاپی 19 (پاییز و زمستان 1392)
- تاریخ انتشار: 1392/10/03
- تعداد عناوین: 9
-
-
صفحه 5
- تزیینات معماری اسلامی
-
صفحه 7دوران قاجار عصر گسترش نقاشی دیواری و تزیینات دیواری در خانه ها به عنوان یکی از مهم ترین راه های های شکل دادن به فضای معمارانه است. در شهر یزد براثر تحولات اجتماعی و اقتصادی و گسترش تجارت، طبقه ای از افراد متمول شکل گرفت که تحت تاثیر ارتباط با خارج و تحولات فرهنگی و رقابت های میان خود، سعی داشتند با استفاده از این شیوه تزیینی، فضای خانه های خود را آراسته تر سازند؛ به همین دلیل در این دوره با دعوت هنرمندان شهر های دیگر ازجمله تهران و شیراز برای نقش اندازی در خانه های یزد روبه رو هستیم.
خانه تاریخی ملک التجار حدود 140 سال پیش در قلب بافت تاریخی و تجاری شهر یزد در بازار پنجعلی و در دربندی به همین نام ساخته شد. این خانه به مثابه یکی از نفیس ترین خانه های یزد در دوره قاجار است. فضای داخلی خانه پوشیده از تزیینات آیینه کاری و نقاشی های گل و مرغ روی گچ است که بنا به قول مشهور به لطفعلی صورتگر شیرازی نسبت داده شده است.
این پژوهش با بهره گیری از روش تاریخی توصیفی و با کمک مطالعات میدانی درصدد تبیین دلایل شکل گیری این شیوه هنری در شهر یزد و بررسی خانه ملک التجار و سبک نقاشی آن به عنوان نمونه ای بسیار ارزشمند از این دوره است. همچنین این پژوهش درپی بررسی صحت انتساب آثار نقاشی این خانه به آقا لطفعلی صورتگر از طریق مقایسه تطبیقی این اثر با دیگر آثار اوست.
نتیجه پژوهش نشان می دهد که دگرگونی بافت اجتماعی و شکل گیری طبقه تجار، که به نوعی به تغییر در ساختار زیبایی شناسی می انجامد، از دلایل پیدایش این هنرها و گرایش به هنر غربی بوده است و با اینکه نقاشی های خانه ملک التجار به شیوه نقاشی مکتب شیراز است، تفاوت آشکار آن با سبک و دیگر آثار لطفعلی صورتگر، انتساب این اثر به وی را ناممکن می کند.
کلیدواژگان: قاجاریه، یزد، خانه ملک التجار، تزیینات وابسته به معماری، نقاشی دیواری، آقا لطفعلی صورتگر شیرازی - هنرهای کتاب آرایی
-
صفحه 25نسخه دستنویس معراج نامه میرحیدر که در دوره تیموری به تصویر در آمده است مجموعه بی نظیری در زمینه هنرهای تصویری دینی است. هنرمندان اسلامی در مصورکردن این واقعه عظیم دینی کوشیده اند پیام پروردگار و اولیای او را با دلپذیرترین شکل ممکن در قالب آمیزه ای از طرح، رنگ و نقش به بیننده ابلاغ کنند. هنرمندان این اثر با توجه به آیات معراج در قرآن که این سفر را در سه مرحله سیر زمینی، سیر آسمانی و عروج به عرش الهی بیان کرده است، پایه و شیوه چیدمان تصاویر این نسخه خطی را ایجاد کرده اند و در هر یک از این مراحل از عناصر بصری ویژه ای برای نشان دادن و تاکید بر هر یک از مراحل بهره برده اند. درنتیجه تمام سعی هنرمند از توالی تصاویر، نشان دادن و تاکید بر عبور از عالم خاک به عالم افلاک و نشان دادن گذر از کثرات و رسیدن به وحدانیت خداوند بوده است.
روش گردآوری مطالب این پژوهش به صورت کتابخانه ای و اسنادی، و شیوه تحقیق آن به صورت توصیفی، تاریخی و تحلیلی است.
کلیدواژگان: آیات قرآنی، معراج پیامبر (ص)، معراجنامه میرحیدر، آموزش توحید -
صفحه 41آیات سوره الرحمن قرآن کریم در امر تجسیم بسیار ارزشمند است. چهارچوب نظری این مقاله براساس نظریه تصویرپردازی هنری سید قطب، نظریه پرداز قرآنی معاصر تنظیم شده و این پژوهش بر آن است تا با استفاده از روش تحلیلی تطبیقی و گردآوری اسناد مکتوب، پس از توصیف مولفه های نظریه قرآنی سید قطب و تاویل آن بر آیات منتخب سوره الرحمن، نمونه ای از جنبه های اعجاز قرآن در تصویرسازی را پیش روی هنرمندان پژوهشگر قرآنی قرار دهد. براساس یافته های تحقیق، نظریه تصویرپردازی هنری سید قطب با تصویر هنری و تجسم زیبایی های قرآن تطابق داشته و روش موجزی در بیان معانی مجرد ذهنی، حالت های درونی و موضع گیری های انسانی است.
اهداف مقاله1. تبیین مولفه های نظریه هنری سید قطب.
2. توصیف ارزش های هنری و تصویری ملموس قرآن و مفاهیم ذهنی آن.
سوالات مقاله1. مولفه های نظریه سید قطب تا چه حد با تصویرگری آیات قرآن مقارن است؟
2. در هر دسته از آیات سوره الرحمن از چه عناصری در ترسیم صحنه ها استفاده شده و رابطه معنایی آن ها با عناصر مورد استفاده چگونه است؟
کلیدواژگان: قرآن کریم، سوره الرحمن، نظریه سید قطب، تصویرپردازی هنری، بررسی تطبیقی - هنرهای سنتی
-
صفحه 57طراحان برجسته و تاثیر گذار درزمینه هنرهای سنتی و فرش، عموما روش ویژه خود را در ساماندهی و روند طراحی دارند که شناسایی این روش ها ازطریق تجزیه و تحلیل طرح هایشان میسر است. آثار طراحی فرش بهادری به دو گروه موضوعی و غیرموضوعی تقسیم می شود. در شکل گیری روش طراحی فرش عیسی بهادری، «موضوع» مهمترین عاملی است که ویژگی های خاص و بی مانند آثار وی را پدید آورده است. در این مطالعه با تجزیه و تحلیل آثار موضوعی بهادری و شناسایی ویژگی های طرح های او که با رویکرد اکتشافی، ضمن مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته، اجمالا تاثیر موضوع در روش طراحی و ساماندهی او به استفاده آگاهانه و عامدانه از قالب های سنتی فرش، فضا سازی، ابداع و کاربست نقش مایه های نامتداول منجر شده است.
اهداف مقاله1. بررسی روش طراحی قالی موضوع مند.
2- شناسایی تاثیر موضوع و ویژگی هنر اسلامی در شکلگیری روش طراحی قالی موضوع مند بهادری.
سوالات مقاله1. روش طراحی موضوع مند قالی چه ویژگی هایی دارد؟
2. طراحی موضوعی قالی چه تاثیری در شکل گیری روش طراحی دارد؟
کلیدواژگان: طراحی موضوعی، روش طراحی، طراحی فرش، عیسی بهادری -
صفحات 73-94محرابی های صفوی در سده های ده و یازده/ شانزده و هفده در کاشان و تبریز و محرابی های ترانسیلوانیا بین سده های نه تا دوازده/ پانزده تا هجده در اوشاک، مانیسا و قیوردس ترکیه بافته و به کلیساهای ساکسونی صادر می شدند. ارتباط های تاریخی و جغرافیایی ایران و ترکیه در دوران متفاوت، باعث ایجاد تحولات زیادی در هنرهایی مانند قالیبافی در این دو منطقه شده است. با بررسی شباهت و تفاوت های موجود، می توان قالی های هر دو حوزه، میزان و جنبه های تاثیرپذیری هنر دو منطقه از یکدیگر را شناسایی کرد. محرابی های دو منطقه، اندازه کوچک، حاشیه هایی با رنگ های گرم، تزیینات کتیبه ای و کاربرد مذهبی داشتند. ترکیب آیات قرآنی و نقوش انتزاعی در کتیبه ها، تنوع نقوش در متن، اسپندرل و حاشیه، ظرافت بافت و تنوع رنگ از ویژگی های بارز قالی های محرابی صفوی در برابر محرابی های ترانسیلوانیا است که زمینه ساده، حاشیه های کتیبه ای با نقوش انتزاعی و هندسی، رنگ بندی محدود، بافت درشت، طراحی خلوت در متن و اسپندرل ها دارند. بررسی ها نشان می دهد که این قالی ها تنها در طرح و چند عنصر تزیینی همچون کتیبه، قندیل و گلدان مشترک هستند و در دیگر زمینه ها تاثیری بر یکدیگر نداشته اند. مقاله به شیوه تاریخی و توصیفی تحلیلی است و در تحلیل از روش مقایسه ای و تطبیقی استفاده شده است.
اهداف مقاله1. شناخت قالی صفوی و ترانسیلوانیایی و بررسی عناصر ساختاری و نقشمایه های آن ها.
2. شناخت نوع تاثیر قالی های صفوی و ترانسیلوانیایی بر یکدیگر ازنظر طرح، نقش و رنگ.
سوالات مقاله1.آیا قالی های محرابی صفوی و ترانسیلوانیایی را می توان از نظر عناصر ساختاری و نقشمایه های آن ها طبقه بندی کرد؟
2.آیا می توان معیارهای مشترک و متفاوتی از نظر طرح، رنگ و نقش برای قالی های صفوی و ترانسیلوانیایی تعریف کرد؟
کلیدواژگان: صفوی، ترانسیلوانیا، قالی های محرابی، طرح و نقش و رنگ - پژوهش هنر اسلامی
-
صفحه 95تطبیق وتحلیل صفحه آرایی در دو نگاره از شاهنامه بایسنقری و شاهنامه طهماسبی هنرمندان دوران تیموری (مکتب هرات) به مصور سازی کتاب های ادبی اهمیت بسیاری می دادند که این خود باعث پیشرفت ویژه ای برای کتاب آرایی درآن زمان گردید. اصول مطرح شده امروزی درصفحه آرایی، درآن دوران مطرح نبوده ولی به طور واضح ذهن هنرمند به طور ناخودآگاه درگیر این اصول و روابط بوده است یکی از آثار برجسته دراین زمره شاهنامه بایسنقری است، تاثیر مکتب هرات وشاهنامه بایسنقری (دوره تیموری) را در آثار دوران بعد می توان مشاهده کرد ازجمله شاهنامه طهماسبی (دوره صفوی). لذا این مقاله درپی پاسخ به این سوال است که: آیا ازنظر اصول صفحه آرایی نگاره انتخابی شاهنامه طهماسبی قابل تطبیق با نگاره انتخابی شاهنامه بایسنقری می باشدوجایگاه صفحه آرایی دراین دو نگاره چیست؟(تاثیر مکتب هرات وخصوصا شاهنامه بایسنقری در اکثر نگاره های این شاهنامه قابل ملاحظه می باشد ولی نگاره کیخسرو دستور به فراخوان توس می دهد مجموع خصوصیات مشترک را دارا می باشد از این رو این نگاره برای بررسی حاضر انتخاب شده است). بررسی عواملی که در ساختار صفحه آرایی موثر است از قبیل تقسیم بندی سطوح، تاثیر تزیینات ونقوش، و وسعت ومکان نوشته ها ازمهم ترین اهداف نگاره های مورد بررسی: «منذر شطرنج را در حضور انوشیروان می آموزد» از شاهنامه بایسنقری و«کیخسرو دستور به فراخوان توس می دهد» از شاهنامه طهماسبی، دراین جستار می باشند. ازانجام این تحقیق به شیوه تطبیقی وتحلیلی یافته هایی حاصل شد که به اختصار عبارت است از: با وجود شباهت های فراوان بین دو نگاره: (تقسیم-بندی سطوح،گرید سه ستون، استفاده از قرینگی و نقش ارتباطی نقوش)،تمهیداتی که برای از بین بردن قرینگی محض در صفحه انجام گرفته در دو نگاره کاملا متفاوت می باشدو نگاره شاهنامه بایسنقری خلوت و عناصر درحد نیاز به کار رفته اند و نوعی سنجیدگی در استفاده از عناصر مشاهده می شود اما در نگاره شاهنامه طهماسبی هنرمند نوعی تکثر و فراوانی را در استفاده از عناصر گوناگون در نظر داشته است.
اهداف مقاله1.بررسی عواملی که در ساختار صفحه آرایی این دو نگاره موثر است.
2.نوع تقسیم بندی سطوح، تاثیر تزیینات و نقوش، وسعت ومکان نوشته ها در نگاره های مورد بررسی.
سوالات مقاله1.جایگاه صفحه آرایی در دو نگاره انتخابی از شاهنامه بایسنقری و شاهنامه طهماسبی چگونه است؟
2.آیا از نظر اصول صفحه آرایی نگاره انتخابی شاهنامه طهماسب قابل تطبیق با نگاره انتخابی شاهنامه بایسنقری می باشد؟
کلیدواژگان: مکتب هرات، دوره صفوی، صفحه آرایی، نگاره، شاهنامه بایسنقری و طهماسبی -
راهنمای تدوین مقالاتصفحه 125
-
Page 7The Qajar era can be named the manifestation of wall paintings carefully drawn on the walls of houses and mansions. Wall paintings، in general، are considered as the most collective method of adding depth and beauty to inner-architectural spaces. In the city of Yazd، social، economic and trade development created a sense of competitiveness as residents strived to decorate their houses using the state-of-the-art embellishment techniques; henceforth، they invited artists from neighboring or far cities including Tehran and Shiraz to beautify their houses using their talent and expertise. The historical house of Malak al Tojar was built 140 years ago amidst the historical and trading center of Yazd in the Panjali bazaar. The Malak al Tojar house is one of the most eloquent and exquisite Qajari houses of Yazd. The interior is overflowing with mirror-encrusted stalactite and rose and nightingale paintings judiciously applied on stucco; the paintings of this unique house are believed to be related to the artist Lotfali Souratfar Shirazi. This paper attempts to analyze، via a historical and descriptive method، the explanations behind the development of this specific component of decoration in Yazd especially in the Malak al Tojar house with its exclusive wall paintings. Furthermore، the wall paintings of this house will be analyzed whether they were painted by Lotfali Souratfar by comparing the paintings to his other artworks. The results reveal that a difference in the aesthetical structure and a tendency toward the West which is acause of class fluctuation and merchandise are the main reasons behind the manifestation of such arts. However، although the paintings of this house are related to the Shiraz school، by comparing the paintings to the other works of Lotfali Souratfar، it is found that the paintings are not related to him. Aims of the paper: 1-Understanding the reasons behind the development of wall paintings2-Analysis of the wall decorations of the Qajari Malak al Tojar House of YazdResearch questions: 1-How did cultural and social features cause the development of wall paintings in Yazd during the Qajar era? 2-Are the wall paintings of the Qajari Malak al Tojar House of Yazd painted by Lotfali Souratfar Shirazi?Keywords: Qajar, Yazd, Malak al Tojar, architectural decorations, wall paintings, Lotfali Souratfar Shirazi
-
Page 25The hand-written copy of the Miraj Nameh of Mir Haydar which relates back to the Timurids is a remarkable collection of visual arts with a religious theme. The artists of Islam have endeavored to illustrate this highly spiritual event and to convey the message of God to the most pleasant and exquisite manner indulged within patterns، motifs and colors. According to the holy verses of the Surrah of Miraj، the miraculous journey of the Prophet is classified into three stages: the earthly، the heavenly and the ascent to the holy throne of God. The selection and layout of each stage have an exclusive visual element which reflect and illustrate the significance of each phase. All the effort of the artist is to convey the transition from the earthly to the utmost heavenly stage and to portray the journey from the worldly plenitude to the divine monotheism. Aims of the research: 1- Understanding the visual characteristics of the images based on the holy verses of the Quran. 2- To reach the monotheism of God with the help of the Miraj nameh and the holy verses of the Quran. Research questions: 1- What are the visual features of this manuscript that reinforce the impact from the surah of Miraj? 2- Can the images and its context elaborate on the teachings of monotheism?Keywords: Quranic verses, the Miraj of the Prophet, the Miraj, nameh of Mirhaydar, the teachings of monotheism
-
Page 41The Holy verses of the Al-Rahman Surah are exceedingly valuable in regard to visualization. The main theoretical framework of this research in based on artistic imagery theory by Seyed Qotb al Din، the contemporary Quran theorist، in which an analytic-comparative method and library research is applied to describe the theoretical Quranic principals of Seyed Qotb and their explanations on the selective verses of the Al-Rahman Surah in order to introduce an instance of a miraculous phenomenon in the illumination of the Holy Quran. In respect to the findings، the artistic imagery theory of Qotb al Din is associated to the artistic image and aesthetic visualization of the Holy Quran and has a miraculous means of expressing abstract human denotations، internal approaches and human deployment. Aims of the research: 1-To understand the principals of Qotb al Din’s art theory. 2-To describe the artistic and visual values of the Quran and its mental means. Research questions: 1-How are the principals of the Qorb al Din’s theory concurrent with the illumination of the verses of the Holy Quran? 2-What elements are used in delineation of the verses of the Al Rahman surah and what is the relationship between them?Keywords: Holy Quran, Al Rahman surah, Qotb al Din, artistic imagery, comparison
-
Page 57Prominent and leading designers in the field of traditional art and carpet design commonly have their own specific methods in handling and establishing designs. In order to analyze their works، the researcher must initially identify the methods and means of design. The carpet design works of Bahadori can be distributed into two groups; namely thematic and non-thematic. In the formation of the carpet design method of Isa Bahadori، theme is the main feature that has made his works a unique art piece. In this research، by analyzing the thematic works of Bahadori and introducing the characteristics of his works accomplished via library research and exploratory method، the influence of theme on his approach on design based on traditional forms of carpet design، space layout and the use of infrequent motifs. Aims of the research: 1-Identifying the effect of theme in the creation of carpet design methods2-Understanding the characteristics of carpet designs based on the themes of BahadorResearch Questions1- What are the principles of creating thematic carpet designs? 2- How does thematic carpet design affect the process under which designermethods are produced?Keywords: Thematic design, carpet design, Isa Bahadori, motifs
-
Pages 73-94The Safavid Mihrabs of the sixteenth-seventeenth/tenth-eleventh centuries in Kashan and Tabriz and also the Transylvanian Mihrabs of the fifteenth-eighteenth/ninth to twelfth centuries were found in Oushak, Manisa and Ghiordes of Turkey and exported to Saxony churches. The historical and geographical connections between Persia and Turkey in various ages has created many phenomena exclusively within the carpet-weaving industry.By studying the current similarities and differences, the specific carpets of both regions and their degrees of influence can be documented. The mihrabs of both sections are small in size, have borders with warm colors and enjoy inscriptional decorations with religious contents. The presence of Quranic verses and abstract patterns on inscriptions, the diversity of motifs in texts, spandrels, and margins, and also the delicacy of the weave and color variety are among the significant characteristics of Safavid mihrab rugs in contrary with Transylvanian mihrabs that have a plain background, inscriptional borders with geometrical and abstract patterns, limited color variation, large weaving following a solitude design in contexts and spandrels. Investigation shows that the mention rugs are similar in terms of design and a few decorative elements including inscriptions, lanterns and vases and are unalike in other features. This paper is organized via a historical, descriptive and analytic method. The analysis is accomplished through a comparative and contrast manner. Aims of the paper:1- Understanding Safavid and Transylvanian rugs and their structural elements and applied motifs.2- Understanding the influence of Safavid and Transylvanian rugs on each other in terms of design, patterns and color.Research Questions:1- Can the structural elements and motifs of the mihrab rugs of the Safavid and Transylvanian era be classified?2- What similarities or dissimilarities can be found among the design, color or patterns of the Safavid and Transylvanian rugs?Keywords: Safavid, Transylvanian, mihrab rugs, design, color, patterns
-
Page 95The artists of the Timurid era were fascinated with the illumination of literary books and this enhanced the art of book illumination in the mentioned era. The principals which are eminent today in the realm of illumination did not exist at that time; however، the artist was unconsciously engaged with these principals and elements. One of the outstanding masterpieces of this era is the Baysonqori Shahnameh. This artwork had a great influence on the art of Persia in which many of the forthcoming Shahnamas including the Tahmasbi Shahnameh were greatly influenced. The various features that are significant in the structure of illumination including the division of lines، the influence of decorative motifs and patterns، and the space for text and writing are chief characteristics for analyzing the manuscripts of this study which include “Monzar learns chess for Anushirvan” for Baysonqori Shahnameh، and “Keykhosor commands the call of Tous” from the Tahmasbi Shahnameh are analyzed from a comparison and comparative method. Despite the many similarities between the two manuscripts (the division of lines، three column layout، the use of symmetry and patterns)، differences include the methods applied for diminishing absolute symmetry in each page which is significantly different in each manuscript. Furthermore، in the Baysonqori Shahanmeh، the pages are less crowdy and elements have been applied modestly; however، in the paintings of the Tahmasbi Shahnameh، the artist has abundantly used patterns and various elements. Aims of the research: 1-Understanding the features that efficient in the structure of book illumination. 2-Considering the division of lines، three column layouts، the use of symmetry and patterns in the illuminations. Research questions: 1-What is the place of book illumination in the two manuscripts of Shahnameh Baysonqori and Shahnamheh Tahmasbi? 2-According to the principals of book illumination، are the two manuscripts similar to each other?Keywords: Herat school, Safavid era, Illumination, manuscript, Baysonqori Shahnameh, Tahmasbi Shahnameh