فصلنامه شیلات
سال شصت و هفتم شماره 1 (بهار 1393)

تاثیر پروتئین ایزوله بادام زمینی بامبارا (BGPI) بر خود هضمی و ویژگی های ژل سوریمی کاریچون ماهی بررسی شد. با افزایش سطوح پروتئین ایزوله بادام زمینی بامبارا از سطح صفر تا 3 درصد، نیروی شکست (breaking force)، تغییر شکل (deformation) و پایداری / بقا زنجیره سنگین میوزین ژل مودوری بطور معنی داری افزایش یافت (05/0≥P). اما در ژل کاماباکو، تنها تا سطح 25/0% سبب افزایش پارامترهای مذکور شد. با افزایش سطوح BGPI در ژل کاماباکو، روندی کاهشی در شاخص سفیدی و رطوبت تحت فشار مشاهده شد (05/0≥P). بدلیل بهینه بودن سطح 25/0% BGPI در کاماباکو، این سطح جهت بررسی ساختار میکروسکوپ الکترون و ارزیابی حسی ژل، انتخاب شد. ساختار میکروسکوپ الکترونی ژل کاماباکو با 25/0% BGPI، در مقایسه با تیمار شاهد (بدون (BGPI، متراکم تر بود. همچنین از نظر ارزیابی حسی، میزان قابلیت ارتجاعی، بافت و پذیرش کلی کاماباکو حاوی 25/0% BGPI، بطور معنی داری بیشتر از شاهد بود. بنابراین، BGPI در سطح مناسب، می تواند به عنوان بازدارنده پروتئازی جهت بهبود ویژگی های ژل کاماباکو عمل کند.

با توجه به اهمیت بررسی آلودگی های مربوط به فلزات سنگین در آبزیان خوراکی بدلیل احتمال تجمع فلزات سنگین و همچنین بعنوان شاخصی از آلودگی آبها، تعداد 30 عدد از میگوهای سفید هندی صید شده از آبهای نواحی بندر ماهشهر (آبان ماه سال 1389) تهیه و از منظر میزان وجود برخی از فلز سنگین مورد آنالیز قرار گرفتند. نتایج حاصل از آنالیز نمونه ها نشان داد که میانگین مقدار کادمیوم، کروم، مس، آهن، جیوه، منگنز، نیکل، سرب و روی در بافت عضله میگوی سفید هندی به ترتیب 079/0، 139/0، 69/3، 34/3، 413/0، 146/0، 129/0، 724/0 و 47/6 میکروگرم بر گرم وزن خشک (جیوه بر حسب میکروگرم بر گرم وزن تر اندازه گیری شد) بوده و فلز روی و کادمیوم به ترتیب بیشترین و کمترین غلظت را در بین میگوهای مورد بررسی دارند. مقایسه نتایج حاصله با حد مجاز تعیین شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) در خصوص فلزات سنگین در آبزیان، نشان داد که به استثناء نیکل، تمامی فلزات مورد بررسی کمتر از حد مجاز تعیین شده می باشند، اما با توجه به آنکه برخی از فلزات سنگین بسیار خطرناک برای سلامتی مصرف کنندگان (مانند جیوه) نزدیک به حد اعلام شده هستند، به منظور ارزیابی دقیق تر مخاطرات ناشی از ورود بیش از حد چنین فلزاتی به مصرف کننده، می بایست سایر منابع دریافت و تعداد دفعات مصرف گونه مذکور نیز بررسی گردد.

در مطالعه حاضر 60 قطعه ماهی با علائم کلینیکی نظیر بی حالی، شنای نامنظم و اگزوفتالمی از مزارع پرورشی قزل آلای رنگین کمان واقع در اطراف شهر ایلام در بهمن ماه 1388 جمع آوری شد. جهت تشخیص عامل اصلی بیماری، نمونه هایی از کبد، کلیه و طحال برداشته و در محیط کشت آگار خوندار (blood agar) در دمای 22 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت انکوبه شد. جهت تایید ایزوله ها از multiplex PCR و ژن های 16S rRNA، lctO و 16S- 23S rRNA که به ترتیب جهت شناسایی Lactococcus garvieae، و Streptococcus iniae. S. dysgalactiae به کار می روند استفاده شد. در این مطالعه برای غالب ایزوله ها باندی به طول bp 1100 تشکیل شد که مربوط به باکتری L. garvieae می باشد. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که عامل اصلی بروز سپتی سمی L. garvieae بوده است. نتایج حاصل از مطالعات هیستوپاتولوژیک در ماهیان مبتلا به لاکتوکوکوزیس شامل ایجاد فضای ادماتوز و بلند شدن اپیتلیوم لاملا ها، آنوریسم در مویرگ های لاملا، هیپرتروفی و هیپرپلازی سلول های اپیتلیال و افزایش لکوسیت ها در آبشش، ضخیم شدگی غشای پایه گلومرولی، نکروز سلول های توبولی، افزایش مراکز ملانوماکروفاژ، احتقان و خونریزی در کلیه بود. در نهایت به نظر می رسد Multiplex PCR روش تشخیصی قطعی جهت شناسایی سریع باکتری به ویژه در عفونت های ترکیبی می باشد.

این مطالعه به منظور مقایسه و بررسی وضعیت رشد و بازماندگی بچه تاسماهی استرلیاد و سیبری از مرحله تغذیه فعال تا مرحله انگشت قد در مخازن فایبرگلاس انجام شد. بدین منظور تعداد 4000 قطعه لارو از هرگونه در مرحله تغذیه فعال (در دو مخزن فایبرگلاسm32/3 به تعداد 2000 قطعه) در شرایط یکسان پرورشی از نظر شرایط فیزیکوشیمایی و حجم آب، ذخیره سازی شدند. ضریب تبدیل غذایی (FCR) در دوره پرورش برای هر دو گونه بطور میانگین30/0±07/3 بدست آمد که فاقد اختلاف معنی دار بود (05/0P>). بر اساس نتایج حاصل، وزن لاروهای استر لیاد و سیبری بترتیب از میانگین وزنی82/0 ± 8/21 و 06/2 ± 7/23 میلی گرم در ابتدای آزمون به وزن نهایی 35/0± 3 و 19/0± 8/2 گرم پس از 76 روز رسید. میزان نرخ رشد ویژه ((SGR در تاسماهی استرلیاد و سیبری بترتیب 02/0 ± 77/2 و 02/0 ± 72/2 درصد بود که اختلاف معنی داری مشاهده نشد (05/0P>). اما میزان بازماندگی در تاسماهی سیبری و استرلیاد بترتیب 15/0± 5/32 و 16/0± 5/45 درصد بود که از نظر آماری دارای اختلاف معنی داری بود (05/0P>). با توجه به نتایج حاصل، ضریب رشد و بازماندگی در تاسماهی استرلیاد از وضعیت مطلوبتری نسبت به تاسماهی سیبری در مخازن فایبر گلاس برخوردار بود.

ماهی یکی از منابع مهم پروتئین حیوانی است که نقش مهمی در تامین غذای سالم برای افراد جامعه دارد. برای تامین این منبع مفید، پرورش ماهی دراستخرها مورد توجه قرار گرفته و توسعه داده شده است. با توجه به اینکه هزینه ی تغذیه ماهی در حدود 57% کل هزینه پرورش آن را شامل می شود، پرورش دهندگان ماهی تمایل به تعیین دقیق توده زنده ماهی ها در زمان های مورد نیاز برای تغذیه آن ها دارند. هم اکنون تشخیص وزن و تراکم توده زنده ماهی ها به صورت آماری صورت می گیرد که با خطایی حدود 15 تا 25 درصد روبرو می باشد. بنابراین یک روش جدید برای تعیین تراکم توده زنده دروناستخر به کمک پردازش تصویر در این مطالعه پیشنهاد گردید. بر همین اساس سازه ای برای استقرار دوربین بر رویاستخر نصب گردید و در 6 مرحله از فصل رشد از تراکم های مختلف به تعداد کافی عکس تهیه شد. وزن واقعی ماهی ها نیز اندازه گیری شد. عکس ها با نرم افزار متلب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که در هر مرحله از فصل رشد بین تعداد پیکسل های مربوط به تصاویر ماهی ها و وزن واقعی آن ها یک رابطه خطی مناسب با ضرایب تبیین 937/0، 962/0، 790/0، 988/0، 991/0 و 942/0 به ترتیب از زمان بارگیریاستخر تا زمان برداشت ماهی وجود دارد. اعتبارسنجی مدل با داده های جدید مورد بررسی قرار گرفت و نتایج رابطه بدست آمده نشان داد که بین تراکم واقعی و تراکم بدست آمده از مدل ریاضی اختلاف معنی داری در سطح احتمال پنج درصد وجود ندارد.

با توجه به نبود اطلاعات دودمانی و نسبی مشخص از مولدین وارداتی میگوی وانامی (Litopenaeus vannamei)، در کشور، وضعیت ساختار ژنتیکی و تنوع ژنتیکی این گونه مشخص نیست. به منظور برآورد وضعیت کنونی خزانه ژنتیکی و بررسی شاخص های تنوع ژنتیکی، مجموع 30 نمونه از دو مزرعه امیری و گورگیج در بندر جاسک استان هرمزگان با چهار نشانگر ریزماهواره ای Pvan1758، TUDGLv1-3.224، TUDGLv5-7.33، و TUDGLv7-9.17 ردیابی شدند. تعداد آلل ها در هر نشانگر، پنج تا ده آلل بود. میانگین تعداد آلل ها (Na) از نظر جمعیتی، محدوده ای از 5/7 تا 75/7 و تعداد موثر آنها (Ne) از 834/4 تا 148/5 بود. میانگین مقدار هتروزیگوتی مشاهده شده (Ho) از نظر جمعیتی، محدوده ای از 458/0 تا 479/0، که کمتر از مقدار هتروزیگوتی مورد انتظار (791/0 تا 794/0) بود. مقادیر هتروزیگوتی مشاهده شده (Ho) پایین تر از مقادیر هتروزیگوتی مورد انتظار (He) بودند، بجز برای TUDGLv1-3.224، در جمعیت گورگیج، که نقص کلی انواع هتروزیگوتی را برای نشانگرهای تحت مطالعه نشان می دهد. میانگین محتوی اطلاعات چند شکل (PIC) در دو جمعیت از نظر نشانگری (88/0)، نشان دهنده به شدت چند شکل بودن نشانگرهای مورد مطالعه است. جمعیت مزرعه امیری در نشانگرهای TUDGLv5-7.33 و Pvan1758 (P<0.001)؛ و جمعیت مزرعه گورگیج در نشانگرهای TUDGLv5-7.33 (P<0.01)، TUDGLv7-9.17 و Pvan1758 (P<0.001)؛ از تعادل هاردی- واینبرگ (HWE) انحراف داشتند. میانگین ضریب درون آمیزی (FIS)، 41%، و ضریب تمایز ژنتیکی جفتی بین جمعیتی (FST)، 100/0 بود. با استفاده از تجزیه و تحلیل واریانس مولکولی (AMOVA)، تنوع مولکولی بین جمعیتی (15%) و درون جمعیتی (85%)، بدست آمدند. همچنین، مقادیر PhiPT و Nm، به ترتیب 149/0 و 432/1، نشان داد که تمایز ژنتیکی متوسط و جریان ژنی کافی بین دو جمعیت مطالعه شده وجود دارد. FIS بالا و FST متوسط، اهمیت ارزیابی مداوم تنوع ژنتیکی را در جمعیت های میگوی وانامی پرورشی در هرمزگان، مورد تاکید قرار می دهد.

پراکنش مکانی جمعیت ماکروبنتوزها در طول سواحل ایرانی خلیج فارس از استان بوشهر مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه ها با گرب van Veen از نواحی بین جزر و مدی (0 متر) و زیر جزر و مدی (اعماق 5 و 10 متر) در 16 ایستگاه و 6 ترانسکت شامل 4 بندر (گناوه، بندرگاه، رستمی و عسلویه) و 2 خور (فراکه و شیف) جمع آوری شد. در کل 17 گروه از ماکروبنتوزها در تحقیق حاضر شناسایی شدند به طوری که بیشترین اجتماعات غالب به ترتیب متعلق به نرمتنان، کرمهای حلقوی، بندپایان و سایر ماکروبنتوزها بود. میانگین تراکم (فراوانی) ماکروبنتوزها در اثر متقابل عمق × ترانسکت در دامنه ای از 450 تا 4380 عدد در متر مربع و میانگین بیوماس (تر) نیز در دامنه ای از 9 تا 165 گرم در متر مربع قرار داشت. بالاترین فراوانی و بیوماس ماکروبنتوزها به ترتیب در اعماق 10 متر و بین جزر و مدی مشاهده شد. به طور کلی تاثیر پارامترهای محیطی مانند عمق آب، ترانسکت، بافت و مواد آلی رسوبات بر شاخص های بیولوژیک (تراکم و بیوماس) و شاخص های اکولوژیک (تنوع و غنا) و الگوی پراکنش ساختار ماکروبنتوزها مشخص شد. در نتیجه با افزایش عمق و رسوبات نرم، تراکم بالا و کاهش بیوماس مشاهده شد. همچنین تراکم و بیوماس اختلاف معنی دار (05/0>p و 01/0>p) داشت که می تواند با ترکیبی از فاکتورهای مختلف مانند عمق، ترانسکت، ویژگی های رسوب، شرایط هیدرودینامیک و آلودگی دریا مرتبط باشد.

در مطالعه حاضر جهت تعیین جنسیت فیل ماهیان سه ساله پرورشی در محدوده وزنی 5/5-5/2 کیلوگرم از اتوسکوپ استفاده گردید. 2350 فیل ماهی برای این کار در نظر گرفته شد بطوری که با یک برش کوچک 8/0-6/0 سانتیمتری، پروب دستگاه اتوسکوپ وارد ناحیه شکمی گردید و گنادها برای تعیین جنسیت مورد مشاهده و بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد 2/99 درصد ماهیان با استفاده از این روش قابل تفکیک جنسیت بوده و نسبت جنسی ماهیان مورد مطالعه 98/0: 1 محاسبه گردید. این مطالعه مشخص ساخت تعیین جنسیت در فیل ماهیان با حداقل 3 سال سن از طریق اتوسکوپی به راحتی و با دقت بالایی قابل انجام است.

هدف از این تحقیق تعیین ساختار سنی، الگوهای رشد و تنوع پارامترهای آن در جمعیت گاوماهی شنی در نهرهای کبودوال، زرین گل و شیرآباد می باشد. بدین منظور 104، 30 و 62 نمونه به ترتیب از نهرهای کبودوال، زرین گل و شیرآباد در تابستان 1387 بررسی شد. هر دو جنس نر و ماده از 5 گروه سنی +0 تا +4 تشکیل شده بودند. بزرگترین نمونه مشاهده شده به ترتیب دارای طول کل، 55/137، 1/114 و 97/137 میلی متر بود. گروه سنی +1 در هر سه نهر دارای بیشترین فراوانی بود. اختلاف معنی داری بین فراوانی نر و ماده فقط در نهر شیرآباد مشاهده گردید (p<0.05). الگوی رشد در نمونه های کبودوال و زرین گل از نوع آلومتریک مثبت (b>3)، اما در نمونه های شیرآباد ایزومتریک (b=3) بود. بر اساس پارامترهای معادله رشد برتالانفی، L∞ و K در نهرهای کبودوال، زرین گل و شیرآباد به ترتیب (7/143 L∞= 774/0K=، 1/122 L∞= 777/0 K= و 3/147 L∞= 66/0K= به دست آمد و همچنین شاخص عملکرد رشد پائولی و مونرو (φ) به ترتیب 20/4، 06/4 و 15/4 بود. بیشترین مقدار فاکتور وضعیت در نهرهای کبودوال و شیرآباد در سن +1 و برای نهر زرین گل در سن +3 و کمترین آن برای هر سه نهردر سن +0 نشان داده شد. بعد از دو سالگی کاهش نسبتا محسوسی در ضریب رشد لحظه ای مشاهده گردید. شرایط اکولو‍‍ژیکی نسبتا استرس زای رودخانه ای در مقایسه با دریا شامل تغییرات سریع در میزان دبی و جریان آب، دستکاری های انسانی در محیط زیست رودخانه ای ممکن است از عوامل کاهش طول عمر یا حذف نمونه های پیر در جمعیت ها باشد.

در این تحقیق به منظور رفع چسبندگی تخم های لقاح یافته تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus) از آنزیم تریپسین استفاده شد. نتایج مربوط به مدت زمان لازم برای رفع چسبندگی و درصد بازماندگی جنینی با روش سنتی رفع چسبندگی (شستشوی تخم ها با گل رس) مقایسه شد. همچنین مطالعه تطبیقی اثرات بافت شناسی آنزیم و ذرات رس بر دیواره خارجی دور تخم صورت گرفت. بعد از لقاح و 2 بار آبکشی، تخم ها به مدت 30 دقیقه در معرض 4 غلظت متفاوت آنزیم تریپسین (IU/ml 6،3،1 و12) قرار داده شدند. بخشی از تخم ها طی همین مدت زمان به عنوان شاهد با گل رس مورد شستشو قرار گرفتند تیمارهای آزمایش شامل 4 تیمار با آنزیم در غلظت های یادشده و 1 تیمار مربوط به گل شویی (تیمار شاهد) بود. هر تیمار در 3 تکرار و برای هر تکرار 150 تخم لقاح یافته در نظر گرفته شد. 1 بار در لحظه شروع آزمایش و سپس هر 10 دقیقه تا زمان پایان رفع چسبندگی از تخم ها نمونه برداری به عمل آمده و این تخم ها به منظور بررسی های بافت شناسی در محلول بوئن تثبیت شد. در هر یک از تیمارها زمان رفع شدن چسبندگی ثبت گردید. 60 ساعت بعد از لقاح در صد بازماندگی جنینی با سنجش میزان تخم های دارای جنین سالم و طبیعی در هر یک از تیمارها شمارش شد. بیشترین میزان بازماندگی جنینی 19/2±9/86 درصد در غلظت IU/ml 6 حاصل شد که با استناد به نتایج آزمون ANOVA به طور معنی دار از تیمار شاهد بالاتر بود (05/0p˂). میزان بازماندگی 88/0±2/75 درصد، 1/2±1/77 درصد، 26/2±3/77درصد و 75/2±0/77درصد به ترتیب در تیمارهای IU/ml 1، IU/ml 3، IU/ml 12 و تیمار شاهد بدست آمد. کمترین زمان لازم برای رفع چسبندگی تخم ها 6 دقیقه و مربوط به غلظت IU/ml 12 بود. این زمان برای غلظت های IU/ml 1، 3، 6 و گروه شاهد به ترتیب 19، 15، 11 و 23 دقیقه بوده است. بررسی بافت شناسی لایه چسبنده دور تخم هیچگونه آسیب فیزیکی را در تیمار شستشو با گل رس نشان نداد. در این بررسی ها مشخص شد ضخامت لایه چسبنده در تیمارهای آنزیمی با افزایش زمان نسبت معکوس داشته و در زمان یکسان، این ضخامت با غلظت آنزیم ارتباط دارد. با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق می توان این گونه نتیجه گرفت که آنزیم تریپسین می تواند با موفقیت جهت حذف واقعی لایه چسبنده در تاسماهی ایرانی مورد استفاده قرار گیرد. دوز پیشنهادی برای رفع چسبندگی، IU/ml 6 است که زمان انجام عمل در دوز ذکر شده 11 دقیقه می باشد.

پژوهش ها نشان می دهدکه اسیدهای آمینه آزاد اثرتحریکی بر سیستم چشایی ماهی ها دارد. وجود این مواد در غذاهای آزمایشی باعث تغییر در رفتار غذایی ماهی ها شده و مصرف بیشتر غذا را در پی دارد. در مطالعه حاضر پاسخ های رفتار چشایی بچه ماهی های سفید(Rutilus frisii kutum) به گرانول های حاوی مقادیر مختلف اسید آمینه های متیونین، پرولین، سیستئین و اسید گلوتامیک وتعیین مطبوعیت چشایی آن ها با استفاده ازعلم رفتار شناسی مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور گرانول های حاوی غلظت های (001/ 0، 01/0و 05/0 مولار) این مواد وگرانول های شاهد تهیه و پاسخ های رفتار غذایی در مواجه با هریک از گرانول ها ثبت گردید. دربین غلظت های مختلف استفاده شده، بیشترین درصدمصرف، بالاترین شاخص مطبوعیت و درصد خورده به تلاش در غلظت های مختلف پرولین و اسید گلوتامیک مشاهده شد (05/0P<)، تکرار عمل قاپیدن در مواجه با اسیدهای آمینه مختلف، تفاوت معنی دار نشان نداد، اما در غلظت بالای مواد تعداد قاپیدن آن کاهش یافت. همچنین مدت زمان نگهداری گرانول ها در دهان از همبستگی بالا با شاخص مطبوعیت برخوردار بود. عدم تفاوت معنی دار (05/0P>) در میزان مصرف گرانول های حاوی متیونین و سیستئین درمقایسه با شاهد، آن ها را در دسته اسیدهای آمینه خنثی برای ماهی سفید قرار داد درحالی که اسید آمینه پرولین و اسید گلوتامیک با ایجاد تفاوت معنی دار در میزان مصرف گرانول ها از جاذبیت چشایی برای ماهی سفید برخوردار بودند. تفاوت در پاسخ چشایی گونه های مختلف ماهی به اسیدهای آمینه مشابه، به اختصاص گونه ای در ترجیح چشایی نسبت داده شده است.

تلفات بالا در زمان بعد از شروع تغذیه فعال در لارو ماهیان خاویاری از مهمترین معضلات موجود در مراکز تکثیر و پرورش است و به نظر می رسد این تلفات ناشی از انواع بدشکلی ها در قسمت های مختلف بدن باشد، که بروی بازماندگی و بازار پسندی ماهیان تولید شده تاثیر می گذارد. از اینرو این تحقیق با هدف مقایسه شکل بدن نمونه های سالم و تلف شده لارو فیل ماهی در زمان شروع تغذیه فعال و بررسی انواع الگو های بد شکلی در آنها با استفاده از روش ریخت سنجی هندسی به اجرا در آمد. در این روش از نمونه های سالم و تلف شده در روز 15 پس از تفریخ توسط دوربین دیجیتال عکسبرداری گردید و بر روی تصاویر دو بعدی حاصل با استفاده از نرم افزار TpsDig2 لندمارک گذاری انجام شد. داده های حاصل پس از آنالیز پروکراست، با استفاده از روش های آماری چند متغییره PCA و DFA مورد تحلیل قرار گرفتند و الگوهای بدشکلی نسبت به شکل اجماع در شبکه تغییر شکل مصور سازی گردید. بین نمونه های سالم و تلف شده اختلاف معنی داری از نظر شکل یافت شد (0001/0>P). الگوهای بد شکلی مورد مشاهده شامل خمیدگی و فشرده شدن ابتدای ساقه دمی، فشرده شدن سرپوش آبششی، کوتاهی پوزه و کوتولگی بودند. این بدشکلی های احتمالا«با تاثیر بر روی رشد و عملکردهای بیولوژیکی لارو بویژه عملکرد شنا و در نتیجه عدم کسب غذا سبب بروز تلفات در آنها گردیده اند.