فهرست مطالب

گنجینه اسناد - پیاپی 93 (بهار 1393)

فصلنامه گنجینه اسناد
پیاپی 93 (بهار 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/03/29
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علی سام صفحات 6-20
    هدف
    پژوهش حاضر، در پی مشخص کردن نقش افراد و مناصب حکومتی و دیوانی در نگارش و صدور فرمان های دوره قاجاریه می باشد.
    روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش، باروش توصیفی و تحلیلی، بر اساس مطالعه ی کتب دست اول تاریخی، اسناد موجود و بر پایه منابع کتابخانه ای و تجربیات عملی مولف مقاله، نگاشته شده است.
    یافته ها و
    نتایج
    امر نگارش، تایید و اجرای مفاد فرمان امری پیچیده و مستلزم دانستن اصول نگارشی مدون و سیری طولانی در دیوان های متعدد حکومتی بوده است. متصدی اجرای این سیر از آغاز تا پایان، مسئولان حکومتی و دیوانی بوده اند. مناصبی که در راس اداره ی حکومت قرار داشته، و به علت نبود قانون مدون، امر آن ها، قانون و لازم الاجراء بوده است. این مناصب تمام صاحب مناصب قاجاری از صدر تا ذیل حکومت و دیوانسالاری قاجار را در برداشت. به این ترتیب که در مرحله اول دستور صدور فرمان، توسط شخص پادشاه صادر می شد. مرحله دوم که مرحله نگارش فرمان بود، توسط منشی الممالک و زیر دستان وی شامل: منشی، محرر، مذهب و... انجام می شد. سپس فرمان می بایست در ادارات مربوطه به تایید کارگزاران دیوانی و لشکری شامل صدر اعظم، مستوفی الممالک، لشکر نویس باشی می رسید امر تایید مفاد سند با عمل صحه گزاری و دستینه که شامل مهر گزاری و نگارش نوشته های مبهم و ناخوانا در قسمت پشت سند بود اجرا می شد. لازم به ذکر است که پشت سند را ظهر و عمل نگارش بر این بخش از سند را ظهر نویسی می نامیدند. ثبت و رونوشت برداری از سند توسط دفترداران دیوان، صورت می گرفت، به این شکل که پس از نگارش، در هر مرحله ای از سیر سند در دواوین حکومتی، متصدیان رونوشت برداری، در دفاتری که به دفاتر خلود معروف بودند به رونوشت برداری و ثبت سند می پرداختند. علت رونوشت برداری این بود که صورتی از فرمان برای مراجعات بعدی در دست باشد.
    کلیدواژگان: اسناد دیوانی، فرمان، دیوان دولتی، ایران، دیوانیان
  • حسن زندیه، علی قنواتی صفحات 22-37
    هدف
    هدف از این مقاله بررسی پیامدهای خارجی جشن های 2500 ساله شاهنشاهی است.
    روش/رویکرد پژوهش: در این مقاله به روش تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای واسناد آرشیوی به بررسی موضوع پرداخته است.
    یافته ها و
    نتایج
    یافته ها حاکی از آن است که جشن های 2500ساله شاهنشاهی در مهر 1350 برگزار شد. یکی از اهداف برگزاری این جشن ها کسب وجهه بین المللی برای حکومت پهلوی جهت رسیدن به عنوان ژاندارمی منطقه بود. کمیته های بین المللی جشن های 2500ساله شاهنشاهی، در بسیاری از کشورهای دنیا به تبلیغات گسترده در باب این جشن ها پرداختند. در بعد خارجی، بازتاب جشن ها دو روی متفاوت داشت. از یک طرف، برخی جراید و سران و رهبران کشورها به تعریف و تمجید از جشن ها پرداختند؛ و از طرفی، برخی جراید و سران کشورها به انتقاد از آن دست زدند. دانشجویان خارج از کشور نیز از طریق«کنفدراسیون جهانی محصلان و دانشجویان ایرانی» به مبارزات عدیده ای با جشن ها پرداختند. این مقاله در پی بررسی پیامدهای خارجی جشن های 2500ساله شاهنشاهی و پاسخ به این پرسش است که حکومت پهلوی تا چه حد توانست در بعد بین المللی به اهداف خود از برگزاری جشن های 2500ساله دست یابد. بنا بر فرضیه این مقاله، به نظر می رسد که برگزاری این جشن ها و دعوت از سران کشورها برای حضور در آن، بر منزلت بین المللی محمدرضا شاه افزوده باشد.
    کلیدواژگان: جشن های 2500 ساله شاهنشاهی، کمیته های بین المللی، رسانه های خارجی، دانشجویان ایرانی
  • حمید اسد پور، عارف اسحاقی صفحات 38-79
    هدف
    هدف از این تحقیق بررسی نقش معین التجار بوشهری در تثبیت مالکیت به اراضی شولستان یا شهرستان ممسنی است.
    روش /رویکرد پژوهش: در این تحقیق به روش تحلیلی با استناد به منابع و اسناد کتابخانه ای و آرشیوی به توصیف واستنتاج موضوع پرداخته شده است.
    یافته ها و
    نتایج
    یافته ها نشان می دهد در عهد سلطنت مظفرالدین شاه تحت تاثیر عوامل متعددی همچون نیاز مالی حکومت قاجار، فقدان منابع مالی مناسب، ناسازگاری حکومت قاجارها با ایلات لر ممسنی، فساد اداری و مالی گسترده، نفوذ افراد وابسته به بیگانگان در دربار حکومتی، باعث شد که اراضی شولستان به معین التجار بوشهری که تحت حمایت انگلیسی ها بود؛ واگذار گردد.
    معین التجار بنا به دلایلی که در این پژوهش آمده در کنار تجارت به زمینداری پرداخت که قدرت و ثروت خویش را تحکیم بخشد. وی برای تثبیت مالکیت خویش بر اراضی شولستان یا شهرستان ممسنی به سه عامل: محلی، فرا محلی و خارجی احتیاج داشت. عامل اصلی تحقق اهداف معین التجار، ایجاد تفرقه بین خوانین و کدخدایان منطقه و تضعیف مقام کلانتری یا جایگاه مدیریت ایلی و جیره خوار کردن آنها بود. ایشان با تکیه بر حمایت حکومت قاجار در جهت تامین منافع انگلیس و دستیابی به نیات خویش منطقه را با بحران مواجه کرد و حکومت قاجار برای حمایت از معین التجار بارها نیروی نظامی به شولستان گسیل داشت که نتیجه ای جز شکست برای قدرت مرکزی به وجود نیاورد.
    بی تردید مقاومت اهالی منطقه در برابر واگذاری اراضی به معین التجار باعث شد که وی دست به تاکتیک جدیدی برای سلطه بر این سرزمین زند و برای حمایت نظامی ترکان قشقایی مجبور می شود بخشی از اراضی را به ایلخان قشقایی، صولت الدوله، اجاره دهد. نهایتا در اواخر حکومت قاجار و اوایل حکومت پهلوی اول، خوانین بویراحمد به طرفداری از امامقلی خان رستم -که از سران ایلات لر ممسنی بوده است- به صحنه کشمکش های شولستان و جنگ با نیروهای دولتی کشیده می شوند که جز قتل و غارت نتیجه ای نداشت.
    کلیدواژگان: شولستان، معین التجار بوشهری، مظفرالدین شاه قاجار، انگلیس، صولت الدوله قشقایی
  • نورالدین نعمتی، مرتضی دهقان نژاد، مرتضی نورایی صفحات 80-96
    هدف
    هدف از این پژوهش بررسی خدمات میلسپو در نوسازی سامانه مالی و اداری ایران بین سال های1301تا 1323شمسی است.
    روش /رویکرد پژوهش: در این تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی به توصیف وتحلیل وقایع پرداخته شده است.
    یافته ها و
    نتایج
    دولت ایران در دوره مختلف، آرتور میلسپو را به عنوان مستشار مالی برای بهبود اوضاع مالی و اداری استخدام کرد. در دوره اول (1306-1301ش.) مجلس چهارم شورای ملی اختیارات گسترده ای را به او داد و او هم با بهره گیری از شرایط جهانی و انقلاب در روسیه و حمایت رضاخان که نظم و امنیتی در داخل برقرار کرده بود، کار خود را شروع کرد. میلسپو توانست ساختار مالی و اداری را بر اساس اصول علمی استوار کرده، با تنظیم لایحه، بودجه تعادلی در نظام درآمد و هزینه های دولت به وجود آورد؛ اما رضا شاه در دوران سلطنت خود (1304-1320ش.) اقدامات میلسپو را تحمل نکرد و موانعی برایش ایجاد نمود تا اینکه، او مجبور به ترک ایران شد.
    میلسپو در دوره دوم حضور خود در ایران (1321-1323 ش) با اختیارات گسترده ای که مجلس سیزدهم شورای ملی به او تفویض کرد، به استخدام دولت ایران درآمد، اما در این دوره برنامه های وی برای مهار تورم و تامین مایحتاج ضروری مردم به دلیل حضور نیرو های اشغال گر (شوروی، انگلیس) و عدم شناخت کافی از تحولات جامعه ایران با موفقیت همراه نشد، حتی عملکرد و اقدامات او نارضایتی عامه را بر انگیخت، تا این که او در برابر انتقادات مطبوعات و نمایندگان مجلس نتوانست پاسخگو باشد. در پی لغو اختیاراتش از سوی مجلس چهاردهم شورای ملی، ایران را ترک کرد.
    کلیدواژگان: میلسپو، سامانه مالی و اداری، نوسازی، دگرگونی، مستشار مالی
  • سید علیرضا مسبوق، محسن مراثی صفحات 98-121
    هدف
    شناسایی تاریخ ورود عکاسی به طراحی پوستر ایران و شناسایی اولین طراح موثر در این فرایند، از اهداف اصلی این پژوهش می باشد.ضمن اینکه بررسی کمی میزان استقبال طراحان از عکس در طراحی پوسترهای محدوده تحقیق، از اهدف فرعی است.
    روش/رویکرد پژوهش: مقاله حاضر حاصل پژوهشی است که به لحاظ هدف، بنیادی و به لحاظ ماهیت و روش، تاریخی است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است که از طریق شناسه برداری منابع و ثبت اطلاعات حاصل از مشاهدات تصاویر آرشیوی،صورت پذیرفته است.
    یافته ها و
    نتایج
    یافته های این پژوهش نشان می دهد که عکاسی به فاصله کوتاهی پس از رواج طراحی پوستر در ایران، برای اولین بار در سال 1309خورشیدی در طراحی پوستر فیلم«آبی و رابی» ساخته «آوانس اوگانیانس» به کار گرفته شد. لاکن طراح این پوستر قابل شناسایی نیست. سه سال بعد در سال 1312خورشیدی با طراحی پوستر فیلم«دختر لر»است که نام طراح هندی «چاندا وارکر» به عنوان اولین طراح که از عکس در طراحی پوستر ایران بهره گرفته است، در تاریخ طراحی گرافیک ایران ثبت می گردد؛ البته پوسترهای تولید شده توسط«چاندا وارکر»برای فیلم های ایرانی، در هند، طراحی و چاپ شده اند.طراحی پوستر ایران در دهه1310خورشیدی در انحصار پوسترهای سینمایی قرار داشت و بررسی کمی میزان به کارگیری عکس در طراحی پوستر این دوره نشان می دهد که استفاده از عکس در طراحی این آثار، مورد استقبال نسبی طراحان واقع شده است.استقبالی که بیش از هر چیز در توان طراحان و تفاوت امکانات فنی هندوستان نسبت به ایران ریشه داشت.
    کلیدواژگان: پوستر، عکس، فیلم، گرافیک ایران
  • نجلا حریری، حسنیه سادات میرغفوری صفحات 122-138
    هدف
    پژوهش حاضر، به منظور تعیین وضعیت دیجیتال سازی (تبدیل منابع آنالوگ به دیجیتال و دیجیتال به دیجیتال) در آرشیوهای شنیداری سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و مقایسه آن با استانداردهای انجمن بین المللی صدا و آرشیوهای دیداری و شنیداری (یاسا) انجام شده است.
    روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش، پیمایش توصیفی است. برای گردآوری داده های پژوهش از 2 پرسشنامه محقق ساخته مجزا برای کارشناسان واحد تبدیل آرشیو و مدیران آرشیوها، و یک سیاهه وارسی شامل دو قسمت اطلاعات نرم افزاری و سخت افزاری (تهیه شده بر اساس استاندارد یاسا) استفاده شده است. نتایج با استفاده از روش های آمار توصیفی (فراوانی و درصد) در قالب جدول و نمودار ارائه شده است. جامعه پژوهش، شامل دو گروه است. جامعه اول شامل 6 آرشیو شنیداری سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در تهران، و جامعه دوم پژوهش شامل 43 نفر (37 نفر کارشناسان تبدیل منابع آنالوگ به دیجیتال و 6 نفر مدیران آرشیو) می باشد.
    یافته ها
    یافته های پژوهش نشان می دهد که بیش از نیمی از کارکنان آرشیوها آموزش تبدیل منابع آنالوگ به دیجیتال را دیده اند. جمع کل منابع شنیداری آرشیوهای شهر تهران 592937 حلقه است. 3/77 درصد منابع شنیداری در آرشیوهای شنیداری شهر تهران دیجیتال سازی شده اند. همچنین، مشخص شد که میزان مطابقت با استاندارد یاسا در بخش نرم افزاری 7/82 درصد، و در بخش سخت افزاری 79 درصد است. بنابراین، از دیدگاه متخصصان و کارشناسان آرشیوها مهمترین مزیت دیجیتالی کردن منابع آنالوگ صرفه جویی در وقت و غلبه بر موانع و محدودیت های زمانی و مکانی، و مهمترین چالش تبدیل منابع آنالوگ به دیجیتال نبود زیرساخت مناسب آرشیو دیجیتال کاربردی، پایدار و کارآمد است.
    نتایج
    یافته های پژوهش حاکی از آن است که «نبود زیرساخت مناسب، پایدار و کارآمد آرشیو دیجیتال»، «کمبود و نبود ابزارها و فناوری های جدید» و «نبود استانداردهای مشخص و مدون» از مهمترین مشکلات پیش روی تبدیل منابع در آرشیوهاست. نزدیک به دو سوم از کارکنان تبدیل، دور آموزشی کوتاه مدت تبدیل منابع را گذرانده اند که ناکافی به نظر می رسد. همچنین غالب پاسخگویان اظهار داشته اند که آموزش های لازم را از مراجع غیررسمی کسب کرده اند. در مجموع 72 دستگاه در کل آرشیوهای شنیداری شهر تهران موجود است و میانگین کل دستگاه ها 12 عدد است. یعنی بطور متوسط هر آرشیو دارای 12 دستگاه می باشد. از بین 6 واحد (آرشیو) فقط 2 آرشیو دارای فضاهای ذخیره سازی انبوه هستند که نشان دهنده استهلاک و نبود دستگاه های مبدل است.
    کلیدواژگان: آنالوگ، آرشیو شنیداری، دیجیتال سازی، انجمن بین المللی صدا و آرشیوهای دیداری و شنیداری (یاسا)، صدا، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
  • لیلا مکتبی فرد صفحات 140-152
    هدف
    هدف از اجرای این طرح بررسی امکانات و ارائه ی راهکار هایی برای راه اندازی و اداره ی یک آرشیو متمرکز ملی از فیلم های مستند ایرانی به عنوان یکی از انواع منابع معتبر اطلاعاتی برای استفاده ی تمامی پژوهشگران است.
    روش/رویکرد پژوهش: این مقاله با رویکرد پیمایشی - توصیفی تدوین شده است. برای گردآوری داده های مقاله از روش های مصاحبه و سندی – کتابخانه ای استفاده شده و پس از بررسی و تجزیه و تحلیل داده ها به نتیجه گیری پرداخته شده است.
    یافته ها و
    نتایج
    فیلم مستند یکی از قدیمی ترین انواع فیلم است که تاکید خاصی بر بازنمودن واقعیت دارد و عموما عاری از عنصر تخیل است. استناد به حقایق موجود و نزدیکی این نوع فیلم به واقعیت موجب شده که سازندگان فیلم های مستند پیش از ساختن این نوع فیلم دست به پژوهش های گسترده ای بزنند تا بتوانند آثار قابل قبولی در این حوزه ارائه کنند. به همین دلیل می توان فیلم مستند را بعضا به عنوان حاصل یک پژوهش به صورت تصویری دانست که جایگزین یک متن مکتوب شده است. از سوی دیگر وجوه اشتراک زیادی میان یک فیلم مستند و یک مقاله علمی پژوهشی دارد که دراین مقاله به تشریح آنها پرداخته شده است. اما مشکلاتی که بر سر راه توزیع و تکثیر یک فیلم مستند، به عنوان اثری مستقل و دارای حقوق پدیدآورنده، وجود دارد موجب شده که این آثار از دسترس پژوهشگران ایرانی علاقه مند دور بمانند. به عنوان راهکاری برای حل این مشکل امکان فراهم آوری آرشیوی جامع، متشکل از تمامی فیلم های مستند ایرانی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، به عنوان پشتیبانی برای تمامی آرشیوهای موجود فیلم مستند و به منظور استفاده تمامی پژوهشگران ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: فیلم مستند، منبع اطلاعاتی، پژوهش، آرشیو، تکثیر، توزیع، کتابخانه و مرکز اسناد جمهوری اسلامی ایران
|
  • Ali Saam Pages 6-20
    Purpose
    Writing, endorsing, and implementing government decrees (=Farmaan) had a lengthy procedure in Ghajarid bureaucracy. Government officials were responsible for carrying out the procedure. This paper examines roles of different officials in the process of issuing decrees. Methods/Research approach: Analysis is based on first-hand archival records.
    Findings
    Many officials had a role in the process of issuing decrees. The Shah ordered the decree to be issued. State Secretary (=Monshi ol-Mamaalek) and his subordinates, including Secretary (=Monshi), Scriber (=Moharrer), and the Illuminator (=Mozahheb) prepared the body of the decree. Grand Vizir (= Sadr Azam) endorsed the text. Mostowfi al-Mamaalek and Lashkar Nevis, two other senior officials, also endorsed the decree. A copy of the decree was transcribed in the Book of Eternity (Daftar -e Kholood).
    Keywords: Ghajarids, Decrees, Iran
  • Hasan Zandiyyeh, Ali Ghanavaati Pages 22-37
    Purpose
    To answer the question whether the ousted Shah's regime was successful in achieving its goal by celebrating the so-called 2500th Anniversary of the Persian Empire Method/Research Approach: Historical analysis using library and archival materials.
    Findings
    A number of world media and leaders of admired the event, others criticized it. International Confederation of Iranian Students organized numerous actions around the world to express opposition. Nevertheless, it seems that the event and presence of world leaders in the event added to the prestige of the Shah.
    Keywords: 2500th Anniversary of the Persian Empire, International Confederation of Iranian Students
  • Asadpoor, Eshaaghi Pages 38-79
    Purpose
    Reporting initiatives of Moeen at-Tojjaar Bushehri to enforcing his ownership to Shulestan (later: Mamasani) lands. Method/Research Approach: Analysis of library materials and archival records
    Findings
    Durring the reign of Mozaffar ad-Din Shah Qajar (Reigned:1896 -1907) Shulestan ladnds was endowed to Moeen at-Tojjaar, who was under the protection of Great Britain Empire. To enforce his owndrship, he resorted to local, national, and foreign authorizes. He also added fuel to differences among locals by bribing chiefs of tribes. As the result, the region faced crisis for a long time. The entral government sent troops to the region several times with no success. Moeen at-Tojjar leased parts of lands to the Sowlat Ad-dowleh, the chief of Qashqai tribe. During later years of Qajars and beginning of the Pahalavi, Boyr-Ahmadi tribes entered a series of bloody conflicts and lootings.
    Keywords: Moeen at, Tojjaar, Shulestan, Mozaffar ad, Din Shah
  • Nemati, Dehghannejad, Nouraei Pages 80-96
    Purpose
    Dr Arthur Chester Millspaugh (1883–1955), a former adviser at the U.S. State Department’s Office of the Foreign Trade, who was hired to re-organize the nation's financial and administrative system. In the first term (1922-1927) the Iranian Parliament granted him vast authorities for change. He utilized the opportunity provided by world's post-war conditions and Russian Revolution, as well as the support of Reza Shah (who had brought order and security to the nation) and commenced his reforms. In his second term (1942-1945), Millspaugh the Parliament again granted a wide range of authorities to carry out his mandate. This paper examines his services to the country during both terms. Method/Research approach: Events are analyzed using library and archival materials. Findings and
    Results
    Millspaugh succeeded to base financial and administrative structures on scientific principles. The annual budget he prepared brought balance to the government's income and expenditure. However, Reza Shah didnt tolerate his initiatives and forced him to leave Iran. In the second term, Millspaugh's plans to control inflation and supply people's basic needs during occupation of the country by Allied forces didnt achieve goals. His insufficient understanding of the developments underway in the Iranian society at the time, caused public complaints. He couldnt be responsive to critics made in the press and parliament to his performance. He left Iran after the Parliament terminated his contract.
    Keywords: Arthur Chester Millspaugh (1883–1955)_Iran_Public Finance – Public administration
  • Alireza Masbooghi, Mohsen Marasi Pages 98-121
    Purpose
    Reports background of using photography in poster design up to 1937.Research
    Method
    Data was gathered from archival and library resources.
    Findings
    Using photography in the design of posters in Iran goes back to 1930. In that decade posters were designed only for movies. The first poster was designed for a movie named "Abbi and Robby" directed by Avanes Oganiance. Three years later, Chanda Warker, an Indian designer designed a poster for the movie "The Daughter of Lorestan" in India. Warker's name is registered as the first poster designer in the history of graphic design in Iran. The sheer number of posters in which photos were used, indicates that designers welcomed the idea relatively.
    Keywords: Posters, Movies, Graphics, Iran
  • Nadjla Hariri Pages 122-138
    Purpose
    Examining the state of digitization (conversion of analog to digital and digital-to-digital resources) in the Islamic Republic of Iran Broadcasting (IRIB) audio archive and compare it against the standards of the International Association of Sound and Audio-Visual Archives (IASA).
    Method
    6 audio archives in Tehran, and 37 staff managers and involved in converting analog audio sources to digital format were surveyed. A checklist was used to collect data from the archives. A questionnaire was designed and administered to collect views of the staff and managers.
    Findings
    Staff and managers considered saving of time and space as the primary advantage of digitization of the analog. Digitization of 77/3% of 592937 items was completed. 72 systems are operational in the 6 archives. Only 2 have space of mass storage. Digitization met 82/7% software and 79% of hardware standards of IASA. Nearly two-third of staff have received some kind of training for digitization. The staff considered lack of appropriate infrastructure, up-to-date tools and technologies, and lack standards challenges they face.
    Keywords: Analog, Audio, Audio Archives, Digitization, International Association of Sound, Audio, Visual Archives (IASA), Islamic Republic of Iran Broadcasting
  • Leila Maktabifard Pages 140-152
    Purpose
    Aims to estimate feasibility of funding a national archive for Iranian documentaries as one of the most authentic and reliable information resources for researchers.
    Methodology
    Data is gathered using interviews and from archival and library resources.
    Findings
    As documentaries emphasize reality and generally do not have imaginational elements, documentary makers need to do extensive research before they start shooting. Also, there are some similarities between a peer reviewed article and a documentary. However, Problems of copyright and distribution has banned researchers from access to documentaries in Iran It is suggested that the Iranian National Library and Archives, develops an comprehensive archive of Iranian documentaries to overcome the problem of lack of access.
    Keywords: Documentaries, Archives, Distribution, Iranian National Library, Archives