فهرست مطالب

فصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی
سال چهارم شماره 3 (پاییز 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/10/20
  • تعداد عناوین: 6
|
  • حمید تنکابنی صفحات 1-23
    امکان گذار آزادانه افراد و گروه ها از منزلتی به منزلتی دیگر در جامعه، که دانشمندان حوزه علوم اجتماعی آن را «تحرک اجتماعی» نامیده اند، و امکان ارتقای کارکنان سازمان ها و نهادها به موقعیت، مرتبه، و منصب بالاتر، که اندیشمندان حوزه دانش مدیریت آن را «تحرک شغلی» تلقی کرده اند، همواره در جامعه و سازمان های دولتی با عوامل بازدارنده ای روبرو بوده اند. یکی از مهم ترین موانع تحرک اجتماعی و تحرک شغلی کارکنان که تاثیرات تعیین کننده ای در ناکارامدی دیوان سالاری و به تبع آن توسعه نیافتگی جامعه، به ویژه در کشورهای در حال توسعه دارد پدیدآمدن گروه های قدرتمند ویژه با بافت های سخت (و معیارهای برخاسته از منافع گروهی) در ساختارهای سیاسی، اجتماعی، و اداری جامعه است. مقاله حاضر به ریشه یابی تاریخی، بازشناسی، و بازکاوی عملکرد این پدیده اجتماعی، که می توان آن را به «شبه کاست» تعبیر کرد، و تاثیرات مخرب آن در فرایند توسعه جامعه و پیامدهای منفی آن در کارامدی و موفقیت سازمان های دولتی پرداخته است
    کلیدواژگان: تحرک اجتماعی، تحرک شغلی، سازمان های دولتی، شبه کاست
  • سید حسن حسینی، سینا احمدی صفحات 25-54
    این مطالعه درصدد بررسی رابطه اشکال سه گانه سرمایه و گرایش به تبعیض جنسیتی در بین والدین است. تبعیض جنسیتی و انواع سرمایه (اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی)، به منزله مفاهیم کلیدی در جامعه شناسی، از اهمیت خاصی برخوردارند. از میان متفکران معاصر بوردیو بیش از همه به این مفاهیم توجه کرده است. به نظر وی جایگاه عوامل گوناگون درون یک زمینه را مقدار و اهمیت نسبی سرمایه این عوامل تعیین می کند. این سرمایه است که به فرد اجازه می دهد سرنوشت خود و دیگران را تحت نظارت بگیرد. از طرفی با توجه به این که والدین تاثیر شگرفی در فرزندان و سرنوشت آن ها و مخصوصا دختران دارند، پس میزان سرمایه والدین می تواند به منزله یکی از متغیرهای تاثیرگذار در گرایش والدین به تبعیض جنسیتی بررسی شود. علاوه بر دیدگاه بوردیو، از نظریات فمینیستی در مبانی نظری استفاده شده است. داده های پژوهش از طریق پرسش نامه و نمونه ای 385 نفری از والدین شهرستان جوانرود گردآوری شده است. نتایج این پژوهش بیان گر رابطه معنادار بین متغیرهای سرمایه فرهنگی و اجتماعی والدین و گرایش آن ها به تبعیض جنسیتی در سطح اطمینان 95 درصد است. از سوی دیگر، نتایج تحلیلی پژوهش نیز بیان گر آن است که مجموع سرمایه های فوق همراه با متغیرهای زمینه ای (جنسیت و محل سکونت) 2/24 درصد از متغیر گرایش به تبعیض جنسیتی را تبیین می کند و در این میان سرمایه فرهنگی بیشترین نقش تبیین کنندگی را دارد.
    کلیدواژگان: سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی، سرمایه اقتصادی، تبعیض جنسیتی، خانواده
  • باقر ساروخانی، محمد میرزایی ملکیان، زهره توکلی صفحات 55-81
    هویت در دوران اخیر به یکی از اساسی ترین مسائل حوزه های مختلف فرهنگ و زندگی مردم تبدیل شده است. فرایندهای مدرن مسائل جدیدتری را در هویت یابی جوانان ایجاد کرده اند. در دوران مدرن متاخر، فراغت به امری زیبایی شناختی تبدیل شده است که افراد از طریق آن می توانند به هویت متفاوتی دست یابند.
    هدف این پژوهش بررسی تاثیر گذران فراغت در تکوین هویت ملی است که در آن از نظریه گیدنز، به منزله چهارچوب نظری، استفاده شده است. جامعه آماری همه جوانان 15 - 29 ساله تهران، روش نمونه گیری به صورت خوشه ای، حجم نمونه 407 نفر، و ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه است.
    یافته های پژوهش نشان داد که تحول در الگوهای فراغت جوانان تاثیری عمیق در فرایند هویت یابی آنان داشته است. این امر فرصت ها و در عین حال تهدیدهایی را برای هویت یابی بازاندیشانه جوانان موجب شده است. بعضی از گونه های فراغت، به علت انطباق نداشتن با چهارچوب های رسمی، چالش های اخلاقی بسیاری را ایجاد کرده اند و تهدیدی برای هویت یابی جوانان به شمار می روند
    کلیدواژگان: هویت ملی، اوقات فراغت، جوانان، هویت اجتماعی
  • عبدالله قنبرلو صفحات 83-106
    ایدئولوژیک موثر در تعاملات فراملی ایران طی قرن اخیر چه بوده اند؟ در پاسخ، مقاله درباره دو مفهوم ناسیونالیسم و اسلام گرایی تمرکز دارد. ناسیونالیسم باستان گرا در دوران پهلوی اول و دوم، ناسیونالیسم لیبرال در دوران نهضت ملی، و ناسیونالیسم مذهبی در دوران جمهوری اسلامی سه چهره مهم ناسیونالیسم ایرانی اند که هر یک به نحوی در تنظیم مناسبات فراملی ایران نقش داشته اند. ناسیونالیسم، با وجود جهت گیری های مختلف، نقش مهمی در بازسازی هویت ملی و تحکیم خودباوری و استقلال کشور داشته است. پس از انقلاب اسلامی، ناسیونالیسم غالبا تحت الشعاع اسلام گرایی قرار داشته و ایدئالیسم اسلام گرا در عرصه مناسبات جهانی کشور ظهور پررنگی یافته است. نکته کلیدی مورد تاکید رهبران جمهوری اسلامی این بوده که دولت در عرصه سیاست خارجی بایستی روی تکلیف و رسالت اسلامی اش تمرکز کند. به این منظور، جمهوری اسلامی با توجه به نابرابری ها و مناسبات سلطه جاری در عرصه بین الملل علنا با وضع موجود سیاست بین الملل مخالفت کرده و خواستار تغییرات به منظور برقراری عدالت بین المللی شده است
    کلیدواژگان: تعاملات فراملی ایران، مشروطیت، سکولاریسم، ناسیونالیسم، باستان گرایی، ناسیونالیسم لیبرال، اسلام گرایی، استقلال و حاکمیت ملی، غرب ستیزی، مسئله فلسطین
  • مهدی منتظرقائم، بشیر معتمدی صفحات 107-136
    در این مقاله از میان سه منظر مخاطبان، محتوای برنامه، و نظام تولید در بررسی تلویزیون به منظر سوم تاکید می شود و، با بررسی نظام تولید برنامه های دینی تلویزیون، تلاش می شود که سیاست ها و رویکردهای برنامه های دینی، به منزله بخشی از نظام تولید، تبیین شوند. بستر یا چهارچوب نظری این بررسی تئوری های مرتبط با اقتصاد سیاسی رسانه است که مفاهیمی همچون مالکیت، اقتصاد سیاسی، و سیطره (hegemonie) را در نظام تولید و تعیین سیاست ها و رویکردها موثر می داند. روش دستیابی به این مقصود مطالعه کیفی بوده است که در آن از سویی، اسناد سازمان صداوسیما بررسی شده و از سوی دیگر، با دست اندرکاران تولید برنامه های دینی در سطوح مختلف مصاحبه عمیقی صورت گرفته است تا از مجموع آن بتوان به چشم اندازی در این زمینه دست یافت. از مجموع مباحث می توان نتیجه گرفت که در برنامه های دینی تلویزیون ایران می توان حداقل به چهار سیاست و رویکرد عمده اشاره کرد: مناسبت گرایی، تاکید بر احساسات دینی، نگاه کارکردی به دین، و حمایت از حکومت دینی. علت این رویکردها را می توان تثبیت سیطره مورد نظر دانست که نتیجه آن ها شکل گیری فرایندهای عرفی در برنامه های دینی تلویزیون است
    کلیدواژگان: تلویزیون، برنامه های دینی، سیطره، سازمان رسانه
  • مهرداد نورایی صفحات 137-151
    جوامع در فرایند جهانی شدن، تحت تاثیر ارتباطات رسانه ای، در معرض نظام ها و ارزش های گوناگونی قرار می گیرند که ریشه در توسعه اجتماعی آن ها ندارد و از زهدان آن جوامع برنیامده است. فرهنگی که به این ترتیب و تحت تسلط فناوری به شکل کالای مصرفی به سرزمین های ملی راه می یابد، بی آن که مجالی برای نقد و بررسی آن وجود داشته باشد، شیوه نوینی از آگاه شدن از جهان و تفسیر آن را منتقل می کند. ایجاد شکاف در بنیادها و ساختارهای اجتماعی و همچنین آشوب در میان نمادهای بنیادین جامعه می تواند از نتایج مخرب چنین رویدادی باشد
    کلیدواژگان: جهانی شدن، ارتباطات رسانه ای، فرهنگ، هویت
|
  • Pages 1-23
    Possibility of free movement of individual and groups from one social status to another which is called social mobility and the possibility of movement of functionaries in the public sector from one status to a higher one which is called occupational mobility usually is faced with some obstacles and difficulties. One of main social and occupational mobility obstacle, which has had consequential effects on the inefficiency of the bureaucracy of the public sector and so on the social development as a whole, has been powerful groups presence in the organizations. These groups usually have rigid structure and are formed around well defined group interests and are penetrated in the sociopolitical structure of the organizations. The present article uncovers the roots of this phenomenon and helps to understand the functions of this group, which can be called caste-like group, and see its destructive negative impacts on the efficiency of governmental organizations.
    Keywords: social mobility, occupational mobility, governmental organizations, caste, like
  • Pages 25-54
    The aim of this study was to investigate the relation between parents’ capital (cultural, social, or financial) and tendency to gender discrimination. Gender discrimination and types of capital are very important key concepts in sociology. Among contemporary thinkers Bourdieu has very interested in this issue; he believes that capital allows a person to supervise his fate and others. Parents have a significant impact on their children, so their capital could be examined as one of the variables influencing parent’s attitudes toward gender discrimination. Besides Pierre Bourdieu’s theory, feminist theories have been used in this study as Theoretical framework. The data was collected by questionnaire from 385 parents who lived in Javanrood city in 2011. The result of the study was indicated that relation between parents’ capital and their tendency to gender discrimination was significant. The analytical result was demonstrated that total capital (cultural, social, and financial) explain the 24.2 variance of independent variables. The results indicate that the cultural capital plays more important role than the other variables.
    Keywords: cultural capital, financial capital, gender discrimination, family
  • Pages 55-81
    In recent times, Identity has become one of the most important issues in various fields of culture and people life. Modern processes have created the new problems in youth identification. In the modern era, Leisure has becomes an aesthetic matter through which people may get different identity. The aim of this research is to study effects of Leisure fare on the development of national identity through the theoretical framework of Giddens's theory. The population is all of young people 15 to 29 years old in Tehran city, sampling method is cluster, sample size is 407, and questionnaire is data collection tool. Results showed that changes in leisure patterns of youth had a profound influence on the process of their identification. This created opportunities and however, threats for development of youth reflexive identification. Some kinds of leisure have created many ethical challenges because of their non-correspondence to formal frameworks, and they are a threat for youth identification.
    Keywords: national identity, leisure times, youth
  • Pages 83-106
    This article deals with the main cultural and ideological factors have affected Iran’s transnational interactions during last century. I emphasize nationalism and Islamism as two key independent variables. Three faces of nationalism have been emerged in Iran since the Constitutional Revolution at the outset of the 20th century: the Persian nationalism in the Pahlavi rule, the liberal nationalism during Mosaddeq’s movement, and the religious nationalism after Islamic Revolution. Each of them has influenced Iran’s Foreign policy in a special way. While nationalism was a dominant ideological discourse in Iran’s foreign policy before 1979 Islamic Revolution, the Islamic idealism became the leading discourse in the post- Islamic revolution era. Therefore, Islamic Republic of Iran has always opposed the unjust international order and has challenged interventionist foreign policy of major powers of the world.
    Keywords: Transnational Interactions of Modern Iran, Nationalism, Islamism, foreign policy, Islamic Revolution
  • Pages 107-136
    From among the three perspectives to TV study, namely the audience, the content and the production system perspective, this paper deals with the third and through examining the production of religious television programs attempts to explain the related policies and approaches as part of the production system. This study has been conducted in ‘the political economy of the media’ theoretical framework which considers important concepts like ‘ownership’, ‘political economy’ and ‘hegemony’, effective in TV programs production. In order to achieve this objective, on the one hand this study has been performed by a qualitative method in which the IRIB documents are examined, and on the other hand the people involved in producing religious TV programs at different levels are deeply interviewed, so that a Comprehensive landscape could be subsequently achieved in this regard. This study led us to this conclusion that the religious TV programs in Iran follow at least four major approaches: occasion-based approach, emphasis on religious sentiments; functional view of religion; and support the Theocracy (religious government/sovereignty). The reason behind these approaches is the intended hegemony establishment, which will form customary processes in television religious programs.
    Keywords: television, TV, religious programs, hegemony