فهرست مطالب
فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
سال ششم شماره 4 (پیاپی 24، زمستان 1392)
- تاریخ انتشار: 1392/12/23
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 1-29ویژگی عمده جامعه شناسی معرفت و علم جدید تاکید بر فرهنگ و تحلیل فرهنگی در مطالعات علم و فناوری است. در این مقاله به بررسی دو حوزه مطالعاتی می پردازیم که جامعه شناسان جدید علم و فناوری در آن تحلیل های فرهنگی خود را ارائه داده اند. این دو حوزه عبارتند از: جامعه شناسی معرفت علمی و مطالعات فرهنگی علم.جامعه شناسی معرفت علمی، نخستین مکتبی است که محتوای درونی معرفت علمی را مستعد و منقاد تحلیل های فرهنگی و جامعه شناختی می کند. در مکتب SSK، پیش فرض اصلی این است که «معرفت علمی تماما قراردادی است». بر این اساس، طرح و ارزیابی نظریه ها و دعاوی علمی، معلول علایق اجتماعی و گرایشات فرهنگی است، به طوری که نظریه های علمی ابزاری اند برای توجیه، مشروعیت بخشیدن، ترغیب و اقناع.در اوایل دهه 90، با بحران به وجود آمده در تبیینات جامعه شناسی معرفت علمی و انتقادات مطرح شده نسبت به آن، موضوعیت کلی این حوزه به بن بستی جدی رسید و ابتکار در مطالعات علم به جهت گیری های نظری متفاوتی از جمله مطالعات فرهنگی واگذار شد. مطالعات فرهنگی علم بر خلاف جامعه شناسی معرفت علمی، به رد «تبیین» می پردازد و به جای آن بر «معنا» و «درک» تاکید می کند. به عبارت دیگر، مطالعات فرهنگی به مشاجره قدیمی ای بازگشته است که بین رویکردهای تفسیری و هرمنوتیک و رویکردهایی که جامعیت قانون نگر را در امتداد خطوط اثبات گراتر دنبال می کنند، درگرفته بود. این حوزه نوظهور بر این مسئله تاکید می کند که باید برای تعین ناپذیری، بی ثباتی، ابهام و تفاوت نقش مهم تری در علم قائل شد. مطالعات فرهنگی علم، تغییر از جامعه شناسی معرفت علمی به یک فرهنگ گرایی نوین را بنیاد نهاد.
کلیدواژگان: فرهنگ، معرفت علمی، جامعه شناسی معرفت علمی، مطالعات فرهنگی علم -
صفحات 31-59
این مقاله تحول در علم را به لحاظ فرهنگی از علم دانشگاهی تا پسادانشگاهی با روش مطالعه اسنادی و استدلال تحلیلی مورد بررسی قرار می دهد. هدف از این بررسی تعیین سمت وسوی تحول فرهنگی علم و مقایسه آن با تحول فرهنگی جامعه می باشد. تولید علم محصور در دانشگاه ها با ارزش های جامعه ارتباط کمی دارد و هنجارهایی از نوع معرفت شناختی از درون نظام علمی، رفتار عالمان را کنترل می کند؛ اما در علم پسادانشگاهی رابطه علم با جامعه تا جایی پیش می رود که همگام با بازار و حکومت عمل می کند و علم در بستر اجتماعی تولید شده و هنجارهایی از بیرون نظام علمی رفتار عالمان را کنترل می کند. از آنجا که علم در جهت رفع نیازهای بازار و صنعت کاربرد پیدا می کند، به تبع آن فرهنگ علم نیز تغییر می کند. نتیجه اینکه برخلاف تحول فرهنگی جامعه که از مادی گرایی به سمت فرامادی گرایی پیش می رود، فرهنگ علم به سمت مادی گرایی پیش خواهد رفت.
کلیدواژگان: فرهنگ علم، تحول فرهنگی، علم دانشگاهی، علم پسادانشگاهی، مادی گرایی، فرامادی گرایی -
صفحات 61-81مقاله حاضر نتیجه پژوهشی است که با هدف تبیین تفسیری نشانه در ساحت فضایی شهر صورت گرفته است. یکی از نشانه های مستعمل در بافت شهری اردبیل عبارت «سبلان» است. طیف وسیعی از مغازه ها، کالاها، دیوارنوشته ها و موسسات از این عنوان یا ترکیبی از آن در اسامی و یا تزئین خود استفاده می کنند. این پژوهش بر اساس روش پدیدارشناسی توصیفی انجام شده است و ساختارهایی که از نشانه ترسیم شده بودند، از طریق تحلیل داده های حاصل از مصاحبه با دوازده نفر از شهروندان اردبیلی مورد بررسی قرار گرفته است. تحلیل پدیدارشناختی بر اساس الگوی تحلیلی موستاکاس نشان داد مردم اردبیل رمزگان به کار گرفته در نشانه را به گونه های متفاوتی تفسیر می کنند. آنها در فضای نمادین که به صورت های رمزگانی با بیان های خاص خودشان ایجاد شده است، بر اساس صورت هایی مشابه با همان بیان ها که با گونه های احساسی، وجودی و قدسی توصیف می کردند، برداشت می کنند. این رمزگان ها که در چارچوبی محدود تولید می شود، توسط مردمی که با آنها مواجه می شوند، به رغم آزادی شان در برداشت ترجیحی، در همین چارچوب قرائت می شود.
کلیدواژگان: شهر، هویت، نشانه، معنا، سبلان -
صفحات 83-105فناوری های اطلاعاتی و فضای مجازی برآمده از آن، در حال شکل دادن سپهر جدیدی از مطالعات روان شناختی، جامعه شناختی و فرهنگی مربوط به تاثیر متقابل فناوری، فرهنگ و انسان به طور عام و تعامل فضای سایبر با فرهنگ، هویت و مناسبات انسانی است. مطالعات سال های اخیر این حوزه، دست کم از این وجه قابل تامل می نماید که آیا پیامدها و آسیب شناسی های روانی و اجتماعی فضای مجازی ناشی از سرریز شدن مشکلات و مسائل جامعه و فضای واقعی در فضای مجازی است یا این که چالش ها و آسیب های اجتماعی مورد نظر حاصل رشد و گسترش رسانه های الکترونیکی و فضای مجازی است؟ با این رویکرد، مقاله سعی دارد ضمن توصیف و تبیین تاثیر فرهنگ، جامعه و سنت های برآمده از آن بر فضای مجازی و مناسبات و محتوای درون آن، واز دیگر سو، تاثیر فضای مجازی بر فرهنگ، کنش های اجتماعی، هویت، نگرش ها و رفتارهای فردی و جمعی، بر این نکته تاکید کند که با توجه به سابقه و تجربه کم تعامل انسان با فناوری های اطلاعاتی و فضای مجازی، سخن گفتن قاطع درباره پیامدهای فناوری های اطلاعات و ارتباطات و فضای مجازی عجولانه به نظر می رسد. از این رو پیشنهاد می شود دو اصل در تحقیقات فرهنگی و اجتماعی فضای سایبر مفروض گرفته شود؛ یکی این که، در مطالعات فضای مجازی نباید دچار کژراهه تشخیص اولویت ها شد و به جای پرداختن به موضوعات پایه صرفا به آسیب ها و مشکلات ناشی از فناوری های اطلاعات و ارتباطات روی آورد. دوم این که هم در ابعاد نظری و هم در ابعاد روشی در مطالعات فضای مجازی در حوزه های مختلف فرهنگی و اجتماعی نمی توان صرفا به نظرگاه و روش های سنتی تکیه کرد و می بایست در نظر و روش و ابزارها، راه های جدیدی در پیش گرفت.
کلیدواژگان: فضای سایبر، فناوری های اطلاعاتی، تغییرات فرهنگی، مطالعات فرهنگی و اجتماعی فضای مجازی، تعامل انسان و فناوری -
صفحات 107-136هدف از این مقاله، بررسی نقش رسانه های فرامرزی به عنوان مروجان فرهنگ عامه پسند است. بدین منظور با رویکرد تحلیل دریافت، به توصیف رمزگشایی مخاطبان جوان شهر مریوان از این گونه سریال ها پرداخته شده است. نظریه های جهانی شدن و دریافت در ارتباطات منظومه نظری مقاله حاضر را تشکیل می دهد. روش این پژوهش کیفی است و از دو تکنیک مصاحبه عمیق و مشاهده برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد افراد مختلف بر اساس ویژگی های فردی و هم چنین زمینه های اجتماعی و فرهنگی خود، به شخصیت های خاصی علاقه نشان می دهند و با آنها احساس هم ذات پنداری می کنند. این علاقه مندی تا جایی پیش می رود که مخاطب، سریال را به خاطر شخصیت مورد علاقه اش پیگیری می کند. هم چنین انطباق زیادی بین پس زمینه های اجتماعی مخاطبان با دریافت آنها از سریال ها وجود دارد. تعدادی از مخاطبان ضمن انتقاد از سریال ها، به پیامدهای منفی آن در جامعه خود اشاره می کنند. اما با این وجود دیدن سریال ها را ادامه می دهند. در واقع آنها لذت حاصل از تماشای سریال را به خطرات آن ترجیح می دهند.
کلیدواژگان: سریال های عامه پسند ماهواره ای، شهر مریوان، مخاطبان جوان، جهانی شدن، دریافت -
صفحات 137-153با توجه به آنکه فرهنگ مصرفی امروزه خصوصیت اصلی جامعه مدرن قلمداد می شود و فرهنگ جامعه ایران نیز در نتیجه تبادلات فرهنگی اثرگذار، درحال گذار به وضعیت مدرن محسوب می شود، ارائه تصویری از فرهنگ مصرفی جامعه ایران می تواند به ارائه تحلیلی دقیق از نحوه گذار از جامعه سنتی به مدرن منجر گردد. در این مقاله داده های پیمایش ملی گرایش های فرهنگی و نگرش های اجتماعی در ایران، پیرامون بررسی گذران اوقات فراغت مورد تحلیل ثانویه قرار گرفته است. از آنجا که الگوهای گذران اوقات فراغت از مولفه های اصلی فرهنگ مصرفی است، تلاش شده با گونه شناسی ها و طبقه بندی های ثانویه بر روی داده های پیمایش فوق الذکر، نیم رخی تحلیلی از فرهنگ مصرفی جامعه ایران ارائه گردد. جامعه آماری تحقیقی که داده های آن مورد استفاده این مقاله قرار گرفته است تمامی شهرها و روستاهای کشور است. نمونه نیز به شیوه خوشه ایچند مرحله ای اخذ شده است. در نهایت با تحلیل داده های جمع آوری شده از 9000 نمونه این نتیجه حاصل شده که الگوهای گذران اوقات فراغت به شش دسته قابل طبقه بندی است و هرکدام از این دسته ها گویای شکل خاصی از فرهنگ مصرفی در جامعه ایرانی است.
کلیدواژگان: فرهنگ مصرفی، اوقات فراغت، ایران، گرایش های فرهنگی -
صفحات 155-157اگر در مدینه های غیرفاضله، انسان های فاضل، منفردا، بخواهند زندگی فاضلانه ای داشته باشند، چه سبکی از زندگی می تواند سنگ بنای زیست آنها باشد؟ فلاسفه اسلامی، با عطف توجه به یک چالش فرهنگی جهت زیست فاضلانه، در این خصوص نظریات مختلقی را داده اند. فارابی گزینه هایی چون: رفتن از مدینه غیرفاضله به مدینه فاضله؛ زیست غریبانه در مدینه غیرفاضله؛ و یا تسلیم مرگ شدن به جای زندگی در مدینه غیرفاضله را پیش می کشد. فارابی به جزئیات زیست در مدینه های غیرفاضله نمی پردازد. پس از او، ابن سینا، به نحو اجمال، تاسیس شهر فاضله را توسط خود فیلسوف در بیرون از شهر ممکن می داند. در مقابل، ابن باجه آن سعادت و حیات را در همان جامعه غیرفاضله پی می گیرد. ابن طفیل، با بیرون بردن انسان فاضل از مدینه غیرفاضله، سعادت او را در انزوا، و با اکتساب نوع خاصی از معرفت پی می گیرد. این دو برای انسان فاضل یک برنامه عملی پیشنهاد می دهند. مهم آن است که این افراد فاضل در هر وضعیت، شیوه ای از زندگی را اتخاذ می کنند که راهنمای آنها به سوی سعادت است. در واقع، در اینجا بحث از یک وضعیت چالش برانگیز فرهنگی و نحوه انطباق فرد با آن وضعیت، یا شیوه های برون رفت از آن وضعیت است؛ فردی که بیرون از قواعد جاری فرهنگ شهر، و در حالیکه امکان تغییر آن وضعیت برایش نیست، خواهان تحقق سعادت خود در این جهان است.
کلیدواژگان: شیوه زندگی، مدینه های فاضله، فارابی، ابن سینا، ابن طفیل
-
Pages 1-29The main characteristic (feature) of the sociology of knowledge and science is its emphasis on the culture and cultural analysis within the scientific and technological research. This study concerns with the study of two research fields in which new sociologists of science and technology have presented their cultural analysis. These two fields include: sociology of scientific knowledge and cultural studies of science. Sociology of scientific knowledge is the first school of thought which makes the content of scientific knowledge inclined to and compliant with the cultural and sociological analysis. In SSK، the main presupposition is that “the scientific knowledge is totally arbitrary.” Accordingly، the design and evaluation of scientific theories and claims are the consequence of social interests and cultural inclinations (trends)، in a way that the scientific theories become a tool for the justification، legitimating، encouragement and contentment. At the early 1990s، with the rise of crisis (chaos) within the explanations of sociology of scientific knowledge and a flood of criticism against it، the whole subjectivity of the field came to a standstill (reached an impasse) and the initiatives in scientific research were replaced by different theoretical orientations like cultural studies. In contrast to the sociology of scientific knowledge، the cultural studies of science concerns with the rejection of “explanation” and، instead، focuses on the “meaning” and “understanding”. In other words، it has come back to an old dispute between explanatory and hermeneutic approaches and those which pursue the regulative (legalistic) comprehensiveness along the more positivistic lines. This emerging field emphasizes the issue that the uncertainty، instability، ambiguity (vagueness) and difference must be given a more important role in sciences. Cultural studies of science gave rise to a change from the sociology of scientific knowledge to a new culturalism.Keywords: Culture, Scientific Knowledge, Sociology of Scientific Knowledge, Cultural Studies of Science
-
Pages 31-59
This paper studies the cultural change in science from academic science to post-academic science by the use of documentary studying and analytical reasoning. The aim of this study is determining the direction of cultural change in science and comparing it with cultural change in society. The knowledge production which surrounds academy has little relationship with the values of society and epistemological norms regulate scientists'' behavior from within the scientific system. But in post-academic science the relationship between science and society operates in the same line with market and government and science produce within the social context and scientists'' behavior controlled by the norms out of the scientific system. So the culture of science has changed because science applied to meet the requirements of market and industry. The result is that contrary to cultural change in society that goes from materialism to post-materialism، cultural change in science moves from post-materialism to materialism.
Keywords: culture of science, cultural change, academic science, post, materialism -
Pages 61-81Interpretive signs explain the purpose of the present paper is the study of the spatial domain is performed. One of the signs used in Ardabil urban context the term «sabalan» is. Wide range of shops، goods، or a combination of Graffiti and institutions such as the use of their names or decorate. This study is based on descriptive phenomenology and structures of the symbols were drawn through analysis of data obtained from interviews with a dozen people from Ardabil citizens have been studied. Phenomenological analysis based on an analytical model of the Ardabil Moustakas codes used in different types of signs to interpret. They are symbolic space that is created by their own statements، codes of expression، based on similar forms with the forms of expression، emotion، and sacred being described، they are harvested. These codes can be produced in a limited framework، with which they are faced by the people، in spite of their freedom to withdraw preferential، in this context is read. Interpretive signs explain the purpose of the present paper is the study of the spatial domain is performed. One of the signs used in Ardabil urban context the term «sabalan» is. Wide range of shops، goods، or a combination of Graffiti and institutions such as the use of their names or decorate. This study is based on descriptive phenomenology and structures of the symbols were drawn through analysis of data obtained from interviews with a dozen people from Ardabil citizens have been studied. Phenomenological analysis based on an analytical model of the Ardabil Moustakas codes used in different types of signs to interpret. They are symbolic space that is created by their own statements، codes of expression، based on similar forms with the forms of expression، emotion، and sacred being described، they are harvested. These codes can be produced in a limited framework، with which they are faced by the people، in spite of their freedom to withdraw preferential، in this context is read.Keywords: City, Identities, Symbols, Meaning, Sabalan
-
Pages 83-105Information technology and its consequent virtual space are opening up a new sphere in psychological، sociological and cultural studies associated with the mutual effect of technology، culture and human beings in general، and the interaction of cyberspace and culture، identity and human relationships. Recent studies in this field should be examined at least to realize whether the psychological and social outcomes and the pathology of virtual spaces are the result of the overflow of problems and issues of society and the real space into virtual space، and to decide if the challenges and the social problems in question are due to the development and growth of electronic media and virtual space? While describing and explaining the effect of culture، society and their consequent traditions on virtual spaces، relationships and their content، and examining the effect of virtual space on culture، social actions، identity، attitudes and individual and collective behavior، the present article stresses that considering the short history and the little experience of the interaction between human and information technology and virtual space، it seems too soon to speak decisively about the outcomes of information technology and virtual spaces. Therefore، two principles are suggested to be established in cultural and social research on cyberspace. First، in the study of virtual space، priorities should be identified correctly and one should not merely focus on the problems resulting from information and communication technology instead of dealing with fundamental issues. Second، both in the theoretical and the methodological aspects of studies on virtual space، in different social and cultural spheres، one cannot rely merely on traditional theories and method، and new methods، in terms of theory، methodology and tools، should be applied.Keywords: cyberspace, information technology, cultural changes, cultural, social studies on virtual space, interaction between human, technology
-
Pages 107-136The aim of this article is to describe the role of foreign media as the agitators of popular culture. For that with reception analysis it’s pay to describe decoding of youth audiences about this series. Globalization theory and Reception in Communication theory are formed the theoretical system of current article. The methodology in this research is qualitative one، and two techniques as in-depth interview and observation are used for data collection. The results show different people based on individual features، social and cultural backgrounds have inclination toward special characters and identify with them. This inclination so far the audience fallow the series because of his/her favorite character. Also there is a great compatibility between audience backgrounds and their receptions. A number of audience have criticized the series and point out the negative consequences on its society. However، seeing the series continue; really they prefer watching series enjoying to risks of it.Keywords: Satellite Popular Series, Mariwan, Young Audiences, Globalization, Decoding
-
Pages 137-153Since today’s consumer culture is regarded as the main characteristic of modern culture، and the Iranian society’s culture، as a result of influential cultural exchanges، is considered a culture in transition to the modern state، providing an image of the consumer culture of the Iranian society can contribute to a careful analysis of its transition from the traditional society to a modern society. In the present article، the data from the national survey on cultural inclinations and social attitudes، which dealt with leisure time activities in Iran، has been analyzed using secondary analysis method. Since the patterns of leisure time activities are among the main components of consumer culture، attempt has been made to present a critical portrait of the consumer culture of Iranian society، through typologies and secondary classifications of the data from the aforesaid survey. The statistical universe of the research، whose data has been used in the present article، includes all the cities and villages in Iran. The sample was collected using multi-stage cluster method. Finally، the result of the analysis of the collected data indicated that the pattern of leisure time activities can be divided into six groups، each of which denotes a certain form of consumer culture in the Iranian society.Keywords: Consumer Culture, Leisure Time, Iran, Cultural Inclinations
-
Styles of Life in Non-Excellent Cities: A philosophical Approach to a Problematic Cultural SituationPages 155-157To live in a non-excellent city، is a problematic situation for excellent men. But، which style of life would be the best style for excellent men who live in non-excellent cities? The Moslem Philosophers have different approaches to this question. Among them، al-Farabi، as the founder of Islamic philosophy، advised three choices: going out of the non-excellent cities to an excellent city، living as a stranger in a non-excellent city، or، preferring death instead of life. Avicenna، recommends virtues men to build their cities in the periphery of the non-excellent city، far away from the center. Against him، Avempace''s theory focuses on the idea that virtues men’s happiness should be realized in non-excellent cities. Ibn Tufayl (Abu Baser) in his tale، Hayy Ibn Yaqdhan (Alive، Son of Awake) man is a lost being that tries to find him “self” by a particular kind of knowledge which leads him to excellent situation in society. Comparing these theories reveals that relation between “individual” and “society” is problematic and complicated. In fact، compliance with conventions، rules، or laws of non-excellent cities is in the center of these theories.Keywords: Non, excellent cities, Problematic Situation, al, Farabi, Avempace, Ibn Tufayl (Abu Baser)