فهرست مطالب
نشریه اسناد بهارستان
پیاپی 3 (پاییز و زمستان 1392)
- تاریخ انتشار: 1392/10/26
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحه 7
-
صفحه 9گفتمان حاکم بر نظام آموزشی ایران قبل از مشروطه، گفتمانی سنتی بود و بیشتر تحت نفوذ نهادهای حاکم بر جامعه قرار داشت. این نهادها بنابر ماهیت خود با تحول در نظام آموزشی، مخالفت می ورزیدند؛ اما مشروطه بر نظام آموزشی، موثر افتاد. مجلس اول و دولت های هم عصرش با تصویب قوانین و سیاست گذاری های مرتبط با نظام آموزشی، فرصتی مناسب، قانونی و مستقل از خواست طبقات حاکمه را برای احداث مدارس و فعالیت های فرهنگی فراهم کردند. انجمن های ایالتی و ولایتی و انجمن های ملی نیز با تلاش گسترده ای که در مناطق مختلف داشتند، توانستند مدارسی را با برنامه های نوین آموزشی احداث کنند و به نشر دانش و توسعه معارف همت گمارند.
نگارنده در این مقاله تلاش دارد تا قانون گذاری های نهادهای رسمی و غیررسمی برآمده از مشروطه (مجلس، دولت و انجمن ها) را در راستای استقرار گفتمان نوین آموزشی مورد واکاوی و تامل قرار دهد.
کلیدواژگان: مجلس اول شورای ملی، دولت، انجمن ها، نظام نوین آموزشی -
صفحه 29با شکست ایران در جنگ با روسیه، عده ای به فکر اصلاحات در ایران افتادند؛ بدین ترتیب در دوره ناصری و ظهور نهضت مشروطه، جامعه شیعی ایران با مفاهیم جدیدی مواجه شد که علما لاجرم می بایست به آن ها واکنش نشان می دادند. علما در دو جبهه، به رد یا تاویل توجیهی پرداختند که تاویلات گروه دومی، شکل گیری تفاسیر جدیدی از طریقه حکومت در عصر غیبت را منجر شد که پرچمداران آن علمایی نظیر آخوند خراسانی، علامه نائینی و ثقه الاسلام تبریزی بودند. در کنار این علمای نامی، علمای دیگری نیز بودند که در مجلس اول شورای ملی به ایفای نقش پرداختند. یکی از این علما میرزا فضلعلی آقا تبریزی بود که در رویدادهای مشروطه و منازعات فکری مطرح شده در جریان تصویب متمم قانون اساسی، به خصوص در طرح مشروطه مشروعه، تبیین مفاهیمی چون قانون، تفکیک قوا، آزادی، سلطنت و مساوات ملت در برابر قانون، که نتیجه قائل شدن حقوق عمومی برای مردم بود، نقشی فعال داشت.
این مقاله سعی دارد با استفاده از منابع سندی و کتابخانه ای، به خصوص با مرجع قرار دادن مذاکرات مجلس، و با روش تحلیلی توصیفی، به کاوشی در اندیشه سیاسی میرزا فضلعلی تبریزی و برخورد وی با مسائل فکری مطروحه در مجلس اول شورای ملی بپردازد.
کلیدواژگان: اندیشه سیاسی، فضلعلی آقا، مشروطه، روحانیت -
صفحه 49بررسی تاریخ سیاسی اجتماعی معاصر ایران و به ویژه بعد از برپایی نظام مشروطه، واقعیت تلخی را به نمایش می گذارد. در این شرایط که نظام مبتنی بر قانون، در ایران حاکم شد، حوادث و وقایعی رخ داد که عامل اصلی آن، ماهیت استبدادی و ابزار آن، گروه ها و افرادی بودند که در پایین ترین رده های اجتماعی قرار داشتند. درواقع، عدم پذیرش واقعی نظام مشروطه از سوی آخرین شاهان قاجاری و سپس پهلوی ها، موجب شد تا زمینه برای بهره برداری ایشان از گروه هایی که عنوان «لمپن» دارند، فراهم شود. لمپن ها بدون آنکه فایده ای برای جامعه خود داشته باشند، ابزار بسیار مناسبی در دست حاکمیت و جریان های سیاسی بودند تا با استفاده از آن ها به خواسته های خود برسند. دوران انتخابات و سپس عمر مجالس هفدهم و هجدهم شورای ملی، شاخصی برای بررسی نقش آفرینی لمپن ها در تاریخ معاصر ایران محسوب می شود. در این دوران که مصادف با حوادث مهمی در تاریخ ایران است، لمپن ها هم در ناامن کردن فضای انتخابات و تاثیرگذاری بر نتیجه آن و هم در ایجاد بلواهای اجتماعی در دوران حیات مجالس مذکور، نقش موثری داشتند که بنابر اهمیت موضوع، در این مقاله مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
سوال اصلی این پژوهش، این است که «لمپن ها چه نقشی در فضای انتخاباتی مجالس هفدهم و هجدهم شورای ملی و بلواهای دوران این مجالس داشته اند؟» برای پاسخ به این سوال، این فرضیه به آزمون گذاشته شده است که «لمپن ها ابزار ناکارآمدی انتخابات و ایجاد بلواهای مصادف با مجالس هفدهم و هجدهم شورای ملی بوده اند». یافته های این پژوهش اثبات می نماید که این گروه ها موجب شدند تا با کمترین هزینه، بزرگترین خسارات و آسیب ها بر نظام سیاسی اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره معاصر وارد شود.
کلیدواژگان: لمپن ها، انتخابات، مجلس هفدهم، مجلس هجدهم، کودتا -
صفحه 71عبدالله یاسائی، نماینده مجلس شورای ملی در ادوار پنجم تا هفتم و از جمله هواداران سلطنت پهلوی بود که در به سلطنت رساندن رضاخان و خلع سلسله قاجاریه تلاش های وافری با همراهی تدین و داور انجام داد؛ وی در مجلس پنجم از مجموع 15643 رای با اخذ 10714 رای، موفق به تصاحب کرسی نمایندگی شورای ملی به نمایندگی از سوی مردم شهرهای دامغان و سمنان گردید و در دو دوره بعد نیز با کسب اکثریت آراء یعنی 14257 رای از تعداد 14689 رای توانست بر مسند نمایندگی باقی بماند. شایان ذکر است این اعداد و ارقام مربوط به زمانی است که مردم اهمیت چندانی به امر انتخابات نمی داده اند و انتخابات در دوره های پنجم و ششم و هفتم مجلس شورای ملی بیشتر جنبه صوری و فرمایشی داشته است.
این پژوهش، ضمن بررسی جریان شناسی تاریخی مجلس شورای ملی در آغاز دوران سلطنت پهلوی اول، به عملکرد سیاسی عبدالله یاسائی نماینده دامغان در ادوار مذکور می پردازد. روش پژوهش، تاریخی و متکی بر اسناد آرشیوی و مطالعات کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل داده هاست. نگارنده در این مقاله کوشیده است ضمن معرفی ابعاد شخصیتی و کارنامه سیاسی عبدالله یاسائی، به بازکاوی جنبه های مختلف زندگی و عملکرد وی در مجلس شورای ملی و مواضع او در قبال سلطنت قاجار و پهلوی بپردازد.
کلیدواژگان: مجلس شورای ملی، عبدالله یاسائی، پهلوی، انتخابات، دامغان، سمنان -
صفحه 89در این مقاله تلاش شده است تا با تبیین وقایع تاریخی از طریق مراجعه به اسناد و منابع، گزارشی از فعالیت های سیاسی و اجتماعی یکی از انقلابیون مشروطه موسوم به سیدعبدالرحیم کاشانی ارائه شود. کاشانی، تاجر تمبر و کارت پستال، و از انقلابیون مشروطه بود. وی در سال 1325..ق. با کمک عبدالحسین خان ملک المورخین، روزنامه آئینه غیب نما را منتشر کرد و در همین سال، انجمن فاطمیه را که از انجمن های مدافع مشروطیت بود، بنیان گذاشت. از آثار ماندگار وی علاوه بر روزنامه مذکور، کتابی است با عنوان مجموعه تمبرهای پست ایران که در سال 1332ه.ق./1293ه.ش. انتشار یافته و قدیمی ترین کتاب در شناخت تمبرهای چاپ ایران به شمار می آید. در جریان قدرت یابی رضاشاه، سیدعبدالرحیم، جانب وی را گرفت و در مجلس موسسان اول که در سال 1304 برای خلع سلطنت قاجار و استقرار سلطنت در خاندان پهلوی تشکیل یافت، یکی از منتخبان آن بود. هم چنین وی برای پایداری نظام پهلوی که جانب آن را گرفته بود، خود را به عنوان کاندیدای هفتمین دوره مجلس شورای ملی از تهران معرفی کرد و با حمایتی که نظمیه از طرفداران رضاشاه داشت، اگرچه نتوانست در شمار دوازده نماینده منتخب تهران قرار گیرد، ولی به آراء قابل توجهی دست یافت و در نهایت، با استعفای سه تن از منتخبین این دوره، در شمار نمایندگان مجلس هفتم جای گرفت. وی منتخب مجلس هشتم نیز شد ولی در همان نخستین ماه های تشکیل مجلس هشتم درگذشت. کاشانی اگرچه نقش موثری در قانون گذاری دوره های هفتم و هشتم نداشته، ولی در وقایع مشروطه، از رجال تاثیرگذار بوده است.
کلیدواژگان: سیدعبدالرحیم کاشانی، عبدالحسین خان سپهر ملک المورخین، روزنامه آئینه غیب نما، مطبوعات، انجمن فاطمیه -
صفحه 109موقعیت ممتاز ایران در خلیج فارس، با تحت حاکمیت داشتن جزایری نظیر هرمز، قشم، لارک، هنگام، تنب بزرگ و کوچک، ابوموسی و سیری و... همواره مورد توجه دولت های قدرتمند در صحنه جهانی قرار داشته است. این جزایر درحقیقت با اهمیت استراتژیک خود در زنجیره دفاعی ایران در منطقه خلیج فارس، حلقه های پراهمیتی شمرده می شوند. غفلت حاکمان قاجاری از جنوب کشور به دلیل دل مشغولی آنان در نبرد با روس ها در مناطق شمالی، منجر به از دست رفتن نظارت همه جانبه سیاسی دولت ایران در جزایر متعلق به خود در خلیج فارس گردید. این امر به تدریج زمینه های رخنه شیوخ و قبایل عرب را در جزایر ایران فراهم نمود. انعقاد پیمان صلح 1820م. بین بریتانیا و شیوخ عرب، این قبایل عرب را به گونه ای تحت الحمایه دولت بریتانیا قرار داد و بریتانیا در جهت حفظ حاکمیت خود در منطقه خلیج فارس، از این قبایل عرب تحت الحمایه به عنوان اهرم فشاری علیه دولت ایران، بر سر تصاحب این جزایر استفاده می نمود. با آغاز حکومت پهلوی، سلسله تلاش های مستمری از طرف حکومت ایران و مجلس شورای ملی به جهت حاکمیت بر جزایر آغاز گردید.
جستار فوق در نظر دارد که به بررسی این مسئله بپردازد که آیا مجلس شورای ملی به عنوان اولین نهاد قانون گذار در کشور با توجه به اختیارات و امکاناتی که داشت آیا توانست مانع سیاست های توسعه طلبانه بریتانیا در جزایر شود؟ نتیجه ای که در این مقاله حاصل شده، حکایت از آن دارد که تحولات و فراز و نشیب عملکرد مجلس با توجه به وجود حکومت دیکتاتوری در دوره پهلوی اول و دوم کاملا با هم متفاوت و مجزا بوده است.
کلیدواژگان: مجلس شورای ملی، دوره پهلوی، دولت ایران، جزایر، خلیج فارس، بریتانیا -
اسناد پارلمانی انگلستان (8) (تبریز (1887 1885)) / (Diplomatic And Consular Reports)(Tabriz (1885 -1887))صفحه 123وزارت امور خارجهگزارش سالانه (1886م.)، شماره 69گزارش های دیپلماتیک و کنسولی از وضعیت تجاری و امور مالی ایرانگزارش های مربوط به سال 1885م.
راجع به تجارت تبریزپیوست به گزارش تجاری پیشین به شماره 36 سال 1882م.
و گزارش متفرقه وزارت امورخارجه، مجموعه شماره 15 سال 1886م.
تبریزگزارش ژنرال کنسول ابوت درباره تجارت تبریز در سال 1885م.
این گزارش ها که مستند به اطلاعات اتاق بازرگانی تبریز بوده و توسط بازرگانان اروپایی محل، مورد تجدیدنظر قرار گرفته، نشان می دهد که در سال 1885، میزان واردات، 721730 لیره و میزان صادرات، 306687 لیره بوده است.
-
Page 9The prevalent discourse in pre-constitutional era Iran was largely traditional and markedly influenced by institutions ruling the society-institutions which, by definition, would resist against any transformation in the country’s educational system. The Constitutional Revolution, however, brought significant changes to the educational system. Together with the then governments, the first National Consultative Assembly passed educational rules and policies which created a suitable and legal opportunity for building schools and designing cultural activities in an air free of pressures of the demands of the ruling class. State, provincial and national associations initiated many efforts in different parts of the country and managed to establish schools with modern curricula-efforts which fostered dissemination of knowledge across the country. The author aims in this paper at exploring how policies created by official and non-official institutions (the Assembly, the government and the associations) in the early post-constitutional period established the modern educational discourse in the country.Keywords: First National Consultative Assembly, government, associations, modern educational system
-
Page 29With failure of Iran in the war with Russia, ideas of reform began to emerge in many minds. The Shia society of Iran therefore faced with new concepts and challenges which needed to be addressed by the country’s religious figures, who then took two opposite stances: refutation and interpretation. The latter shaped new interpretations of governance in the age of occultation. The pioneers of such interpretations were a number of important Shi’a figures including Akhund Khorasani, Allameh Na’ini, and Seqat al-Islam Tabrizi. Also, several other figures played important roles in the first National Consultative Assembly, one of whom was Mirzi Fazlali Aqa Tabrizi, who played an active role in the Constitutional Revolution and in intellectual challenges raised over enactment of the Supplementary Fundamental Law and in particular over issues like the “legitimate” constitutional rule and concepts like law, separation of powers, freedom, monarchy and equality before law, all of which were products of acknowledging public rights for people. The present paper aims at exploring political thoughts of Mirza Fazlali Aqa Tabrizi and his reactions to intellectual challenges raised in the first National Consultative Assembly. The study follows an analytical-descriptive design and makes use of several documentation and library resources, including in particular the Assembly conversations.Keywords: political thought, Fazlali Aqa, Constitution, clergy
-
Page 49A Review of the contemporary sociopolitical history of Iran, and in particular that of the period after the Constitutional Revolution, would reveal a disturbing fact. In the wake of the establishment of a law-based system, the country witnessed events whose causes, reactionary natures and means were initiated from individuals and groups belonging to the lowest social ranks. In fact, the tacit disapproval of the constitutional system by the last Qajar and afterwards the Pahlavi kings was the motive for the Kings to take advantage of lumpen individuals and groups, whose unproductivity in the society made them the right tool for fulfilling aspirations of the ruling class and other political groups. The election periods of the 17th and 18th National Consultative Assemblies and the lifetime of these Assemblies are good gauges for studying the role of the lumpen in the country’s contemporary history. In this period, during which important events unfolded in the country, the lumpen played an efficient role both in creating a charged atmosphere during the elections which affected the results and in sparking uprisings in the lifetime of the Assemblies. The present paper studies this important issue. The main question of the study is: What roles the lumpen class played in changing the atmosphere of elections and provoking uprisings in the lifetimes of the 17th and 18th National Consultative Assemblies? The study then tests the following hypothesis: The lumpen were the cause of the fraudulent elections and the trigger of the uprisings during the lifetime of the 17th and 18th Assemblies. The findings reveal that, in the contemporary history of Iran, lumpen groups caused the greatest losses in the country’s sociopolitical system while incurring the least expenses on those manipulating them.Keywords: lumpen, election, 17th Assembly, 18th Assembly, coup d'état
-
Page 71Abdollah Yassa’i, representative from Semnan and Damghan to the 5th, 6th and 17th Assemblies, was a proponent of the Pahlavi rule who, with Tadayyon and Davar, devoted his sustained efforts to support Reza Khan’s accession to the throne and overthrow of the Qajar dynasty. In the 5th Assembly, he won 10714 votes out of a total of 15643 votes and was elected as the representative from Semnan and Damghan. He won the majority of votes in the two next elections, too, and had 14257 votes out of a total of 14689 votes. It should be pointed out that this was a period during which people took the least interest in elections and the 5th, 6th and 7th elections were more superficial than real. The present study offers an evaluation of the National Consultative Assembly in the beginning of Reza Shah’s throne and then builds a profile for political activities of Abdollah Yassa’i in this period. The author ventures to explore different aspects of his personality and examine his activities and stances he took toward Pahlavi and Qajar monarchies.Keywords: National Consultative Assembly, Abdollah Yassai, Pahlavi, election, Damghan, Semnan
-
Page 89This paper aims to offer an account of political and social activities of Sayyid Abdolrahim Kashani, revolutionist in the Constitutional Revolution, by narrating historical events recorded in documents and resources. Kashani was a stamp and postcard merchant and a revolutionist. In 1907 he launched a newspaper called A’ineyeh Gheybnama (The invisible-reflecting mirror). Another work published by him was The Collection of Stamps Issued by Iran’s Post, a book published in 1953, which is the oldest book presenting stamps issued in Iran. He was a proponent of Reza Khan in his attempts for the throne, and was a member of the First Constituent Assembly, which formed in 1925 to vote for the overthrow of Qajar dynasty and foundation of Pahlavi. As a proponent of Reza Shah’s rule, he then stood as a candidate for the 7th National Consultative Assembly elections but failed to win enough votes to be selected as one of the twelve representatives from Tehran. However, since the City Police protected proponents of Reza Shah, his votes were high and when three representatives resigned a short while later, he was selected as a representative to the 7th Assembly. He managed to win enough votes to be a member of the 8th Assembly, too, but he passed away within a few months from the Assembly’s lifetime. Although not effective in the 7th and 8th Assemblies, he was influential in the Constitutional Revolution and the related events.Keywords: Sayyid Abdolrahim Kashani, Abdolhossein Khan Malek al Moverrekhin, Aineyeh Gheybnama newspaper, the press, Fatemiyyah association
-
Page 109Iran’s excellent status in the Persian Gulf, owning Hormuz, Qeshm, Larak, Hengam, Abu Musa, Greater and Lesser Tonbs, Siri and other islands, has always been of interest to the world’s great powers. The islands in fact form an important and strategic defense ring in the country’s south borders. However, due to the neglect of Qajar Kings, who were busy with wars with Russia in the north, the government lost effective supervision over the country’s islands in the Persian Gulf, an incident which encouraged Arab rulers and sheikhs to reach for occupying the islands. Upon the 1820 peace pledge between Britain and Arab sheikhs, Britain in fact became the protectorate of the Arab tribes living in the south of the Persian Gulf and it used the tribes as a tool for pressing Iran over the Islands and securing its power in the Persian Gulf. With the establishment of Pahlavi rule, the government and the National Consultative Assembly started a series of ongoing efforts over the issue of the islands. The present paper aims to answer the question as to whether the Assembly, as the country’s prime legislative institution with great power and authority, was actually successful in opposing Britain’s expansionist policies on the islands. The findings suggest that the despotic regimes of the first and second Pahlavi shahs highly affected the Assembly’s performance over the issue, creating two distinct profiles each with their own ups and downs.Keywords: National Consultative Assembly, Pahlavi era, Iran government, Islands, Persian Gulf, Britain