فهرست مطالب

مجله علوم و فنون دریایی
سال دوازدهم شماره 3 (پاییز 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/08/17
  • تعداد عناوین: 8
|
  • امین اوجی فرد، عبدالمحمد عابدیان کناری، علی طاهری صفحات 4-14
    تاثیر پربیوتیک اینولین بر شاخص های رشد، مورفولوژی روده و پروفیل اسیدهای چرب میگوی وانامی (Litopenaeus vannamei) با وزن متوسط 03/0±21/3 گرم به مدت 5 هفته مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش با 3 تکرار درون مخازن پلی اتیلنی مدور با ظرفیت 300 لیتر و با تراکم ذخیره سازی 25 عدد میگو در مرکز آبزی پروری شیلات (استان بوشهر، دلوار) انجام گرفت. اینولین در 2 سطح (صفر و 2 درصد) به جیره های غذایی اضافه گردید. غذادهی به میگوها به میزان سیری و 5 بار در روز در ساعات 8، 12، 16، 20 و 24 انجام شد. افزودن اینولین تغییر معنی داری در شاخص های رشد (شامل، بقاء، ضریب تبدیل غذایی، ضریب رشد ویژه و نرخ بازده پروتئین) ایجاد نکرد (05/0P). همچنین، طول سلولهای اپیتلیال روده در هر سه بند شکمی در تیمار اینولین به طور معنی داری بیشتر از گروه شاهد بود (05/0>P). نتایج این آزمایش نشان داد که اضافه کردن اینولین به جیره میگوی وانامی به میزان 2 درصد اثرات مثبتی بر پروفیل اسیدهای چرب و مورفولوژی روده دارد.
    کلیدواژگان: اینولین، اسیدهای چرب، پربیوتیک، مورفولوژی روده، رشد، میگوی وانامی
  • علیرضا صفاهیه، ساحل پاکزاد توچایی، محمدتقی رونق، بیتا ارچنگی، محمدعلی حمزه صفحات 15-25
    فلزات سنگین در محیط های دریایی از دو منبع طبیعی و انسانی منشا می گیرند. از پدیده های طبیعی تاثیرگذار بر غلظت فلزات سنگین پدیده مونسون است. مونسون با افزایش بارندگی و آبشویی سواحل و بر هم زدن لایه های آب می تواند بر غلظت عناصر اثر داشته باشد. در سال 1389 این تحقیق به منظور بررسی تاثیر پدیده مونسون بر تغییرات غلظت فلزات سنگین Cd، Cu، Ni، Pb و Zn در رسوب سواحل جزر و مدی چابهار صورت گرفت. نمونه برداری از رسوب ایستگاه های گواتر، بریس، رمین، چابهار، تیس و پزم در فصل های پیش مونسون، مونسون و پس از مونسون (به ترتیب در اردیبهشت، مرداد و آبان) در هنگام جزر انجام شد. غلظت فلزات بعد از آماده سازی نمونه ها، توسط دستگاه جذب اتمی اندازه گیری گردید. غلظت فلزات Cd، Cu، Ni، Pb و Zn به ترتیب 36/0، 97/4، 14/17، 88/8 و 93/24 میکروگرم بر گرم بر وزن خشک اندازه گیری شد. بر اساس نتایج عدم تفاوت غلظت Cd می تواند ناشی از تاثیرپذیری این فلز از منابع منطقه ای باشد. روند افزایش غلظت Cu و Zn رسوب از پیش مونسون به پس از مونسون نیز می تواند ناشی از بارندگی و آشفتگی رسوبات ساحلی باشد. همچنین افزایش غلظت Pb از پیش مونسون به پس از مونسون به دلیل تمایل این فلز به نشست سریع و رسوب گذاری بوده که در طی این فصول در اثر شستشو و جاری شدن آبهای ساحلی و از سرگیری مجدد فعالیت شناورها در پس از مونسون غلظت Pb افزایش می یابد.
    کلیدواژگان: مونسون، فلزات سنگین، رسوبات، چابهار
  • علی وابونیان، عبدالعلی موحدی نیا، علیرضا صفاهیه، سیدعلی اکبر هدایتی صفحات 26-32
    آلاینده هایی از قبیل فلزات سنگین اثرات نامطلوبی بر آبزیان و در نهایت انسان به عنوان مصرف کننده نهایی دارند. کادمیم یکی از فلزات سمی موجود در پساب صنایع مختلف می باشد. لذا بررسی اثرات این آلاینده بر آبزیان ضروری به نظر می رسد. در این تحقیق سمیت حاد فلز کادمیم روی ماهی شانک زرد باله (Acanthopagrus latus) در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش ها به روش استاندارد طی 96 ساعت انجام شد. آزمایشات اولیه به منظور یافتن محدوده کشندگی با قرار دادن 6 عدد ماهی در داخل هر تانک با غلظت های 1/0، 1، 10 و 100 میلی گرم بر لیتر صورت گرفت. پس از تعیین محدوده کشندگی ماهی ها به طور تصادفی به 8 گروه 12 تایی با 3 تکرار تقسیم شدند. میانگین وزنی ماهی ها بین 100تا 120 گرم بود. یک گروه به عنوان شاهد و 8 گروه تحت تیمار در معرض غلظت های 15، 25، 35، 45، 55، 65،95 میلی گرم بر لیتر کادمیم کلراید قرار گرفتند. کلیه پارامترهای مهم فیزیکوشیمیایی آب نظیر pH، اکسیژن محلول و درجه حرارت اندازه گیری شد. داده ها با استفاده از برنامه نرم افزاری SPSS و روش تحلیل آماری Probit Analysis مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مقدار LC50، حداکثر غلظت مجاز سمیت[1](MATC)، حداقل غلظت موثر[2] (LOEC) و غلظت بی تاثیر[3] (NOEC) برای ماهی شانک زرد باله پس از گذشت 96 ساعت به ترتیب 97/34، 497/3، 35 و 25 میلی گرم بر لیتر کادمیم کلراید به دست آمد.
  • هادی دهقانی، میرمسعود سجادی، پریا پرتو، حمید رجاییان، جعفر جلایی صفحات 33-41
    سفره ماهی ها از جمله غضروف ماهی هایی هستند که در آب های شمالی خلیج فارس و دریای عمان حضور دارند و ممکن است که بر روی دم شلاق مانند خود یک یا چند خار سخت دندانه دار داشته باشد. وقتی که پشت این حیوانات لمس شود، دم با یک حرکت رفلکسی حرکت می کند و خار خود را در بدن متجاوز وارد می کند که باعث ایجاد جراحت و وارد کردن زهر می شود. در این تحقیق به مقایسه خصوصیات مورفولوژیکی بافت زیرپوستی خار در گونه های مختلف سفره ماهی های قسمت شمالی خلیج فارس و دریای عمان پرداخته گردیده است. با استفاده از EDTA، خارها کلسیم گیری شده و سپس با استفاده از روش های مرسوم، عملیات بافت شناسی بر روی خارها انجام شد. نتایج نشان داد که ساختار لایه های پوست و زیرپوست خارها در تمامی گونه ها، شبیه به ساختار متناظر آنها در دیگر قسمت های بدن ماهی ها است. همچنین نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که هر سه گونه مورد مطالعه دارای سلول های ترشح کننده زهر هستند. پراکنش سلول های ترشح کننده زهر در گونه های مختلف، متفاوت است؛ در گونه های پوی گزندهDasyatis bennetti، و پوی دوخار Himantura walga این سلول ها در تمام قسمت های زیرپوست اطراف خار مشاهده شد و در گونه پوی چهارگوش Himantura gerrardi تنها در شیارهای پهلویی و قسمت کناری شکمی و پشتی خار بودند. این تفاوت در میزان پراکنش در میان گونه های مختلف احتمالا تفاوت در شدت مصدومیت آنها را توجیه می کند.
    کلیدواژگان: سفره ماهی، خار، بافت شناسی، سلول های ترشح کننده زهر، خلیج فارس و دریای عمان
  • گیلان عطاران فریمان*، سیدعلی موسوی، فاطمه ناصری صفحات 42-50
    جداسازی، کشت، خالص سازی و شناسایی دقیق فیتوپلانکتون های بومی هر منطقه می تواند مبنای تحقیقات بعدی بر روی گونه ها باشد. به منظور شناسایی و بررسی فیلوژنتیکی گونه ای از جنس Amphora به صورت تک سلولی از خلیج چابهار جدا و خالص گردید و در محیط کشت F2S که حاوی سیلیس بود کشت داده شد. گونه ها تحت شرایط مناسب در ژرمیناتور انکوبه شدند. rDNA از سویه خالص استخراج گردید و توالی نوکلئوتیدها در بخشی از ناحیه LSU-rDNA بررسی گردید. آنالیزهای فیلوژنتیکی MP و NJ نشان داد که Bacillariophycea یک گروه مونوفایلتیک را تشکیل می دهد و ایزوله ایرانی در کلاد 1 قرار گرفته و بیشترین شباهت را به A.coffeaeformis دارد. بررسی خصوصیات مورفولوژی هم با نتایج مولکولی مطابقت داشت.
    کلیدواژگان: چابهار، LSU، rDNA، Amphora cf، coffeaformis، باسیولاریوفیسه
  • آرش شکوری، سید محمد باقر نبوی، پریتا کوچنین، احمد سواری، علیرضا صفاهیه صفحات 51-62
    با توجه به اهمیت فاکتورهای محیطی در زندگی آبزیان بررسی فاکتورهای موثر بر اجتماع خیارهای دریایی منطقه زیر جزر و مدی ناحیه شرقی خلیج چابهار که بیشترین تاثیرات انسانی را داشته است، از تیر ماه1386 تا اردیبهشت 1387 صورت گرفت. برای این منظور 4 منطقه انتخاب و در هر منطقه 4 کوادرت هر یک به مساحت 200مترمربع(20×10) به روش غواصی اسکوبا بررسی شد. فاکتورهای محیطی دما، شوری، اکسیژن، pH، مقدار کل ماده آلی، نوع بستر، عمق و شفافیت آب مورد پایش و خیارهای دریایی مورد شناسایی و شمارش قرار گرفتند. شوری و pH در فصول مختلف اختلاف معنی دار داشته و بستر تنها در ایستگاه ها دارای اختلاف معنی دار بوده است. تنها بین شوری و تراکم خیارهای دریایی در سطح 99 درصد همبستگی مثبت و بین میدان دید(کدورت) و تراکم در سطح 95 درصد همبستگی منفی وجود داشته است. بر اساس آنالیز تجزیه مولفه های اصلی 4 فاکتور، به ترتیب اهمیت شوری، pH، شفافیت آب، درجه حرارت در مجموع 78/82 درصد کل واریانس شرایط محیطی را دربر می گیرند. سایر فاکتورها با پراکنش خیارهای دریایی ارتباطی نشان نداده اند. ایستگاه های شمالی (سپاه وکلانتری) در پاییز86 و زمستان86 در یک دسته جای دارند، زیرا در پاییز بیشترین شوری و کمترین شفافیت و pH و در زمستان بیشترین شفافیت و pH را داشته اند. همچنین ایستگاه های جنوبی (بهشتی و هتل دریایی) در پاییز86 و تابستان86 در یک دسته قرار گرفته اند که در تابستان بیشترین pH و کمترین شوری و در پاییز بیشترین دما و کمترین شفافیت را داشته اند.
  • مسعود محموداف، وحید چگینی صفحات 63-73
    در این مقاله با استفاده از دو مدل عددی سه بعدی هیدرودینامیک دریا COHERENS و BOM به مطالعه و برآورد انرژی های جریان های جزر و مدی در خور موسی پرداخته شده است. ابتدا هیدرودینامیک منطقه تحت اثر 6 مولفه ی اصلی جزر و مدی، با قابلیت تفکیک 250 متر و در 10 تراز قایم، شبیه سازی شده و نتایج هر دو مدل با جریان سنجی های به عمل آمده توسط موسسه ملی اقیانوس شناسی مقایسه شده است. نتایج مدل COHERENS به واقعیت نزدیک تر بوده و لذا این مدل به منظور تدقیق بیشتر واسنجی می شود. پس از اطمینان از صحت نتایج مدل واسنجی شده ی COHERENS، مدل انرژی جریان های جزر و مدی منطقه شبیه سازی شده است. در این مطالعه ماژول انرژی جریان های دریایی به صورت ماژول تکمیلی طراحی، تنظیم و به مدل اصلی اضافه شده است. متوسط گیری های ساعتی در طول یک ماه از انرژی جریان در مدل نشان می دهد که بیشترین مقادیر انرژی جریان در منطقه ی بار میانی با متوسط ساعتی بیش از MWh 0.65 به ثبت رسیده است. بیشترین مقدار انرژی تجمعی-عمقی جریان در منطقه به حدود MWh 5 می رسد. همچنین با اجرای مدل، تنگه ای واقع در بار میانی بعنوان بهترین منطقه به منظور استحصال انرژی جریان، با چگالی جریان بیش از 85 مشخص شده است.
  • دارا میرزاباقری، سید محمد باقر نبوی، علیرضا مهوری، کامبیز کرمی صفحات 74-86
    یک توصیف کلی از الگوهای پراکنش سخت پوستان سواحل صخره ای در طول کل سواحل جزیره هرمز، زمینه را برای مقایسه الگوهای پراکنش این موجودات بین جزرومدی فراهم کرده است. در راستای آزمودن اینکه چه تنوعی در فراوانی و پراکنش گونه ها از ناحیه فراساحلی تا فروساحلی منطقه بین جزرومدی در طول کل سواحل صخره ای جزیره هرمز وجود دارد، سه منطقه اصلی (غرب، جنوب، جنوب شرق) مطالعه شد و 3 ترانسکت در هر منطقه درنظر گرفته شد. در هر یک از 9 ترانسکت ساحل سطح بندی شده و یک توصیف کیفی انجام شد که به طبقه بندی نمونه برداری کمی بعدی کمک می کرد. از نمونه های برداشت شده عکس و اسلاید های میدانی تهیه شد و پس از آن بوسیله فرمالین 4% تثبیت و برای آنالیزهای مختلف به آزمایشگاه منتقل شدند. وی‍ژگی اختصاصی ناحیه فراساحلی حضور Balanus amphitrite می باشد. همچنین در ناحیه میان ساحلی اساسا Balanus amphitrite غالب است. الگوهای پراکنش مشاهده شده در ناحیه فروساحلی شباهتی بین سواحل صخره ای جنوب و جنوب شرق جزیره هرمز را نشان می دهد که اساسا Elasmopus sp. در آنجا غالب است. همچنین اطلاعات مهمی درباره فراوانی و پراکنش سخت پوستان به صورت فصلی در سواحل صخره ای جزیره هرمز بدست آمده است. بر اساس این نتایج میزان فراوانی سخت پوستان در فصل تابستان نسبت به فصل زمستان کاهش نشان داده است. به طور خلاصه سخت پوستان غالبیت داشته و شرایط بستر و محیطی در این منطقه باعث گسترش بیشتر در این رده گردیده است.
    کلیدواژگان: الگوهای پراکنش، سخت پوستان، سواحل صخره ای، جزیره هرمز