نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید
سال بیست و پنجم شماره 2 (تابستان 1393)

در این مقاله یک مدل دو هدفه از مسائل تلفیقی قیمت گذاری و صف در یک محیط عدم قطعی برای تقاضا ارائه شده است. دو هدف مدل ارائه شده عبارتند از: 1) ماکزیمم سازی سود فروشنده و 2) مینیمم سازی زمان انتظار مشتریان در سیستم صف. تصمیم گیری روی پارامترهای قیمت، طول دوره وارانتی و ظرفیت خدمت دهی برای یک فروشنده با در نظر گیری دو کانال فروش و خدمات پس از فروش مورد تحلیل قرار گرفته است. به منظور فرموله سازی تابع تقاضا یک سیستم فازی جهت تخمین تقاضا تحت وابستگی به پارامترهای قیمت و طول دوره وارانتی توسعه داده شده است. به علاوه به منظور حل مدل، یک الگوریتم تلفیقی جدید از الگوریتم ژنتیک و سیستم فازی پیشنهاد شده است و در انتها نتایج عددی با حل یک مسئله نمونه مورد تحلیل قرار گرفته است.

برای کنترل میانگین فرآیند در حالتیکه داده ها دارای ابهام هستند معمولا از نمودار X-Bar فازی استفاده می شود. در این مقاله برای کنترل فرآیند در چنین حالتی، نمودار کنترل منطقه ای با استفاده از تئوری مجموعه های فازی توسعه داده شده و نمودار حاصل نمودار کنترل منطقه ای فازی نامیده شده است. برای بررسی عملکرد نمودار کنترل منطقه ای فازی یک برنامه شبیه سازی طراحی شده است که با استفاده از آن مقادیر طول متوسط در دنباله نمودارهای کنترل منطقه ای فازی و همچنین نمودار X-Bar فازی محاسبه و عملکرد این دو نمودار با هم مقایسه شده است. نتایج حاصل از شبیه سازی نشان می دهد که عملکرد نمودار کنترل منطقه ای فازی در تغییرات کمتر از سه انحراف معیار از نمودار X-Bar فازی بهتر بوده و این برتری در تشخیص تغییرات کوچک در میانگین فرآیند چشمگیر است. طراحی و استفاده از نمودار کنترل منطقه ای فازی علاوه بر بهبود فرایند، کاربرد نمودار را در شرایط واقعی که اطلاعات دارای ابهام هستند افزایش داده و می توان از این نمودار به عنوان جایگزین نمودار X-Bar فازی استفاده کرد.

به منظور تخمین کارآمد ارزش شرکت، در اختیار داشتن اطلاعات جامع درباره ارزش ویژه مشتریان ضروری است. فعالیت های شرکت در هر زمان، تنها بر مشتریان کنونی تاثیر نمی گذارد بلکه در توانایی تجدید قوا و جذب دوباره مشتریان در آینده نیز موثر است. در این مقاله ما تعداد مشتریان آتی را با توجه به مشتریان کنونی و بالقوه برآورد می کنیم؛ زیرا این مهم پیش نیازی بر تخمین صحیح ارزش ویژه مشتریان است. ما یک فرمول جدید بر اساس دو شاخص خرید اولیه و خرید مجدد مشتری، برای پیش بینی تعداد مشتریان در دوره های آتی ارائه می کنیم، مقادیر هر دو شاخص در دوره های آتی، توسط زنجیره های مارکف تخمین زده می شود تا در برآورد ارزش ویژه مشتری مورد استفاده قرار گیرند، این محاسبات به روش تخمین فاصله ای هوانگ (2009)، انجام می شود. نتایج به دست آمده از زنجیره های مارکف نشان داد که هر دو شاخص در طی سالهای آتی دارای روند کاهشی است که منجر به رکود در ارزش ویژه مشتریان و ارزش سازمان می شود. به کارگیری راهکارهای مناسب همچون بهبود کیفیت خدمات و پشتیبانی مشتریان در بالا بردن هر دو شاخص موثر خواهد بود.

این مقاله به معرفی یک متدولوژی جهت بهینه سازی نرخ تولید پرداخته و جهت این امر بر رویکرد تعیین بهینه موجودی های بافر تمرکز می کند. موجودی های بافر، موجودی هایی از قطعات نیمه ساخته بین ایستگاه های تولیدی به شمار می روند که ظرفیت آنها در طراحی خطوط تولید از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و تاثیر بسزایی بر نرخ تولید خط می گذارند. در این متدولوژی با کنار گذاشتن بسیاری از فرضیات ساده کننده، فرض می شود که تمامی زمان های ورود قطعات به سیستم، مدت زمان های خدمت دهی ماشین آلات، زمان بین خرابی ماشین ها، زمان لازم برای تعمیر ماشین ها می تواند غیر قطعی بوده و از توابع توزیع عمومی تبعیت کند (نه فقط تابع توزیع نمایی). جهت تعیین بهینه ظرفیت بافر ها، خط تولید به عنوان یک شبکه صف در نظر گرفته شده و با استفاده از متدولوژی سطح پاسخ، شبیه سازی کامپیوتری، الگوریتم ژنتیک و روش های تصمیم گیری چند هدفه، ظرفیت بهینه بافر ها تعیین می شود.

امروزه سیر تحولات پرشتاب جهانی، سازمان ها را بر آن داشته تا برای غلبه بر شرایط نامطمئن پیرامون خود به تحقیق در مدیریت زنجیره تامین بپردازند، زیرا تمامی فعالیت های سازمان را به منظور تولید محصولات و ارائه خدمات مورد نیاز مشتریان تحت تاثیر قرار می دهد به گونه ای که تامین کنندگان بایستی قطعات و مواد را با بهترین کیفیت و کمترین هزینه تولید نمایند و تولیدکنندگان و توزیع کنندگان محصولات نیز باید رابطه نزدیکی با سیاست های توسعه بازار داشته باشند. در این مقاله بهینه سازی و ارتقای زنجیره تامین متشکل از چند تامین کننده، چند تولیدکننده، چند مرکز توزیع، و چندین مرکز مشتری در حالت چند دوره ای و با وجود چند محصول و چند سناریو درنظر گرفته شده است. فرمول بندی مسئله مدل های ارائه شده در گذشته را توسعه می دهد تا بسیاری از ویژگی های دیگر زنجیره تامین به منظور ارائه مدلی واقع بینانه تر را دربرگیرد، به همین منظور برنامه ریزی تولید یکپارچه تحت شرایط عدم قطعیت درنظر گرفته شده و یک مدل تصادفی دو مرحله ای ایجاد شده است. در ادامه یک مدل تصادفی چند هدفه معرفی می شود که از مقیاس شش سیگما به منظور حداقل سازی عیوب مواد اولیه استفاده می شود، همچنین با استفاده از کمینه سازی کمبودها و بیشینه سازی حداقل میزان ارضای تقاضا، مدل سعی در ایجاد رضایت برای مشتری دارد، ازسوی دیگر توانایی درنظر گرفتن و مهارکردن ریسک مالی مربوط به گزینه های مختلف طراحی، در مدل ایجاد شده است و درنهایت هدف مسئله یعنی بررسی عملکرد زنجیره تامین، بادرنظر گرفتن سود در سرتاسر دوره های زمانی و در سناریوهای گوناگون ارزیابی شده است، نتیجه کار یک مجموعه جواب بهینه پارتو است که می تواند در تصمیم گیری به کار گرفته شود.

در این مقاله دو مساله انتخاب و زمانبندی سفارشات به صورت همزمان مورد بررسی قرار می گیرد که در آن هر سفارش با توجه به میزان درآمد ناشی از تحویل آن به مشتری و مدت زمان فرآیند در محیط سری انعطاف پذیر با ماشین ها موازی غیرمشابه تعریف می شود. دو روش ابتکاری جدید با نام های SFAT و AFST برای حل این مساله با تابع هدف ترکیبی حداکثر نمودن درآمد و حداقل نمودن طول دوره ساخت توسعه داده شده است. همچنین یک مدل ریاضی و دو حد پایین برای درآمد و طول دوره ساخت معرفی شده است. برای ارزیابی عملکرد مدل ها و روش های معرفی شده، حدود پایین و روش های ابتکاری با جواب بهینه مقایسه شده است. نتایج نشان می دهد که هر دو روش ابتکاری توسعه یافته دارای عملکرد مطلوبی در حل مساله زمانبندی و انتخاب همزمان سفارشات دارند.

مساله طراحی شبکه در زنجیره تامین با توجه به شرایط تجاری و محیطی، توجه بسیاری از پژوهشگران را در سال های اخیر به خود جلب کرده است. از طرفی دیگر، عدم قطعیت های موجود در این شبکه ها، بسیاری از محققین را بر آن داشته است که با توسعه رویکردهای تصمیم-گیری مناسب، این عدم قطعیت ها را شناسایی کرده و آن ها را در مدل های خود لحاظ نمایند. در این مقاله با استفاده از تئوری مجموعه های فازی، یک مدل برنامه ریزی خطی عدد صحیح مختلط دو هدفه برای شبکه تامین مواد اولیه یک مجتمع صنایع غذایی ارایه شده است. با توجه به مطالعه موردی مورد نظر، علاوه بر لحاظ کردن عامل هزینه، دو عامل مهم و اثرگذار کیفیت و زمان نیز در مدل لحاظ شده است. در این مدل، هم محدودیت ها و هم پارامترهای مساله از نوع فازی در نظر گرفته شده است. برای حل مدل مذکور، از یک رویکرد فازی دو مرحله ای استفاده شده است. در خاتمه، نتایج حاصل از حل مدل ارایه شده است.

کارایی یکی از مهم ترین شاخص های ارزیابی عملکرد سازمان ها به خصوص موسسات مالی همچون بانک ها است و اساسی ترین و نخستین گام در بهبود کارایی، اندازه گیری و ارزیابی آن می باشد. در این مقاله، کارایی واحدهای ارزی بانک کشاورزی با استفاده از روش های ترکیبی BSC، DEA و AHP در سال 1389 ارزیابی می شود. در این راستا، با مطالعه شاخص های استفاده شده برای ارزیابی کارایی بانک ها و با کمک خبرگان حوزه ارزی، پنج شاخص تعداد پرسنل، جمع کل ساعات آموزشی کارکنان، میزان سود عملیاتی، تعداد حساب های ارزی و متوسط تعداد ارائه خدمات ارزی مهم در روز؛ در چهار منظر روش کارت امتیازی متوازن انتخاب گردید. سپس با به کارگیری روش تحلیل پوششی داده ها، کارایی واحدهای اشاره شده مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که 57.14% از واحدهای ارزی، کارا و بقیه ناکارا هستند. در ادامه، واحدهای ناکارا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و ضمن تبیین علل ناکارایی آنها، پیشنهاد هایی برای افزایش کارایی ایشان ارائه گردید. در پایان نیز با استفاده از روش ترکیبی AHP/DEA واحدهای ارزی بانک کشاورزی به طور کامل رتبه بندی شدند.

لجستیک در صنعت نفت به دو بخش بالادستی و پایین دستی تقسیم می شود. لجستیک پایین دستی نفت مربوط به فعالیت هایی است که برای رساندن نفت و گاز به دست مشتری انجام می شود و لجستیک بالادستی مربوط به پشتیبانی تاسیسات نفتی خشکی و فراساحل است. برای پشتیبانی و تامین تاسیسات فراساحل از «کشتی های پشتیبان فراساحل» استفاده می شود. هزینه های لجستیک بالادستی، بخش عمده ای از هزینه های شرکت های نفتی را تشکیل می دهد. از آن جا که هزینه تاخیر در عملیات تاسیسات فراساحل بسیار بالاست، لذا برنامه ریزی مناسب برای پشتیبانی به موقع از این تاسیسات بسیار مهم است. در این مقاله مساله تعیین مسیر کشتی های پشتیبان فراساحل در منطقه خارک (واقع در شمال غربی خلیج فارس) مورد مطالعه قرار گرفته است. هدف این مقاله ارائه مدلی است که با توجه به محدودیت های عملیاتی موجود، زمان بندی و توالی حرکت کشتی های پشتیبان فراساحل را به نحوی تعیین کند که تقاضای تمام سکوها در زمان مناسب برآورده شود. هسته اصلی این مدل بر مبنای VRPPDTW توسعه یافته است. در این مدل برای نخستین بار محدودیت مربوط به ظرفیت ذخیره سازی سکو بدون امکان استفاده از انبار موقت در عملیات انتقال بار بین سکو و کشتی، با فرض وجود چند کشتی و در حضور پنجره های زمانی نرم مورد بررسی قرار گرفته است. در این مدل علاوه بر تعیین مسیر کشتی های پشتیبان با کم ترین هزینه ممکن، زمان سرویس دهی سکوها نیز به حداقل می رسد. نتایج نشان می دهد که سرویس دهی به سکوها در کم ترین زمان ممکن، می تواند باعث افزایش در هزینه عملیاتی پشتیبانی از تاسیسات فراساحل گردد، اما از سوی دیگر تقاضای تمامی سکوها در کم ترین زمان ممکن برآورده می شود.