فصلنامه پژوهش های چینه نگاری و رسوب شناسی
سال سی‌ام شماره 2 (پیاپی 55، تابستان 1393)

توالی پرمین – تریاس ایران مشتمل بر سازندهای کربناته دالان و کنگان در میدان گازی پارس جنوبی حوضه خلیج فارس، گسترش دارد. در منطقه مورد مطالعه در چاه SPD12C-08 توالی پرمین (سازند دالان) مشتمل بر سه عضو K3، K4 و نار، از سنگ آهک، دولومیت، به همراه کمی انیدریت و رگه های شیلی و توالی تریاس (سازند کنگان) مشتمل بر دو عضو K1 و K2، در قسمت تحتانی (K2) از تناوب آهک دولومیتی، آهک و دولومیت و در قسمت فوقانی (K1) از تناوب آهک و دولومیت های متبلور کرم تا خاکستری روشن، تشکیل شده است. در این پژوهش تعداد 95 گونه متعلق به 49 جنس از فرامینیفرای بنتیک و شش گونه جلبک از 850 مقطع نازک متعلق به مغزه های چاه SPD12C-08 به منظور بررسی میکروفونای سنگ های پرمین و تریاس در میدان گازی پارس جنوبی مطالعه و شناسایی گردید. تعداد 447 مقطع نازک مربوط به سازند دالان و 403 مقطع نازک مربوط به سازند کنگان می باشد. در نهایت در این حوضه 4 بایوزون برای سازند دالان و یک بایوزون برای سازند کنگان به شرح ذیل معرفی شد:بایوزون های سازند دالان مشتمل بر:1) Shanita amosi Range Zone 2) Paraglobivalvulina mira Range Zone 3) Paradagmarita monodi Range Zone 4) Charliella altineri Interval Zone بایوزون معرفی شده برای سازند کنگان:1) Spirorbis phlyctaenae Range Zone با توجه به بایوزون های معرفی شده سن سازند دالان در این مطالعه Late Midian – Late Djulfian و سن سازند کنگان آنیزین (تریاس میانی)، معرفی می گردد. رسوبات آشکوب دورآشامین (پرمین بالایی) و آشکوب اسکیتین (تریاس زیرین) در چاه مورد مطالعه به دست نیامد که می تواند به دلیل عدم رسوب گذاری و یا عملکرد عامل فرسایش باشد. نتیجه بررسی های محیط رسوبی، شناسایی یازده ریزرخساره اصلی مربوط به پنج کمربند رخساره ای (محیط بالای پهنه جزر و مدی، پهنه جزر و مدی، کولاب، سد و دریای باز) برای سازندهای دالان و کنگان می باشد که با توجه به ریزرخساره های رسوبی شناسایی شده به نظر می رسد که طبقات مورد مطالعه در یک سکوی کربناته کم عمق از نوع رمپ نهشته شده اند.

برش چاه ناصر در شمال غرب خرانق و در مجاورت روستای هامانه (حوضه یزد) قرار دارد که در این تحقیق مورد بررسی زیست چینه نگاری کنودونت ها قرار گرفته است. بر این اساس 48 نمونه 4 - 3 کیلوگرمی به صورت سیستماتیک از برش مورد مطالعه برداشت و به روش اسیدشویی مورد مطالعه قرار گرفت که از این تعداد 38 نمونه دارای بیش از 599 عنصر کنودونتی بود. با بررسی کنودونت های به دست آمده از این تعداد 15 گونه کنودونتی شناسایی شد که عبارتند از:P. aequalis، P. aff. alatus، P. praepolitus، P. webbi، P. brevilaminus، P. aspelundi، Neopolygnathus. communis، P. semicostatus، P. sp. A، P. sp. B، I. alternatus alternatus، I. iowaensis iowaensis، I. cornotus، Pelekysgnathus incilinatus، Pelekysgnathus serradentatus، این گونه ها متعلق به 3 جنس: Polygnathus، Icriodus، Pelekysgnathus، بوده و زیست رخساره های پلی گناتید-ایکریوتید، ایکریوتید-پلی گناتید و پلیگناتید - پلکیس گناتید حاکی از محیط سکوی داخلی تا جلوی دریای کم عمق می باشند. بررسی فونای مورد مطالعه منجر به شناسایی 5 زیست زون کنودونتی زیر گردید:Lower rhenana Zone، Middle to upper triangularis Zone، Lower crepida zones، Middle crepida to lower rhomboidea Zone، Lower rhomboidea to Upper terachytera zones بدین ترتیب سن سازند بهرام در این برش فرازنین پسین تا فامنین میانی تعیین گردید. مرز فرازنین- فامنین در این برش منطبق بر یک افق 2 متری از خاک نسوزدارای میان لایه های ماسه سنگ و شیل بوده و ناپیوستگی موجود شامل Upper rhenana-Lower triangularis zones تشخیص داده شد. همچنین نهشته های دولومیتی سازند جمال با ناپیوستگی فرسایشی بر روی نهشته های فامنین میانی سازند بهرام قرار می گیرند که حاکی از فاز فرسایشی پیش از پرمین می باشد.

برونزدهای سازند قم در ناحیه سیرجان (جنوب غربی کرمان، حوضه پیش کمان سنندج-سیرجان) با 156 متر ضخامت، عمدتا متشکل از سنگ آهک های متوسط تا ضخیم لایه و توده ای و مارن می باشد. آنها با ناپیوستگی بر روی کنگلومرایی که احتمالا معادل سازند قرمز زیرین می باشد، قرار گرفته و در انتها توسط آبرفت پوشیده شده اند. روزن داران کف زی، مرجان و جلبک های قرمز مهم ترین تشکیل دهندگان زیستی برش مورد مطالعه می باشند. مطالعات صحرایی و میکروسکوپی منجر به شناسایی 8 ریزرخساره، مربوط به یک پلاتفرم کربناته گردید. براساس شواهد صحرایی و ریزرخساره های شناسایی شده، سازند قم در ناحیه سیرجان در یک شلف لبه دار نهشته شده است. پیوسته بودن و قابل تعقیب بودن مرجان ها در مسافت های طولانی، دلیل محکمی بر وجود ریف های پیوسته می باشد. تنوع و فراوانی مرجان ها بیانگر مساعد بودن شرایط برای گسترش و شکوفایی آنها می باشد. حضور گسترده روزن داران بنتیک بزرگ، ریف های مرجانی و جلبک قرمز نشانگر ته نشینی در آب های گرمسیری می باشد.

در این پژوهش دولومیت های سازند میلا در برش کیسه جین ناحیه آبگرم استان قزوین از نظر پتروگرافی و ژئوشیمی مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات پتروگرافی توسط میکروسکوپ پلاریزان و مطالعات ژئوشیمی بر مبنای آنالیز عنصری به دو روش آنالیز کل (ICP-AES) و آنالیز نقطه ای (EPMA) صورت گرفت. مطالعات پتروگرافی براساس طبقه بندی بافتی سیبلی و گرگ انجام پذیرفت و بر مبنای آن دو گروه کلی دولومیت های اولیه (هم زمان با رسوب گذاری) و دولومیت های ثانویه (پس از رسوب گذاری) شناسایی گردید. دولومیت های اولیه شامل دولومیکرایت ها (خیلی ریز بلور) و دولومیت های ثانویه شامل اسپاریت ها و دولومیت های پرکننده حفرات می باشد. اسپاریت ها خود به دو گروه دولومیکرواسپاریت ها (ریز بلور) و دولواسپاریت ها (متوسط بلور) تقسیم شده اند. همچنین دولومیت های پرکننده حفرات خود به دو گروه دولومیت های زونه (درشت تا خیلی درشت بلور) و دولومیت های زین اسبی (درشت تا فوق العلاده درشت بلور) تفکیک شده اند. مطالعات ژئوشیمی بر روی عناصر اصلی Mg و Ca و عناصر فرعی و ردیاب Fe، Mn، Sr، Na و S صورت گرفت. با تلفیق نتایج حاصل از مطالعات پتروگرافی و آنالیز عنصری، محیط تشکیل دولومیت های سازند میلا در برش کیسه جین به شرح زیر معرفی می گردد: دولومیکرایت ها در محیط سبخایی، اسپاریت ها در محیط دفنی کم عمق تا متوسط و دولومیت های پرکننده حفرات در محیط دفنی نسبتا عمیق مرتبط با شکستگی های تکتونیکی تشکیل شده اند.

هدف از این مطالعه بررسی آماری انتشار روزنه داران کف زی و تفسیر محیط رسوب گذاری و رخساره های موجود در توالی ائوسن زیرین منطقه شرق بلوک لوت می باشد. با این منظور برشی در شمال غرب شهرستان خوسف واقع در شمال شرقی روستای کلاته رود انتخاب شد. پس از آن مقاطع میکروسکوپی تهیه شد و پس از شناسایی رخساره های زیستی و انواع روزنه داران نسبت به شمارش و تعیین درصد حضور انواع روزنه داران در هریک از انواع ریز رخساره های شناسایی شده اقدام شد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در رخساره های مربوط به رمپ ائوسن منطقه ده ریزرخساره MF1، MF2، MF3، MF4، MF5، MF6، MF7، MF8، MF9، MF10 وجود دارد. رخساره های MF1، MF2، MF3 مربوط به قسمت بالایی زون فوتیک فوقانی، ریزرخساره های MF4، MF5، MF6، MF7 مربوط به قسمت های تحتانی زون فوقانی از رخساره های داخلی تر رمپ داخلی و ریزرخساره های MF10 و MF9 متعلق به بخش زیرین Foreslope هستند. با توجه به نحوه توزیع روزنه داران، انواع با پوسته پورسلانوز در لاگون و قسمت های داخلی تر لاگون با شوری بیشتر قرار می گیرند. آلوئولین در لاگون باز و شول های نومولیتیک به همراه نومولیت های گلبولی متوسط قرار می گیرند. به سمت دریای آزاد و قسمت های عمیق از میزان فراوانی روزنه داران پورسلانوزی کاسته شده و به میزان فراوانی روزنه داران با پوسته هیالین اضافه می شود.

سازند گورپی (سانتونین بالایی- مایس تریشتین زیرین) که در حوضه رسوبی زاگرس در جنوب غرب ایران گسترش دارد. سازند گورپی با ناپیوستگی فرسایشی بر روی سازند ایلام و یا با انفصال رسوبی بر روی سازند سروک قرار گرفته و توسط سازند پابده که با شیل های ارغوانی مشخص می شود، با ناپیوستگی فرسایشی پوشیده می شود. در شمال شرقی لرستان بخش بالایی سازند گورپی به تدریج به ماسه سنگ و سنگ های سیلتی سازند امیران تبدیل می شود و در جهت فارس داخلی نیز به تدریج رخساره آهکی تاربور جانشین سازند گورپی می شود. این سازند عمدتا از آهک های خاکستری نازک لایه و آهک با میان لایه های نازک از شیلی تشکیل شده است. گلاکونی یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده در شیل های آهکی بخش پایینی این سازند است. گلاکونی های این سازند از نوع آتوکتونوس و به صورت پلت های گلاکونیتی و جانشینی در خرده های اسکلتی هستند که تحت شرایط فیزیکو شیمیایی مناسب تشکیل شده اند. شواهد مهمی همچون جورشدگی نسبتا ضعیف، جانشینی غیرانتخابی، چروکیدگی در تعداد زیادی از گلاکونی ها و همراهی با فسفات نشان از تشکیل این ذرات در محیط رسوبی و به صورت برجا دارد. آنالیزهای مورفولوژیکی و SEM-EDX نشان می دهد این گلاکونی ها از انواع نابالغ (nascent) به رنگ سبز روشن با میزان اکسید پتاسیم 2.55 تا 5 درصد و ساختار درونی گلوبولی، تا تکامل یافته و بسیار تکامل یافته به رنگ سبز تا سبز خیلی پر رنگ با میزان اکسید پتاسیم 7.7 تا 9 درصد و ساختار درونی لاملی تغییر می کنند. تشکیل این گلاکونی ها نشان دهنده دوره طولانی عدم رسوب گذاری یا نرخ بسیار پایین رسوب گذاری در مراحل ابتدایی ته نشینی رسوبات سازند گورپی است. از جمله شواهد دیگر تشکیل گلاکونی های اتوکتونوس در رسوبات مورد مطالعه می توان به حضور پلت های گلاکونی نوظهور به شکل سالم، وجود تکه های پراکنده گلاکونی در ماتریکس به صورت هاله سبز رنگ و تشکیل این ذرات از نهشته های دریایی (سنگ میزبان مناسب)، اشاره نمود. ارزیابی مکانیزم تشکیل گلاکونی های درجازا در تفسیر شرایط حاکم بر محیط رسوبی رسوبات گلاکونیتی، شناسایی سطوح ناپیوستگی رسوبی (Marine hiatus)، بررسی تغییرات سطح آب دریا و آنالیز چینه نگاری سکانسی و انطباق توالی های چینه شناسی در حوضه زاگرس و سایر زون های ساختاری ایران اطلاعات کلیدی را ارائه می کند.