فهرست مطالب

اندیشه نوین دینی - پیاپی 37 (تابستان 1393)

فصلنامه اندیشه نوین دینی
پیاپی 37 (تابستان 1393)

  • بهای روی جلد: 55,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1393/07/26
  • تعداد عناوین: 10
|
  • عبدالحسین خسروپناه*، محمد کاشی زاده صفحه 7
    کثرت گرایی دینی از مسائل پراهمیت کلام جدید به حساب می آید که مبانی و لوازم خاص به خود را دارد. یکی از مبانی پلورالیسم دینی، تقسیم دین به دو عنصر گوهر و صدف می باشد. نظریه گوهر و صدف دین، می تواند منتج به مسئله پلورالیسم دینی گردد. مدعای مقاله حاضر این است که علاوه بر اینکه پلورالیسم دینی خود، دارای آسیب ها و مشکلات درونی است، مبنای آن گوهر و صدف نیز توانایی تبیین رابطه میان گزاره ها و آموزه های دینی را نداشته، همچنین در حوزه «دین داری» به ناحق، حوزه ایمان و عمل صالح را از یکدیگر جدا نموده است. براساس رویکرد درون دینی هیچ یک از آموزه های دینی را براساس نظریه مذکور نمی توان عرضی خواند و هیچ دینی راضی به تقسیم آموزه هایش به ذاتی و عرضی نیست. همچنین در حوزه «دین داری» علی رغم تاکید دین بر توجه به باطن دین، رستگاری ملازم با پایبندی کامل به ایمان و عمل صالح، به صورت توامان شمرده شده است و از همین رو تجزی در دین راه ندارد.
    کلیدواژگان: پلورالیسم دینی، گوهر دین، ذاتی، عرضی، صدف، دین
  • سید مهدی طاهری*، محمد حقی، رقیه شمشیربند صفحه 25
    در خصوص نقش مذهب در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی انسان، دو دیدگاه سلبی و ایجابی، بین اندیشمندان رایج است که در این مقاله به دیدگاه ایجابی و اهمیت نقش دین در زندگی اجتماعی و پیشرفت جوامع تمسک کرده ایم. از آنجایی که متفکران دیدگاه ایجابی از جمله ماکس وبر، مذهب پروتستان را تنها مکتب عامل پیشرفت جوامع معرفی نموده و کارایی سایر ادیان را زیر سوال می برد، از این رو، در مقاله ضمن تشکیک دیدگاه انحصاری وی، استفاده از مذهب توکوگاوا، توسط شاگردش رابرت بلا، درصدد توضیح کارآمدی دین اسلام در پیشرفت جوامع هستیم.
    در این راستا دغدغه اصلی در این مقاله آن است که با توجه به جامعیت دین اسلام و توجه به ابعاد اجتماعی دین، در کنار ابعاد فردی، آیا در اسلام توجهی به توسعه و پیشرفت جامعه شده است یا خیر؟ با وجود توجه اسلام به این امر، چرا جوامع اسلامی به اندازه جوامع غربی، به رشد و پیشرفت دست پیدا نکرده اند؟
    کلیدواژگان: مذهب، پیشرفت، پروتستان، توکوگاوا، اسلام
  • سید مهدی الوانی*، کوکب فائز، حسین خنیفر، علی اصغر پورعزت، غلامرضا جندقی صفحه 45
    بررسی جریان های سیاسی و اجتماعی نشان می دهد که اندیشه، گاه با به خدمت گرفتن زبان، از آن به مثابه ابزاری برای دستیابی به مقاصد خویش استفاده می نماید. توسعه و ترویج اندیشه عدالت ورزی نیز از این امر مستثنی نبوده و با این الگوبرداری؛ قابل پیاده سازی است. زبان می تواند در خدمت عدالت و به منزله ابزاری برای اشاعه آن مورد استفاده قرارگیرد؛ گام اول در این امر، تعریف و تبیین اصول مبنایی زبان، مبتنی بر بنیادها و بن مایه های اصلی عدالت است که نتیجه آن تسری عدالت در سطح جامعه و عجین شدن آن با فرهنگ عامه مردم خواهد بود. این پژوهش در همین رابطه و با هدف شناسایی و تبیین نقش زبان و سیستم زبان شناختی در ترویج و توسعه عدالت، با استفاده از روش تحلیل محتوای متون، احادیث و روایات اسلامی و مصاحبه با خبرگان و متخصصان حوزه علوم اسلامی، انجام گردیده و در نهایت، ارتباط بین سیستم زبان شناختی و توسعه عدالت در سازمان، در قالب مدل مفهومی ترسیم شده است.
    کلیدواژگان: عدالت، عدالت زبانی، نظام ارزشی اسلام، مدل مفهومی
  • حسن عبدی*، سید هادی ساجدی صفحه 63
    دین همزاد بشر است و در همه مراحل زندگی همراه اوست. در قرون اخیر اندیشه هایی مبنی بر بی نیازی بشر از دین مطرح شده است. بارزترین دلیل طرف داران این اندیشه، بلوغ انسان در رشد علمی است.
    مالینوفسکی در دنیای غرب و شهید مطهری از متفکران جهان اسلام معتقدند دین ویژگی هایی دارد که به هیچ وجه نمی توان جایگزینی برای آنها یافت. مالینوفسکی در تبیین وجوه بی بدیل بودن دین تنها بر کارکردهای ویژه آن تاکید دارد. شهید مطهری در نگاهی کلان علاوه بر کارکردهای اختصاصی دین، به فطری بودن آن به عنوان عاملی مهم در جاودانگی دین اشاره دارد. وی دین را پاسخ گوی نیازی حقیقی در سرشت بشر می داند و بدین طریق برای آن اصالت قائل است. در مقابل کارکردگرایان با نگاه ابزاری به دین، به توانمندی های جانشین ناپذیر آن توجه کرده و حتی غیرمعتقدان به دین را نیز به حفظ آن در جامعه توصیه می کنند.
    کلیدواژگان: دین، جانشین ناپذیری، شهید مطهری، مالینوفسکی، کارکردگرایی
  • حسن رضایی هفتادر*، علی برخورداری، فاطمه سروی صفحه 81
    عصمت پیامبر، همچون سایر مباحث کلامی و اعتقادی، با پیدایش علم کلام رونق بیشتری یافت و موشکافی های دقیق تری در آن انجام گرفت و فرق گوناگون کلامی، هریک، درباب محدوده عصمت، نظرات مختلفی ارائه دادند. علاوه بر آیات قرآنی که تصریح به عصمت انبیا، به ویژه رسول گرامی اسلام| دارند، روایات و قضایای تاریخی بسیاری حاکی از اعتقاد مسلمانان اولیه اسلام به عصمت انبیا و اصل اعتقاد به آن می باشد. مستمسک نویسندگان مدخل های عصمت در دائره المعارف های قرآن و اسلام، ازجمله سام شمعون، پول واکر و جفری روایاتی است که عصمت پیامبر را زیرسوال می برد. در این پژوهش با استناد به ادله کلامی، عقلی، تاریخی و فلسفی ادعاهای مستشرقین در زمینه عصمت پیامبر اسلام| پاسخ داده می شود. علت استناد آنها به این روایات و ظواهر آیات ناشی از عدم تسلط آنها به علوم دینی و قواعد استنباط آموزه های اسلامی است. اطلاع ناقص از تاریخ نگاری اسلامی، قواعد تفسیری، اصول فلسفی و کلامی و فرهنگ اسلامی و قیاس آموزه های اسلامی با مسیحیت باعث سوء برداشت خاورشناسان شده است.
    کلیدواژگان: خاورشناسان، عصمت، پیامبر|، شرک، شمعون، واکر
  • قباد محمدی شیخی*، اردوان ارژنگ صفحه 101
    مسئله علم پیشین خداوند و نقش آن در خلق اعمال بندگان و سرنوشت (سعادت و شقاوت اخروی) آنان به عنوان تجسم عملکرد دنیویشان، قصه ای دیرین، شیرین و دلکش و درعین حال، دقیق، ظریف و پیچیده است، در این زمینه ملاصدرا بر آن است که: اولا؛ اعمال بندگان اعم از اختیاری و اضطراری معلول و تابعی از تقرر و تعین پیشینشان در علم الهی است و سرنوشت (سعادت و شقاوت اخروی) آنان به عنوان تجسم اعمال دنیوی شان، ثابت و تخلف ناپذیر است. ثانیا؛ بعثت پیام آوران الهی، ارسال رسل و انزال کتب با عنایت به تخلف ناپذیری اعمال بندگان و سرنوشت آنان از علم پیشین خداوند جز زمینه سازی و تحریک بندگان، جهت اظهار ما فی الضمیرشان، اثر دیگری ندارد. ثالثا؛ شرور اخلاقی منتسب به بندگان برخلاف شرور وجودی و طبیعی که اموری عدمی و نسبی اند از قبیل امور اعتباری خلاف فرمان عقل / شرع به شمار می روند. در پژوهش حاضر سعی شده است، مدعیات سه گانه یاد شده، مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
    کلیدواژگان: علم پیشین خداوند، خلق اعمال، سرنوشت، حکمت متعالیه، اعمال بندگان، سعادت و شقاوت
  • محمد رضایی* صفحه 119
    نوشتار حاضر جهت تبیین سازگاری یا ناسازگاری علم پیشین الهی و اختیار انسان، در اندیشه بوئثیوس و نلسون پایک تدوین یافته است. در این خصوص سعی بر آن بوده است، ابتدا به تدوین برهان حاکی از ناسازگاری علم پیشین خداوند و اختیار انسان، با لحاظ ویژگی های لازم برای علم پیشین خداوند، از دید بوئثیوس و پایک پرداخته شود و سرانجام نتیجه گرفته می شود براساس قواعد پذیرفته شده در فلسفه اسلامی از دیدگاه بوئثیوس، تعارض علم الهی و اختیار انسان، ناشی از تصور نادرست از خداست. با این حال به دلیل خلط ضرورت ذاتی و بالغیر، سازگاری علم الهی و اختیار انسان را نمی تواند اثبات کند. در پایان نتیجه گرفته می شود بهترین راه حل ممکن برای برطرف کردن ناسازگاری علم پیشین الهی و اختیار آدمی، دیدگاه اندیشمندان شیعی است که با نام روش «الامر بین الامرین» معروف است.
    کلیدواژگان: اختیار، علم الهی، سازگاری، ناسازگاری، بوئثیوس، پایک
  • سلمان شریعتی*، احمد عابدی صفحه 137
    نوشتار پیش رو در وهله اول معاد جسمانی از دیدگاه ملاصدرا و سپس جایگاه مبنایی اصل تشکیک در وجود را مورد مداقه فلسفی قرار می دهد. از این رهگذر به دست می آید که اصل تشکیک در وجود، در همه ارکان معاد جسمانی که عبارت از نفس، بدن مثالی، قوه خیال و امور لذت بخش و دردآور می باشند، جایگاه مبنایی را ایفا می کند؛ به گونه ای که بدون در نظر گرفتن این اصل، معاد جسمانی مورد نظر ملاصدرا تثبیت نخواهد شد. در پایان، ضمن تطبیق معاد جسمانی صدرا و اصل تشکیک با آیات و روایات، این مطلب حاصل می شود که در بحث معاد، عمدتا با سه دسته آیات و روایات روبه رو هستیم که معاد جسمانی صدرا با هر سه دسته قابل جمع است.
    کلیدواژگان: تشکیک وجود، معاد جسمانی، نفس، بدن، قوه خیال
  • شیرین رجب زاده*، بی بی سادات رضی بهابادی صفحه 155
    نبوت، «نووئا» از آموزه های اساسی قرآن و عهد عتیق است. اوصاف انبیا، مراتب آنان، وحی و حالات انبیا هنگام دریافت وحی، ازجمله مباحث مشترک حوزه نبوت در این دو کتاب مقدس است. در عهد عتیق مباحثی از نبوت مطرح شده که در قرآن نیامده، و یا کمتر بدان پرداخته شده است. نبوت زنان، نبوت گروهی و نبوت دروغین از آموزه های خاص عهد عتیق است. انبیا زن که به مادر اسرائیل موسوم اند، همچون انبیا مرد به نبوت و پیشگویی می پرداختند. در قرآن کریم به پیامبری زنان، اشاره نشده است و تنها نام بیست و پنج نفر از پیامبران تصریح شده، که همگی از مردان هستند. در این تحقیق به مقایسه آموزه های عهد عتیق و قرآن درباره نبوت اشاره می شود.
    کلیدواژگان: قرآن، عهد عتیق، نبوت، نبیه، نبوت گروهی، نبوت دروغین
  • حسین حاجی پور*، سید محمد جواد حسینی فالحی صفحه 177
    دیدگاه های مختلفی درباره آزادی دینی وجود دارد؛ یکی از آیاتی که به آن استناد می شود، آیه «لا إ کراه فی الدین» است. با این وجود، تفسیرآزادی دینی در مفهوم «لااکراه» یکسان نیست و تعیین مصداق های متفاوت در نوع آزادی، لوازم متعدد و گاه متضاد را دربر خواهد گرفت. در این تحقیق که با تکیه بر آرای علامه طباطبایی، شهید مطهری و آیت الله جوادی آملی می باشد، درصدد تعیین مصداق آزادی مورد نظر آیه است. از عوامل اختلاف دیدگاه ها تعدد آرا مفسران درباره شان نزول آیه می داند. علاوه بر این، تعریف دین، تاثیر مستقیمی در تعیین مصداق آزادی مورد نظر آیه دارد. بر این اساس می توان گفت ازمیان شان نزول های آیه، ماجرای زنانی که بچه هایشان یهودی بودند، به واقعیت نزدیک تر است و تفسیرآزادی عقیده مطلوب تر به نظر می رسد. ضمن اینکه آیه شریفه در فضای آزادی تشریعی برگرفته از آزادی تکوینی سخن می گوید.
    کلیدواژگان: آزادی، اکراه، دین، عقیده، اندیشه، تفسیر موضوعی
|
  • Abdolhosein Khosrowpanah *, Mohammad Kashizadeh Page 7
    Religious pluralism is among the important problems of new theology with its own principles and tools. One of the principles of religious pluralism is division of religion into two elements of pearl and shell. The theory of essence and shell of religion could be led to religious pluralism, taking the subject as it may, a religious analysis or a religious manner of life. The present paper claims that while religious pluralism includes internal cases of disagreement and losses, its foundation-essence and shell-not only has been void of a capacity to illustrate the relation between religious propositions and teachings but also it has incorrectly separated the areas of faith and right deeds from each other. According to the inter-religious approach, based on the above-mentioned theory, none of the religious teachings could be called accidental and no religion would like to divide its teachings into accidental and essential. Also, in the area of “religious manner of life”, despite of putting emphasis on the contents of religion, redemption is concomitant to full compliance with faith and good deeds simultaneously; therefore, there is no way of disintegration in religion.
    Keywords: Religious Pluralism, Essence of Religion, Essential, Accidental, Shell, Religion
  • Syyed Mehdi Taheri *, Mohammad Haghi, Roghayeh Shamshirband Page 25
    Regarding the role of religion in different aspects of human life, two viewpoints, one positively and the other negatively, are widespread among scholars. The present paper has dealt with the former, the importance of religion role in social life and development of societies. Since scholars of the former, including Max Weber, have claimed that Protestant is the only school of progress in societies and undermines the efficiency of other religions, in addition to casting doubt on his exclusive viewpoint, using Tokugawa religion by his student Robert Bellah, the present paper intends to explain the efficiency of Islam in development of societies. Accordingly, due to comprehensiveness of Islam and noticing social aspects of religion along with individual aspects, the main purpose of the paper is that whether development and improvement have been taken into account in Islam or not. Despite of Islam’s consideration on this issue, the question is that why Islamic societies have not achieved growth and development as much as the western societies?
    Keywords: Religion, Development, Protestant, Tokugawa, Islam
  • Seyyed Mehdi Alvani *, Kowkab Faez, Hosein Khanifar, Aliasghar Poorezat Page 45
    Analysis of the political and social affairs shows that sometimes thought uses language as a tool to achieve its aims. Development and promotion of the idea of justice is not an exemption of this issue and it could be implemented by obtaining this modeling. Language can be used in the service of justice as well as a tool for its dissemination. The first step in this regard is explaining the basic principles of language based on foundations and main themes of justice which lead to extension of justice in the society and it will be integrated with folklore. This study is in this line and aims at identifying and explaining the function of language and linguistic system in development and promotion of justice using text analysis method, Hadiths and Islamic Narrations and interviewing experts and professionals in the field of Islamic sciences. Finally the relation between linguistic system and justice development in organization has been sketched in the form of a conceptual model.
    Keywords: justice, linguistic justice, Islam value system, conceptual model
  • Hasan Abdi *, Seyyed Hadi Sajedi Page 63
    Human being has been accompanied with religion since the beginning of the creation and so will be in all stages of life. During recent centuries, however, some given ideas have claimed no need of religion for human. The most prominent reason for adherents of this idea lies in development of human in scientific growth. From western world, Malinowski, and from Islam world thinkers, Shahid Motahary, believe that religion has some features for which no substitution can be found in any way. Regarding uniqueness of religion, Malinowski only puts emphasis on its particular functions. In a macro view, in addition to particular functions of religion, Shahid Motahary has pointed to its innateness as an important factor in eternity of religion. For him, religion is respondent to real needs of human nature and in this way he considers authenticity for religion. On the contrary, with an instrumental look upon religion, functionalists have focused on its non-substitutable capabilities and even they advise unbelievers of religion to maintain it in the society.
    Keywords: Religion, Non, Substitutability, Shahid Motahari, Malinowski, Functionalism
  • Hasan Rezaie Haftadar*, Ali Barkhordari, Fatemeh Sarvi Page 81
    Like other theological and ideological subjects, the Prophet’s infallibility has become more prominent with emergence of theology and, with regard to different theological sects of different ideas in the field, it has become more precisely scrutinized. In addition to the Quranic verses which stipulate infallibility of the prophets especially the beloved Prophet of Islam, there are lots of narrations and historical events suggesting that early Muslims of Islam believed in Prophet’s infallibility. The pretext of some writers of infallibility entries in the Quran and Islam encyclopedias such as Sam Simon, Paul Walker, and Jeffrey is those narrations which undermine the Prophet’s infallibility. This study attempts to respond the orientalists’ claims about the Prophets’ infallibility through citing theological, rational, historical, and philosophical reasoning. The reason of their reliance to these narrations and outward of the verses is due to lack of proficiency on religious sciences and rules of inferences of Islamic teachings. Incomplete information from Islamic historiography, interpretation rules, philosophical and theological principles, and Islamic culture as well as comparison of Islamic teachings with Christian’s have brought about misinterpretation of orientalists.
    Keywords: Orientalists, Infallibility, Prophet, Polytheism, Simon, Walker
  • Ghobad Mohammadi Sheikhi*, Ardavan Arjang Page 101
    Pre-creation knowledge of God and its role in creation of the servants’ actions and their destiny (hereafter prosperity and adversity) as embodiment of their mundane world is an old, sweet, attractive and at the same time precise, delicate and complicated story. In this regard, Mulla Sadra believes that firstly, the servants’ actions–including optional and obligatory-are effect and function of their prior existence and establishment in knowledge of God, and their destiny (hereafter prosperity and adversity) as embodiment of actions in their mundane world is fixed and inviolable. Secondly, mission of God’s messengers, sending messengers and descending books from heaven-with regard to inviolability of servants’ actions and their destiny from prior knowledge of God-have no other effects except providing the ground and impetus for servants to reveal what is in their conscience. Thirdly, ethical evils attributed to servants-unlike existential and natural evils which are nonexistent and relative affairs-including credit affairs are considered to be against reason and religion commands. The study is a critique of the above-mentioned three arguments.
    Keywords: Prior Knowledge of God, Creation of Actions, Destiny, Transcendentalism, Servant's Actions, Prosperity, Adversity
  • Mohammad Rezaie* Page 119
    This study has been conducted to demonstrate the compatibility or incompatibility of Divine prior knowledge and human authority in Boethius and Nelson Pikes’ viewpoints. In this regard, initially, it was attempted to formulate an argument for incompatibility of God’s prior knowledge and human authority, considering the required features for God’s prior knowledge from Boethius and Pike’s viewpoints and finally it was concluded that based upon the accepted regulations of Islamic philosophy from Boethius’ viewpoint, the conflict between divine knowledge and human authority refers to one`s misconception on God. However, because of mingled natural necessity and necessity by the other, compatibility of Divine knowledge and human authority cannot be proved. Finally, it is concluded that the best possible solution for removing the incompatibility between Divine prior knowledge and human authority is Shiite scholars’ viewpoint which is known as “the one in a middle state to the two extremes”.
    Keywords: Authority, Divine Knowledge, Compatibility, Incompatibility, Boethius, Pike
  • Salman Shariati*, Ahmad Abedi Page 137
    In the first place, the present paper scrutinizes corporeal resurrection philosophically from Mulla Sadra’s viewpoint as well as fundamental position of the principle of existential gradation. In this way, it is inferred that the principle has a fundamental position in all of the corporeal resurrection components including soul, imaginary body, imagination, and enjoyable and painful affaires so that without considering this principle, corporeal resurrection known by the philosopher will not be established. At the end, matching Mulla Sadra’s corporeal resurrection and the principle with verses and narrations, it is concluded that regarding resurrection discussion, three groups of verses and narrations are mainly involved and Mulla Sadra’s corporeal resurrection is retractable with all three groups.
    Keywords: Existential Gradation, Corporeal Resurrection, Soul, Body, Imagination
  • Shirin Rajabzadeh *, Bibi Sadat Razi Behabadi Page 155
    Prophecy (נְבוּאָה) is among the basic teachings of the holy Quran and the Old Testament. The prophet’s conditions and ranks, revelation and prophets modes during revelation are among the common discussions of the two in the field. There are some discussions in the Old Testament about prophecy which are not mentioned or less is dealt with them in the Quran; of which may be counted Prophecy of women, group prophecy, and false prophecy. Prophetesses, called mother of Israel, like prophets were embarking on prophecy and foretelling. However, one may not find any reference to a prophetess in the Holy Quran and only the names of twenty five prophets have been stipulated. Comparison of these teachings of the Old Testament with those of Quran is the focus of this study.
    Keywords: Quran, the Old Testament, prophecy, Nabih, group prophecy, false prophecy
  • Hosein Hajipoor *, Seyyed Mohammad Javad Hoseini Falhi Page 177
    There are different viewpoints about religious freedom. One of the verses in the field is “there is no compulsion in religion”. Nevertheless, one may not find a concept of agreement on religious freedom among commentators and so is the case of “no compulsion”. One, therefore, determining the different senses related to the type of freedom involves various and sometimes contradictory views. Relying on the viewpoints of Allameh Tabatabie, Shahid Motahari and Ayatollah Javadi Amoli, this paper intends to determine the real case of freedom of the mentioned verse. Among the causes differentiating views is plurality of commentators’ viewpoints about the occasion of revelation of the verse. In addition, definition of religion has a significant effect on determining the real case of freedom in the mentioned verse. Accordingly, it could be said that among the revelation positions of the verse, the story of women whose children were Jewish is closer to reality and, given such the case, one may interpret the verse, and consequently the word freedom, more reasonably. Meanwhile, the holy verse speaks in the space of legislative freedom taken from naturally created freedom.
    Keywords: Freedom, Compulsion, Religion, Opinion, Thought, Thematic Commentary