فصلنامه آموزش پزشکی و توسعه
سال ششم شماره 2 (پاییز و زمستان 1392)

بررسی عوامل موثر یادگیری به روش های مختلف انجام می شود. یکی از این روش ها که امروزه کاربرد زیادی در دانشگاه های بزرگ دنیا دارد جویا شدن از نظر دانشجویان به عنوان تنها افرادی است که تاثیر کامل یاددهی را در دوره درسی تجربه می کنند.
هدف از این بررسی دیدگاه دانشجویان دندانپزشکی زاهدان در مورد عوامل موثر بر یادگیری دروس نظری است.
86 نفر از دانشجویان دانشکده دندانپزشکی زاهدان در سال تحصیلی 91-1390 به روش سرشماری وارد مطالعه شدند. دیدگاه آنان در مورد عوامل موثر بر یادگیری دروس نظری شامل فیزیک کلاس، امکانات آموزشی، نحوه ی آموزش، امکانات رفاهی، ارتباطات بین فردی و عوامل فردی با استفاده از پرسش نامه جمع آوری و ارزیابی شد. اطلاعات داده شده به صورت آمار توصیفی ارائه شد.
در این مطالعه 58 نفر (4/ 67 درصد) دانشجوی پیوسته و 28 نفر (6/ 32 درصد) دانشجوی ناپیوسته حضور داشتند. بر اساس دیدگاه دانشجویان، ارتباطات بین فردی، عوامل فردی و امکانات آموزشی به ترتیب بیشترین عوامل موثر بر یادگیری را در دروس نظری دارند. هم چنین متغیرهای جنس، سنوات تحصیلی و وضعیت تحصیلی تفاوت معنی داری در دیدگاه دانشجویان ایجاد نمی کردند.
از نظر دانشجویان، ارتباطات بین فردی شامل حضور یک فرد مشاور، رابطه ی مطلوب مسئولین و حسن رفتار متقابل استاد و دانشجو در راستای ارتقای سطح یادگیری، نقش بسیار موثری دارد.

هدف از مدیریت آموزشی، تسهیل و حمایت از آموزش و یادگیری است. پاسخ مناسب به تهدیدها و فرصت های عصر حاضر، مستلزم آن است که مدیران آموزشی از صلاحیت کافی در رابطه با امور مربوطه برخوردار باشند.
این مطالعه کیفی به منظور تعیین دیدگاه صاحبنظران آموزشی منتخب از دانشگاه های علوم پزشکی در مورد صلاحیت های حرفه ای لازم برای مدیران آموزش عالی بخش پزشکی در سال های 1389- 1388 انجام شد. در این پژوهش، از روش مصاحبه عمیق با 10 نفر و بحث گروهی متمرکز با 18 نفر از صاحب نظران استفاده شده است.
بر اساس جمع بندی نظرات مطرح شده، 110 مولفه ی صلاحیت مدیریتی در قالب 20 مقوله به شرح زیر دسته بندی گردیدند: مدیریت دانش و اطلاعات، رهبری، منابع مالی و بودجه، نوآوری و کارآفرینی، منابع انسانی، مدیریت کیفیت، برنامه ریزی آموزشی، روابط بین الملل، خدمات و امور دانشجویی، آموزش در عرصه های بهداشتی، امور اجتماعی و روابط عمومی، آموزش مجازی، تسلط بر قوانین و آیین نامه ها، تغییر و بحران، امور فرهنگی، منابع فیزیکی، ویژگی های فردی، آموزش در عرصه های بالینی، اخلاق پزشکی، و امور سیاسی.
مدیریت دانشگاهی مستلزم احراز صلاحیت هایی است که هدایت مطلوب امور علمی و اجرایی را تضمین نماید. بنابراین، توجه به معیارهای صلاحیت حرفه ای برای انتخاب و ارزشیابی مدیران آموزشی، ضرورتی انکارناپذیر است.

عدم کسب حداقل نمره قبولی در دروس و ترم های تحصیلی و افزایش طول مدت تحصیل از دغدغه های مهم در سیستم های آموزشی است.
با توجه به لزوم آسیب شناسی دقیق افت تحصیلی، مطالعه ای با هدف تعیین وضعیت و عوامل مرتبط با تکرار درس، مشروطی و تاخیر در فراغت از تحصیل در دانش آموختگان دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی کاشان انجام گرفت.
در این مطالعه مقطعی در طی 13 سال کلیه ی دانش آموختگان دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی کاشان (1455 نفر) به صورت سرشماری انتخاب و داده ها به وسیله پرسش نامه ای مشتمل بر اطلاعات دموگرافیگ، وضعیت تکرار درس، مشروطی و طول مدت تحصیل جمع آوری گردید. فراوانی تکرار درس، مشروطی و تاخیر در فارغ التحصیلی محاسبه و برای تجزیه و تحلیل عوامل خطر احتمالی از مجذور کای، تست دقیق فیشر، رگرسیون لجستیک و نسبت شانس خام و تطبیق یافته استفاده شد.
فراوانی مشروطی 5/ 4% بود؛ بیشترین فراوانی مشروطی مربوط به ترم دوم و پس از آن اولین ترم تحصیلی بود. مشکل تکرار درس و تاخیر در فارغ-التحصیلی به ترتیب در 4/ 24% و 3 /13% واحدها وجود داشت. معدل دیپلم پایین، تحصیل در دوره روزانه، تاهل، انتقال از سایر دانشگاه ها، بومی نبودن، رشته تحصیلی و نوع سهمیه پذیرش به عنوان مهم ترین عوامل مرتبط با افت تحصیلی معرفی شدند.
با توجه به نقش ویژگی های فردی، پیشینه تحصیلی و معیارهای پذیرش در بروز افت تحصیلی، تغییر در شیوه های گزینش دانشجو، شناسایی و حمایت از دانشجویان در معرض خطر، ضروری است.

امروزه رضایت مندی مفهومی است که در بسیاری از سازمان ها اهمیت ویژه ای یافته است. انجام امور ثبت نام حضوری دانشجویان، از جمله آماده سازی مدارک مورد نیاز، فرآیند بررسی مدارک در روز ثبت نام و...، هم از نظر دانشجویان و هم از نظر کارکنان آموزشی، به عنوان فرایندهای وقت گیر تلقی می شوند. از این رو تسهیل در انجام این امور نه تنها می تواند باعث رضایت مندی دانشجویان بشود بلکه باعث سرعت بخشی در انجام امور آموزشی نیز می گردد.
هدف از این مقاله تعیین میزان رضایت مندی دانشجویان جدیدالورود از روند ثبت نام اینترنتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی قزوین در سال تحصیلی 93-92 می باشد.
این مطالعه در سال 1392، به روش اپیدمیولوژیک توصیفی و با استفاده از تکمیل پرسش نامه انجام شد. پرسش نامه ها بین 500 نفر از دانشجویان جدیدالورود توزیع گردید و در نهایت تعداد 366 (2/ 73٪) پرسش نامه جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS13 انجام شد.
طبق نتایج حاصل از پژوهش 275 نفر (1/ 75%) از دانشجویان زن و 91 نفر (9/ 24%) از دانشجویان مرد بودند. میزان رضایت دانشجویان از ثبت نام اینترنتی تعداد 65 نفر(8/ 17%) خیلی زیاد، 116 نفر (5/ 35%) زیاد، 130 نفر (5/ 35%) متوسط، 13 نفر (5/ 3%) کم و 42 نفر (5/ 11%) خیلی کم بوده است. یافته ها نشان داد که هر چه میزان رضایت دانشجویان از ثبت نام اینترنتی در مقاطع و رشته های مختلف تحصیلی بالاتر می رود، کارکرد بهینه ایشان در جهت رشد و توسعه ی همه جانبه در فرایندهای دانشگاه و نهایت جامعه موثرتر می شود.
بر اساس نتایج به دست آمده، دانشجویان از ثبت نام اینترنتی رضایت دارند. ولی به منظور بهبود این فرایند پیشنهاداتی ارائه دادند از جمله: نحوه-ی اطلاع رسانی، درج توضیحات و راهنما به بهترین شیوه ممکن انجام شود و هم چنین از یک راهنمای تصویری استفاده شود. توضیحاتی در خصوص نقص مدرک برای دانشجویان پذیرفته شده ارسال می شود که کاملا واضح، ساده، دقیق، قابل مفهوم و مفید باشد و با به کار بردن این پیشنهادات تسهیل و سرعت در انجام امور ثبت نام اینترنتی فراهم می شود.

یکی از متداول ترین روش هایی که در بیشتر کشورها و از جمله ایران جهت تعیین وضعیت آموزشی یک استاد استفاده می شود، ارزشیابی اساتید است. ارزشیابی عملکرد اعضای هیات علمی می تواند تا حدود زیادی موجب شناخت بهتر نقاط قوت و ضعف آموزشی گردد و از طریق بازخورد مناسب به اساتید، منجر به ارتقاء کیفیت آموزش اساتید و به تبع آن بهبود عملکرد آموزشی دانشجویان گردد. عده ای متعقدند که کیفیت تدریس اساتید در طی مقطع علوم پایه یکی از دلایل عمده عملکرد مناسب دانشجویان در امتحانات ترمی و حتی امتحانات جامع علوم پایه می باشد.
این تحقیق با هدف بررسی تاثیر نمرات ارزشیابی اساتید مقطع علوم پایه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی لرستان بر نمرات آزمون جامع علوم پایه پزشکی انجام گرفت.
این پژوهش یک مطالعه توصیفی از نوع همبستگی بود که جمعیت مورد مطالعه را کلیه اعضای هیات علمی علوم پایه و کلیه دانشجویان مقطع علوم پایه رشته پزشکی که آزمون علوم پایه را داده بودند تشکیل می داد. نمرات علوم پایه دانشجویان گردآوری و فراوانی مطلق و نسبی محاسبه گردیده و نمره استاندارد هر درس نیز محاسبه گردید که برای محاسبه این نمره نیز میانگین نمره هر درس دانشگاه منهای میانگین نمره همان درس در کشور و سپس تقسیم بر انحراف از معیار آن درس در کشور گردید. برای مشخص شدن جایگاه و رتبه دانشگاه در هر درس در کل کشور، رتبه دانشگاه نسبت به صد محاسبه شد، که برای این کار رتبه دانشگاه در هر درس تقسیم بر تعداد دانشگاه های شرکت کننده همان درس ضرب در 100 گردید و تحت عنوان رتبه دانشگاه در هر درس نسبت به صد منظور گردید. برای ارتباط سنجی بین نمرات علوم پایه در هر درس و نمرات ارزشیابی اساتید در کل و در حیطه های عملکردی مختلف (میانگین نمرات ارزشیابی اساتید هر گروه) با توجه به غیر نرمال بودن منحنی مربوطه از تست اسپیرمن استفاده شد.
بر اساس نتایج این پژوهش معدل نمره هر درس در طی 5 سال مطالعه متغیر بوده و از روند کاهنده و یا افزاینده خاصی برخوردار نبود. رتبه بندی کیفی نمرات 5 سال نیز بر اساس خیلی خوب، خوب، متوسط، ضعیف و خیلی ضعیف نیز همین روند را نشان داد. هم چنین پس از انجام تست های آماری اسپیرمن، بین نمرات علوم پایه دانشجویان با نمرات ارزشیابی کلی و به تفکیک هر حیطه اساتید علوم پایه دانشگاه ارتباط معنی دار آماری وجود نداشت.
با توجه به نتایج تحقیق می توان گفت وضعیت نمرات علوم پایه دانشجویان علوم پزشکی وابسته به فاکتورهای دیگری غیر از نمرات ارزشیابی اساتید می باشد.

در مراقبت های بهداشتی و درمانی، نیروی انسانی نسبت به سایر عوامل نقش کلیدی دارد. کمیت و کیفیت نیروی انسانی از عوامل تاثیرگذار عمده بر سرعت ارائه ی خدمات، هزینه، دقت و به عبارتی کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی به شمار می آید.
این مطالعه به منظور تعیین توزیع نیروی انسانی در بخش های مختلف بیمارستان های شهر قزوین و مقایسه با استانداردها انجام گرفت.
این پژوهش از نوع کاربردی و به صورت توصیفی- مقطعی بوده که در سال 1388 انجام یافته است. جامعه پژوهش کلیه بیمارستان های شهر قزوین و پرسنل شاغل در آن ها می باشند. نمونه پژوهش همان جامعه پژوهش بوده و کل بیمارستان های شهر قزوین انتخاب گردیده اند. اطلاعات مربوط به اهداف طرح با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون های آمار توصیفی، تحلیل شده اند.
نتایج نشان می دهد از بین 2852 نفر نیروی شاغل در بیمارستان های مورد بررسی 3/53 درصد در بیمارستان (الف)، حدود 8 درصد در بیمارستان (ث)، 17 درصد در بیمارستان (ب)، حدود 12 درصد در بیمارستان (پ) و 10 درصد در بیمارستان (ت) مشغول به فعالیت هستند. نتایج نشان داد بیمارستان (پ) با داشتن 269 نفر (80%) نیروی انسانی زن دارای بیشترین میزان در بین دیگر بیمارستان ها می باشد. بیمارستان (ب) با 249 (52%) نفر پرسنل مرد دارای بیشترین میزان در بین دیگر بیمارستان ها می باشد. بیمارستان (الف) با 128 نفر نیروی دارای تحصیلات زیر دیپلم و بیمارستان (ث) با داشتن 53 نفر به ترتیب بیشترین و کم ترین تعداد نیروی انسانی دارای تحصیلات زیر دیپلم را دارا می باشند. مقایسه تعداد نیروی انسانی کادر پزشکی در بیمارستان های مورد مطالعه نشان می دهد که بیمارستان (ث) دارای بیشترین تعداد و بیمارستان (الف) دارای کم ترین تعداد می باشد. در مقایسه با استاندارد وزارت بهداشت، مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی قزوین در بیشتر کادرهای خود با کمبود نیرو مواجه می باشند ولی بیمارستان (ث) در برخی از واحدها با مازاد نیرو مواجه است.
توزیع مناسب منابع انسانی می تواند بهره وری بیمارستان را افزایش داده و به افزایش کیفیت مراقبت که ماموریت اصلی نظام سلامت است کمک کند. متولیان نظام سلامت کشور با استقرار رویکرد مدیریت استراتژیک منابع انسانی می توانند به هدف تامین، حفظ و توزیع مناسب نیروی انسانی مورد نیاز بخش سلامت و بالاخص بیمارستان ها نائل گردند.

در حال حاضر آموزش جهت توانمندسازی کارکنان در سازمان های مختلف از جایگاه خاصی برخوردار است زیرا در چند دهه اخیر بیش از هر دوران دیگر در طول تاریخ بشری، علوم و تکنولوژی پیشرفت نموده است.
به منظور جلوگیری از افت کیفیت نیروی انسانی شاغل در سازمان ها، دانشگاه علوم پزشکی قزوین نیز در سطح بسیار گسترده و با صرف هزینه های نسبتا زیادی اقدام به برگزاری دوره های آموزشی جهت توانمندسازی کارکنان خود نموده است. در این پژوهش کوشش گردیده است تا اثر بخشی این دوره های آموزشی بر عملکرد پرسنل ستادی از دیدگاه کارکنان و مدیران مورد مطالعه قرار گیرد.
در این تحقیق برنامه های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی قزوین را در چهار گروه آموزش های فناوری اطلاعات، فرهنگی، اداری- مالی و پژوهشی مورد بررسی قرار دادند جامعه ی آماری شامل دو گروه کارکنان و مدیران می باشد برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده گردید که نمونه ها به روش خوشه ایتصادفی انتخاب گردیدند.
به عقیده اکثر کارکنان دوره های آموزشی فناوری اطلاعات تاثیر زیادی بر عملکرد کارکنان به خصوص در بهبود کیفیت کارکنان، افزایش مهارت های شغلی و تخصصی و افزایش اعتماد به نفس آن ها شده است. به نظر مدیران برگزاری، این دوره های آموزشی تاثیر زیادی بر عملکرد کارکنان به ویژه بهبود کیفیت خدمات کارکنان، افزایش تبادل اطلاعات و همکاری در حل مسائل سازمانی و همسو شدن کارکنان با تغییرات تکنولوژیکی شده اما اثربخشی دوره های آموزشی مذکور را بر افزایش قابلیت تصمیم گیری و افزایش رضایت شغلی در حد متوسط ارزیابی نموده اند. اکثریت کارکنان و مدیران معتقدند که اثربخشی دوره های آموزشی فرهنگی بر عملکرد کارکنان در حد متوسط بوده است. به اعتقاد بیشتر کارکنان دوره های آموزشی اداری- مالی تاثیر زیادی بر بهبود کیفیت کارکنان، افزایش مهارت های شغلی و تخصصی، افزایش اعتماد به نفس، افزایش قابلیت تصمیم گیری، افزایش رضایت شغلی و انگیزه کارکنان، قابلیت اجرایی در شغل آنان، افزایش رعایت مقررات سازمانی، افزایش درک مدیریت کارکنان داشته است اما اثربخشی این دوره ها بر افزایش توانایی آنان در ارائه ی روش های جدید برای انجام کار، افزایش تبادل اطلاعات و همکاری در، کاهش نواقص کار و دوباره کاری ها، تقلیل هزینه های عمومی و کاهش نیاز به سیستم های کنترلی و وقت گیر را در حد متوسط ارزیابی کرده اند. مدیران هم معتقد بودند که دوره های آموزشی اداری و مالی تاثیر زیادی برعملکرد کارکنان به خصوص بهبود کیفیت خدمات کارکنان، افزایش مهارت های شغلی و تخصصی، افزایش رعایت مقررات سازمانی و افزایش درک مدیریت توسط کارکنان داشته است. بیشتر کارکنان معتقدند که شرکت در دوره های آموزشی پژوهشی توانسته است تاثیر زیادی بر بهبود کیفیت خدمات، افزایش مهارت های شغلی و تخصصی و شکوفا شدن استعدادهای نهفته آنان داشته است ولی مدیران اثربخشی دوره های آموزشی پژوهشی را بر عملکرد کارکنان در حد متوسط می دانند. در این بررسی بین جنسیت و سطح تحصیلات کارکنان و ارزیابی اثربخشی هر یک از دوره های آموزشی رابطه ی معناداری وجود نداشت(sig>0.05) ولی بین سابقه کار و سن کارکنان با اثربخشی دوره های آموزشی فناوری اطلاعات (sig=0.02) رابطه ی معنا دار وجود دارد و این رابطه مستقیم است.
استفاده از رویکرد مشارکتی در تدوین برنامه های آموزشی با تکیه بر شناسنامه آموزشی افراد و نیازسنجی آموزشی از کارکنان و مدیران و تعامل بیشتر واحدهای آموزش با مدیران و کارکنان باعث اثربخشی بیشتر دوره های آموزشی بر عملکرد کارکنان خواهد شد.

عملکرد سازمان پیچیده ای با بخش های متعدد مثل بیمارستان نیاز به دسترسی به اطلاعات دارد. موثرترین شیوه ی جمع آوری، ذخیره سازی، تبادل و ارائه ی مقادیر زیاد اطلاعات به نحوی که نیاز عملی مصرف کنندگان را مرتفع نماید، استفاده از کامپیوتر است. سیستم جامع اطلاعات بیمارستانی (HIS) موجب برآورده ساختن نیازهای اطلاعاتی، عملیاتی و کنترل بیمارستان در عملیات روزمره و هم چنین تسریع و تسهیل در برنامه ریزی، بودجه بندی و تصمیم گیری های مدیریت گردیده است.
مطالعه حاضر با هدف ارزیابی سیستم اطلاعات بیمارستانی (HIS) مرکز آموزشی و درمانی شهید رجائی قزوین طبق استاندارد ایزو 10/ 9241 انجام گرفته است.
پژوهش حاضر به صورت توصیفی- مقطعی در سال 1391 به منظور ارزیابی سیستم اطلاعات بیمارستانی مرکز آموزشی درمانی شهید رجائی قزوین انجام شده است. جمعیت مورد مطالعه، 56 نفر از کاربران سیستم اطلاعات بیمارستانی این مرکز بودند. به منظور جمع آوری اطلاعات، از پرسش نامه استاندارد ایزو 10/ 9241 استفاده شد. تحلیل داده ها از طریق روش های آماری استنباطی از جمله ضریب همبستگی پیرسون، آزمون t- تست و آزمون ویلکاکسون و با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گردید.
از جامعه مورد پژوهش 8/ 70 درصد با معیار مناسب بودن برای انجام وظایف، 43/ 82 درصد با معیار خود توصیف کنندگی، 96/ 67 درصد با معیار قابل کنترل بودن، 23/ 79 درصد با معیار سازگاری با انتظارات کاربر، 12/ 72 درصد با معیار تحمل خطا، 581/ 57 درصد با معیار مناسب بودن برای خصوصی سازی، 52/ 75 درصد با معیار مناسب بودن برای آموزش نسبتا موافق بودند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که دیدگاه کاربران در مورد معیارهای قابل کنترل بودن و مناسب بودن برای انجام وظایف در حد بالایی بود و سازگاری سیستم اطلاعات بیمارستانی با انتظارات کاربران، مناسب بودن برای آموزش، خود توصی کنندگی و تحمل خطا نسبتا بالا بود و مناسب بودن برای خصوصی سازی نسبت به سایر معیارها در حد پایین تری قرار داشت.
با توجه به نتایج پژوهش حاضر و با توجه به محدودیت های سیستم های فعلی اطلاعات بیمارستانی در ایران، می توان اظهار داشت که معیارهای سیستم اطلاعات بیمارستانی در حد نسبتا مطلوب پیاده شده است و برای رسیدن به حالت کاملا مطلوب، باید با برگزاری کارگاه های آموزشی برای کاربران سیستم، استفاده از نظرات کاربران در طراحی سیستم، به توسعه سیستم فعلی در جهت استاندارد های جهانی مبادرت ورزید.

سلامت، محور و سنگ بنای توسعه پایدار است. دستیابی به عدالت در سلامت، حیاتی ترین نیاز هر جامعه است. در این راستا یکی از اصلاحات اخیر در نظام سلامت کشور اجرای طرح بیمه روستایی با محوریت پزشک خانواده و نظام ارجاع است.
هدف از این مطالعه ارزیابی و تبیین برنامه پزشک خانواده بر اساس مدل (SWOT) در کشور ایران می باشد.
این مطالعه به صورت مروری با استفاده از منابع فارسی (SID، Google) و انگلیسی (Pub Med، Science Direct) و مجلات معتبر داخلی در این زمینه انجام شده است.
برنامه پزشک خانواده از ابتدای سال 1384 علی رغم ناهموار بودن مسیر و داشتن فراز و فرودهای بسیار، با تلاش دست اندرکاران وزارتخانه های مجری برنامه تاکنون ادامه داشته است. ماده 91 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر استقرار بیمه سلامت با محوریت پزشک خانواده و نظام ارجاع تاکید دارد. نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته بیان گر آن است که اگر سطح بندی خدمات با نظام ارجاع سازماندهی گردد، می توان80 تا 90 درصد از نیازهای سلامت را در سطح اول خدمات تامین نمود. مهم ترین نقطه قوت این طرح در اختیار داشتن زیر ساخت آماده به خدمت دولتی و تعهدات سازمانی و مهم-ترین نقطه ضعف، شکاف اطلاعاتی میان ارائه دهندگان و گیرندگان خدمات می باشد. مهم ترین فرصت تاکید مقام معظم رهبری و تعهد و عزم ملی بر انجام آن در دولت و مجلس و در نهایت مهم ترین تهدید عدم همکاری بین بخشی مناسب می باشد.
جمهوری اسلامی ایران از یک سو با برخورداری از ارزش های اسلامی و پشتوانه فرهنگی غنی و از سوی دیگر با اعتماد به تجارب ارزشمند بین-المللی، گام های مهمی در جهت عملی ساختن طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع برداشته است. از جمله این گام ها: موفقیت آمیز بودن اجرای طرح به صورت پایلوتی در بعضی استان ها، افزایش اشتغال برای پزشکان و گروه های پیراپزشکی، عدالت، رضایت اجتماعی و... می باشد.