فهرست مطالب

مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی - پیاپی 57 (زمستان 1392)

نشریه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی
پیاپی 57 (زمستان 1392)

  • 150 صفحه، بهای روی جلد: 25,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1393/01/20
  • تعداد عناوین: 8
|
  • سخن سردبیر
    حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه صفحه 570
    مشاهده متن زبان: فارسی
  • الزامات و ضرورت های هستی شناسی نظریه پردازی بومی در علوم اجتماعی
    رئوف رحیمی، عباس حاتمی، حسین هرسیج صفحه 573
    هدف
    هدف پژوهش حاضر، بررسی بخشی از فرانظریه علوم اجتماعی بوده که خود شامل هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی است. هر چند عناصر مذکور، نقش تعیین کننده ای در نظریه پردازی دارند، اما بررسی الزامات هستی شناسی نظریه پردازی در علوم اجتماعی، مسئله اصلی مقاله حاضر است.
    روش
    روش مورد استفاده در این پژوهش، بر اساس نظریه زمینه ای(گراندد) و گردآوری داده ها از طریق مصاحبه عمیق با اساتید متخصص روش شناسی در شهرهای تهران، قم و اصفهان بوده و نمونه گیری به روش گلوله برفی انجام شده است.
    یافته ها
    تحلیل داده های مصاحبه ها در قالب سه مقوله مشکلات هستی شناسی نظریه پردازی در علوم اجتماعی، علل مشکلات و راه حلهای هستی شناسانه نظریه پردازی، ارائه شده است.
    نتیجه گیری
    در پایان نیز شیوه های تحقق هستی شناختی تعامل گرا در علوم اجتماعی مشخص شد و این موضوع مورد تاکید قرار گرفت که از حیث هستی شناختی، ضرورت نظریه پردازی بوم گرا باید برایندی از الزامات مربوط به مکان مند بودن پدیده های اجتماعی فهم شود.
    کلیدواژگان: هستی شناسی، نظریه پردازی بومی، نظریه زمینه ای، الگوی تعامل گرا
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • تعامل اخلاق، معنویت و عقلانیت در تمدن نوین اسلامی
    حسن ملکی، یاسر ملکی صفحه 593
    هدف
    هدف این تحقیق، بررسی و تعیین استلزامات اخلاقی، معنوی و عقلانی در تمدن سازی اسلامی- ایرانی و مناسبات آنها با یکدیگر بوده است.
    روش
    روش مورد استفاده در این تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز با مطالعه و کاوش در منابع مرتبط گردآوری شد و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
    یافته ها
    در بعد اخلاقی تمدن سازی اسلامی، مولفه های متعددی از جمله: حس کرامت، اصالت اخلاقی، پرهیز از خودستایی، مدارا و سعه صدر و مهرورزی؛ در بعد عقلانی، مولفه های اجتهاد پویا، مدیریت کارامد، اهتمام به تولید دانش بومی و عبرت گیری؛ همچنین در بعد معنوی مولفه های نگرش توحیدی، مقابله با عناصر معنوی کاذب و تبیین درست مولفه های معنوی مشخص شده و به شیوه توصیفی- تحلیلی تجزیه و تحلیل شدند.
    نتیجه گیری
    از مجموع تحلیل هر یک از عوامل پیش گفته و ارتباط آنها با یکدیگر می توان نتیجه گرفت که برای تمدن سازی، اخلاق و معنویت و عقلانیت را به عنوان یک کل یکپارچه باید تلقی کرد و راهکارهای اصلی را از تعامل و ارتباط متقابل آنها مشخص نمود.
    کلیدواژگان: تمدن سازی اسلامی، استلزام عقلی تمدن سازی، استلزام معنوی تمدن سازی، استلزام اخلاقی تمدن سازی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بررسی ناسازگاری علوم انسانی جدید با ساختارهای اجتماعی در جامعه ایران
    علی حسین حسین زاده، عبدالرضا نواح، محمدعلی مومبینی * صفحه 617
    هدف

    علم جامعه شناسی در ایران، برای دستیابی به پویایی و کارایی مناسب با مشکلاتی مواجه است. این نا کارامدی را می توان با توجه به دستگاه مفهومی مرتون در جامعه شناسی علم تبیین کرد، که برای تبیین شرایط پویایی و کارایی نهاد علم، دو بعد سازگاری فرهنگی میان نهاد علم و دیگر نهادهای اجتماعی و نهادینه شدن علم به عنوان یک نهاد اجتماعی را مورد تاکید فراوان قرار داده است.

    روش

    تحقیق حاضر بر مبنای روش کیفی- اسنادی صورت پذیرفته است.

    یافته ها

    سازگاری و همنوایی فرهنگی مطلوب میان ساختارهای اجتماعی ایران و نهاد علم جامعه شناسی و همچنین میان ارزشها و هنجارهای این دو بخش وجود ندارد. همچنین، سازگاری نامطلوب نهاد علم جامعه شناسی و نهادهای اجتماعی ایران موجب شده نهاد علم جامعه شناسی تا حدودی نهادمندی(هنجاری و شناختی) نامناسبی را درون ساختارهای اجتماعی احاطه کننده، به ویژه در میان مجموعه عناصر و سازمان های درونی خود تجربه کند.

    نتیجه گیری

    تا زمانی که عزمی ملی و انگیزه ای فراگیر برای حمایت ارزشی و هنجاری در ذهن و اندیشه افراد و ساختار اجتماعی- فرهنگی جامعه ایران به گونه ای مطلوب و گسترده به وجود نیاید، تولید، توسعه و پیشرفت علم جامعه شناسی با مشکلاتی همراه خواهد بود. همچنین تا وقتی نهادینه شدن علم جامعه شناسی در جامعه ایران بر اساس تمایزپذیری و تفکیک پذیری کارکردی درونی و مناسب تحقق نپذیرد، پویایی لازم را به دست نمی آورد. از این رو، راهکارها و راه حل هایی چون: «تبدیل انگیزه خواست علم به عنوان یک ارزش فرهنگی- اجتماعی» و «پیشرفت و توسعه همه جانبه جامعه بر مبنای دیدگاه اقتصاد دانش بنیان»، می تواند پویایی و کارایی لازم نهاد علم جامعه شناسی را درون ساختارهای اجتماعی جامعه ایران در پی داشته باشد.

    کلیدواژگان: جامعه شناسی، نهاد علم جامعه شناسی، سازگاری فرهنگی نهاد علم و جامعه، نهادینه شدن علم
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • دانش پژوهی: ارزشی افزوده یا کاسته در تربیت عالی؟
    فرشته آل حسینی، سید مهدی سجادی صفحه 637
    هدف
    هدف این مقاله، نقد و بررسی پیامد نگاه اقتصادی به دانش در روند «جهانی شدن» و دگرگون شدن مفهوم دانش، دانشگاه و دانش پژوهی از منظر تربیتی بوده است.
    روش
    بدین منظور، نحوه دگرگون شدن مفهوم دانش، دانشگاه و دانش پژوهی با تکیه بر نظریات تبیین گر نگرش اقتصادی حاکم بر سرنوشت دانش در روند جهانی شدن، بررسی، تحلیل و سپس نقد شدند.
    یافته ها
    یافته ها حاکی از آن است که تاکید بیش از حد بر مزایای اقتصادی دانش، موازنه رابطه حیاتی تربیتی دانشگاه- دانشجو را به نفع رابطه جبری اقتصادی دانشگاه- دانش بر هم می زند و اولی را در ظل دومی قرار می دهد. بنابر این، پیش بینی می شود با حاکمیت نگرش اقتصادی به دانش، به موازات رشد منحنی تکثیر «انسان طراز توسعه» یا همان انسان نوآور و کارآفرین حلال معماهای بازار اقتصاد، منحنی رشد «انسان طراز دانش پژوهی» رو به کاستی گذارد.
    نتیجه گیری
    «تربیت» به مفهوم «عالی» و «اسلامی» و نهاد دانشگاه به عنوان یک نهاد تربیت اسلامی در پی آرمان عالی و ارزشهای معنوی خود، از جمله دانش پژوهی، نمی تواند به همه استلزامات جهانی شدن در رابطه با تولید دانش تن در دهد و در نگرش مادی و اقتصادی به دانش، محصور بماند.
    کلیدواژگان: جهانی شدن، دانش، دانشگاه، اقتصاد
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • رقابت های گفتمانی و جایگاه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در ترویج آزاداندیشی دینی در دانشگاه
    علیرضا سمیعی اصفهانی، حافظ ثابت، کامبیز سوری صفحه 657
    آزاداندیشی دینی و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه، حاصل پیروزی گفتمان اسلام سیاسی پس از انقلاب و به حاشیه رفتن گفتمان غرب گراست. اما مسئله اینجاست که رقابت غرب گرایی با گفتمان اسلام سیاسی بعد از سه دهه که از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد، در عرصه فرهنگی ادامه یافته و محیط دانشگاه مرکز این فعالیت هاست. از همین رو، مقام معظم رهبری در برهه های زمانی مختلف با درایت و آینده نگری در فرامین خود، بر ضرورت ترویج آزاداندیشی دینی و برگزاری کرسی های آزاداندیشی در دانشگاه تاکید فرموده اند.
    هدف
    هدف اصلی نوشتار حاضر این بود که ضمن بررسی دیدگاه های گفتمانهای رقیب در خصوص مفهوم آزاداندیشی در محیط دانشگاهی پس از انقلاب، نقش و موضع نهاد رهبری در زمینه آزاداندیشی در دانشگاه را تبیین کند.
    روش
    روش پژوهش حاضر، کیفی از نوع تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه است.
    یافته ها
    یافته هاگویای آن است که نهاد رهبری در دانشگاه، «نشانه» آزاداندیشی را در کنار نشانه های اسلام، عدالت، علم، معرفت، پیشرفت فنی و فناورانه و ارزشهای دینی مفصل بندی کرده و از آزاداندیشی در دانشگاه، تعریف مورد توافق گفتمان اسلام سیاسی را ارائه می دهد که سازگار با فرهنگ اسلامی- ایرانی است.
    نتیجه گیری
    نتیجه پژوهش این است که مرزبندی های گفتمانی که به وسیله نهاد با برگزاری کرسی های آزاداندیشی دینی در دانشگاه دنبال می شود، منجر به زمینه ساز آن است تا دانشجویان و اساتید، محور بحث های گفتمانی و اهداف گفتمان های رقیب را در ترویج آزاداندیشی غربی شناخته و در برابر آن موضع گیری مناسب داشته باشند.
    کلیدواژگان: آزاداندیشی، نهاد رهبری، دانشگاه اسلامی، فرهنگ اسلامی، ایرانی، گفتمان
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • شاخصه های کرسی آزاد اندیشی از منظر قرآن
    سید محمد مرتضوی، سید جواد خاتمی، سیده سمیه خاتمی * صفحه 679
    هدف

    هدف این پژوهش، تعیین ملاک ها و شاخصه های کرسی آزاد اندیشی بر اساس آیات قرآن بوده است.

    روش

    برای پاسخ به این سوال که آیا می توان مبانی ای را برای کرسی های آزاد اندیشی بر اساس قرآن یافت و آیا این کتاب عزیز می تواند ملاکهایی را در این رابطه ارائه دهد یا نه؛ نخست، تعریفی روشن از کرسی آزاداندیشی بیان شده تا هم بتوان تمایز آن را از کرسی مناظره فهمید و هم مصادیقی را از قرآن که نزدیک به شرایط ذکر شده باشد، دریافت. سپس شاخصه های آن، که عبارتند از: مجموع عوامل مورد نیاز در یک کرسی آزاد اندیشی و رعایت شده در قضایای مطرح شده قرآن، بیان شده است. بدین منظور، آیات قرآن در این رابطه بررسی، نمونه های عملی آن مطالعه و از نظرات مفسران و اندیشمندان اسلامی نیز استفاده شد.

    یافته ها

    با نگاهی عمیق تر نسبت به آیات قرآن، می توان با قضایای زیادی برخورد کرد که یا به شکل صریح به برگزاری یک فضای آزاد گفتگویی اشاره دارند یا مواردی اند که با تامل بیشتر می توان متوجه آنها شد.

    نتیجه گیری

    شاخصه های کرسی آزاد اندیشی عبارتند از: حاکمیت روح آزاد اندیشی و دوری از فشار و هیاهو، مستدل سخن گفتن، صبر و بردباری، توجه به افکار عمومی جامعه، برابری مجریان و داوران با دیگر افراد در بحث، پذیرش مبنا یا قدر مشترک در بحث، پرهیز از مراء و جدال و مشاجره، خارج نشدن از مرز عدالت. وجود این ویژگی ها، فضای کرسی را فضایی برای پیدایش حق خواهد کرد.

    کلیدواژگان: قرآن، کرسی آزاد اندیشی، شاخصه ها
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • آینده پژوهی درآموزش عالی دانشگاه اسلامی، دانشگاه سازگار با محیط و زمینه
    رضا مهدی صفحه 697
    هدف
    امروزه، بخشهای مهمی از آموزش عالی و نهاد دانشگاه نسبت به قدرت و فرهنگ به طور عام و نسبت به دولت و صنعت به طور خاص، تقریبا ایستا باقی مانده و اعتبار دانشگاه ها در مقایسه با دهه های 60 و 70 میلادی رو به کاهش است. در عصر حاضر، با توجه به افزایش نرخ تغییر و ظهور عصر دانش، موج آینده پژوهی در نهادهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فناوری، گسترش یافته و همسو با تحولات جامعه و به منظور خلق آینده مطلوب و سیاستگذاری و برنامه ریزی بلندمدت نظام دانشگاهی، آینده پژوهی در آموزش عالی، ضرورت پیدا کرده است. هدف این پژوهش، مطالعه ابعاد و مفاهیم تحولات آموزش عالی و اکتشاف یک الگوی مفهومی برای آینده پژوهی آن و تبیین دانشگاه اسلامی با این الگوست.
    روش
    در این مقاله، برای استخراج الگوی مفهومی آینده پژوهی در آموزش عالی، از روش نظریه مبنایی با رویکرد اکتشافی استفاده شده است.
    یافته ها
    الگوی مفهومی شامل مقوله کانونی دانشگاه سازگار با محیط و زمینه، هفت مقوله عوامل علی، 15 مقوله ویژگی های زمینه ای، 13 مقوله شرایط محیطی، 11 مقوله راهبردها و چهار مقوله پیامدهاست.
    نتیجه گیری
    با استناد به آینده پژوهی در آموزش عالی و سند دانشگاه اسلامی، یکی از ویژگی های کلیدی ایده دانشگاه اسلامی، سازگاری با محیط و زمینه است. از این رو، ضروری است دانشگاه اسلامی با محیط و زمینه محلی، بومی و ملی با رعایت هنجارهای جهانی علم، سازگار شده و کارآفرین شود.
    کلیدواژگان: آموزش عالی، آینده پژوهی، دانشگاه سازگارشونده، دانشگاه اسلامی، دانشگاه کارآفرین
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • Ontology Requirements and Needs of Native Theorizing in Social Sciences
    Rahimir., Hatamia., Harsij, H Page 573
    Objectives
    The purpose of present study is analyzing a portion of the Meta-theory in social sciences that is included ontology, epistemology and methodology. Although the mentioned elements have played a decisive role in theorizing but Ontology requirements in social sciences are the main subjects of present article.
    Method
    Having utilized grounded theory method, Data were collected through in-depth interviews with professors of methodology in Tehran, Qom and Isfahan and snowball sampling is done.
    Results
    The results of the interviews are provided in the three categories: the ontology problems of social sciences, the causes of problems and ontology solutions of theorizing.
    Conclusion
    The author of the article concludes the significance role of Ontology requirements of transactional theorizing in the social sciences. The author also emphasized on the necessity of native theorizing and a combination of requirements in social phenomenas.
    Keywords: ontology, native theorizing, grounded theory, transactional model
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Relation Between Morality, Spirituality and Rationality in Islamic New Civilization
    Maleki . H._Maleki_Y Page 593
    Objectives
    This short piece of writing is intended to analyze the necessities and pre requirements of morality, spirituality and rationality in Islamic new civilization formation and their bilateral relationships.
    Method
    The method of the article id descriptive- analyses and required information is collected through study and research among resources.
    Results
    The results of the research indicate the following factors in the moral aspect of Islamic civilization formation: generosity, ethical originated, avoiding egoism, tolerance and love. And the following factors in rational aspect: dynamic reasoning, functional management, knowledge production, admonition. The following factors in spiritual aspect: theistic view, to confront false spiritual elements and clarifying the true spiritual aspects.
    Conclusion
    The author of the survey concludes morality, spirituality and rationality have to be considered as an integrated whole to be able to form a civilization.
    Keywords: islamic civilization formation_rational requirements of forming a civilization_spiritual requirement of forming a civilization_ethical requirement of forming a civilization
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Inconsistency of Modern Human Sciences and Social Structures in Iranian Society
    Hosein Zadeh, A.H., Navah, A.R., Mombeini Page 617
    Objectives

    The present study aims at analyzing the problems and barriers and malfunctions of sociology in Iran according to the conceptual theories of Robert Merton in science of sociology. Merton sociology of science emphasizes on two basic aspects: 1-cultural adaptation of science and other social institutions. 2-institutionalizing the science as a social institution.

    Method

    The method of the survey is based on documentary- quality method.

    Results

    The results of the research indicate that there is no ideal cultural consistency among Iranian social structures and social science institution and their values and norms. On the other hand inconsistency between social science and Iranian social institutions concludes in an inappropriate function of sociology (normative and cognitive) in social structures, particularly internal organizations.

    Conclusion

    The author of the article concludes the necessity of institutionalizing the society science in Iranian community based on internal functional differentiation and suggests considering the scientific motivations as a social-cultural value and development of the society based on knowledge based economic view.

    Keywords: sociology, sociology science institution, cultural consistency of science, society, science institutionalization
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Knowledge Research: an Added or Detracted Value in Supreme Education?
    Alehosseinif., Sajjadi, M. Page 637
    Objectives
    The present research aims at criticizing and analyzing the consequences of economic view toward knowledge in the process of globalization and changes of the concept of knowledge, university and research from training point of view.
    Method
    The changes in the concept of knowledge, university and research of knowledge are analyzed based on economic view in globalization.
    Results
    The results of the research indicate that excessive emphasis on economic advantages of knowledge will disturb the balance of the training and critical relation between university –student on behalf of forced economic relation between university-knowledge and brings the former one under the shadow of the latter. The results of the present survey also anticipate the decrease in the growth of knowledge research human balance as long as economic view toward knowledge is existed beside the growth of human as the balance of development and entrepreneurship.
    Conclusion
    The author of the article concludes Islamic training and Islamic university is based on spiritual values such as research and knowledge and is not necessarily in accordance with globalization requirements in connection with knowledge production and mere materialistic and economic views.
    Keywords: globalization, knowledge, university, economi
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Discourse Competitions and Supreme Leader's Institute Role in Developing Religious Free Thinking in University
    Samiei Esfahani, A.R., Sabeth., Souri, K Page 657
    Objectives
    Religious free thinking and supreme leader's institute in university is the fruit of Islamic political discourse triumph over the western discourse after the victory of Islamic revolution. The main theme of the present article is to clarify the role and place of supreme leader's institute on religious free thinking in university and the views of other discourses. The main question of the survey: what is the role and function of supreme leader's institute in developing religious free thinking among discourse competition inside universities?
    Method
    The method of the present research is qualitative and discourse analyzes based on laclau and mouffe, s discourse theory.
    Results
    The results of the research indicate that supreme leader's institute concentrates on free thinking in universities as a sign beside other sighs of Islamic views such as justice, science, knowledge, technical development and religious values.
    Conclusion
    The author of the paper concludes free thinking in universities has to be in accordance with Islamic political discourse and Iranian –Islamic culture.
    Keywords: free thinking, supreme leader's institute, Islamic university, Iranian Islamic culture, discourse
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Indicators of Free Thinking Tribunes From Holly Quran Point of View
    Mortazavim., Khatamij., Khatami, S Page 679
    Objectives

    The present study aims at investigating the indicators of free thinking tribunes from the holy Quran point of view.

    Method

    The method of the authors of the article is studying and investigating the holly verses of Quran which are related to free thinking and mentioned examples based on the ideas and opinions of scientists and interpreters of this field.

    Results

    The results of the survey indicate the necessity of a deeper attention toward verses of the holly Quran and establishing a free atmosphere for free thinking tribunes in order to develop free thinking and conversations on different issues in universities.

    Conclusion

    The author of the paper concludes free thinking indicators as follow: the sovereignty of free thinking atmosphere far from stress and uproar, logic arguments, patience, considering the civil opinions and society, the equality among executers and referees with other people engaging in arguments and dialogs, acceptance of a common base in arguments, avoiding amphiboly and controversy and polemic matters, justice.

    Keywords: free thinking tribunes, indicators, holy Quran.
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Future Research in Supreme Education of Islamic University, Adjustable University with Environment
    Mahdi, R. Page 697
    Objectives
    The present research aims at investigating different aspects and definitions of supreme education and exploring a conceptual pattern for future research and Islamic university.
    Method
    The method of the article is exploring approach in order to gain a conceptual pattern for future research in supreme education.
    Results
    Conceptual pattern included adjustable university with environment, seven casual factors, 15 basic features, 13 environmental circumstances, 11 strategic items and 4 consequences.
    Conclusion
    Based on Future research in supreme education and Islamic university criteria, adjustability with environment is a key idea of Islamic university. Therefore it is necessary to adjust Islamic university with environmental and local features and circumstances.
    Keywords: future research, supreme education, islamic university, adjustable university, entrepreneur university
    Abstract View Paper Original: Persian