فهرست مطالب
مجله زبان و ادبیات عربی
سال ششم شماره 1 (پیاپی 10، بهار و تابستان 1393)
- تاریخ انتشار: 1393/06/12
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 1-27ابو منصور ثعالبی در کتاب یتیمه الدهر سه دربار را تا زمان خود در اسلام، مجمع فاضلان و ادیبان معرفی می کند: دربار هارون الرشید در بغداد، سیف الدوله حمدانی در حلب و صاحب بن عباد در ری. یکی خلیفه است، دیگری امیر و سومی وزیر. شخصیت ویژه ی این سه تن بیش و پیش از هر امری سبب شده تا دربار-هایشان به کانون هایی برای جذب بزرگ ترین هنرمندان ادیب و دانشمند روزگار تبدیل شود و البته این هنرمندان از خوان بخشش آن ها بهره مند گردند. هر یک از این سه تن به ویژه هارون و سیف از دو چهره ی واقعی و افسانه ای برخورداند؛ چهره ی واقعی این ها را بیش تر در نوشته های تاریخی و چهره ی افسانه ای و فرا انسانی و قهرمانانه شان را در داستان های فولکلور اسلامی- عربی می توان دید. آنچه منابع تاریخی، داستان-ها و جنگ های ادبی از ویژگی ها و رفتار های اخلاقی و سیاسی افراد یاد شده آورده اند، کما بیش همان مواردی است که در جامعه شناسی سیاسی مدرن، برای رهبران کاریزما یا فرهمند ذکر می شود. در جستار پیش رو پس از آوردن گزیده ای فشرده از سرگذشت تاریخی این سه چهره، به بیان مفهوم کاریزما و تبیین مشخصات سلطه کاریزماتیک در حوزه سیاست، پرداخته و در پایان، مهم ترین ویژگی های شخصیتی افراد یاد آمده را که به گمان ما باعث رشد توان کاریزمایی آن ها شده و ادیبان زیادی را به دربار هایشان کشانده است، آورده ایم. توصیف این افراد به داشتن صفات خدا گونه و ما ورای انسانی از سوی شاعران، رعایت دین داری در کنار سیاست دانی، بخشش بیش از اندازه، تسامح مذهبی و فکری، دلاوری در میدان های نبرد و داشتن ذوق ادبی و علمی، مهم ترین ویژگی هایی ست که این هر سه به آن شناسان گشته اند و همین ویژگی ها سبب شده هنرمندان و دانشمندان روزگار، به دربار هایشان گرایش داشته باشند؛ وجود برخی ویژگی های منفی رفتاری و کرداری آن ها نیز سبب شده است شخصیت شان را دو گانه و متناقض بدانیم که البته همین دو گانگی شخصیت نیز خود از عوامل ایجاد قدرت کاریزمایی آن ها شده است.
کلیدواژگان: هارون الرشید، سیف الدوله، صاحب بن عباد، کاریزما، ادیب پروری، ویژگی های شخصیتی -
صفحات 29-61رمان ذاکره الجسد، اثر نویسنده الجزایری، احلام مستغانمی، داستانی سیاسی- اجتماعی و عاشقانه است که موفق به دریافت جایزه «نور» به عنوان برترین اثر ادبی زنانه در جهان عرب شده است. از میان ساختمایه های روایی، عنصر زمان روایت، در این رمان مولفه ای قابل اعتنا است. کامل ترین تئوری پیرامون عنصر زمان در داستان، نظریه ژرار ژنت است. از نظر ژنت، زمان مندی روایت با در نظر گرفتن سه مولفه زمانی: نظم، تداوم و بسامد شکل می گیرد. در جستار پیش رو، نگارنده با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، سعی دارد تا مولفه های گوناگون زمان روایی را بر اساس نظریه ژرار ژنت در رمان ذاکره الجسد بررسی نمایند. بررسی زمان روایت در رمان مذکور نشان می دهد که روند روایت در این رمان مبتنی بر شیوه شکست زمان و رفت و برگشت های نامنسجم است. شکل روایت در آن، یک سیر مدور دارد؛ به گونه ای که پایان داستان به آغازش ارتباطی مستقیم پیدا کرده است. مستغانمی با این تمهید هنری، به گزینش های مختلفی دست یازیده و به نقل روایت های گذشته نگر و آینده نگر پرداخته است. در این اثر، به دلیل درنگ های توصیفی و همچنین استفاده فراوان از توصیف، عمل ذهنی، افعال انشایی، و تعهد اجتماعی نویسنده، سرعت روایت، کند شده است.
کلیدواژگان: زمان روایی، نظریه ژرار ژنت، رمان ذاکره الجسد، احلام مستغانمی -
صفحات 63-88سوررئالیسم یکی از مکتب های ادبی است که از اروپا آغاز شد و به ادبیات دیگر ملل از جمله ادبیات عرب راه یافت و بر آن ها تاثیر گذاشت. مصر از کشورهای پیشرو در ادبیات داستانی عربی است که آشنایی نویسندگان مصری با اروپا و ادبیات اروپایی، راه را برای نفوذ جریان های نو ادبی، در آنجا هموارتر کرد. نجیب محفوظ؛ نویسنده ی بزرگ مصری و برنده ی جایزه ی نوبل 1988 از جمله نویسندگانی است که سوررئالیسم در برخی از داستان هایش بازتاب یافته است. نویسنده در داستان معروف الشحاذ (گدا) تصویر شاعری معاصر را ارائه می کند که در برخورد با دنیای جدید دچار نوعی تعارض شده است. این داستان، چگونگی تعارض ها و تلاش هنرمند برای رفع آن ها را نشان می دهد.کارهای انجام شده توسط شخصیت های داستان و نیز شگردهای نویسنده در پردازش آن خواننده را به سوی مکتب سوررئالیسم و اصول و روش های آن سوق می دهد. در این نوشتار به تطبیق مبانی این مکتب با داستان مذکور خواهیم پرداخت.
کلیدواژگان: سوررئالیسم، نجیب محفوظ، الشحاذ -
صفحات 89-113عزالدین عبد السلام مقدسی از شاعران و نویسندگان اهل تصوف و عارف قرن هفتم هجری است. یکی از آثار مشهور و رمزی او کتاب «کشف الاسرار فی حکم الطیور و الازهار» است. وی در این اثر برای بیان افکار صوفیانه ی خود، به فراوانی از رمز استفاده کرده است. او در تنظیم یکی از بخش های این کتاب، از پرندگانی که عطار برای حرکت به سوی سیمرغ استفاده کرده، بهره برده است به گونه ای که تردیدی در مورد تاثیرپذیری او از عطار باقی نمی گذارد. این مقاله بر اساس مکتب فرانسه در ادبیات تطبیقی به تاثیرپذیری مقدسی از «منطق الطیر» عطار، در استفاده از نماد پرندگانی مانند: بلبل، باز، هدهد، طاووس، مرغابی و سیمرغ می پردازد. او در بیان تمثیل هایی چون «شمع و موم»، «شمع و پروانه» و مضامین عرفانی دیگر به مختارنامه عطار نیز توجه داشته است. از سویی دیگر با بررسی این کتاب با سایر آثار عطار، ردپایی از مضامین و تمثیل های عارفانه ی عطار در آن کاملا مشهود است.
کلیدواژگان: عزالدین عبد السلام مقدسی، کشف الاسرار فی حکم الطیور و الازهار، عطار، منطق الطیر، سیمرغ -
صفحات 115-138
مجاز یکی از مهم ترین پدیده های زبانی است که شناخت ویژگی های آن می تواند نقش به سزایی در شکل گیری فهم صحیح از سخن متکلم داشته باشد. این پدیده زبانی همواره از جنبه های مختلف ادبی، اصولی و کلامی بررسی شده است. ابن جنی یکی از مشهورترین نحویان و زبان شناسان قرن چهارم است که در این باب دیدگاه بسیار ویژه و متفاوتی دارد. در نگاه ابن جنی، مجاز گستره کاربرد بسیار وسیعی دارد چنان که بیشتر واژگان یک زبان را به خود اختصاص داده و تمییز آن از حقیقت بسیار دشوار می نماید. برداشت خاص او از مجاز افزون بر تاثیراتی که بر ادبیات و علم کلام می گذارد، می تواند بر یکی از مشهورترین نظریه های اصول فقه در مباحث الفاظ یعنی اصل ترجیح حقیقت بر مجاز یا «اصالت حقیقت» نیز تاثیر گذار باشد. در این مقاله برآنیم تا در کنار شرح نظریه ابن جنی، با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی، تاثیر آن را بر اصالت حقیقت مورد مطالعه قرار دهیم. به نظر می رسد با پذیرش دیدگاه ابن جنی، عمومیت اجرای «اصل حقیقت» آنگونه که اصولیان ادعای آن را دارند، با محدودیت های جدی روبه رو شود و بر خلاف نظر ایشان، می بایست به هنگام شک در اراده متکلم از «اصالت مجاز» بهره برد.
کلیدواژگان: ابن جنی، حقیقت و مجاز، اصول فقه، اصالت حقیقت -
صفحات 139-165مطرح شدن مباحثی مانند آشنایی زدایی و برجسته سازی توسط رویکرد فرمالیسم، تحول بزرگی در نقد ادبی قرن بیستم پدید آورد. با استفاده از این مفاهیم می توان زیبایی های پنهان در متن ادبی را بهتر درک کرد. هدف این مقاله، بررسی سوره مبارکه واقعه از منظر آشنایی زدایی و برجسته سازی است. البته می دانیم که قرآن کریم، متن ادبی نیست ولی متنی است که جنبه ای از اعجاز آن را اعجاز ادبی تشکیل می دهد و دارای زیبایی های ادبی فراوانی است. مقصود از کاربرد نظریه های ادبی مختلف مثل آشنایی زدایی و برجسته سازی فقط آن است که نشان داده شود همه صور و ارزش های ادبی – نقدی می تواند در بهترین شکل در قرآن کریم یافت شود. این پژوهش نشان می دهد بسیاری از پدیده های طبیعی و مفاهیمی که برای مخاطبان دیروز و امروز قرآن، به اموری عادی تبدیل شده به واسطه آشنایی زدایی و قاعده افزایی برجسته شده است. استفاده گسترده از تکرار صامت ها و مصوت ها، تکرار در سطح کلمه، جمله و ساخت های نحوی، همچنین به کارگیری ساختار شرطی، استفاده ازجمله اسمیه و اسم فاعل ازجمله تکنیک های زبانی و ادبی است که در سوره واقعه برای آشنایی زدایی و برجسته سازی به کار گرفته شده است.
کلیدواژگان: قرآن کریم، سوره واقعه، آشنایی زدایی، برجسته سازی -
صفحات 167-195سروده «بکائیه إلی شمس حزیران» از جمله سروده های انتقادی وکوبنده عبدالوهاب البیاتی شاعر نامدار معاصر عربی(1926-1999) است که با زبانی ساده و درعین حال مبهم، به بازنمایی اوضاع سیاسی- اجتماعی کشورهای عربی و آسیب شناسی علل شکست ژوئن 1967 اختصاص یافته است. بیاتی خود را جدا از تعهد به جامعه و مردم آن نمی داند و در پرتو آن، پرداختن به جامعه از اصلی ترین دغدغه های شعری اوست. پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی سبکی سروده یاد شده بپردازد و می کوشد از رهگذر کاوش در سه سطح زبانی، ادبی و فکری اثر به ارزیابی و نقد سبک شناسانه آن اقدام نماید. از جمله جلوه های سبکی این متن، شکستن قالب های سنتی شعر، توجه به زمان ماضی، نماد پردازی و بینامتنی است. دیگر آن که شاعر برای بیان اندیشه مورد نظر به شکل مناسبی از ابزار زبانی بهره گرفته، به گونه ای که می توان تناسب دو سطح فکری و زبانی را به بهترین وجه شاهد بود. سطح فکری سروده نیز حکایت از آن دارد که گرچه بیاتی، ترسیم آشکاری از خواسته ها و آرزوهایش ارائه نمی دهد، با این همه در لایه پنهان و کم رنگ متن، دعوت عرب ها به همدلی و خیزش سیاسی را در دستور کار دارد.
کلیدواژگان: عبدالوهاب بیاتی، سبک شناسی، شکست حزیران، بکائیه، انتقاد -
صفحات 197-223محور اصلی این مقاله، اثبات حاکمیت جو سوررئالیستی بر اولین مجموعه از داستان های کوتاه زکریا تامر، با عنوان«صهیل الجواد الابیض»است. این نویسنده ی معاصر سوری اگر چه در اولین گام های ادبی خود تحت تاثیر مستقیم آثار برجسته جهانی از قبیل آثار سارتر، کامو و کافکا بوده است، اما توانست است جسورانه قالب های کلاسیک را درنوردیده و به مکاتب ادبی وجهه محلی دهد. تامر از جنبش های ادبی متاثر شد تا با استفاده از آنها به بیان مشکلات بومی و منطقه ای خود بپردازد. احساس پوچی، مرگ اندیشی، پناه بردن به عالم رویا و خیال پردازی نمونه های معدودی از ادبیات سوررئالیستی است که وی هنرمندانه آن را در این مجموعه به تصویر کشیده است. در این پژوهش، نخست مهم ترین اصول و مبانی سوررئالیسم را بر شمرده ایم، تا با تکیه بر این مبانی، رد پای این مکتب تاثیرگذار ادبی را در این مجموعه دنبال کنیم. لازم به ذکر است، کل مجموعه که شامل یازده داستان کوتاه می باشد دستمایه این پژوهش قرار گرفته است تا با استناد به نمونه هایی از تصاویر ارائه شده، حاکمیت تفکر سوررئالیستی بر این اثر ادبی را اثبات کنیم.
کلیدواژگان: مکاتب ادبی، سوررئالیسم، زکریا تامر، داستان کوتاه
-
Pages 1-27Abu Mansoor Thaalabi refers to three royal courts of his era in his book “Yatimat Al-Dahr”: Harun-al-Rashid in Baghdad، Sayf-al-Dawla al-Hamadani in Aleppo، and Sahib-ibn Abbad in Rey. The first was a caliph، the second a king، and the third a vizier. The charisma and generosity of these three figures attracted a huge number of scholars، poets، writers and artists، which led to cultural and scientific developments. There are several Islamic–Arabic folklore stories referring to the heroic، superhuman and mythical characteristics of these figures. In this article، after providing a short biography، we would look at the sources of the charisma recorded in history. Among the sources، we can mention religiosity، knowledge، political skills، intellectual and religious tolerance، bravery in the battle fields، and having a good sense of literature. In spite of some negative characteristics attributed to them، they could benefit from the duality as another source of their charisma to influence the scholars. In fact، they could make best use of the power sources they enjoyed.Keywords: Harun, al, Rashid, Sayf, al, Dawla al Hamadani, Sahib, Ibn [[Abbad, charisma, attention to literature, personality traits
-
Pages 29-61Zakirat-al-Jasad (Memory of the Flesh)، written by AhlamMostaqanemi is a sociopolitical romantic novel that has won Noor award as the best feminine work in the Arab world. Among narration structures، the time element is very significant in this novel. Various theories are presented about narrative time. The most complete theory about time element in novel is Gerard Genette’s theory which has presented an independent theory about narrative time. According to Genette، narration time is formed by considering three time elements: order، duration and frequency. By studying order، time duration compared with calendar time، position of time becomes understandable in the process of forming plot. Using a descriptive-analytical method، in this paper، the author tries to study the dimensions and different narrative time elements in Zakirat-al-Jasad novel based on Gerard Genette''s theory. The study of narration time in this novel shows that the narrative is based on time break method and discrete non-linear movements. Narration form has a circular loop in such a way that the end of novel is directly related to its beginning. By this aesthetic technique، Mostaqanemi has selected different options and presented retrospective and introspective narrations. Because of the descriptive delays and frequent use of description، poetic style، mental action، verbs and social commitment of writer، narration speed is low.Keywords: narrative time, Gerard Genette, Zakirat, al, Jasad, Ahlam Mostaqanemi
-
Pages 63-88Surrealism is a literary school originating in Europe، which found its way into the literature of other nations، including Arabic literature and thus having an impact on them. Egypt is one of the world''s leading Arab nations in fiction. Egyptian writers’ familiarity with European literature opened a new gate for the literary currents. Naguib Mahfouz، the great Egyptian writer and Nobel Prize winner in 1988، is one of those authors some of whose stories reflects surrealism. In his famous story، al-Shahhaz (The Beggar)، NaguibMahfouz presents an image of a poet who suffers from a conflict while trying to deal with the modern world. This story shows how the artist tries to resolve those conflicts. The works done by the characters and the writer''s processing techniques move the reader into the school of Surrealism and its principles and procedures. In this paper، we examine the principles and techniques of surrealism in al-Shahhaz story.Keywords: Surrealistic principles, Naguib Mahfouz, al, Shahhaz
-
Pages 89-113Ezz-al-Din Abd-al-salam Maghdesi is one of the most famous mystic and sufi poets in the 7thcentury. One of his most popular symbolic works is “Kashf-al-Asrar fi Hekam al-Toiour wa-al-Azhar”. To express his Sufist thoughts in this work، he used a lot of mystical language in his poems. In the arrangement of one part of his book، he used the same kind of birds as Attar used for moving toward Simorgh (Phoenix) so that everyone can find his devotion to Attar in his works. Based on the French school of comparative literature، this article deals with the influence of Attar’s book “Mantegh-al-Tair” on Maghdesi in using bird symbols like: nightingale، eagle، hoopoe، peacock duck and phoenix (Simorgh). He also had an eye on symbols like “wax and candle”، “butterfly and candle” and other mystic points، already used in “MokhtarNameh” by Attar. On the other hand، comparing this book with the other Attar''s works، we can find traces of points and mystic symbols of Attar in Maghdesi’s works.Keywords: Ezz, al, Din Abd, al, Salam Maghdesi, Kashf, al, Asrar fi Hekam al Tiour wa, al, Azhar, Attar, Mantegh, al, Tair, Phoenix
-
Pages 115-138
As a one of the most important figures of speech among linguistic phenomena، metonymy is considered to be a factor involved in understanding the meaning of the speaker''s intention correctly، hence it is frequently investigated from various aspects of literature، principles of jurisprudence and theology. Ibn Jinni was a famous grammarian and linguist in the 4th century A. H (10th century AD) who had a very different observation on metonymy. In his point of view، metonymy has a great extent of usage، so that a large number of words used in any languages are considered to be metonymic. This idea leads to the difficulty of distinguishing metonymy from true meaning and as a result can affect or change one of the well-known theories in principles of jurisprudence called the Authenticity of Truth. Thus، using descriptive - analytical method، this article studies the viewpoint of Ibn Jinni about the metonymy and the consequences of accepting his theory with regard to the Authenticity of Truth. It seems that there are serious restrictions in using this principle contrary to what has been claimed in principles of jurisprudence.
Keywords: Ibn Jinni, metonymy, principles of Authenticity of Truth, principles of jurisprudence -
Pages 139-165Russian formalists made great changes in the literary critics in the 20th Century putting forth subjects like defamiliarization and foregrounding. Their purpose was to establish an independent science for studying literary works. However، they went to extremes so that they laid external factors aside and tried to find literariness solely in the text. Although the holy Quran is not a literary text، every verse and chapter has literary beauties، so that we can study it through different methods. The purpose of this article is to study the Sura al-Waghi''a from the formalist viewpoints of defamiliarization and Foregrounding. This research shows that many of senses and natural phenomena which are ordinary for people، became strange and fore grounded by defamiliarization and over regularization via phonetic، verbal and syntactic parallelism.Keywords: Holy Quran, Sura al Wagia, formalism, defamiliarization, foregrounding
-
Pages 167-195The ode “Buka''iyya Ila Shams Haziran” is considered as one of the critical and extreme poems of Abd al-Wahhab al-Bayati، the significant contemporary Arab literary figure (1999-1926). Applying a simple language which is also vague in some aspects، the poem is allocated to presenting social and political conditions of Arab countries and analyzing the reasons associated with 1967 June defeat. As Bayati deems himself responsible for social problems and in this respect، caring about the society is the most basic tribulation of his poetry. The present research focuses on evaluating the stylistic literary view of the poem and tries to provide a literary criticism of this work by analyzing its linguistic، literary and mental concepts. The significant stylistic manifestations of the present work are: breaking the rules of traditional poetry، paying attention to past time، symbolism and documentary vision. In addition، to present his actual thoughts، the poet uses the appropriate linguistic devices in such a professional way that the balance of mental and linguistic aspects can be seen obviously and perfectly. Also، the mental aspect of the present literary work indicated that although Bayati didn’t directly represent his desires and ambitions، the fact that he invited all Arabs to cooperation and political revolution is implied proficiently.Keywords: Abd al Wahhab al Bayati, stylistics, Haziran Defeat, Bukaiyya, criticism
-
Pages 197-223This article aims at proving the prevalence of the surrealistic characteristics in Zakariyya Tamir`s first short story collection entitled Sahil al-Jawad al-Abyad (The Neighing of the White Steed). Although this contemporary Syrian author was influenced directly by the works of the surrealist authors like Sartre and Camus and Kafka، he managed to digest classical forms and customize western literary schools as well. Tamir was influenced by literary movements and thereby explained his national and regional problems. Ideas such as absurdism and death phobia and seeking refuge to the world of dreams and imagination are but few examples of surrealistic features which he has artistically illustrated. In this study we have first enumerated the most important principles of surrealism based on which we may trace this influential literary school in the aforementioned collection. It should be noted that all the eleven stories in the collection have been investigated to prove the prevalent surrealistic thought in this literary work.Keywords: literary schools, Surrealism, Zakariyya Tamir, short story
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.