فصلنامه علوم و فنون بسته بندی
پیاپی 5 (بهار 1390)

اگر طراحی یک بسته، مناسب و دقیق نباشد آنگاه محموله در حین حمل و انتقال از نقطه تولید تا نقطه مصرف دچار آسیب، عیوب فنی و عملکردی شده و در نتیجه موجب زیان های اقتصادی خواهد گردید.
مقاله حاضر به مطالعه و بررسی موردی آسیب های وارده به بسته بندی و محموله ناشی از طراحی نامناسب بسته بندی برای تعدادی از محموله های ارسالی از یک کارخانه تولیدی به محل انبار منطقه ای مصرف کننده پرداخته و در ادامه ضمن برشماری مواردی که در طراحی بسته بندی مورد غفلت قرار گرفته و یا به خطا انتخاب شده اند به مطالعه پیامدهای زیان بار اقتصادی حاصل از یک بسته بندی نامناسب پرداخته است.

براساس آنچه که در روان شناسی گشتالت(1) مطرح می شود، کل دارای خواص و ویژگی-هایی است که در اجزای تشکیل دهنده آن یافت نمی شود و معمولا کل تعیین کننده ویژگی های اجزا است نه بر عکس.[1] بر همین اساس نهایتا ترکیب کلی یک بسته، تعیین کننده ویژگی های نهایی آن است.
پس از انتخاب عناصری مانند فرم و ساختار، رنگ و بافت، جنسیت، لوگو، شعار تبلیغاتی، تصاویر و نقوش و عناصری از این دست، مهم ترین مسئله فراروی طراحان، این است که چگونه این عناصر را در کنار هم قرار دهند و با هم درآمیزند تا ضمن ایجاد زیبایی، هویت مطلوبی که برای کالا در نظر گرفته شده به بینندگان القا گردد. ترکیب-بندی، نقش تعیین کننده ای در میزان تاثیر بر مخاطبان و موفقیت بسته بندی خواهد داشت.

استفاده از وسایل و لوازم الکترونیکی منجر به سهولت انجام کار در امور جاری و روزمره شده است. اکثر این لوازم نیز حساسیت های متعارف به ضربه، رطوبت، حرارت و نور را دارند. اهمیت بسته بندی به قابل استفاده بودن این نوع از مصنوعات به خودی خود دارای ضرورت و توجه خاص می باشد. استفاده از طرح های جدید، مقاوم، کم هزینه و در عین حال تضمین حفظ سلامت آن ها برای تولید کننده بسیار مهم می باشد. امروزه این نوع از کالاها با به کارگیری مواد جدید، ضربه گیرهای مقاوم و محاسبه شده در جهت صادرات برای حضور در بازار رقابتی مورد توجه ویژه ای قرار گرفته اند.

تولید فیلم ها و پوشش های خوراکی(1) به دلیل اصرار و تمایل مشتریان بر خریداری محصولاتی که تازگی و طراوت خود را حفظ کرده اند، به شدت افزایش یافته است. البته در این افزایش تولید، تاثیر مستقیم این پوشش ها در بهبود ظاهر محصولات و فروش بیش تر آن ها نیز نقش به سزایی داشته است. از این مواد در حقیقت به عنوان راه حلی برای تاریخ مصرف کوتاه برخی محصولات نیز استفاده می شود. [1] در ارتباط با واژه ی«لفاف خوراکی» و مفهوم آن با دو دسته از واژه ها سر و کار داریم. نخست واژگانی که بیانگر قطر لایه پوشش داده شده هستند و دوم واژگان مرتبط با چگونگی تجزیه شدن ترکیبات پوشش دهنده می باشد. اصطلاحات نوع نخست، پوشش(2)] 16[، لفاف و پوسته(3) [17] و اصطلاحات نوع دوم، خوراکی و غیر خوراکی، زیست کافت(4) و غیر زیست کافت [13،5] را شامل می شوند. ترکیب دو به دوی دسته واژگان ذکر شده، انواع حالات ممکن در پوشش دهی مواد غذایی را به دست می دهد. ترکیبات غیر زیست کافت قابلیت تجزیه شدن در محیط را ندارند. ترکیبات زیست کافت ممکن است خوراکی یا غیر خوراکی باشند. مواد زیست کافت غیر خوراکی توسط انسان قابل خوردن نیستند به عبارت دیگر به چرخه زیستی برنمی گردند. ترکیباتی که برای سلامتی انسان مضر نیستند و به قصد مصرف وی طراحی و ساخته می شوند، خوراکی نام دارند. ترکیبات خوراکی از نقطه نظر تجزیه شدن در دستگاه گوارش ممکن است هضم پذیر یا هضم ناپذیر باشند. از نظر ضخامت مواد پوشش داده شده بر سطح غذا، واژه ی پوشش، واژه ای کلی است که به هر گونه پوشش ایجاد شده اطلاق می گردد.]14[«پوسته»، پوششی یکنواخت و یکپارچه با قطر محدود است[15] و لفاف، پوشش های نازک در حد میکرومتر را شامل می شود. هنگامی که لفاف های خوراکی در پوشش دادن اجسام با ابعاد میکروسکوپی(5) نظیر سلول های باکتری ها به کار برده می شوند، ریز لفاف و فرایند را ریز درون پوشانی می نامند. در مقابل واژه ی ریز لفاف، واژه درشت لفاف قرار دارد.[6] امروزه در بسته بندی مواد غذایی، لفاف های خوراکی در بسیاری از موارد به طور کامل جایگزین لفاف های پلیمری و سنتزی(6) شده اند. [7]از آن جمله می توان به پوشش دادن انواع این لفاف ها بر سطح فراورده های غذایی مانند فراورده های لبنی، شکلات، غلات صبحانه ای و نظایر آن ها اشاره کرد.

فناوری نانو در بسته بندی غذا، یک پدیده در حال ظهور است که طی آن مواد بسته بندی برای بهبود ویژگی های حفاظتی، ممانعت کنندگی، مقاومت به حرارت و زیست تخریب پذیری در مقایسه با پلیمرهای معمول دستکاری می شوند. این مواد همچنین برای گسترش سطوح ضد قارچی و ضد میکروبی و نشان دادن تغیییرات ضد میکروبی و بیوشیمیایی فعالیت می کنند. صنعت بسته بندی غذا این پتانسیل را دارد که بیش ترین سهم بازار فناوری نانو را جذب کند. یکی از وظایف آن بهبود کیفیت و عمر نگه داری محصولات گوشتی از طریق ویژگی های ممانعت کنندگی و نوع اجزای در اندازه نانو (نانو کامپوزیت)(1) زیست فعال داخل یا روی فیلم می باشد. نانو کامپوزیت یک نوع ماده جامد چند فازی است که با ذرات در مقیاس نانو، فیبرها یا صفحات کوچک هستند که با ویژگی های مکانیکی و شیمیایی بهتری نسبت به کامپوزیت های معمول تهیه می شوند. در این مقاله کاربردهای بسته بندی نانو در صنایع گوشت(شامل نانو کامپوزیت ها در بسته بندی، بسته بندی فعال و ضد میکروب، بسته بندی هوشمند و زبان الکترونیکی، بسته بندی نانو و انتقال گازها، پوشش های خوراکی، بسته بندی زیست تخریب پذیر، بررسی ریسک ها و مخاطرات مربوط به بسته بندی نانو و بازار محصولات نانو) مورد بحث قرار می گیرد.

در این مقاله سعی شده است تا با معرفی ماهیت برچسب، اهمیت و نقش کاربردی آن در صنعت بسته بندی بررسی شود. برچسب ها علاوه بر نقش انتقال اطلاعات محصول به مصرف کننده، دارای اهمیت تجاری نیز هستند. همواره باید عواملی در انتخاب طرح گرافیکی چاپ، جنس برچسب، روش چاپ و تولید آن ها مورد توجه قرار گیرد تا علاوه بر سازگاری با ویژگی های بسته بندی مورد نظر، بتوانند وظیفه کاربردی خود را به بهترین نحو انجام دهند. به طور کلی کیفیت برچسب چاپ شده به جنس برچسب خام، طرح گرافیکی، نوع چاپ، روش تولید و نیز ماندگاری و دوام در برابر عوامل محیطی و مواد شیمیایی بستگی دارد.

هدف اصلی این مقاله بررسی خصوصیات و ویژگی های چوب پلاستیک(WPC)(1) جهت به کارگیری این محصول در محیط های مرطوب و همچنین مقاوم سازی در برابر حرارت با توجه به حفظ شاخص هایی نظیر مقاومت های مکانیکی؛ مقاومت در برابر قارچ ها و سایر خصوصیات می باشد. بدین منظور اطلاعات جامع در خصوص آشنایی با این محصول و چگونگی تولید محصول چوب پلاستیک از منابع داخلی و خارجی جمع آوری گردیده است.
این اطلاعات شامل فناوری های مورد استفاده، فرایندهای مرسوم، مواد اولیه، مواد افزودنی و امکان استفاده از ضایعات، کاربردهای چوب پلاستیک بخصوص از نظر مقاومت در برابر آتش، مقاومت در برابر رطوبت به شکل های غوطه ور در آب و یا محیط های مرطوب، مقاومت در برابر عوامل بیولوژیکی(قارچ ها) و سایر مقاومت ها از جمله مقاومت به ضربه می باشد.