نشریه حدیث حوزه
پیاپی 6 (بهار و تابستان1392)

روایت بشارت دادن به خروج از ماه صفر در مجموعه های روایی شیعه نقل نشده و تنها در دو - سه کتاب معاصر آمده است. هیچ کدام از این کتاب ها سندی برای آن ذکر نکرده و منبع حدیثی کهن یا معتبری برای آن نیاورده اند. در میان اهل سنت نیز، محدثان مشهور به ساختگی بودن این خبر تصریح کرده اند.
حدیث مشابه این خبر با متن: «من بشرنی بخروج آذار فله الجنه» نیز نقل شده که اهل تسنن آن را هم ساختگی دانسته اند، اما محدثان شیعه هرچند آن را ساختگی نخوانده اند، ولی با توجه به فضا و سبب صدورش، با موضوع نحوست ایام و ماه صفر مرتبط ندانسته اند.
گفتنی است مولوی در اشعارش بدون اشاره به هیچ منبع و سندی به خبر نخست استناد کرده اما آن را دال بر نحوست ماه صفر ندانسته است. مولوی، خوش حال شدن پیامبر(ص) را نه به دلیل تمام شدن ماه صفر، که به معنای بشارت به ماه ربیع الاول به عنوان ظرف زمانی رحلت و عروج خویش دانسته است، زیرا پیامبر اکرم(ص) به لقای خدا می اندیشد و دوست دار وصال اوست.

مطالعه و پژوهش در متن آثار نویسندگان کهن، بهره های فراوانی در پی دارد. بسیاری از اطلاعات لازم درباره نویسنده، مانند استادان، شاگردان، آرا و نوشته هایش را می توان از راه مطالعه آثار او، بی واسطه به دست آورد.
شیخ ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه، در زمره ی دانشمندانی است که اطلاعات ارزشمند فراوانی در لابلای نوشته هایش به خواننده ارائه می شود. شیخ صدوق با نام بردن از آثارش در متن نوشته های خود، بهره های بسیاری را برای خوانندگان و پژوهشگران آثارش برجای نهاده است. در این نوشته که به روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد متن پژوهی به سامان رسیده است، بخشی از فواید یادکرد آثار شیخ صدوق ارائه خواهد شد.

«ابوعباس عبدالله بن جعفر حمیری» از برجسته ترین راویان قمی و از اصحاب عسکریین (ع) به شمار می رود. 182 روایت در کتب اربعه و حضور در انتقال تراث 141 نفر از صاحبان آثار شیعه، گویای نقش پررنگ او در عرصه حدیث است. سفر به عراق و انتقال آثار و احادیث به راویان آن جا از تلاش های علمی حمیری به شمار می آید. تدلیق آثار علمی متعدد، از جمله کتاب ارزشمند قرب الاسناد، ثمره مجاهدت های اوست. این نوشتار در سه فصل، به بررسی هویت، ارتباطات علمی و آثار او می پردازد.

«درایه الحدیث» علمی است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان حدیث بوده است. آن چه از پژوهش های انجام شده در تاریخ علم درایه در بین اهل سنت و شیعه نمایان می شود، حکایت از سابقه بیشتر این دانش در میان اهل سنت دارد، و مشهور است که شکل گیری مباحث درایه ای در شیعه به زمان شهید ثانی و پس از ایشان برمی گردد؛ آن چه از بررسی مباحث درایه ای موجود در احادیث و کتب اربعه حدیثی شیعه، به دست می آید که این دانش در دوران معصومان وجود داشته است، و این به معنای نقصان نتیجه گیری های مشهور در تاریخ علم درایه است. پژوهش حاضر در صدد است با تمرکز بر کتب اربعه شیعه، وجود مصطلحات درایه ای را در میان شیعه اثبات کند. نتیجه این که، سابقه دانش درای هالحدیث در شیعه از دوران معصومان خواهد بود.

«مدارا» یکی از ویژگی های پسندیده انسانی و از اخلاق حسنه اسلامی است. بعضی خانواده ها بر اثر کم-تحملی اعضای آن، دچار پریشانی، اختلاف و اختلال عاطفی و رفتاری می شوند. مدارا، به خصوص بین همسران، نقشی کلیدی در کاهش اضطراب، افسردگی و پرخاشگری، و افزایش امید و ایجاد محیطی آرام و امن در خانواده دارد. هدف پژوهش حاضر، تبیین نقش مدارا در استحکام بنیان خانواده است. این نگاشته با تمرکز بر آیات و روایات، نقش مدارا در محکم شدن پیوندهای خانوادگی را از دیدگاه اسلام پی می گیرد.

این پژوهش به جست و جوی مبانی رجالی علامه حلی(ره)، در میان اظهارات او در مورد راویان مذکور در کتاب خلاصهالاقوال می پردازد. با جمع بندی نظراتی که علامه در ترجمه یک راوی بیان کرده و چینش این موارد در کنار هم، مبانی رجالی او، از لابلای نظرات و اجتهادات او کشف می شود. با کشف این مبانی می توان آن را نقد کرد یا قبول نمود. این مبانی، در دو گروه جای گرفته اند: اول؛ در خصوص برخی مبانی کلی رجال مانند اعتماد به وکلا، عدم اعتماد به راویان فاسد المذهب، قبول حسن ظاهر، اعتماد به نظریه وثاقت اصحاب اجماع، دوم؛ تقدیم دیدگاه یکی از علما رجال در هنگام تعارض. این گروه خود دو قسمت را تشکیل می دهد: الف تقدیم توثیق بر تضعیف ب: تقدیم تضعیف بر توثیق.