مجله تحقیقات نظام سلامت حکیم
سال هفدهم شماره 3 (پیاپی 66، پاییز 1393)

الگوی مصدومیت های ترافیکی و مرگ و آسیب های ناشی از آن در مناطق مختلف جغرافیایی بسیار متفاوت می باشد. این مطالعه با هدف تعیین الگوی اپیدمیولوژیکی مصدومیت های ترافیکی در شهرستان کرمانشاه در سال 1389 انجام پذیرفت.
در این مطالعه مقطعی، از اطلاعات پرونده های موجود در پزشکی قانونی، برای تعیین الگوی اپیدمیولوژیکی استفاده شد. اطلاعات با استفاده از چک لیستی شامل متغیرهای دموگرافیک و اطلاعات مربوط به مصدومیت ها جمع آوری شد. طبقه بندی افراد بر اساس علت مرگ با استفاده از کدهای دهمین طبقه بندی بیماری ها (ICD-10)، و گروه بندی آسیب ها بر حسب ماهیت (Nature of injury) مطابق با گروه بندی 23 تایی موجود در بار جهانی بیماری ها (GBD 2010) صورت گرفت. کلیه اطلاعات به نرم افزار Stata وارد شدند و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
میانگین سنی 3522 فرد وارد شده در این مطالعه 17/5±33/5 سال بود. 68/5% از افراد مرد بودند. بیشترین تعداد مرگ و آسیب مربوط به گروه سنی 29-15 سال بود. 70/5% تصادفات منجر به مرگ به صورت برون شهری اتفاق افتاده بود. 40/3% علت خارجی مرگ مربوط به خودروهای سواری بود. بین وضعیت متوفی در هنگام مرگ و محل تصادف ارتباط معناداری یافت شد به طوری که بیشترین مرگ برون شهری مربوط به سرنشینان و رانندگان و بیشترین مرگ درون شهری مربوط به عابرین پیاده بود(p<0.001)، (20.7%) آسیب بر حسب ماهیت، مربوط به آسیب های خفیف بود.
با توجه به بیشتر بودن تعداد تصادفات برون شهری، اقدامات پیشگیرانه و برنامه ریزی های مناسب در جهت افزایش ایمنی جاده ها و راه ها به خصوص راه های بین شهری و نظارت دقیق بر اجرای بستن اجباری کمربند و رعایت قوانین و سرعت های مجاز ضروری به نظر می رسد.

امروزه مدیریت مواد زاید یکی از مهم ترین دغدغه های جوامع بشری می باشد و مردم به عنوان تشکیل دهندگان اولین حلقه زنجیره تولید مواد زاید با آگاهی و نگرش صحیح نسبت به این موضوع، می توانند موجب عملکرد صحیح تر و مدیریت کارآمدتر این معضل گردند. این پژوهش با هدف بررسی آگاهی، نگرش، عملکرد و نیازهای آموزشی مادران شهر اراک در زمینه مدیریت مواد زاید تدوین و اجرا گردید.
مطالعه حاضر به صورت مقطعی تحلیلی روی 1215 خانوار شهر اراک در سال 1390 صورت گرفت. نمونه گیری به صورت خوشه ایدر سطح شهر (سه منطقه شهرداری) انجام شد و از خانوارهای مختلف شهر اراک پرسشنامه آگاهی، نگرش، عملکرد و منابع آموزشی مناسب در خصوص مدیریت صحیح پسماندها سنجیده شد. در نهایت داده ها با استفاده آزمون های آماری تجزیه تحلیل شدند.
میانگین نمره آگاهی مادران 2/3 ± 5/8 (از 8 امتیاز) بود که متوسط به بالا ارزیابی شد. میانگین نمره نگرش 7/8 ± 26/1 (از 35 امتیاز) بود که حاکی از نگرش مثبت افراد بود. 35% با بیشترین فراوانی معتقد بودند که زباله ها بهتر است بین ساعت 11-10 شب جمع آوری شود. بین سطح آگاهی با شغل و همچنین سطح تحصیلات رابطه معنادار مشاهده گردید (p<0.05).
70% افراد هر سه منطقه معتقد به استفاده مجدد از زباله بودند و 89/9% نیز موافق جمع آوری جداگانه زباله بودند (0/01= p). از نظر روش های آموزشی موثر بین مناطق سه گانه شهرداری اختلاف معنادار مشاهده شد (0/00= p).
با توجه به این که آگاهی مادران در رابطه با موضوع مورد بررسی به نسبت مناسب بود، بایستی این موضوع را که چه عواملی باعث شده است افراد از عملکرد پایینی برخوردار باشند، مورد توجه قرار داد. همچنین آموزش حضوری از طریق مراکز بهداشتی درمانی محله های شهر و همچنین رابطین بهداشت در کنار آموزش های رسانه های جمعی ضروری می باشد.

اختلالات قاعدگی طیف وسیعی از مشکلات نظیر بی نظمی قاعدگی، هیپر- و هیپو منوره، پلی منوره و الیگومنوره، دیسمنوره، آمنوره، منوراژی و سندرم پیش از قاعدگی را در بر می گیرد. هدف این مطالعه تعیین میزان شیوع انواع اختلالات قاعدگی و همچنین تعیین برخی عوامل تاثیرگذار بر بروز اختلالات قاعدگی در میان زنان ایرانی در سنین باروری بود.
مطالعه حاضر یک مطالعه مقطعی مبتنی بر جمعیت بود. افراد شرکت کننده در مطالعه، زنان 45 -18 ساله ایرانی بودند که به روش نمونه گیری خوشه ایطبقه بندی شده سهمیه ای از چهار استان منتخب کشور انتخاب شدند.
تعداد 941 زن واجد شرایط وارد مطالعه شدند. شایع ترین اختلالات قاعدگی در زنان ایرانی دیسمنوره (67/5%) و سندرم پیش از قاعدگی (54/9%) بود. عوامل زمینه ای نظیر سن پایین، ازدواج در سنین بالا، و همچنین تجرد با بروز دیسمنوره ارتباط معنادار داشت (0/001> p). شاخص توده بدنی بالاو بالا بودن میزان تحصیلات به ترتیب با احتمال وقوع الیگومنوره و سندرم پیش از قاعدگی رابطه معنادار نشان داد (0/001> p). وقوع سن منارک در سنین پایین تر نیز با احتمال وقوع منوراژی ارتباط معنادار داشت.
تقریبا یک نفر از هر چهار زن ایرانی در سنین باروری حداقل از یکی از اختلالات قاعدگی رنج می برد. تغییر سبک زندگی زنان، تشویق آنان به ازدواج در سنین باروری و مشاوره و اطلاع رسانی کافی در زمینه اختلالات قاعدگی می تواند نقش مهمی در کاهش عوارض ثانوی و سوء این اختلالات داشته باشد.

با وجود گذشت سال ها از تدوین منشور حقوق بیمار، هنوز اجرای این منشور در بسیاری از بیمارستان ها و کلینیک ها مطلوب نیست. مطالعه حاضر به بررسی تاثیر رسانه های نوشتاری اختصاصی تدوین شده برای ترویج رعایت محورهای منشور حقوق بیمار در دو بیمارستان آموزشی شهر یاسوج پرداخته است.
در این مطالعه قبل و بعد، با استفاده از دو پرسشنامه که بر اساس بندهای منشور حقوق بیمار مصوب وزارت بهداشت تدوین و روا و پایا شده بود، ابتدا نظرات 121 نفر از کادر درمانی دو بیمارستان آموزشی شهر یاسوج متشکل از پزشکان، پرستاران، بهیاران و ماماها، درباره منشور و امکان اجرای بندهای آن، و سپس نظرات 100 نفر بیمار بستری شده در این دو بیمارستان درباره وضعیت اجرای عملی بندهای منشور جمع آوری شد. بر اساس یافته های پژوهش، چهار نمونه پوستر و دو نمونه پمفلت طراحی شد. پوسترها در نقاط مشخص و پرتردد دو بیمارستان نصب شدند و پمفلت ها در اختیار کارکنان و بیماران قرار داده شد. سه ماه بعد از مداخله، مجددا نظرات بیماران جمع آوری شد و نسبت پاسخ های مثبت آن ها با قبل از مداخله، با کمک نرم افزار STATA مقایسه گردید.
از نظر کارکنان، رعایت سه محور حق شکایت توسط بیماران، محرمانه بودن اطلاعات بیمار، و احترام به حریم خصوصی بیماران، کمتر عملی است. اکثر بیماران نیز اعلام کردند که حقوق آنان در سه حیطه اجازه تهیه رونوشت از پرونده پزشکی، تحویل صورتحساب مالی به بیماران، و احترام به بیماران در هنگام پذیرش و بستری کمتر رعایت شده بود. مقایسه نسبت پاسخ های مثبت بیماران قبل و سه ماه پس از مداخله نشان داد که درصد بیماران معتقد به رعایت این سه بند به ترتیب از 13، 14 و 16 به 95، 47 و 86 درصد رسید که این تفاوت معنادار بود.
استفاده از رسانه های آموزشی که محتوای آن ها بر اساس پژوهش تکوینی تهیه و اختصاصی شده باشد و در ساختار آن ها استانداردهای علمی مورد توجه قرار گرفته باشد، گروه های مخاطب را به رعایت مفاد این منشور ترغیب می کند.

بعد از کنفرانس بین المللی جمعیت و توسعه در سال 1994 تغییر پارادایم ازکنترل جمعیت به سلامت باروری و تنظیم خانواده، موجب تغییر الگوی نگرش در سیاست های جدید بهداشت باروری در دنیا شد و مفهوم جدیدی از بهداشت باروری مطرح شد که موضوعات آن فراتر از مباحث مرتبط با بهداشت و سلامت زنان بود. بهداشت باروری به عنوان ضرورتی برای توسعه شناخته شد و مشارکت مردان در حوزه وسیع بهداشت باروری، یکی ازموضوعات مهم در این پارادایم جدید شد.
این مطالعه با هدف مرور و طبقه بندی یافته های مقالات ایرانی مرتبط با مشارکت مردان در حوزه بهداشت باروری و جنسی و تبیین چالش ها، به مرور مقالات چاپ شده نویسندگان ایرانی در مجلات داخلی یا خارجی در مورد مشارکت مردان و یا مسایل مرتبط به مردان در حوزه بهداشت باروری پرداخته است. جستجوی مقالات در راستای محورهای کنفرانس بین المللی قاهره در زمینه مشارکت مسوولانه مردان در رفتارهای باروری و جنسی با استفاده از واژگان کلیدی «مشارکت مردان» و «تنظیم خانواده، بارداری و مراقبت های دوران بارداری، بارداری ناخواسته، بارداری پرخطر، زایمان و مراقبت پس از زایمان، سقط، مراقبت کودک، ایران» در پایگاه های اطلاعاتی PubMed، Elsevier، SID، Medlib، Magiran، Iranmedex، Irandoc، Google Scholar انجام شد.
بررسی یافته های موجود نشان می دهد که در سال های اخیر به دلیل توجه به مسایل تنظیم خانواده، مشارکت مردان در برنامه تنظیم خانواده بیش از هر چیز دیگر مورد توجه قرار گرفته است و پس از آن مطالعات اندکی در زمینه مراقبت های دوران بارداری هم انجام شده است.
خلاء پژوهشی زیادی در این حیطه همچنان باقی است که می توان از جمله به تبیین نیازهای باروری و جنسی مردان از دیدگاه خودشان و طراحی و اجرای راهکارهای مداخله ای مناسب، مطالعه فرآیند اجتماعی شدن پسران برای تعریف و اجرای استراتژی های آموزشی مناسب برای پرورش آن ها با حس مسوولیت پذیری نسبت به سلامت خود و خانواده، جلب مشارکت مردان در مراقبت های بارداری، زایمان و پس از زایمان اشاره کرد.

درآمد خانواده یکی از تعیین کننده های مهم سلامت کودکان در جهان است. به منظور شناخت بهتر نقش متغیرهای واسطه ای، این مطالعه با استفاده از داده های معتبر کشوری، نقش درآمد خانواده ها و برخی عوامل واسطه ای بر سلامت کودکان را مورد بررسی قرار داد.
در این مطالعه بوم شناختی، داده های کشوری مرتبط با شاخص های درآمد خانواده، وضعیت محل زندگی خانواده، بهره مندی کودک از خدمات سلامت، سلامت مادر و سلامت کودک مربوط به دوره زمانی 1389 -1385 در همه استان های کشور جمع آوری و جهت تعیین متغیرهای مکنون، تحلیل عاملی اکتشافی شد. سپس همبستگی بین متغیرهای مکنون اندازه گیری شد و متغیرهای باقی مانده وارد مدل سازی معادلات ساختاری شدند.
یافته های مدل های معادله ساختاری نشان داد که مدل هایی که در آن وضعیت محل زندگی به عنوان متغیر واسطه ای میان درآمد خانواده و سلامت کودک قرار گرفتند، دارای برازش مطلوب بودند، اما اغلب مدل های دارای متغیر واسطه ای سلامت مادر، برازش مطلوب نداشتند. همچنین داده های نشانگرهای بهره مندی کودک از خدمات سلامت، دارای مقادیر مطلوب برای تحلیل عاملی نبودند و وارد مدل های ساختاری نشدند. بر اساس نتایج پنج مدل ساختاری مورد بررسی در حدود 33 الی 88 درصد از تغییرات شاخص ناسلامت کودک توسط دو شاخص وضعیت بد درآمد و شرایط بد محل زندگی تبیین شد. شاخص نیکویی برازش (GFI) در پنج مدل مورد بررسی بین حداقل0/78 الی 0/8 متغیر بود.
یافته های این مطالعه نشان داد که وضعیت بد درآمد خانواده عمدتا از طریق متغیر واسطه ای شرایط بد محل زندگی بر سلامت کودکان موثر است و نقش واسطه ای دیگر متغیر مطالعه یعنی ناسلامت مادر در ارتباط میان درآمد خانواده و سلامت کودکان در بیشتر مدل های ساختاری تایید نشد. وجود مراقبت های بارداری همگانی برای مادران می تواند توجیه کننده یافته اخیر باشد.

رشد هزینه های دارویی منجر به بالارفتن هزینه های سلامت می شود و دلیل آن می تواند افزایش قیمت، میزان مصرف داروها و یا هر دو باشد. هدف مطالعه حاضر، بررسی عوامل تاثیرگذار بر تقاضا و مخارج دارو بود.
مطالعه حاضر، یک پژوهش سری زمانی گذشته نگر بود که به روش پانل تحلیل شد. مطالعه حاضر با استفاده از اطلاعات پرسشنامه هزینه- درآمد خانوار مرکز آمار ایران، طی سال های 90-1383 برای خانوارهای شهری و روستایی کشور انجام شد. برای تعیین تاثیر متغیرهای مستقل روی مخارج دارویی از نرم افزار Eviews استفاده شد.
نتایج پژوهش نشان داد که ضریب لگاریتم قیمت دارو برای خانوارهای شهری 0/18 ± 0/92 و برای خانوارهای روستایی 0/12 ± 0/37 و از نظر آماری معنادار بود. بنابراین کشش قیمتی دارو در مناطق شهری برابر با 0/08 و در مناطق روستایی 0/63 بود. اگرچه در هر دو گروه، تقاضای دارو کشش کوچک تر از یک داشت، خانوارهای روستایی در پاسخ به تغییرات قیمت، حساسیت بیشتری نشان می دادند. ضریب لگاریتم درآمد که نشان دهنده کشش درآمدی مخارج دارو است برابر 0/11 ± 0/35 برای خانوارهای شهری و 0/09 ± 0/94 برای خانوارهای روستایی بود که در هر دو گروه بیانگر ضروری بودن دارو می باشد.
با توجه به کم کشش بودن دارو در مناطق شهری و روستایی، می توان گفت افزایش قیمت داروها با درصدی مشخص، مصرف دارو را در کشور به همان میزان کاهش نداده است. بنابراین با توجه به این که کاهش قیمت دارو، نمی تواند انگیزه زیادی در جهت افزایش مصرف ایجاد کند، ورود بیشتر بیمه در این بازار موجب افزایش کارایی در مصرف خواهد شد.

مراجعه بیمه شده ها به موسسات غیر طرف قرارداد با یک سازمان بیمه درمانی، به معنی عدم پاسخگویی مناسب به نیاز بیمه شده ها برای دریافت خدمت درمانی مشابه در موسسات طرف قرارداد می باشد. این موضوع امکان کنترل و نظارت سازمان بیمه درمانی را بر کیفیت مراقبت ها و هزینه های درمان کاهش می دهد. هدف از مطالعه حاضر بررسی و تحلیل میزان تاثیر شاخص دسترسی بیمه شده ها و شاخص تامین مالی هزینه ها توسط سازمان بیمه سلامت بر تشویق بیمه شده ها برای دریافت مراقبت ها از موسسات طرف قرارداد بوده است.
مطالعه حاضر یک مطالعه کاربردی بود که به روش توصیفی- تحلیلی در سال 1391 به اجرا درآمد. میزان تاثیر متغیرهای دسترسی و تامین مالی هزینه ها توسط سازمان بیمه بر تقاضای بیمه شده ها از موسسات طرف قرارداد، از طریق معادله رگرسیونی تقاضا، مورد ارزیابی قرار گرفت. متغیرهای مطالعه به طور میدانی و با مراجعه به دفتر مرکزی سازمان بیمه سلامت جمع آوری گردید. جهت آنالیز داده ها از نرم افزارهای Excel 2007 و Eviews7 استفاده شد.
نتایج تخمین تابع تقاضا نشان داد که 10% افزایش در امکانات دسترسی به خدمات بستری و سرپایی در موسسات طرف قرارداد، مراجعات بیمه شدگان به این موسسات برای دریافت خدمات یادشده را به ترتیب 2/9% و 2% افزایش می دهد. همچنین افزایش 10% در تامین مالی هزینه های قرارداد سازمان بیمه با موسسات درمانی، مراجعات به موسسات طرف قرارداد را حدود 7/7% افزایش می دهد.
با توجه به این موضوع که تاثیر شاخص های دسترسی به موسسات طرف قرارداد سازمان بیمه سلامت بر تقاضا برای مراجعات بیمه شده ها به این موسسات محدود می باشد، می توان نتیجه گرفت که افزایش امکانات درمانی از طریق موسسات طرف قرارداد سازمان بیمه یک عامل تشویقی برای افزایش مراجعات بیمه شده ها به این موسسات محسوب نمی شود. در مقابل، افزایش تامین مالی هزینه های قرارداد سازمان بیمه با موسسات درمانی می تواند تا حدودی یک عامل تشویقی برای افزایش مراجعات به این موسسات باشد. این نتیجه نشان می دهد که در حال حاضر برای بیمه شده ها، مشکل تامین مالی هزینه های درمانی در موسسات طرف قرارداد با سازمان بیمه بیش از مشکل دسترسی به این موسسات اهمیت دارد.

این پژوهش به منظور بررسی عوامل مرتبط با قطع درمان بیماران روان پزشکی انجام شد.
این مطالعه یک بررسی توصیفی- تحلیلی بود که با استفاده از داده های نرم افزار ثبت اطلاعات بیماران انجام شد. تعداد 2600 نفر بیمار مبتلا به اختلالات اضطرابی و افسردگی که از تاریخ بهمن ماه 1389 تا پایان دی ماه 1391 در مطب های پزشکان عمومی همکار مراکز سلامت روان جامعه نگر ویزیت شده بودند، در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه، معیار قطع درمان، مراجعه نکردن بیمار تا 30 روز پس از تاریخ مقرر برای ویزیت بعدی او اختیار شد. باید خاطر نشان کرد که در این مطالعه، اطلاعات بیمارانی که فقط یک ویزیت داشتند از تحلیل خارج نشد. به منظور بررسی عوامل موثر بر بقا از تکنیک آماری تحلیل بقا استفاده شد و تاثیر عواملی چون سن، جنس، تحصیلات، نوع تشخیص، تعداد تشخیص ها، مرکز ارایه کننده خدمات بر قطع درمان بررسی شد. همچنین برای بررسی تاثیر پیگیری های تلفنی بر بقا از رگرسیون کاکس استفاده شد.
میانه مدت زمان حضور بیماران در درمان، 32 روز بود که از 16 تا 600 روز در بین پزشکان مختلف متغیر بود. اگر در این مطالعه، اطلاعات بیمارانی که فقط یک ویزیت داشتند در تحلیل کنار گذاشته شود، میانه بقای بقیه بیماران 158 روز بود. سن بیمار، مطب ارایه دهنده خدمت و پیگیری های رابط درمان از عوامل موثر بر ماندگاری بیماران در درمان بود.
یافته ها نشانگر اهمیت نقش موثر برقراری یک ارتباط درمانی خوب با انجام پیگیری های تلفنی منظم بر بقای بیماران در درمان هستند.

مخاطره اخلاقی یکی از مهم ترین مشکلات در نظام های بیمه سلامت است. مخاطره اخلاقی هنگامی به وقوع می پیوندد که با پوشش بیشتر بیمه روی خدمتی خاص، مصرف آن خدمت به طرز چشمگیری افزایش پیدا کرده و سازمان بیمه گر را با مشکل مواجه سازد. هدف مطالعه حاضر بررسی مخاطرات اخلاقی خدمات دندان پزشکی در بیمه خدمات درمانی نیروهای مسلح قبل و بعد از خدمت وظیفه عمومی در سال 1391 بود.
مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی تحلیلی است. داده های مطالعه با استفاده از چک لیست و با پرسشگری از 150 نفر از کارکنان وظیفه در پادگان های شهر تهران به دست آمد. الگوهای مطالعه نیز با استفاده از رگرسیون لجستیک تخمین زده شد.
از مجموع 150 مورد مطالعه شده، 65 نفر (43%) قبل از خدمت وظیفه عمومی از خدمات دندان پزشکی استفاده نکرده بودند و بعد از خدمت و با دریافت دفترچه با پوشش کامل خدمات دندان پزشکی از آن خدمات استفاده می کردند. همچنین نتایج مطالعه، بین ایجاد مخاطره اخلاقی و سطح تحصیلات، میزان درآمد، میزان سهولت دریافت مرخصی از پادگان رابطه مستقیم و معنادار؛ و با میزان پوشش خدمات دندان پزشکی توسط بیمه، قبل از ورود به خدمت سربازی رابطه عکس نشان داد.
با پوشش بیمه ای بیشتر خدمات دندان پزشکی، هم احتمال تقاضا و مصرف خدمات افزایش می یابد و هم خدمات گران تر و با کیفیت تری عرضه می گردد.