فهرست مطالب

پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران - پیاپی 12 (پاییز 1393)

پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران
پیاپی 12 (پاییز 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/12/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سید نصرالله ابراهیمی، مهدی منتظر*، فرزاد مسعودی صفحات 1-26
    قراردادهای خدماتی بالادستی صنعت نفت و گاز ایران به عنوان یکی از قراردادهای بین المللی حاکم بر پروژه های بالادستی اعم از اکتشاف و توسعه میادین نفت و گاز کشور از گذشته تا به حال در صدد جذب سرمایه گذاری خارجی و تعامل با شرکت های بین المللی نفت و گاز بوده است، این قراردادها در پروژه های بالادستی صنعت نفت و گاز ایران حاوی اصولی قانونی است که شالوده تشکیل این قراردادها محسوب می شود. اصول قانونی مزبور به نحوی در این قراردادها اعمال می شود تا منافع کارفرما و پیمانکاران بین المللی نفتی و یا سرمایه گذاران خارجی را تامین کند، این در حالی است که اصول مزبور واجد جنبه آمره بوده که امکان عدول از آن به عنوان خطوط قرمز حاکم بر انعقاد قراردادهای خارجی در بخش بالادستی صنعت نفت و گاز کشور را غیرممکن می سازد. بر این اساس مقاله حاضر به بررسی انواع اصول قانونی قراردادهای خدماتی بالادستی و تحلیل آنها در صنعت نفت و گاز ایران می پردازد.
    کلیدواژگان: قراردادهای خدماتی بالادستی، اصول قانونی، حاکمیت و مالکیت، عدم تضمین بازگشت سرمایه، برداشت صیانتی، مقررات زیست محیطی
  • محبوبه جعفری*، کریم اسلاملوییان، ابراهیم هادیان، علی حسین صمدی صفحات 27-60
    هدف اصلی این مطالعه بررسی تاثیر کیفیت زیر ساخت اجتماعی بر رشد اقتصادی تعادلی در یک اقتصاد غنی از منابع طبیعی در چارچوب یک الگوی رشد درون زا می باشد. الگوی طراحی شده این امکان را فراهم می سازد که تاثیر منابع طبیعی تجدیدناپذیر بر کیفیت زیرساخت اجتماعی و در نتیجه بر رشد اقتصادی را مورد بررسی قرار دهیم. نتایج حل الگو با کمک نظریه کنترل بهینه نشان می دهد که تاثیر منابع طبیعی تجدیدناپذیر بر رشد اقتصادی در وضعیت پایدار به پارامترهای الگو بستگی دارد. به گونه ای که اگر منابع طبیعی تجدیدناپذیر موجب تخریب زیرساخت اجتماعی گردد، تاثیر مثبت منابع بر رشد اقتصادی کاهش خواهد یافت و حتی تحت شرایطی می تواند تاثیر منفی بر رشد اقتصادی داشته باشد. در مرحله بعد الگو برای اقتصاد ایران به عنوان یک کشور غنی از منابع انرژی کالیبره گردیده است. نتایج بیانگر آن است که برای رسیدن به متوسط نرخ رشد تعادلی اقتصادی 8 درصد (مطابق برآورد الگو و هدف افق 1404) لازم است که کیفیت زیرساخت اجتماعی در ایران به طور متوسط با نرخ 3/4 درصد بهبود یابد. پس از کالیبره کردن الگو بدون لحاظ زیرساخت اجتماعی، متوسط نرخ رشد تعادلی برابر با 6 درصد می گردد. این نتیجه نشان می دهد که عدم توجه به نقش کلیدی زیر ساخت اجتماعی در الگوهای رشد برای اقتصاد ایران می تواند منجر به برآورد نادرست از نرخ رشد بلند مدت گردد. تحلیل حساسیت بیانگر این است که یک درصد بهبود در شاخص کیفیت زیر ساخت اجتماعی می تواند منجر به افزایش نرخ رشد تعادلی به میزان 42/0 درصد گردد. بنابراین توجه به نفش زیر ساخت اجتماعی در رشد اقتصادی برای برنامه ریزان و سیاست گذاران اقتصادی- اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
    کلیدواژگان: کیفیت زیرساخت اجتماعی، منابع طبیعی تجدیدناپذیر، رشد اقتصادی، تئوری کنترل بهینه، ایران
  • رضا فهیمی دوآب، احمد صباحی، محمدحسین مهدوی عادلی، احمد سیفی صفحات 61-90
    دو سازمان OPEC و OECD به عنوان خریداران و فروشندگان اصلی و موثر در بازار جهانی نفت خام هستند که برای تغییر قیمت ها به نفع خود تلاش می کنند. در این مقاله به بررسی یک مدل تئوری بازی ها برای نحوه رفتار دو سازمان مدنظر در بازار نفت در مقابل یکدیگر پرداخته شده است. سپس با استفاده از روش جوهانسون جوسیلیوس یک مدل اقتصادسنجی ارائه شده است که در آن عوامل و میزان اثرگذاری هر یک از دو سازمان بر قیمت نفت خام بررسی خواهد شد. نتایج نشان می دهد سازمان OPEC با میزان عرضه نفت خام و سازمان OECD با ذخایر نفتی تحت کنترل بر قیمت نفت خام موثر هستند. حساسیت قیمت نفت خام نسبت به عرضه OPEC بیشتر از ذخایر تحت کنترل OECD است، بنابراین سازمان OPEC می تواند از آن به عنوان ابزاری جهت افزایش قدرت چانه زنی استفاده کند. سایر متغیرهای موثر بر قیمت نفت خام که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد رشد اقتصاد جهانی و نرخ ارز موثر حقیقی آمریکا است که نتیجه می شود رشد اقتصاد جهانی اثری مستقیم و نرخ دلار حقیقی اثری معکوس بر قیمت نفت خام می گذارد.
    کلیدواژگان: سازمان OPEC، سازمان OECD، نظریه بازی ها، الگوی هم انباشتگی جوهانسن، جوسیلیوس، چانه زنی
  • سید کمال صادقی، سید مهدی موسویان صفحات 91-116
    بدون شک هر گونه برنامه ریزی و سیاست گذاری در زمینه رشد اقتصادی به عنوان یکی از اهداف کلان اقتصادی، نیازمند توجه ویژه به بخش انرژی و محیط زیست و ارتباط آن ها با تولید است. از این رو در پژوهش حاضر، با هدف بررسی دقیق تر علیت بین انتشار کربن، مصرف انرژی و رشد اقتصادی نسبت به آزمون فرض های سنتی که بر پایه تئوری حدی صورت می گرفت از روش بوت استرپ حداکثر انتروپی استفاده شده است. به این منظور با استفاده از فواصل اطمینان بوت استرپی، علیت بین انتشار کربن سرانه و تولید ناخالص داخلی، ابتدا در یک الگوی دو متغیره و سپس در چارچوب الگوی چند متغیره با لحاظ متغیرهای مصرف سرانه انرژی، توسعه مالی و درجه باز بودن اقتصاد، مورد آزمون قرار گرفت. مطابق نتایج به دست آمده طی دوره 1352 تا 1389 در الگوی دو متغیره، رابطه علیت یک طرفه از تولید ناخالص داخلی به انتشار کربن برقرار بود اما در چارچوب الگوی چند متغیره، فرضیه صفر مبنی بر عدم وجود رابطه علیت بین انتشار کربن و تولید ناخالص داخلی رد نشد. همچنین بین متغیرهای مصرف انرژی سرانه و رشد اقتصادی نیز رابطه علیت یک طرفه از رشد اقتصادی به مصرف انرژی برقرار بود، بنابراین امکان اجرای سیاست های مربوط به کاهش آلودگی هوا و مصرف انرژی، بدون کم کردن رشد اقتصادی وجود دارد.
    کلیدواژگان: آزمون علیت، انتشار کربن، بوت استرپ، رشد اقتصادی
  • امیر جعفرزاده، عباس شاکری، فرشاد مومنی، قهرمان عبدلی صفحات 117-144
    ایران غنی ترین کشور از حیث برخوردار بودن از ذخایر اثبات شده گاز طبیعی است. برای گاز طبیعی، استفاده های متعددی وجود دارد که یکی از آنها صادرات است. پیش از تحریم ها در سال های اخیر، بحث صادرات گاز طبیعی ایران به کشورهای اروپایی مطرح بود. یکی از پروژه های مهم در همین زمینه، پروژه خط لوله نوباکو بوده است. ساخت خط لوله نوباکو از کشور ترکیه تا کشورهای اروپایی تا یک سال دیگر نهایی می شود. همچنین، افق روشنی در خصوص برطرف شدن تحریم ایران وجود دارد. در این شرایط بررسی الحاق ایران به پروژه خط لوله نوباکو، موجب چشم اندازی مثبت از آینده است. کشورهای اروپایی جهت تامین عرضه خط لوله نوباکو، گزینه های مختلفی را مطرح کرده اند که ایران و ترکمنستان از گزینه های اصلی هستند. بررسی نحوه رقابت و همکاری میان این دو کشور با توجه به شرایط ذخایر و تولید گاز و همچنین قدرت چانه زنی آنها در خصوص این پروژه، هدف این مقاله است. تاکنون هیچ مطالعه ای وجود ندارد که به طور خاص در زمینه خط لوله نوباکو از طریق رویکرد نظریه بازی های همکارانه انجام شده باشد. در حالی که رفتار ایران و ترکمنستان به عنوان تامین کنندگان گاز این پروژه، استراتژیک بوده و با رویکرد نظریه بازی ها کاملا همخوانی دارد. در مقاله پیش رو با رویکرد نظریه بازی همکارانه با توجه به دو روش ارزش هسته و ارزش شپلی امکان تشکیل ائتلاف نهایی و ائتلاف های دیگر و همچنین قدرت چانه زنی این کشورها بررسی می شود. نتایج این تحقیق، نشان می دهد قدرت چانه زنی ایران از ترکمنستان بیشتر بوده و به دلیل شرایط استراتژیک و توان تولید دو کشور، امکان همکاری میان این دو کشور وجود دارد و ایران به دلیل بیشتر بودن قدرت چانه زنی، نقش مهم و فعالی را در تشکیل این همکاری می تواند ایفا کند.
    کلیدواژگان: صادرات گاز، نظریه بازی همکارانه، ارزش هسته و شپلی، خط لوله نوباکو، ایران و ترکمنستان
  • روح الله مهدوی صفحات 145-178
    از موضوعات مهم در سیاست اصلاح قیمت حامل های انرژی، بکارگیری سیاستی مکمل برای جبران تاثیرات منفی ناشی از اصلاح قیمت حامل های انرژی است. بررسی مطالعات گذشته نشان می دهد که کاهش دریافتی دولت از خانوارها، اثرات منفی اصلاح قیمت ها را بهتر جبران می کند. با توجه به اینکه بخش حمل و نقل جزء بخش های انرژی بر است پس اصلاح قیمت حامل های انرژی اثرات منفی بالایی بر آن دارد. از اینرو در تحقیق حاضر با استفاده از الگوی تعادل عمومی (CGE) مبتنی بر جدول داده-ستانده سال 1385، اثرات استفاده از سیاست مکمل اصلاح قیمت حامل های انرژی (کاهش دریافتی دولت از خانوار) در بخش حمل و نقل بررسی شده است. نتایج نشان می دهد که افزایش قیمت حامل های انرژی و توزیع درآمد حاصل از این سیاست از کانال کاهش پرداختی خانوارها به دولت نسبت به توزیع نقدی یارانه ها و یا ترکیبی از این دو، اثرات منفی افزایش قیمت حامل های انرژی را بهتر جبران می کند.
    کلیدواژگان: سیاست مکمل، الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه، اصلاح قیمت حامل های انرژی، حامل های انرژی
  • نادر مهرگان، یونس سلمانی صفحات 183-208
    شوک های قیمتی نفت زمانی اقتصاد را تحت تاثیر قرار می دهند که شوکی مشابه به آن در نزدیک ترین دوره زمانی اخیر رخ نداده باشد و همچنین تغییرات ساختاری منجر به تحول رابطه بین شوک های قیمتی نفت و اقتصاد کشور شده باشد. بر این اساس در مطالعه حاضر تاثیر شوک های قیمتی پیش بینی نشده نفت بر رشد اقتصادی کشور طی دوره زمانی 1367.1-1389.4 با استفاده از مدل های چرخشی مارکف بررسی شده است. یافته های تحقیق نشان داد شوک های قیمتی پیش بینی نشده مثبت در مقایسه با شوک های منفی هم اندازه با تاثیر کمتر ولی با دوره دوام بیشتر، قادر به بهبود وضعیت رشد اقتصادی هستند اما چندان نمی توانند وضعیت بالای رشد اقتصادی کشور را تضمین کنند و در نهایت این شوک ها بتوانند اقتصاد را در وضعیت رشد اقتصادی متوسط به تعادل می رسانند. شوک های منفی نیز قادر نیستند اقتصاد کشور را در وضعیت رشد اقتصادی پایین نگه دارند اما می توانند مانع از دستیابی اقتصاد کشور به وضعیت رشد اقتصادی بالا شوند.
    کلیدواژگان: قیمت سبد نفت خام اوپک، شوک های نفتی، رشد اقتصادی، عدم تقارن، انتقال رژیم، رگرسیون چرخشی مارکف
|
  • Pages 1-26
    The Upstream Service Contracts in oil and gas industry of Iran have been used as an international contract for the exploration and development of Iran oil & gas fields، aiming to attract investment and establishing relationships with international oil companies (IOCs). These contracts explicitly or implicitly contain several statutory principles which are considered as a basic formation of the contracts. Such principles provide benefits for both national oil company (NOCs) and IOCs plus foreign Investors. Since those principles are considered to be mandatory rules prevailing on petroleum upstream contracts، thus، it would not be possible to derogate from such rules when negotiating and concluding these contracts. This parer is an attempt to investigate and find those principles and provided legal-economic analysis accordingly.
    Keywords: Upstream Service Contracts, Statutory Principles, State's Possession, Sovereignty Rights, no Rate or Return Guarantee, Maintenance of MER Reservoir, Environmental Rules, Regulations
  • Mahboubeh Jafari*, Karim Eslamlouyan, Ebrahim Hadian, Ali Hossain Samadi Pages 27-60
    The main goal of this paper is to study the effect of social infrastructure on economic growth in a recourse-based economy. To this end، we introduce the quality of social infrastructure into an endogenous growth model. The set up allows us to see how the resource abundance can influence the quality of social infrastructure and hence economic growth. We use optimal control theory to solve the model. The analytical solution shows that the impact of non-renewable resources on economic growth depends on the models'' parameters. More specifically، we find out that if natural resource abundance leads to deterioration of social infrastructure، it might offset the positive impact of natural resources on economic growth and even might result in lower economic growth rate. We finally calibrate the model for Iran as an energy-rich economy. The calibration results indicate that in order to achieve 8 percent average growth rate، the quality of social infrastructure should improve by at least 4. 3 percent. Moreover، when we ignore the quality of social infrastructure، the optimum economic growth rate is found to be 6 percent. This shows that it is important to take into consideration the role of social infrastructure in estimating long run economic growth for Iran. The result of sensitivity analysis indicates that one percent improvement in the index of social infrastructure results in 0. 42 percent increase in equilibrium growth rate in Iran. This finding has important policy implications for policymakers and social planners in Iran.
    Keywords: Social Infrastructure, Non, renewable Natural Resources, Optimum Rate of Economic Growth, Optimal Control Theory, Iran
  • Reza Fahimi Doab, Ahmad Sabahi, Mohammad Hosein Mahdavi Adeli, Ahmad Seifi Pages 61-90
    The main and effective buyers and sellers of crude oil in global market are OPEC and OECD organizations that they are trying to change the prices in their favor. This paper investigated a game theory model for the two organizations which how to behave against each other in oil market. To examine the factors and extent of influence of each mentioned organization on crude oil price offered an econometric model by using Johansen_ Juselius technique. Result shows that OPEC organization is effective on petroleum price with amount of crude oil supply and OECD organization is effective on it by harnessing oil reserves. The crude oil price is sensitivity to OPEC supply more than oil reserves is controlled by the OECD. So that OPEC organization can use it as a tool to increase bargaining power. Other variables can affect the crude oil price such as global economic growth and the effective real exchange rate America are analyzed in this paper. The result is that global economic growth has direct effect on crude oil price and real dollar exchange rate has an adverse effect on it.
    Keywords: OPEC Organization_OECD Organization_Game Theory_The Pattern of Accumulation Johansen – Juselius_Bargaining
  • Seyed Kamal Sadeghi, Seyed Mehdi Mousavian Pages 91-116
    It is clear that any planning and policy making about economic growth as one of the macroeconomic purpose’s، need to special consideration to the environment and its relationship with production. therefore، in this study، we employ a maximum entropy Bootstrap to assessment the causality between carbon emissions and economic growth more accurate in comparison to conventional hypothesis tests based on asymptotic theory. We employ simulation based inference to investigate the causal relationship between carbon emissions and economic growth in Iran for the 1973–2010 period، both in a bivariate and a multivariate framework by including energy consumption per capita، financial development and openness variables in the model. In bivariate model، Our results indicate that there is uni-directional causality from GDP per capita to carbon emissions per capita while multivariate framework shows no evidence of a causal relation between carbon emissions and growth. Results indicate that there is uni-directional causality from GDP per capita to energy consumption per capita. So we can employ environmental policies without any reduction of economic growth.
    Keywords: Bootstrap, Carbon Emissions, Causality Tests, economic growth
  • Amir Jafarzadeh, Abbas Shakeri, Farshad Momeni, Ghahreman Abdoli Pages 117-144
    Following paper explores Iran & Turkmenistan''s behavior in exporting natural gas to Europe. Taking this matter these two countries can be a potential of gas exporter to Europe. By using a framework of cooperative game theory، coalition among natural gas exporters and transmitters for the Nabucco Project has been explored. In this paper we answer the question whether the two countries should go to the coalition for exporting gas to Europe or not. Moreover، we calculate bargaining power of these two countries. By having outcomes of following paper one can conclude that the both countries have profits to make the coalition for gas exporting among the Nabucoo project. Iran has more bargaining power than Turkmenistan so Iran can play important and active role to make a coalition to export gas to Europe among the Nabucco project.
    Keywords: Natural Gag export, Cooperative Game Theory, the core value, shapley value, Nabucco Pipeline, Iran, Turkmenistan
  • Roholla Mahdavi Pages 145-178
    With regard to the ever-increasing need for energy in current societies to satisfy various requirements، scientists and researchers from different countries، such as Iran، have a basic approach in their agenda to achieve renewable energies، The scientists believe that with regard to the limited fossil fuels and their environmental pollutions، renewable and clean energies can be the first alternative to generate energy، Our country، Iran، has numerous capabilities in the field of generating new and renewable energies، This fact emphasizes the need for an optimum model to develop the use of renewable energies، In line with this objective the costfunction is chosenas the objective function، Given the potential and limits ofrenewable energy (resources Limited)، Consumptionof electricpowerin each of16regions (apply Limited) confidencelimits of renewable energy (technical limitations)، the model was designed and with use Robust optimization model was solved in LINGO software،The optimum of using renewable energies suggests the 36،71% generation of small hydropower energy، 18،22% wind energy، 17،19% biomass energy، 13،43% geothermal energy، 12،53% tidal energy، and 1% solar energy.
  • Nader Mehregan, Nader Mehregan Pages 183-208
    The Economy Affected by Oil Price Shocks when that’s Similar Shocks Didn’t occurred in nearest recent period. In other hands، the relationship between oil price shocks and the Iran economy changed by economic structural changes. For these reasons، present study has been investigate the effects of unforeseen oil price shocks on economic growth during the period 1367. 1 -1389. 4 using Markov switching model. The Results show that the impact of positive unforeseen oil price shocks on economic growth are lesser and more durable than negative shocks. Also they unable to ensure the high economic growth but they lead to the state of middle economic growth. In return، although negative shocks are not able to keep the economy in a state of low economic growth، but they can be prevented the economy to achieve a status of high economic growth.
    Keywords: Price of OPEC Basket Crude Oil, oil price shocks, economic growth, Asymmetry, Regime Transition, Markov Switching Regression