فهرست مطالب

نشریه جغرافیا و برنامه ریزی محیطی
سال بیست و پنجم شماره 4 (پیاپی 56، زمستان 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/12/14
  • تعداد عناوین: 16
|
  • بهلول علیجانی، پیمان محمودی*، عبدالرئوف شاهوزنی، عبدالمجید محمدی صفحه 1
    بارش به عنوان مهمترین عنصر اقلیمی همواره در سرزمین ایران از پیچیدگی های خاصی برخوردار بوده است. این پیچیدگی ها که بیشتر ناشی از موقعیت جغرافیایی این سرزمین پهناور بوده است باعث گردیده است که بارش از توزیع زمانی و مکانی یکنواختی برخوردار نباشد. هدفی که این تحقیق در پی دست یافتن به آن است تعیین تداوم های دو، سه و چهار روزه بارش در ایران زمین و تعیین ساختار احتمالی آن با استفاده از تعیین بهترین مرتبه زنجیره مارکوف و برازش آن بر داده های بارش در این سرزمین پهناور است. برای دستیابی به این هدف، داده های مربوط به بارش روزانه 44 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک برای یک دوره 25 ساله (2005-1981) از سازمان هواشناسی کشور اخذ گردید. سپس با استفاده از مدل های مرتبه یک، دو و سه زنجیره مارکوف، پارامترهای تداوم بین بارش های دو روزه، سه روزه و چهار روزه محاسبه گردید. نتایجی که از این تحقیق حاصل آمد عبارتند از اینکه: • تداوم بارش های سه روزه ایران خاصیت خود همبستگی نداشته و از لحاظ ساختار احتمالاتی زنجیره ای از دسته های بینوم مستقل به شمار می آیند. • تداوم بارش های چهار روزه به جز نوار شمالی ایران خاصیت خودهمبستگی نداشته و این زنجیره نیز جزء سری های بینوم مستقل می باشند. • بهترین مدل آماری از میان سه مدل استفاده شده جهت بررسی تداوم بارش های ایران زمین در دوره سرد سال مدل زنجیره مارکوف مرتبه اول دو حالته می باشد. • اما در دوره گرم سال پارامتر تداوم برای بارش های سه و چهار روزه به جز برای نواحی جنوب غربی دریای خزر برای دیگر نواحی ایران وابستگی وجود ندارد. • مدل مناسب جهت تحلیل تداوم روزهای بارش در ایران زمین در دوره گرم سال، مدل زنجیره مارکوف مرتبه اول دو حالته می باشد.
    کلیدواژگان: ایران، تداوم بارش، زنجیره مارکوف، ضریب تداوم
  • محمود قدیری*، کرامت الله زیاری، فرزانه دستا صفحه 17
    از موضوعات حیاتی قرن بیست و یکم در ارتباط با پایداری شهر، الگوی رشد شهر است. الگوی رشد شهر به عنوان الگوی فضایی فعالیت های انسان در برهه خاصی از زمان تعریف می شود و به دو دسته اصلی گسترش افقی یا پراکنده و الگوی شهر فشرده تقسیم می گردد. شناخت الگوی توسعه کالبدی شهر به منظور هدایت آن در راستای پایداری شهری امری اساسی است. در این ارتباط شهر یزد در دهه های اخیر رشد زیادی را تجربه نموده که بررسی الگوی گسترش آن، جهت نیل به توسعه پایدار و تدوین سیاست های مناسب ضروری است. بر این اساس، با طرح مسئله چگونگی تحولات فرم فیزیکی شهر یزد و در ادامه با تدوین چارچوب نظری تبیین کننده آن، دو فرضیه ارائه گردید: 1) به نظر می رسد توزیع فضایی جمعیت و فعالیت در شهر یزد طی سالهای 1375 تا 1390 نامتعادل تر شده است؛ 2) به نظر می رسد از نظر میزان تجمع و پراکندگی جمعیت و فعالیت؛ شهر یزد طی سالهای 1375 تا 1390 به سمت پراکندگی پیش رفته است و گرایش چندانی به سمت تمرکز ندارد. در چارچوب روش تحقیق توصیفی- تحلیلی جهت آزمون فرضیه اول از ضرایب آنتروپی و جینی و برای آزمون فرضیه دوم نیز از ضرایب موران و گری و G عمومی استفاده شد. داده های مورد نیاز نیز به روش کتابخانه ای و مراجعه به سازمان های مربوطه گردآوری شد. نتایج ضمن رد فرضیه اول نشان داد که توزیع فضایی جمعیت و اشتغال متعادل تر شده است اما تراکم پایین این دو پارامتر در سطح شهر، بیانگر پراکنده تر شدن الگوی رشد شهر می باشد. نتایج تحلیل مرتبط با فرضیه دوم نیز ضمن تایید آن نشان داد که شهر یزد دارای الگوی تصادفی متمایل به سمت پراکندگی است و گرایشی به سمت تمرکز ندارد. نتیجه اینکه الگوی گسترش فیزیکی این شهر به سمت پراکندگی پیش رفته است و نیازمند بکارگیری راهبردهای رشد هوشمند می باشد.
    کلیدواژگان: فرم فضایی شهر، پراکندگی شهری، شهر فشرده، شهر یزد
  • محمدباقر بهیار*، محمدتقی زمانیان، الهام پیشداد صفحه 37
    به منظور پیش بینی خشکسالی در اراضی تحت کشت استان اصفهان، استفاده از مدل توسعه یافته فیزیکی آگروهیدرولوژیکی SWAP برای سال زراعی 1389-1390 مورد اجرا قرار گرفت. داده های ورودی مورد نیاز این سامانه شامل داده های دیده بانی و پیش بینی شده کوتاه مدت و بلند مدت دماهای حداکثر،حداقلو میانگین، سرعت باد درارتفاع2 متری، فشار بخار واقعی آب، باران و تابش به صورت روزانه درطی یک سال، رطوبت نسبیو نیز داده های خاکشناسی، نقشه های کاربری اراضی و ارتفاع و شاخص های گیاهی از تصاویر ماهواره ای است. با شبکه ای کردن مجموعه این داده ها، خروجی سامانه به صورت نقشه توزیع مکانی پیش بینی عملکرد تولید گندم، که به صورت دونقشه وزن خشک کل و وزن خشک دانه گندم تر سیم شده است،تهیه ونتایج آن با عملکرد واقعی محصول گندم در هشت شهرستان استان اصفهان مقایسه گردید.بررسی نتایج نشان می دهد که نسبت مقادیر پیش-بینی شده عملکرد تولید گندم به مقادیر واقعی در بازه1/ 78 تا 2/ 88 درصد است.براین اساسکاربر می تواند در فواصل زمانی مختلف قبل از برداشت با استفاده از مدل SWAPعملکرد تولید محصول گندم را پیش بینی نماید.
    کلیدواژگان: پیش بینی، خشکسالی، شاخص عملکرد گندم، SWAP، سنجش از راه دور، اصفهان
  • زهرا پیری، محمدحسین رضایی مقدم، محمد عاشوری* صفحه 57
    مقدمه
    رودخانه ها از منابع عمده ی تامین آب شیرین در جهان بشمار می روند. کاهش منابع آب و کمبود آب شیرین در جهان لزوم مطالعه و بررسی تغییرات ایجاد شده در ویژگی های آن را آشکار می سازد. حوضه ی آبریز اهرچای در شمال غرب ایران و در محدوده ی جغرافیایی 20 46 تا 40 47 طول شرقی و 13 38 تا 45 38 عرض شمالی قرار دارد. این حوضه در محل اتصال به رودخانه قره سو با مساحت تقریبی 3168 کیلومتر مربع و با دارا بودن بخش قابل توجهی از حوضه ی آبریز رود ارس، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از لحاظ مورفولوژی دارای شکل بیضوی بوده وآبراهه ی اصلی آن، رودخانه ی دائمی اهر چای می باشد که از ارتفاعات 2952 متری کوه کسبه سرچشمه گرفته و در امتداد غربی – شرقی از شهرستان های اهر و ورزقان گذشته و در خروجی حوضه، در بخش شرقی به قره سو پیوسته و دره رود را تشکیل می دهند. از مهمترین شاخه های فرعی آن می توان به ورزقان چای، رود کاسین، علیرضا چای، رود کردیق، رود سیه کلان و... اشاره کرد. مهمترین سازه آبی احداث شده در منطقه، سد ستارخان است که در فاصله ی 120 کیلومتری شمال شرق تبریز و 15 کیلومتری غرب شهرستان اهر بر روی رودخانه اهر چای ساخته شده و در سال 1377 با اهداف کنترل و تنظیم جریانات سطحی رودخانه ی اهرچای، تامین آب مورد نیاز 12450 هکتار از اراضی کشاورزی پایین دست، آب شرب شهرستان اهر و نیز جلوگیری از خروج سالانه ی92 میلیون متر مکعب آب به بهره برداری رسیده است. سد مخزنی ستارخان از نوع خاکی با هسته ی ناتراوای رسی بوده و طول تاج، عرض تاج و خاکریزی در کف به ترتیب 350 و 11 و 480 متر می باشد و از لحاظ سازندهای زیرین بر روی سنگ های آذرین و آذرآواری از قبیل آندزیت، آگلومرا، توف آندزیت، توف لاپیلی، توف های ماسه ای، ماسه سنگ و لای سنگ قرار گرفته است. با توجه به اینکه احداث این سد تغییراتی را در پارامترهای موثر بر موفولوژی رودخانه از قبیل سرعت جریان، فرسایش و نحوه ی رسوبگذاری ایجاد کرده است، لذا شناسایی تغییرات اعمال شده بر مورفولوژی رودخانه بدلیل تغییر بستر سیلابی، تغییر سطح آب، تغییر رژیم رسوبگذاری، دبی جریان و...، جهت جلوگیری از هر گونه عواقب ناگوار در آینده امری ضروری تلقی می گردد. همچنین ساخت این سد منجر به زیر آب رفتن مناطق مسکونی روستایی، باغات و خطوط ارتباطی در پشت سد و همچنین کنترل سیلاب و تغییر بستر رودخانه و... شده و تغییرات عدیده ای در مسائل زیست محیطی و انسانی منطقه ایجاد کرده است. در این تحقیق سعی بر آنست تا مورفولوژی رودخانه اهر چای قبل از احداث سد ستارخان مورد مطالعه قرار گرفته و تغییرات ایجاد شده در بستر رودخانه بعد از احداث سد بصورت کمی مورد ارزیابی و مقایسه قرار گیرد.
    روش شناسی: در این تحقیق ابتدا از طریق عکس های هوایی 1:20000 سازمان نقشه برداری و نقشه های توپوگرافی 1:50000 سازمان جغرافیایی ارتش، منطقه شناسایی و 2 سری داده مربوط به قبل و بعد از احداث سد از طریق ایستگاه های هیدرومتری حوضه و نیز مشاهدات میدانی جمع آوری گشت. برای تعیین مقادیر رسوب سالانه برای هر کدام از ایستگاه های مورد مطالعه از مقادیر رسوب روزانه اندازه گیری شده با دبی مشخص طی دوره ی آماری 16 ساله استفاده شده است. به منظور تخمین مقادیر رسوب سالانه از مدل رگرسیون تک متغیره و روش کمترین مربعات استفاده شده است. با استفاده از مقدار های میانگین دبی سالانه طی دوره آماری، میزان رسوب سالانه بر حسب تن برای هر سال بدست آمده است.برای مقایسه ی مسیر رودخانه طی سال های قبل و بعد از احداث سد و به منظور بررسی میزان تغییرات و جابجایی های عرضی رودخانه ابتدا 3 بازه ی مطالعاتی بر روی رودخانه به ترتیب از بالادست تا پایین دست انتخاب شد. برای استخراج لایه های رودخانه و منطقه ی مربوطه از دو سری عکس هوایی مربوط به سال 1346و 1374 منطقه و نیز تصاویر ماهواره ی IRS مربوط به سال 2008 و نیز تصاویر Google Earth و نقشه های توپوگرافی رقومی 1000: 1 منطقه استفاده شده است. تغییرات الگوی رودخانه نیز در 3 بازه ی انتخابی و از طریق دو مدل ضریب خمیدگی و زاویه ی مرکزی کورنایس مورد بررسی قرار گرفته است.
    بحث: در ایستگاه هیدرومتری کاسین، مقدار میانگین دبی و رسوب سالانه در سالهای بعد از ساخت سد به ترتیب 64 /20 و 3/ 26 درصد کاهش را نشان می دهد. در ایستگاه اورنگ نیز مجموع رسوب سالانه کاهش 39/39 درصدی پیدا کرده و مقادیرمیانگین دبی سالانه نیز با 40 درصد کاهش به 866/ 1 متر مکعب بر ثانیه رسیده است. بررسی جابه جایی عرضی رودخانه در بازه های مورد مطالعه نشان داد که ازسال 1374 تا 1387 شدت تغییرات کاهش پیدا کرده است. در خصوص جابه جایی و تغییر مسیر رودخانه بین سال های 1374 – 1346 می توان گفت که در پیچ و خم های رودخانه حالت توسعه یافتگی و گسترش پهنا و طول قوس ها دیده می شود. رودخانه در مسیر خود از حالت گیسویی به مئاندری تبدیل شده است. بررسی سینوزیته جریان نیز حاکی از این است که قبل از احداث سد میزان سینوزیته پایین بوده و باعث افزایش فراوانی الگوی مستقیم شده است اما بعد از احداث سد میزان سینوزیته افزایش داشته که منجر به ایجاد حالت مئاندری رودخانه شده است.
    نتیجه گیری
    با افزایش بارش در سال های بعد از احداث سد در ایستگاه کاسین تغییرات دبی های سیلابی می بایستی روند افزایشی را طی می کرد که برخلاف آن بدلیل احداث سد، رقم دبی های سیلابی کاهش یافته است. در ایستگاه اورنگ، بررسی ها نشان از کاهش بارش داشته و میانگین دبی سیلابی در سال های قبل از احداث سد 38 متر مکعب بر ثانیه بوده است. همزمان با افت بارش، رقم برآورد شده برای دبی های سیلابی در این ایستگاه باید 5/ 32 متر مکعب در ثانیه می بود که بدلیل تاثیر احداث سد در کاهش مقادیر دبی های سیلابی، پایین تر از آن میزان به رقم 29 متر مکعب در ثانیه رسیده است. محاسبات انجام شده از طریق شاخص کورنایس و ضریب خمیدگی نشان دهنده ی تغییر الگوی رودخانه از حالت گیسویی به مئاندری و سپس مستقیم می باشد. جابه جایی رودخانه در بازه ی اول در سال های 74 – 1346 شدید بوده و رودخانه تبدیل الگوی گیسویی به مئاندری را می گذراند که همراه با قطع شدگی و توسعه ی انحنای مئاندر هاست. از سال 87 – 1374 تغییرات کاهش یافته و رودخانه به سمت تبدیل به حالت مستقیم پیش می رود. در بازه ی دوم تبدیل گیسوها به مئاندرها و گسترش جانبی و توسعه یافتگی طولی و نیز انتقال مئاندرها از سال 74 – 1346 رخ داده و در سال های بعد از احداث سد رودخانه با کاهش دبی و رسوب مستقیم تر شده است. در بازه ی سوم بین سال های 74 – 1346 همچنان تبدیل به الگوی مئاندری وجود داشته و در برخی بخش ها سینوسیته افزایش یافته و همچنین بریدگی مئاندر و میانبری دیده می شود. در شرایط وجود سد نیز سینوسیته رودخانه کاهش یافته و رودخانه کم کم به الگوی مستقیم تبدیل شده است.
    کلیدواژگان: مورفولوژی رودخانه، اثرات سد، الگوی آبراهه، مئاندر، تصاویر ماهواره ای
  • منوچهر فرج زاده*، موسی کاوسی صفحه 69
    پایش تغییرات گیاهی نقش اساسی در برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست دارد. داده های ماهواره ای کارایی بالایی در آشکارسازی و تجزیه و تحلیل تغییرات زیست محیطی دارند. روش های متعددی برای آشکارسازی تغییراتیک منطقه با استفاده از تصاویر ماهواره ای وجود دارد که هر کدام دارای مزایا و محدودیتهای هستند. تحلیل بردار تغییر (CVA) یکی از این روش هاست. مشخص شدن محدوده تغییرات در کنار ماهیت تغییرات از مزایای بسیار مهم این روش نسبت به سایر روش هاست. روش رگرسیون خطی را برای استخراج روند تغییرات و روش تحلیل بردار تغییر را برای نشان دادن اندازه و جهت تغییر استفاده می شود. در این تحقیق از داده های شاخص تفاضلی پوشش گیاهی 16 روزه در طی 11 سال 2001 تا 2011 سنجنده مادیس ماهواره ترا استفاده شده است. بریا تحلیل داده ها از روش رگرسیون خطی به همراه تحلیل بردار تغییر بهره گیری شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که در سرشاخه های دو رودخانه دجله و فرات و حاشیه این رودخانه ها طی این 11 سال تغییرات پوشش گیاهی، قابل توجه بوده و این می تواند نشان دهنده کاهش نزولات جوی در حوضه های این دو رودخانه و آبدهی این رودخانه ها باشد.
    کلیدواژگان: تغییرات پوشش گیاهی، رگرسیون خطی، روش تحلیل بردار تغییر، NDVI، MODIS
  • مسعود تقوایی، رعنا شیخ بیگلو* صفحه 83
    جهت اتخاذ سیاست های توسعه برای کشور، ارزیابی و تحلیل سطح توسعه یافتگی نواحی مختلف و شناسایی نابرابری های ناحیه ای از اهمیت فراوانی برخوردار است. با وجود تدوین برنامه ها و انجام اقدامات مختلف توسعه ی ناحیه ای در ایران که با هدف پیشرفت متعادل و متوازن و کاهش شکاف توسعه ی نواحی صورت پذیرفت، نارسایی و کمبود امکانات و خدمات ضروری در برخی از مناطق وجود دارد. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی سطح توسعه یافتگی شهرستان های ایران و نابرابری های بین ناحیه ای است. بدین منظور، تعداد 54 شاخص توسعه با استفاده از روش تحلیل عاملی و بهره گیری از نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. در این فرایند، هشت عامل استخراج گردید که تحت عنوان عامل های امکانات زیربنایی و مسکن، امکانات درمانی، آموزشی، نیروی انسانی، صنعت، کشاورزی، امکانات روستایی، و امکانات فرهنگی نام گذاری شدند و در مجموع، تعداد 46 شاخص را پوشش دادند. عامل های مذکور رویهم رفته حدود 73 درصد از کل واریانس را تبیین کردند. جهت روشن تر شدن سیمای کلی توسعه یافتگی شهرستان ها، شاخص ترکیبی توسعه محاسبه گردید که مبنای رتبه بندی شهرستان ها قرار گرفت. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که شهرستان های کشور از نظر سطح توسعه یافتگی، تفاوت قابل ملاحظه ای با یکدیگر دارند. بنابراین، ارتقاء شاخص های توسعه به ویژه در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته امری ضروری است.
    کلیدواژگان: سطح توسعه یافتگی، نابرابری های ناحیه ای، سیاست های توسعه، تحلیل عاملی، شهرستان های ایران
  • محمدرضا پورمحمدی، آرزو شفاعتی*، کیومرث ملکی صفحه 101
    اگرچه افزایش جمعیت علت اولیه گسترش شهرها محسوب می شود، لیکن پراکندگی نامعقول آن اثرات نامطلوبی بر محیط طبیعی و فرهنگ جوامع می گذارد. الگوی توسعه میان افزا یکی از ابزارهای رشد هوشمند است و در صورت تحقق از مصادیق بارز توسعه پایدار می باشد. کمبود زمین، موانع طبیعی و مصنوعی گسترش افقی شهرها، گسترش شهر بر روی پهنه های مخاطره آمیز و گسل ها، هزینه بالای ایجاد خدمات زیربنائی و تسهیلات شهری، همچنین برخی ملاحظات مربوط به پایداری محیط، بهسازی و اصالت بخشی به بافتهای فرسوده شهری، کاهش اتلاف سرمایه و انرژی، ایجاد شبکه حمل و نقل مناسب، اختلاط کاربری ها و مسائلی از این دست، موجب گردیده است تا حرکت به سوی اهداف توسعه پایدار مورد توجه قرار گیرد. شهر تبریز یکی از قدیمی ترین مراکز سکونتی است که از جهات مختلف طبیعی، سیاسی، دموگرافیکی و... دارای اهمیت می باشد. گسترش پراکنده و توسعه افقی شهر، ضمن اینکه گاها با محدودیت های طبیعی روبروست هزینه های خدمات شهری را نیز افزایش می دهد. همچنین حدود یک سوم جمعیت شهر تبریز را حاشیه نشینان تشکیل می دهند، اگر به رقم فوق ساکنان بافت فرسوده را اضافه کنیم شاید در حدود نیمی از جمعیت شهر در شرایط نامناسب و ناهنجار زندگی می کنند. الگوی توسعه پایدار و توجه به بهسازی بافت فرسوده و تشویق اسکان جمعیت در نواحی کم تراکم مرکز شهر، مشکلاتی از این دست را حل می کند. در این تحقیق به منظور تحلیل توسعه کالبدی محدوده و ارزیابی پتانسیل میان افزایی آن، مدلی تهیه و شاخص هایی جهت بررسی وضعیت کالبدی و پایداری بناها و اماکن تعریف شده و با ادغام نتایج حاصل از هر شاخص، میزان توسعه کالبدی محور تاریخی- فرهنگی تبریز مورد ارزیابی قرار گرفته است. سپس محلات بر اساس سطح توسعه کالبدی طبقه بندی شده و سناریوهای افزایش پایداری برای محدوده پیشنهاد شده است. در نهایت با توجه به وضع موجود و خروجی مدل، این نتیجه حاصل شد که با استفاده از توسعه میان افزا و ایجاد تغییراتی در بافت موجود شهر می توان سطح پایداری را در شهر ارتقاء داده و ساختار کالبدی مناسبی فراهم آورد.
    کلیدواژگان: توسعه پایدار، توسعه میان افزا، بافت فرسوده، برنامه ریزی شهری، رشد هوشمند
  • مجید ابراهیمی، محمود حبیب الهیان*، ابوالقاسم امیراحمدی، شهرام بهرامی صفحه 125
  • ارزیابی کمی و کیفی پویایی و تحرک در شهرهای جدید با مدل ELECTRE و تکنیک تحلیلی SWOT / مطالعه موردی: شهره ای جدید پرند، بینالود، به ارستان، صدرا، سهند
    غلامعلی خمر*، معصومه وحدتی صفحه 145
    شهرهای جدید به عنوان ما حصل تجربه، تفکر، طرح، برنامه ریزی،ساخت، سیاست گذاری و آرمانشهر انسانی در برابر شهرهای بحران زده ی اواخر قرن نوزدهم که توانایی توزیع و ساماندهی مناسب جمعیت و فعالیت خود را نداشتند معرفی می شوند. فرار از مشکلات این راهکار نو را بدون اینکه سنجش و ارزیابی شرایط زمانی، اجتماعی، اقتصادی و فضایی خاص و موثر بر چشم اندازهای شهری آن صورت گیرد به سرعت در همه شهرها مطرح ساخت. هدف مقاله حاضر ارزیابی پویایی و تحرک این شهرها که عمدتا از نوع شهرهای اقماری و برای ساماندهی جمعیتی کلان شهرها طراحی شده اند می باشد و بر این اساس روش تحقیق حاضرتوصیفی- تحلیلی می باشد. داده ها و اطلاعات نیز شامل ارزیابی شاخص های پویایی شهری همچون جمعیت، سکونت، تحرک، جاذبه های طبیعی و تاریخی و زیر شاخه های فرعی آنها با مدل ELECTRE می باشد. با توجه به هدف تحقیق که ارزیابی و انتخاب الگوی موفق می باشد شهرهای جدید پرند، بینالود، بهارستان، صدرا، سهند که در مناطق نفوذ کلان شهرها و با توجه به روند رشد، شکوفایی و پویایی آنها مکان یابی شده اند، مورد بررسی قرار می گیرند. نتایج بیانگر آن است که در بین شهرهای مورد مطالعه شهر جدید صدرا با توجه به ماتریس هماهنگ و ناهماهنگ موثر از شرایط بهتری برخوردار است. در نهایت با انتخاب الگوی پویا و تکنیک تحلیلی SWOT فاکتورهای کیفی موثر براین روند نیز مشخص و راهبرد های متناسب با شرایط هر شهر ارایه شد.
    کلیدواژگان: پویایی شهری، مدل ELECTRE، تکنیک تحلیلی SWOT، شهر جدید، کلان شهر
  • علی موحد، جواد ملکان* صفحه 163
    مقدمه
    توسعه گردشگری به عنوان مجموعه ای از فعالیت های اقتصادی تاثیر بسزایی در تقویت بنیان های اقتصادی جوامع دارد.توسعه این صنعت موجب تنوع درآمدها، کاهش ناهماهنگی در اقتصاد، تولید ارز و ایجاد اشتغال می گردد.کشور ایران از جنبه جاذبه های گردشگری، آثار باستانی و زیبایی های طبیعی با کشورهای پیشرفته در صنعت گردشگری برابری می کند. به گونه ای که از لحاظ جاذبه-های اکوتوریستی در میان 10 کشور برتر دنیا قرار دارد. حال آنکه این صنعت نقش بسیار ناچیزی در اقتصاد کشور ایران ایفا می کند. بخش رودبار قصران یکی از نواحی است که دارای قابلیت های زیادی برای توسعه گردشگری می باشد. رودبار قصران از لحاظ جایگاه جغرافیایی دارای ویژگی های منحصر به فردی (پتانسیل ها و استعدادهای طبیعی) می باشد. این پتانسیل ها و قابلیت های طبیعی می تواند شرایط را برای توسعه گردشگری فراهم نماید به گونه ای که می توان این منطقه را منطقه ای مستعد برای تبدیل شدن به یک بخش توریستی لحاظ نمود. حال آنکه به دلیل عدم برنامه ریزی و سیاست گذاری های صحیح، منابع طبیعی و قابلیت های گردشگری بی استفاده و بدون ارزش باقی مانده است. در این پژوهش سعی شده است که با مطالعه بخش رودبار قصران راهبردها برای توسعه گردشگری با بهره گیری از تکنیک ها و مدل های تصمیم گیری از جمله تکنیک (SWOT) و (QSPM) ارائه گردد.
    روش شناسی:الگوی پژوهش کاربردی می باشد. بنابراین جزء تحقیقات هدفگراست. روش حاکم بر پژوهش نیز پیمایشی- توصیفی و بهره گیری از روش دلفی می باشد. برای گردآوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای، روش مشاهده مستقیم و روش-های میدانی استفاده شده است. در نهایت برای دست یابی به اهداف و سوال های پژوهش تهیه، تدوین و تکمیل پرسشنامه در قالب طیف لیکرت صورت گرفت. جامعه آماری در این پژوهش به سه جامعه مسئولان، گردشگران و بومیان تقسیم شده است. نمونه گیری جامعه اول از بین مسئولان و کارشناسان می باشد که با توجه به تعداد کم مسئولان در سطح رودبار قصران برای اکثر آن ها (تعداد 20 پرسشنامه) تهیه گردید. جهت نمونه گیری از بین گردشگران برآوردی طی یک روز تعطیل در تابستان از میزان گردشگران ورودی به بخش رودبار قصران (طبق نظر مسئولین) که معادل با حدود 50000 نفر بوده صورت گرفت و سپس از میان آن ها تعداد 381 نفر به وسیله فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب گردید. روش نمونه گیری در این نوع از جامعه به صورت تصادفی ساده بوده است. در مورد بومیان نیز با توجه به این که ساکنان ثابت بخش رودبار قصران 17582 می باشد، تعداد 375 نفر به وسیله فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب گردید. روش نمونه گیری در این نوع جامعه خوشه ایمی باشد. در این روش محدوده مورد پژوهش به خوشه شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تقسیم شده و از هر خوشه 2 روستا یا شهر انتخاب و به صورت تصادفی ابزار در آنجا اجرا گردید. به منظور بررسی قابلیت ها و محدودیت های توسعه گردشگری رودبار قصران پنج بعد زیست محیطی شامل 18 گویه، کالبدی و زیر ساختی 11 گویه، اجتماعی – فرهنگی 12 گویه، اقتصادی 10 گویه و مدیریتی- نهادی 10 گویه در نظر گرفته شده است. برای ارائه راهبردها از چارچوبی سه مرحله ای شامل: الف: مرحله ورود اطلاعات که خود شامل ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (IFE) و عوامل خارجی (EFE) می باشد استفاده شده و به منظور تعیین ضریب هر یک از عوامل و تصمیم گیری پیرامون عوامل راهبردی با اهمیت بالا و پایین از نظرات گروه دلفی استفاده شد، تا نتایج حاصل از ماتریس ها برای اخذ نمره نهایی به کار گرفته شود. ب: مرحله بعد که تطبیق می باشد اقدام به تشکیل ماتریس SWOT در قالب راهبردهایST، WO، SO، WT نموده و در همین مرحله ماتریس داخلی و خارجی (IE) تدوین می گردد. ج: در مرحله سوم که تصمیم گیری می باشد با استفاده از ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمی ارائه راهبردها برای بهبود عملکردی استخراج می گردد.
    بحث: در مرحله ورود اطلاعات برای ارایه راهبردها و پس از تجزیه و تحلیل ماتریس ارزیابی درونی و بیرونی، در میان عوامل درونی 1 Sیعنی وجود جاذبه های طبیعی ویژه (آبشار، جنگلهای، رودخانه ها و دره های زیبا و گونه های متراکم گیاهی و جانوری) و 1W یعنی وجود دامنه های برف گیر در معرض سقوط بهمن و ریزش در اولویت اول قرار گرفتند. در میان عوامل بیرونی نیز 1 Oیعنی وجود آب و هوای مناسب جهت توسعه فعالیت های گردشگری به عنوان مهم ترین عامل بیرونی شناخته شد. در مرحله دوم برای ارایه راهبردها با توجه به جمع امتیازهای نهایی ماتریس ارزیابی عوامل درونی و بیرونی که به ترتیب 75/ 2 و 73/ 2 بود نشان داد که وضعیت گردشگری بخش رودبار قصران در حالت متوسط قرار دارد. در این مرحله و با توجه به وضعیت گردشگری بخش رودبار قصران اولویت و اهمیت راهبردهای بازنگری و پس از آن راهبردهای تهاجمی/ رقابتی آشکار گردید. در مرحله سوم برای ارایه راهبردها با مقایسه جمع مجموع نمره های جذابیت هر یک از راهبردها آنها را بر مبنای اولویت به ترتیب از نمره جذابیت بالا به نمره جذابیت پایین و با توجه به یک بازه زمانی قابل تعریف، برای توسعه گردشگری اولویت بندی نموده و هر راهبردها را بایستی با توجه به تقدم اولویتشان به اجرا درآورد. در این مرحله، راهبرد 3SO یعنی حفاظت، گسترش و توسعه جاذبه های طبیعت گردی به عنوان بستر اصلی گردشگری بخش رودبار قصران برای افزایش مدت اقامت گردشگران و 4SO یعنی استفاده از قابلیت ها و پتانسیل های طبیعی، تاریخی و فرهنگی بخش رودبار قصران جهت ایجاد فرصت های جدید شغلی و افزایش سطح درآمد بومیان هر دو با مجموع امتیاز جذابیت نهایی 01/3 به عنوان مهم ترین راهبردها در اولویت اول قرار گرفتند.
    نتیجه گیری
    برای ارایه راهبرد و راهبردهای مناسب باید به بررسی مسئله و سوالات پژوهش و شناخت ابعاد آن پرداخت. علاوه بر این بایستی به شناسایی عوامل خارجی (فرصت ها و تهدید ها) و عوامل داخلی (ضعف ها و قوت ها) و شناخت وضعیت گردشگری منطقه پرداخت. مجموعه این عوامل به همراه قابلیت های گردشگری بخش رودبار قصران و سیاست ها و امکانات خاص موجود می توانند در انتخاب راهبردهای توسعه گردشگری موثر واقع گردد. پس از بررسی ها و ارزیابی-های صورت گرفته از مرحله ورودی ارایه راهبردها، اهمیت بعد زیست محیطی و طبیعی در میان عوامل درونی و بیرونی نسبت به سایر ابعاد مشخص گردید. در مرحله تطبیق با توجه به میانگین مجموع امتیاز نهایی عوامل داخلی و میانگین مجموع امتیاز نهایی عوامل خارجی، نشان داد که موقعیت گردشگری در وضعیت متوسط قرار دارد. در مرحله سوم که مرحله تصمیم گیری می باشد با استفاده از ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمی جذابیت نسبی راهبردها مشخص گردید. در پایان این مرحله نتیجه ای که حاصل گردید اهمیت راهبردهای بازنگری و رقابتی/ تهاجمی را برای توسعه گردشگری رودبار قصران نسبت به سایر راهبردها نشان داد. سایر راهبردها نیز در اولویت های دوم و سوم قرار گرفتند.
    کلیدواژگان: راهبرد، توسعه گردشگری، SWOT، QSPM، رودبار قصران
  • علی اکبر رسولی، حمید میرهاشمی*، علی قاسمی بکتاش صفحه 187
    در این مطالعه به منظور ارائه ی مدل و ارزیابی تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم شاخص های اقلیمی بر بارش ماهانه و سالانه آذربایجان شرقی، ایستگاه شهرستان تبریز به سبب دارا بودن آمار طولانی مدت به عنوان نماینده استان تحت بررسی قرار گرفت. بنابراین مقادیر بارش، نم نسبی و دمای بیشینه شهرستان مذکور و 13 شاخص اقلیمی سیاره ای در بازه های زمانی سالانه و ماهانه، با کاربرد روش های آماری تحلیل مسیر و معادلات ساختاری مورد ارزیابی و کنکاش قرار گرفت. یافته ها نشان داد که مدل سازی بارش سالانه و ماه های فوریه، مارس، می، سپتامبر و اکتبر با توجه به شرایط تعیین شده برای ارائه ی مدل مناسب در سطح 95 درصد اطمینان معنادار هستند و مدل سازی سایر ماه ها شرایط تعیین را ایفا ننمود. بدین ترتیب مدل اکتبر با تبیین 8/ 61 درصد از پراش بارش، به عنوان بهترین مدل، مدل سالانه با دخالت 7 متغیر بیشترین متغیر و شاخص نوسان اطلس شمالی به عنوان بیشترین حضور در مدل ها و گسترش زمانی نسبت به سایر شاخص ها شناسایی شدند. ارزیابی مدل های معنادار نشان می دهد که چگونگی، نوع شاخص و میزان تاثیر بر بارش به صورت مستقیم و غیر مستقیم در ماه های مختلف متفاوت می باشد. به طور کلی با استناد به مدل ها می توان ابراز داشت که شاخص های اقلیمی به عنوان نماینده مراکز عمل، به صورت مستقیم و غیر مستقیم تا حد قابل قبولی قادر به تبیین پراش بارش شهرستان تبریز (آذربایجان شرقی) می باشند.
    کلیدواژگان: معادله، مدل، تحلیل مسیر، شهرستان تبریز، شاخص های اقلیمی
  • مرتضی میری*، قاسم عزیزی، علی اکبر شمسی پور صفحه 203
    مقدمه
    گرد و غبارها یکی از ویژگی های سامانه های همدید جوی هستند که در بسیاری از مناطق جهان بویژه مناطق خشک و بیابانی رخداد دارد. کشور ایران و بویژه منطقه جنوب غرب ایران بطور متناوب با پدیده گرد و غبار و مشکلات آن مواجه است. بادهای غربی جریان مسلط ورودی به ایران هستند. غرب ایران را پهنه های بیابانی متعددی همچون بیابان های جنوب عراق، ربع الخالی، بادیه الشام و صحرا تشکیل می دهند. نیمه غربی ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و مجاورت آن با این بیابان ها منطقه ای مستعد برای ورود پدیده گرد و غبار بصورت مکرر است. این پدیده در سال های اخیر از نظر فراوانی رخداد، و گسترش مکانی شدیدتر شده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تغییرات مکانی - زمانی و چگونه شکل گیری پدیده گرد و غبار، شناسایی منابع و مسیر گرد و غبار ورودی به غرب ایران است. با توجه به پیامدهای مختلف زیست محیطی، بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی آن؛ در این مطالعه سعی بر آن است تا در ابتدا تحلیلی آماری از پدیده گرد و غبار، فراوانی رخداد آن در گذشته و دهه اخیر انجام گرفته و مناطق منشاء و شرایط جوی شکل گیری، الگوی پراکنش و مسیریابی پدیده گرد و غبار بررسی و با روش های ترکیبی مورد واکاوی قرار گیرد.
    روش شناسی: روش پژوهش ترکیبی از تحلیل های آماری- همدیدی و بهره گیری از سنجش از دور است. داده های مورد استفاده شامل: داده های سه ساعتی ایستگاه های زمینی، دمای درخشایی در طول موج های 11 و 12 میکرومتر، داده های GDAS، میدان دما، جهت و سرعت باد، ارتفاع ژئوپتانسیل و امگا در ترازهای مختلف جو است. ویژگی های دمای درخشایی طول موج های 11 و 12 میکرومتر برای بارزسازی گرد و غبار روی تصاویر مادیس در محیط ENVI 4.5، داده های GDAS برای ردیابی مسیر باد در محیط نرم افزاری مدل HYSPLIT و داده های دما، جهت و سرعت باد، میزان فشار، ارتفاع ژئوپتانسیل و امگا برای بررسی نقشه های ترازهای مختلف جو در محیط GrADS استفاده شد.
    بحث و نتیجه گیری
    استخراج فراوانی سالیانه رخداد روزهای همراه با پدیده گرد و غبار در 23 ایستگاه مورد مطالعه در طی دوره آماری سی ساله (2008 –1979)، نشان داد که ایستگاه های دزفول و بوشهر با بیشترین رخداد گرد و غبار مراکز بحران این پدیده هستند. فصل بهار بیشترین رخداد گرد و غبار را دارد. در ماه های ژوئیه، مه و ژوئن بیشترین و ماه دسامبر کمترین رخداد ثبت شده است. در طول شبانه روز بیشترین رخداد گرد و غبار بین ساعت های 9 صبح تا 6 بعداز ظهر ثبت شده است. مطابق خروجی مدل Hysplit، منطقه مرزی بین سوریه و عراق، غرب و جنوب غرب عراق به ترتیب دو کانون اصلی گرد و غبار برای منطقه غرب ایران هستند. همچنین مسیر شمال غربی _ جنوب شرقی و غربی_ شرقی و در موارد محدودی مسیر شمالی _ جنوبی مسیرهای اصلی ورود این پدیده به منطقه مورد مطالعه هستند. با توجه به نتایج حاصل از پردازش تصاویر ماهواره ای و خروجی مدل، منطقه مرزی بین سوریه و عراق و مسیر شمال غرب جنوب شرقی به عنوان منبع و مسیر اصلی گرد و غبار ورودی به غرب ایران شناخته شد. در دوره گرم سال بر اثر تقویت کم فشار شکل گرفته بر روی عراق و ادغام آن با کم فشار انتقال یافته به جنوب و جنوب غرب ایران و درنهایت قرار گیری در برابر پرفشار شکل گرفته بر روی پهنه آبی مدیترانه سبب شیو شدید فشار و ایجاد بادهای پرسرعت بر روی عراق و سوریه می شوند. با توجه به پایین بودن رطوبت و ویژگی های خشک منطقه هسته گرد و غبار شکل می گیرد. موقعیت مکانی کم فشار سبب مکش شدید هوای بیابان های مجاور و انتقال این پدیده بهمراه بادهای ورودی به ایران می شود. در اواخر دوره سرد فرآیندهای دینامیکی عامل اصلی شکل گیری و انتقال این پدیده محسوب می شوند. شکل گیری ناوه عمیقی در تراز میانی و پیرو آن ایجاد مرکز همگرایی سطحی و فعالیت بین دو مرکز واگرایی بالایی و همگرایی سطحی سبب ناپایداری شدید و صعود هوا روی عراق و عربستان می شود. نتیجه چنین سازوکاری ایجاد جریان های پرسرعت باد و در صورت ضعیف بودن رطوبت با توجه به ویژگی های این مناطق هسته گرد و غبار شکل می گیرد.
    کلیدواژگان: ناپایداری، جهت و سرعت باد، سنجش از دور، ردیابی، مناطق منشاء
  • صمد فتوحی* صفحه 221
    بسیاری از شهرهای مناطق خشک و نیمه خشک در روی مخروط افکنه ها بنا گردیده اند. اینگونه شهرها در معرض خطر سیلاب قرار دارند. توسعه شهری با دخالت در روند طبیعی آبراهه ها، افزایش سطوح غیره قابل نفوذ، تغییر در وضعیت شیب و تجمع و تمرکز مسیلها، کوتاه کردن زمان تمرکز حوضه و سد کردن مسیر سیلاب از طریق سازه های شهری باعث افزایش سیلابها می گردد. شهر داراب بر روی مخروط افکنه تنگ کتویه بنا گردیده است. یکی از مهمترین مشکلات این شهر، سیلابهای شهری و آب گرفتگی معابر در هنگام بارندگی است و هر ساله خساراتی را به تاسیسات شهری وارد می کند. هدف از این پژوهش بررسی توسعه فیزیکی شهر داراب و تاثیر آن بر سیلابهای شهری است به همین منظور، با استفاده از عکسهای هوایی و نقشه کاربری اراضی شهری، روند توسعه شهر داراب در سه مرحله 1335، 1363و1390 مورد بررسی قرار گرفته است و رابطه بین توسعه فیزیکی شهر و افزایش سیلابها با استفاده از روش سازمان حفاظت خاک امریکا (SCS) تبیین گردیده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که توسعه فیزیکی شهر از مرحله اول به دوم رشدی 4 درصدی داشته در حالی که منجر به افزایش روانابی برابر با 7 درصد و از مرحله دوم به سوم دارای رشدی معادل 33 درصد و افزایش روانابی برابر با 23 درصد را موجب شده است.
    کلیدواژگان: توسعه فیزیکی، داراب، سیلابهای شهری، مخروط افکنه، عکس هوایی
  • عیسی جوکار سرهنگی*، حسین جباری صفحه 237
    از آنجایی که تعیین توان هر عرصه از سرزمین برای کاربری های مختلف دارای شرایط مبهم و نادقیق است، با به کارگیری منطق فازی به عنوان منطق مدل سازی ریاضی فرایندهای مبهم می توان بستری را برای مدل سازی عدم اطمینان مطرح شده در تعیین توان اکولوژیکی فراهم ساخت. هدف از این تحقیق ترکیب فنون آماری، ریاضی و تصمیم گیری چند معیاره فازی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی به عنوان روشی برای رفع ابهام در عدم قطعیت معیارهای اکولوژیکی به منظور اولویت بندی مراکز شهری استان آذربایجان غربی با ملاحظات اکولوژیکی است که به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. با توجه به اینکه اهمیت و ارزش هر یک از معیارهای اکولوژیکی در مناطق مختلف دارای اولویت تاثیر گذاری گوناگونی هستند، در این تحقیق یک مدل تصمیم گیری چند معیاره در قالب فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی(FAHP) جهت انتخاب مناسبترین مناطق برای توسعه شهری با ملاحظات اکولوژیکی اجرا شده است. برای این منظور ابتدا معیارهای ارزیابی توان اکولوژیکی برای توسعه شهری(پایداری با حفاظت و یا بهبود سیستم های یکپارچه طبیعی) بر اساس مطالعات کتابخانه ای، تهیه پرسشنامه در قالب تحلیل سلسله مراتبی، نظرخواهی از متخصصین دانشگاهی و کارشناسان شناسایی شدند. سپس از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی(روش چانگ) برای تعیین وزن معیارها، زیر معیارها و گزینه ها استفاده شد. نتایج نشان داد که جمع امتیاز شهرهای خوی، ماکو، چالدران، چایباره و پلدشت برای توسعه بیشتر است. این اولویت بندی مبتنی بر ویژگی های اکولوژیکی محیط این شهرها و با توجه به انطباق آنها با محتویات نقشه های منابع طبیعی به واقعیت نزدیک تر است.
    کلیدواژگان: توان اکولوژیکی، تحلیل سلسله مراتبی فازی، مراکز شهری، آذربایجان غربی
  • عبدالله سیف، سینا صلحی*، محمود صلحی صفحه 251
    انرژی تابشی را به نوعی می توانیم انرژی ورودی به سیستم های زمینی دانست. که با نفوذ بر تمامی سیستم ها اثرات خود را ظاهر می سازد. نیروی محرکه کلیه سیستم ها و اکوسیستم های زمین انرژی خورشیدی می باشد که به صورت تابش از خورشید ساطع و به زمین ارسال می-گردد. محاسبات انرژی تابشی با معادلات و رابطه های مختلفی محاسبه می شود و در اکثر مواقع برای سطوح افقی قابل محاسبه بوده که این یکی از مشکلات محاسباتمیزان تابش می باشد. ما در این مقاله سعی نمودیم ناهمواری زمین را در محاسبه میزان تابش دخالت بدهیم. برای محاسبات تابشی منطقه از مدل های ارتفاعی استفاده نمودیم. با در اختیار داشتن فرم زمین و دخالت داده عرض جغرافیایی، جهت شیب، میزان شیب، ارتفاع زمین محاسبات تابشی را انجام داده و نقشه های تابشی منطقه شامل نقشه میزان انرژی تابش مستقیم، نقشه انرژی تابشی پخش شده و مدت زمان تابش بر فراز منطقه را ترسیم نمودیم. بعد از محاسبات میزان انرژی تاثیرات انرژی بر روی تحول و تکامل مورفولوژیک بررسی شده است همچنین تاثیر میزان انرژی بر سیستم های هیدرولوژیک و پدوژنیک و بیولوژیک تحلیل و ارتباط آن را با فعالیت های آنتروپوژنیک بررسی نموده ایم.
    کلیدواژگان: تابش کلی، تابش مستقیم، تابش پراکنده، مدت تابش، فعالیت آنتروپوژنیک، مورفوردیشن، تحول مورفولوژیک
  • محمود فال سلیمان، حجت الله صادقی*، فرهاد فنودی صفحه 269
    موسسات مالی و اعتباری به عنوان یک محور اقتصادی مهم در توزیع منابع مالی کشور، به ویژه در بخش کشاورزی نقش غیرقابل انکاری در توسعه روستایی بر عهده دارند. مطالعه حاضر به دنبال شناسایی عوامل تاثیرگذار در بازپرداخت به موقع تسهیلات مالی از سوی بهره برداران کشاورز به بانک کشاورزی، بعنوان عمده ترین موسسه مالی پرداخت اعتبارات کشاورزی به روستاییان می باشد. پژوهش حاضر بر مبنای هدف دارای جنبه کاربردی و از نظر ماهیت و روش در حیطه پژوهش های توصیفی- تحلیلی قرار می گیرد. جمع آوری اطلاعات به دو روش اسنادی و میدانی بوده، که بر اساس فرمول کوکران، جامعه نمونه مورد پژوهش395 بهره بردار کشاورز محاسبه گردید که از طریق ابزار پرسش نامه اطلاعات جمع آوری گردید. برای تحلیل داده ها، از آزمون های کای مربع(کی دو) و رگرسیون لجستیک در نرم افزار spss استفاده گردید. نمونه متغیر های مورد استفاده در تحقیق عبارت اند از محل سکونت بهره برداران، سطح تحصیلات، بیمه محصولات، نحوه بازپرداخت، سطح زیرکشت، تامین آب زراعی و... که نسبت به بازپرداخت به موقع تسهیلات مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بر اساس آزمون کی دو، بین متغیرهای بکار برده در تحقیق و باز پرداخت به موقع تسهیلات بانک کشاورزی توسط بهره برداران یک رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. تجزیه و تحلیل لجستیک به روش گام به گام نیز نشانگر تاثیرگذاری 5 متغیر رشته تحصیلی، سطح تحصیلات، بعد خانواده، بیمه و مبلغ پرداختی به میزان1/ 88 درصد در بازپرداخت به موقع تسهیلات می باشد.
    کلیدواژگان: بازپرداخت تسهیلات، بهره برداران، بانک کشاورزی
|
  • M. Ebrahimi, M. Habibolahian, A. Amir, Ahmadi, Sh. Bahrami Page 125
    Introduction One of the most important responsibilities on the applied geomorphology science is to analyze the location and value of vulnerable an endangered human environments against different geomorphical dangers. Natural incidences are complex phenomena influencing all parts of Earth globe. A research has been done about the loses made by the massive movements in Iran. The research reports that based on the Information Archive until Shahrivar, 1386, it is estimated that the loses are about 126893 milliard rials. For a number of 4900 landslies. There has been much in crease in using the Graphical models particulary the Bayesian networks to model the natural resources specially for the risk of landslide incidence in the recent decades. The purpose of this research is zoning the criticality of landslides in Neyshabur aquifer by using the probability models for weight of Evidence. The research is going to detect and determine the regions critical to landside by using this method. And finally after detecting, the executive actions should be followed in controlling the region to save the energy and the capital. Methodology In the first step, 32 tandslides and their sliding zones or locations were detected by using the sliding locations got from the information archive about Iran landslides and then A map was prepared about the disturbance of the landslides in the region. The next step included preparing an information database about the effective factors on landslides. Then the zones critical to landslide in the pressure aquifers were detected to accomplish the research by using the above mentioned data based on the probability models of weight of evidence (Bayesian) the Bayesian networks are called belief networks, casual networks and influence diagrams too. The pressure aquifers is located in northwestern part of Neyshaboor in a 40k.m distance from the north of Firoozeh town. The basin is mathematically located Between to northern latitude and to Eastern longitudes in the Sonthern slopes of Binalood mountains. Discussion The map for the Region landslides disturbance was used in the probability method of weight of Evidence to weigh and evaluate different information layers. After preparing the weight maps based on the model relations, the map for danger criticality for landslide incidence was prepared and then it was categorized into four classes or groups (low danger, Average danger, much danger and very much danger) based on the Natural Breaks. Therefore we cant use the map of region landslides disturbance to evaluate the mentioned maps and to determine their preciseness. Almost 70 percents of the sliding regions were used to model the mentioned theory and the other 30 percents were used to evaluate the above mentioned model. Then the accuracy of the prepared maps was verified by using roc curre. Finally the most precise map was suggested as the final map for evaluating the critical danger of landslide in the region. Conclusion The results obtained from considering the relations among effective factors on the landslide occurrence shows that the most of the region slides were characterized and categorized in slope degrees which is also found out from analyzing the maps prepared by suing the probability theory of Bayesian. The southern and Eastern South of the region characterizes convex form slopes having a height category of 1580-1700 m. the area is used for some garden fields, having about 0-300 m and 300-600 m distance from the fracture or rupture including the data from (Dlichai Formation) lithology information, and the region has a humidity index of 20-30, having the aqueduct capacity index of 45-60. In this research these features had the most weights of evidence and there for criticality. Evaluating the model was accomplished by using the roc model curres, and also the precision of the probability model which was obtained from the region was measured very well. (in was a good measurement of 76/51 percents).The research results present that the most important and effective factors on the region slope instability are the lithology factor, the distance from the fracture and the humidity index.
    Keywords: landslide‚ Weight of Evidence models (Bayesian theory)‚ ROC Curve‚ Bar Basin of Neyshabur
  • Gh. Khammar *, M. Vahdati Page 145
    Abstract New cities as we experience, think, plan, planning, manufacturing, policy and human utopia against conflict cities of the late nineteenth century that without ability distribution and proper organization of population and its activities introduced. Escape of the problems This new approach without the Assessment and Evaluation the condition time, social, economical and space effective and special on The urban landscapes that occur in all cities raised quickly build. This article Objective This article evaluated the dynamics and mobility of these cities that mainly the type of satellite cities and to organize on population of major cities are designed. Data and information includes assessment of urban dynamics indicators such as population, residence, mobility, natural and historical attractions and their sub-branches following model is ELECTRE. According to the research objective that is evaluation and selection successful model, new towns Parand, Binaloud, Baharestan Sadra, Sahand are examined where influence regions in major cities and with regard to growth, prosperity and dynamism them positioning. Results indicated that among the cities studied the New Town Sadra according to matrix effectively coordinated and uncoordinated has better. Finally, with choose a dynamic model and SWOT analytical techniques characterized qualitative factors affecting the process and suit strategies to specific circumstances presented in each city.
    Keywords: urban dynamics, ELECTRE model, SWOT analytical techniques, new town, metropolis
  • A. Movahed, J. Malekan* Page 163
    Introduction
    Development of tourism as the series of economic activities has an important affect in the economic basis of societies. Development of this industry has a sequence as diversity in outcomes, decreasing of economic instabilities, production of exchange and creating jobs. Iran in position of tourism attraction, archeological sites and natural beauties has an equal situation with developed countries and stays in the ranking of the best ten touristic countries. Yet, this industry has an inconsiderable role in Iran economy. In geographical view, RudbarQasran contains particular natural potentials. The natural potentials and capacities can provide a suitable situation for development of tourism. These potentials are in such position that this area can be transform as a touristic section. However due to lack of proper planning and policy, natural resources and tourism potential remains useless and without value. This research is an attempt to study strategies for tourism development of QasranRudbar sector using decision-making techniques and models (SWOT and QSOM).
    Methodology
    Research paradigm is practical thus, the research is goal orientate. Prevailing methods of survey is research descriptive and utilizes of the Delphi method. For data collection library methods, direct observation and field methods have been used. Finally to achieve the objectives of the research, compilation and completion of the questionnaire in Likert format took place. The populations in this study are divided to three community official, tourists and natives. Sampling of first community which is officials and experts considering of few officials in QasranRudbar, for most of them (20 questionnaires) was prepared. For sampling of tourists an estimate during the summer holiday of incoming tourists to QasranRudbar was performed, (by the authorities) which was equivalent to about 50000 people, and among them, 381 people were chosen by the Cochran formula. Sampling method in this research was random. About the natives, according to the fixed part of QasranRudbar is 17582, 375 was chosen by Cochran formula. Samplingmethods of this population is cluster. In this method research area divided into North, East, West and Central clusters and from each cluster two village or town where selected and there the tools was implemented randomly. To investigate the capabilities and limitation of tourism development in QasranRudbar five aspects consist environment 18 items, structural and infrastructural 11 items, social-cultural 12 items, economic 10 items and management-institutional 10 items, have been considered. For guidelines submission three-stage framework was used. A: The input stage consists of internal factors evaluation matrix (IFE) and external factors evaluation (EFE) are used. In order to determine the coefficient of each factor and determine the strategic placement of the top and bottom views of the Delphi Group were used to results of the matrixto be used to obtain the final score. B: In the next step, which is implementation, SWOT matrix, in WT, SO, WO, ST strategies, was formed and at this step internal and external matrix (IE) is developed. C: The third step that is decision making, using quantitative strategic planning matrix to provide guidelines for improving performance are derived. 3-
    Discussion
    In data entry step for providing strategies and after the matrix analysis of internal and external among the internal factors S1 the natural attraction (waterfalls, forests, rivers and beautiful valleys and dense plant and animal species) and W1 the avalanche and downfall prone slopes were placed at first priorities. Among external factors, O1 the perfect climate for the development of tourism activities were identified as the most important external factor. In second stage for providing strategies according to the total score of the final matrix, evaluation of internal and external factors that were 2.75 and 2.73, showed that the tourism sector of QasranRudbar is in the medium statues. At this step according to the tourism situation of QasranRudbar sector priorities and importance of revisions strategies and subsequent aggressive-competition strategies was evident. At third stage for providing strategies by comparing the total attractiveness score of each strategies were ranked on the basis of attractiveness from high to low, with consideration of a definable period, prioritized for tourism development and each strategies should be given priority to implement. In this stage protection strategies SO3, development of ecotourism attraction as the main platform of QasranRudbar sector for increased duration of staying of tourists, and using capabilities and potentials of natural, historical and cultural SO4 of QasranRudbar sector to create new opportunities for the natives employment and income levels, both with final total attractiveness score 3.01 as the most important strategies is in priority group. 4- Conclusion For providing appropriate strategies have to investigate and understand theresearch questions problems. Moreover, should identifying the external factors (opportunities and threats) and internal factors (strengths and weaknesses) and identifying the tourism situation of the sector. These factors, along whit the ability of the tourism in QasranRudbar sector and policies and specific features can be useful in tourism development strategies selection. Aftar investigations and devaluations have been presented in the input stage strategies, the importance of the natural environment and the internal and external factors than the other dimensions were determined. In the match stage according to the mean total of the final score of internal and external factors, showed that the tourism situation is in average state. The third stage is the stage of deciding, using quantitative strategies planning matrix relative attractiveness of strategies was determined. At the end of this stage the results that obtained showed the importance of reviewing and competitive-aggressive strategies for QasranRudbar tourism development than other strategies. Other strategies were in the second and third priorities.
    Keywords: Strategies, Tourism development, SWOT, QSPM, QasranRudbar
  • A. Rasouli, H. Mirhashemi *, A. Ghasemibactash Page 187
    Effect on planetary climate modeling precipitation indices in East Azarbaijan Case study: city of Tabriz Abstract In order to model and assess the direct and indirect effects of climate indices on monthly and annual precipitation in East Azarbaijan, the Station of Tabriz because of having a long-term statistics as well as the representative of the province was investigated. therefore, the amounts of precipitation, relative humidity and maximum temperature of the city and 13 planetary climatic indicators in the annual and monthly time intervals through Using path analysis and structural equation statistical methods were evaluated and explored.The Results showed that the modeling of annual rainfall in the months of February, March, May, September and October based on the conditions of the model are 95% significant where as it wasn’t so far the months. Thus the October model with 61.8% of variance precipitation is as the best model of the year involving the seven variables as well as North Atlantic Oscillation Index(NAOI) compared to the other indicators.The evaluation of Meaningful assessment models show that the quality, type and amount of precipitation in the form of direct and indirect effects are different in different months. Generally, according to the indices of climate models it can be expressed that the indices of climate can be the representative of the centers and they are effective both directly and indirectly in terms of precipitation of Tabriz.
    Keywords: structural equation, path analysis, modeling, Tabriz, climate indices
  • M. Miri*, Gh. Azizi, Al. Shamsipour Page 203
    Introduction
    Dust storm is a meteorological phenomenon common in arid and semi-arid regions. Iran and particularly its west and south-west parts, periodically faces with the dust phenomenon and its problems. Westerlies are dominating current input to Iran. In regions that located western Iran, there are some deserts areas such as southern Iraq and Badiatosham, Robhgkhali, and Sahara. The geographical position of half west Iran and its proximity to the deserts has been caused frequent occurrence of dust with different intensities during a year. It seems the frequency of occurence of this phenomena and apatial expansion is more intense in recent years. The main aim of this study is Analysis of spatial and temporal variations and how the phenomenon of dust formation and identifies the origins and pathways of dusts entered in west of Iran. According to importance of this phenomenon and the problems that have been established in different areas, in this study, we attempted to first, to be done statistical analysis of the dust phenomenon, frequency of its occurrence in the past and present. And also recognized regions of source and the weather conditions, as well as through the combined methods diffusion patterns and dust storms routing have been analyzed.
    Materials And Methods
    The data used covered a 30- year's period (1979-2008) and include: three hourly dust data in synoptic stations (8times in 24 hours), brightness temperature, MODIS 11-12µm bands, GDAS data, view field, velocity and direction of wind, temperature, geopotential height and omega in the atmosphere, are different in various levels. Software such as GrADS were used for prepared weather charts that were received from NCEP-NCAR with netCDF format. GDAS data for tracking the wind path in the HYSPLIT model and MODIS satellite images and using ENVI4.5 via NDDI equation was extracted dust phenomena over study area.
    Results And Discussion
    Dust storms have great significance for the physical environment and the world's human inhabitants. The results indicate that Bushehr and Dezful stations have known as dust crisis centers in south-west Iran. Seasonally spring has the most frequency of dust occurrence and July, May and June presented the monthly most frequency. In other hand December has the lowest occurrence. During the day, the most occurrence of dust occurred between 9 am to 6 pm. in the warm period The Border regions between Syria and Iraq and in the cold period the West and South-West Iraq with East and Northern Saudi Arabia are two main dust sources for study area. Also, the main pathways for entered dust in study area are northwest - southeast and south – northern paths. According to the results of satellite images processing and model outputs, border region between Syria and Iraq and the northwest – southeast path considered as main source and pathways of dust for west region of Iran. In the warm period of year because of strengthening low pressure formed on Iraq and its integration with the low pressure moved to south and southwest Iran and finally place against high pressure of Mediterranean caused to the severe pressure gradient and high speed wind on Iraq and Syria. Due to the low humidity and dry characteristics of the region, the dust core is formed. Location of low pressure leads to severe suction of the air of adjacent deserts and moving this phenomenon with entrancing winds to Iran. At the end of cold period, dynamic processes are main factor of formation and transformation of this phenomenon. Formatting trough in middle level and following it formatting center of surface convergence and activity between two center of upper divergence and surface convergence caused extreme instability and lifted the air onto Iraq and Saudi Arabia. The Result of this mechanism formatting speed wind streams and if humidity be low, with respect to characteristics of these areas, dust core is formed.
    Keywords: Instability, Wind Direction, Speed, The Source Regions, Remote Sensing
  • Samad Fotoohi* Page 221
    Most of the citiesof arid an d semi-arid regions have been built on alluvial fans. These cities are subjected to flood. By intervening in stream natural trend, increasing impermeable surfaces, changing the slope, assembly and concentration of flood-ways, shortening the time of basin concentration and blocking flood-ways; through city constructions, urban development causes an increase in flood incident. Darab city has been built on Tang Katoye alluvial fan. One of the main problems of this city, urban floods and flooded streets in the rain and damage to the facility each year, the city will enter This research aims to investigate Darab city,s physical development and it,s effect on the flood occurrence. To do so, trend of Darab development was examined, using aerial photographs and the map of city land use in three stages(1335, 1363, 1390), then the relation of city physical development with increase of flood occurrence was defined using the method of American soil conservation (SCS). The results of the research show that from first to second stage, city,s physical development growth by four percent, while it would result in increase of surface run-off by 7 percent, and from second to third stage, it has had a growth of 33 percent, that resulted in 23 percent increase in surface run-off.
    Keywords: Physical development, Darab, Flood of city, Alluvial fan
  • E. Jokar Sarhangi*, H. Jabari Page 237
    Introduction For the achieved of sustainable development goals, assessment of ecological capable is basic studied for the land use planning. The ecological capability is the sustainable protection system of urban ecology for the urban development and Protection system of urban ecology is integrated unit demand for urban development the impact Limited is the inappropriate of urban development. For the second stage studies of land preparation to evaluating the land potential ecological to land use and Determine priorities and the land use of between organize in the space planning, Mc Harg model is used for many years on a global scale with specific regional modifications in according the structure and calculation in the brief level to the detailed manual and computer method. Iran is becoming an increasingly urban place. Many cities in Iran are experiencing rapid urbanization, mostly in the form of unplanned development. Also West Azarbaijan province is not Exception of this option and increasingly is becoming in urban sites. The environment and human in certain problem has the province of regions. Hence requires ecological knowledge partnership as a strategic to protect and improve urban zones. In this regard of present study for Priority the province's urban centers used Fuzzy analytical hierarchy process. 2- Methodology This research is Following Application of Fuzzy analytical hierarchy process in urban centers priority with ecological consideration. The method was descriptive and analytical, In this regard used of Fuzzy analytical hierarchy process. 3– Discussion Theoretical studies were classified field criteria to assess the ecological for urban development and Fuzzy analytical hierarchy process used for the calculation final score of each criterion was formed the paired comparison fuzzy matrix and calculation was Fuzzy analytical hierarchy process can be prioritized in terms of urban ecology. Finally each of options score was obtained for sustainable urban development with the weight coefficient corresponding to the classical hierarchical analysis. This finally score was obtained of product final weight criteria in the final weight under criteria of each option. 4– Conclusion Results showed that the total score of cities in Khoy, Maku, Chaldoran, Poldasht and Chaypareh is more for the development. This prioritization is based on ecological characteristics of the urban environment and considering their compliance with the contents of the resource map is closer to reality. Research findings indicate that cities are developing in the first and second priority is not only because of ecological resources. But due to the strategic location of the transit of goods to neighboring countries like Turkey, Nakhchevan Republic, Iraq and that is having the infrastructure sector indices, benefiting from ecotourism, tourism and historical context.
    Keywords: the ecological, Fuzzy hierarchical analysis, urban centers, West Azerbaijan
  • A. Sayf, S. Solhi *, M. Solhi Page 251
    Solar radiation is the source of earth system that has many effects on all earths system. Energy forces of all earth systems and ecosystems provide with solar energy. Solar energy calculate with different function and formula and in the most of them calculate for horizontal plane that this is a major problems in solar radiation calculation. In this paper use earth roughness effects on solar radiation absorption. For earth roughness using digital elevation model (DEM) to simulate mountains surface. Keywords: Total Radiation, Direct Radiation, Diffuse Radiation, Duration of direct Radiation, Anthropogenic Activity, Morphoradiation, Morph genic Evolution. Introduction Solar radiation is the main source of earth planet energy and is the main factor of climate component control. Solar radiation control earth surface temperature and then determine temporal and spatial variation and patterns of moisture and pressure. With regards to solar radiation role in all morphological systems solar radiation importance in geomorphology can better understand. Solar calculation for eqlid mountain range have been done. And related maps illustrated. 1- Directed solar radiation Calculation Directed solar radiation is the radiated energy that reaches to the earth surfaces in form of straight and direct rays. When the sun is above horizon line in the sky directed solar radiation occur and in the other time there isn’t any directed radiation. The sky divided to some sun sectors with half hour interval and the sun position in the sky calculated for each part and according to this sun height and azimuth directed solar radiation on the 3 dimensional surface calculated. 2- Diffuse solar radiation Calculation In the energy analysis not only need the directed solar energy but also need to diffuse solar energy. As physical definition if there isn’t any diffuse radiation in the environment the temperature difference between light and shadow surfaces will increase. Diffuse solar radiation calculated based on Uniform Overcast Sky (UOS) model. 3- Duration Direct Radiation calculation Duration of direct radiation calculated for the case study in one year. Latitude of the area that shows day length indirectly and earth morphology are the factors in this analysis. 4- Total Radiation Summation of directed radiation and diffuse radiation in all sun sectors is total Radiation. Results 1- Radiation effects on the natural systems and ecosystems 1-1- effects on vegetation cover More radiation intensity in the south and south west skirt of the eqlids mountain lead to temperature variation and then flow over earth systems. Increase in the rate of temperature lead to high evapotranspiration and low relative humidity that these factors can cause directly on the vegetation growth. In the area study high energy skirts has low plants density and low energy skirts has more density of plants. 1-2- effects on pedogenic systems Soil creation and developing has strong correlation with wet and thermal condition. In result effects solar radiation on the soil development are specified. In fact solar radiation can effect on thermal variation and variation of temperature effects on moisture and evaporation Changes. These changes determine direction of soil evaluation and creation. 1-3- Effects on hydrological systems Radiation balance in the Eqlid Mountains lead to thermal changes and then evaporation, infiltration and volume of runoff. Reliability coefficient of hydrological streams has difference in opposite’s skirts. 1-4- Effects on pre-glaciers and glaciers systems North and north east direction of this mountains mass gain less solar radiation and then has less temperature. More evidence of glacial cirque in this direction will accept this theory. Glaciers activity has more evidence in the west and north direction of this mountains skirts. 1-5- effects on the underground water Less temperature, more humidity, less evapotranspiration and more pre-glacial and glacial activity in the north and east north direction of area study help to discharge underground water more than opposite’s skirts direction. 1-6- Effects on micro and macro organisms More vegetation cover, fertile soils, surface and subsurface water resource all can has effect on micro and macro organisms. 1-7- effects on morphologic features All parameters and factors mentioned above can lead to geomorphological morphogenesis. In the north and north east skirts of this mountains there are some great alluvial fan whereas in the opposite’s skirts there isn’t such evidences. 2- Radiation effects on the anthropogenic activity All factors that listed above together can have strong effects on the settlements and human activates. There are more cities and village with density population in the north and east-north skirts of Eqlid mountains range as south and south-west of this mountain. Spatial arrangement and farming and agricultural fields and gardens configuration have the same trend as mountains skirt direction.
  • M. Falsolaiman, H. Sadeghi, F. Fanodi Page 269
    Financial and credit institutions, as an important economic pivot in distributing financial resources of the country, have an undeniable role in rural development, especially in agricultural sector. The objevtive of the present study is to identify factors effective of the present study is to identify factors effective in timely repayment of bank facilities by agricultural beneficiaries to the agricultural bank as the most major financial institution for paying agricultural credits to the villagers. The present study, based on its objective, has an opplied feature, and from its nature and method viewpoint, is an analytic-descriptive research. Data gathering is performed in documentary and field methods.The sample population under study,based on Kukran formula, was calculated as 395 agricultural beneficiaries and information was gathered by a questionnaire. To analyze the data. We used chi-square and logistic regression tasts in software SPSS. The sample of variables used in the research includes the beneficiaries, place of residence, their education level, crop insurance, repayment method, surface area of the land under cultivation, supplying agricultural water,etc. which regarding timely repayment of facilities were investigated. The results showed that, based on the chi-square test, there is a positive and significant relationship between variables used in the research and timely repayment of the agricultural bank facilities by the beneficiaries. The logistic analysis by step-by-step method showed that five variables including education level, family dimension, insurance, and paid in amount had an effect rate of 88.1percent on timely repayment of the facilities.
    Keywords: facilities repayment, beneficiaries, agricultural bank