فهرست مطالب
ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 120 (بهمن 1393)
- تاریخ انتشار: 1393/11/23
- تعداد عناوین: 15
-
-
صفحات 17-18
-
صفحات 19-25بدون شک هر سازمان جهت استفاده ی بهینه از منابع محدود خود و اثربخشی بیشتر، به ارزیابی و سنجش عملکرد نیاز دارد. یکی از کاربردی ترین روش های ارزیابی عملکرد استفاده از روش تحلیل پوششی داده هاست. تحلیل پوششی داده ها یک روش برنامه ریزی ریاضی است که کارآیی نسبی مربوط به گروهی از واحدهای سازمانی با چندین ورودی و خروجی را اندازه گیری می کند. در این مقاله کارآیی فنی شش واحد شرکت نفت پاسارگاد با استفاده از مدل CCR-BCC مورد ارزیابی قرار گرفته و واحدهای کارا با استفاده از روش اندرسون-پیترسون3 رتبه بندی شده اند.
کلیدواژگان: ارزیابی عملکرد، تحلیل پوششی داده ها (DEA)، رتبه بندی، صنعت نفت -
صفحات 26-30امروزه مفهوم رقابت در کسب و کار از رقابت بین بنگاه ها به رقابت بین زنجیره های تامین گسترش یافته است. برای موفقیت در این محیط رقابتی باید هم در استراتژی و هم در اجرا، هماهنگی و همگامی کاملی بین حلقه های مختلف زنجیره برقرار باشد. مدیریت زنجیره ی تامین، عاملی برای نیل به این مقصود است. مدیریت موثر زنجیره ی تامین به ویژه در زنجیره های پیچیده ای مانند زنجیره ی تامین بالادستی نفت، نیازمند توجه به عوامل استراتژیکی است که زنجیره را به سمت اهداف بلندمدت سوق دهد. در این راستا نیازمندی های استراتژیک مدیریت زنجیرهی تامین بالادستی نفت به همراه کارکردهای آنها استخراج شده و جهت اجرا در زنجیره، همبستگی آنها با یکدیگر بررسی شده است. در نهایت مشاهده شد که همبستگی کافی بین نیازمندی های استراتژیک زنجیره ی تامین بالادستی جهت اجرا در سطح زنجیره وجود دارد.
کلیدواژگان: نیازمندی های استراتژیک، مدیریت زنجیره ی تامین، زنجیره ی تامین بالادستی نفت، تحلیل همبستگی -
صفحات 31-29قراردادهای بین المللی نفت و گاز در جهان سابقه ای یکصد ساله دارد. با توجه به عملیاتی که در صنعت نفت و گاز انجام می شود این گونه قراردادها به دو نوع بالادستی و پاییندستی تقسیم می شوند. قراردادهای بالادستی با توجه به اهمیتی که در اقتصاد کشورهای نفت خیز دارند به مراتب بیشتر از قراردادهای پایین دستی مورد توجه و حساسیت قانون گذاران این کشورها قرار دارند. در کشور ما نیز همین حساسیت نسبت به قراردادهای بالادستی وجود دارد؛ به طوری که در قوانین مختلف، قانون گذار اصول ویژه ای را (به ویژه پس از انقلاب اسلامی) برای این قراردادها مقرر کرده است. از جمله مهم ترین این قوانین، قانون اساسی و قانون نفت سال 66 (با اصلاحات سال 09)، قوانین برنامه های چهارم و پنجم توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و همچنین قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب 1931 است. این مقاله با توجه به قوانین بالا به بررسی و معرفی اصول حاکم بر قراردادهای بالادستی صنایع نفت و گاز کشور می پردازد و خواهیم دید که همه ی این اصول باید بدون تردید در تمام قراردادهایی که وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران با طرف های مقابل منعقد می کنند، رعایت شوند.
کلیدواژگان: قراردادهای بالادستی نفت و گاز، اصول حاکم، عملیات بالادستی نفت و گاز، قوانین ایران، شرکت های سرمایه گذار خارجی -
صفحات 42-49روش های جاری ارزیابی ریسک زمین شناسی در مقیاس ناحیهی play اساسا مقوله ای ذهنی است و به ندرت ارتباط مکانی بین اهداف محتمل را درنظر می گیرد. در این نوشتار با استفاده از قواعد آماری چندمتغیره و بیزین، روشی کمی معرفی شده است. در این روش ارزیابی ریسک اکتشافی به صورت گروه بندی دو دست های مورد بحث قرار گرفته و در نهایت نتیجه ای عینی و قابل بازبینی حاصل می گردد. از آنجا که روش مورد نظر در سراسر ناحیه ی مورد مطالعه اعمال می شود، ارتباط مکانی میان اهداف احتمالی نیز مدنظر خواهد بود. در پایان نیز مطالعه ی موردی کاربرد این روش در ارزیابی ریسک اکتشافی Heiberg Group در حوضه ی Sverdrup غربی به سن تریاس بالایی-ژوراسیک زیرین ارائه می شود. این حوضه، ناحیه ای گازخیز در بخش قطبی کاناداست.
کلیدواژگان: ارزیابی ریسک، آمار بیزین، نقشه ی ریسک زمین شناسی، هدف اکتشافی، احتمال مشروط -
صفحات 50-55در داده برداری متعارف، چشمه ها با فاصله ی زمانی به اندازه کافی (بزرگ) نسبت به هم عمل می کنند تا از تداخل پاسخ آنها جلوگیری شود که این امر مستلزم زمان و هزینه ی فراوان عملیات خواهد بود. بنابراین مفهوم داده برداری همزمان یا ترکیبی به منظور صرف جویی در زمان و هزینه تعریف می شود. در این روش دو یا چند چشمه به طور همزمان (با تاخیر زمانی کوتاه) عمل می کنند و اجازه ی هم پوشانی زمانی بین عملکردهای متوالی چشمه ها داده می شود. اما با توجه به اینکه در داده های ترکیبی ثبت شده، اثر سیگنال های ناخواسته ی مربوط به چشمه های دیگر دیده می شود بهتر است برای دستیابی به تصویر لرزه ای ایده آل، داده های ترکیبی به صورت رکوردهای مجزا باشند که به این عمل واترکیب3 گفته می شود. واترکیب اثر چشمه های همزمان معمولا به صورت یک مسئله ی وارون سازی درنظر گرفته می شود که به دلیل فرومعین4 بودن مسئله ی وارو ن سازی در واترکیب، میتوان حل های بی شماری برای آن درنظر گرفت. بنابراین استفاده از قیدهای اضافی (پراکندگی و همدوسی) ضروری به نظر می رسد. یکی از روش های معمول در حل مسائل بدوضع5 استفاده از حل کمترین مربعات (جداسازی کاذب6) است. مشکلی که در این روش وجود دارد آن است که داده های بازیابی شده همچنان تحت تاثیر سیگنال های ناخواسته قرار می گیرند. در این مقاله، با توجه به باند مکانی محدود7 داده های لرزه ای برای چشمه های مجاور و متراکم، واترکیب اثر چشمه های همزمان به کمک وارون سازی مستقیم ماتریس عملگر واترکیب و بدون درنظر گرفتن قیدهای اضافی، مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد. در نهایت، نتایج حاصل از واترکیب داده ی مصنوعی و واقعی نشان می دهند که روش واترکیب از طریق منظم سازی ماتریس عملگر به دلیل دقت آن در تضعیف نوفه، حفظ سیگنال و همچنین سرعت زیاد الگوریتم آن (با قید محدودیت باند مکانی) قابل اعتماد است.
کلیدواژگان: داده برداری همزمان یا ترکیبی، واترکیب، داده ی غیرترکیبی -
صفحات 56-62خواص سنگ و سیال نقش بسیار مهمی در موفقیت مدیریت و توسعه ی مخازن نفت و گاز دارند. تراوایی3 (نفوذپذیری) از مهم ترین ویژگی های سازندهای هیدروکربنی است. تراوایی را از طریق اندازه گیری های مستقیم آزمایشگاهی روی مغزه های سنگ یا آزمایش چاه به دست می آورند. اما به دلیل وقت گیر و هزینه بر بودن و همچنین مشکلات عملیاتی، فقط تعداد محدودی از چاه ها مغزه گیری شده یا آزمایش چاه فقط به تعداد محدودی در میدان نفتی صورت می گیرد. بنابراین استفاده از روش های غیرمستقیم محاسباتی، اجتناب ناپذیر است. یکی از اهداف مطالعات پتروفیزیکی، تخمین دقیق و صحیح تراوایی در چاه هایی است که اندازه گیری تراوایی در آنها به هر دلیلی (نبود مغزه، وجود شکستگی در نمونه ها و...) ممکن نیست. در این مطالعه از الگوریتم رگرسیون ماشین بردار پشتیبان4، کاربرد حالت های مختلف آن و الگوریتم رگرسیون ماشین بردار پشتیبان یکنواخت5 جهت تخمین تراوایی مخازن نفتی و همچنین از اطلاعات نگارهای چاه ها بهعنوان ورودی الگوریتم ها استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که اگر اطلاعات کمی و کیفی نسبتا خوبی از داده های نگارهای چاه در اختیار باشد، می توان تراوایی را بهخوبی و با ضریب خطای نسبتا کمتری برای داده های جدید یا داده های دچار اشکال شده محاسبه کرد؛ علاوه بر این در بهترین حالت با آموزش 80 درصد کل داده های موجود میتوان با استفاده از رگرسیون ماشین بردار پشتیبان یکنواخت، تراوایی را با ضریب همبستگی 96/1 درصد و خطای میانگین مربعات 0/0008 تخمین زد.
کلیدواژگان: تراوایی، الگوریتم یادگیری ماشین، رگرسیون ماشین بردار پشتیبان، تابع هسته، نمودار پتروفیزیکی، مغزه، چاه پیمایی -
صفحات 63-68تولید ماسه یکی از بزرگترین مشکلات صنعت نفت در حوضه ی بالادستی است. صدها میدان نفت و گاز در سراسر دنیا با این مشکل روبرو هستند و سالانه میلیون ها دلار صرف پیش بینی تولید ماسه، مهار آن، تعمیر چاه ها و وسایل سرچاهی آسیبدیده در اثر تولید ماسه می شود. تعداد زیادی از چاه ها کمتر از توان واقعی خود تولید می کنند تا ماسه ی ورودی و به تبع آن خوردگی و آسیب دیدگی دستگاه ها کاهش یابد. این کاهش تولید، در اثر طراحی ضعیف وسایل مهار ماسه نیز بروز می کند. علاوه بر کاهش تولید ناشی از مشکل ماسه، صنعت نفت زمان و هزینه ی زیادی را صرف تعمیر و تعویض دستگاه ها و وسایلی می کند که در اثر تولید ماسه آسیب دیده اند. یکی از جنبه های رفع مشکلات ناشی از تولید ماسه، تمیزسازی ماسه هایی است که به داخل ستون چاه وارد و در آنجا انباشته شده اند و سبب محدود شدن توان تولید چاه یا حتی قطع تولید آن شده اند. مهم ترین ابزار جهت تخلیه ی این ماسه ها، دستگاه لوله مغزی سیار است که در این مقاله متغیرهای موثر بر انجام این عملیات و بهینه سازی آن در مهندسی بهره برداری شرکت نفت فلات قاره ی ایران بررسی شده است.
کلیدواژگان: میدان نفتی رگ سفید، GIS، ساختارهای سطحی و عمقی -
صفحات 69-78هم اکنون در اکثر میادین نفتی، حفاری جهت دار چاه ها با استفاده از موتورهای پیشران هیدرولیکی (PDM) در قالب مجموعه ای یکپارچه به نام 1RSS انجام می شود. با توجه به صرف هزینه و انرژی قابل توجه در این فن آوری، بررسی فن آوری های دیگر و عملکرد آنها برای میادین نفت و گاز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از سوی دیگر به دلیل کمبود این فن آوری، هزینه ی فراوان آن در کشور و نیاز شدید به حفاری جهت دار، به ویژه در میادین فراساحل و مشترک، هنوز استفاده از روش های نوین و بهینه مثل موتورهای پیشران الکتریکی که کاربردی اساسی در صنعت نفت دارند بررسی نشده و جای تحقیق بیشتری دارد. هدف اصلی این تحقیق بررسی تاثیر استفاده از موتورهای پیشران الکتریکی به جای موتورهای هیدرولیکی (PDM) در کاهش هزینه ها و افزایش بازده حفاری جهت دار مخازن نفت و گاز است. در نهایت این نتیجه حاصل شد که با توجه به نرخ نفوذ زیاد، عملکرد بهتر و صرفه جویی چشم گیر در انرژی و زمان و همچنین هزینه ی حفاری با استفاده از موتورهای پیشران الکتریکی، استفاده از این ابزاربسیار مناسب و به جا خواهد بود.
کلیدواژگان: موتورهای پیشران، کویل تیوبینگ کامپوزیتی، حفاری جهت دار، نرخ نفوذ -
صفحات 79-82با تولید از مخزن، فشار آن افت کرده و تولید نفت کاهش می یابد. کاهش فشار متناظر با کاهش تولید تا حدی ادامه می یابد که دیگر ادامه ی تولید نفت از مخزن اقتصادی نباشد. در این زمان از روش های فرازآوری مصنوعی مانند فرازآوری با گاز استفاده می شود. در فرازآوری مصنوعی با گاز، گاز از طریق فضای حلقوی وارد چاه شده، در نفت حل می شود و با کاهش وزن ستون سیال، تولید نفت افزایش می یابد. اگر مقدار گاز تزریقی کم باشد تولید کم است. با افزایش نرخ تزریق، تولید نیز افزایش می یابد. اما اگر بیش از مقدار معینی گاز تزریق شود، تولید کاهش می یابد. علاوه بر این اگر نرخ تزریق کمتر از حد خاصی باشد فرازآوری با گاز ناپایدار خواهد بود که این ناپایداری سبب ایجاد لرزش شده و آسیب دیدگی تاسیسات درون چاهی و سرچاهی خواهد شد. در این مطالعه، اثر نرخ گاز تزریقی به صورت همزمان بر تولید نفت و پایداری جریان بررسی و حدود مناسب نرخ تزریق مشخص شده است. نتایج نشان می دهد که در بسیاری موارد، نرخ بهینه ی تزریق گازی که سبب تولید بیشینه ی نفت می شود در حدود پایدار قرار دارد.
کلیدواژگان: جریان پایدار، نرخ تزریق گاز، نرخ بهینه، فرازآوری مصنوعی -
صفحات 83-91حدود هفتاد سال از ثبت اختراع زوبل راجع به پتانسیل استفاده از میکروارگانیسم ها در برداشت نفت از مخازن هیدروکربنی می گذرد و در این خصوص در کشورهای مختلف کارهای زیادی در مقیاس میدانی انجام شده است. اما در ایران با وجود تنوع زیاد مخازن نفتی و وجود کاندیداهای، همچنان در استفاده از این فرآیندها تردید وجود دارد. در مقاله ی حاضر سعی شده ضمن توصیف فرآیندهای مختلف ازدیاد برداشت میکروبی نفت و متغیرهای غربالگری مخازن نفتی و همچنین معرفی چندین مخزن مناسب برای اجرای این فرآیندها، مطالعه ی موردی انجام شده در سال های اخیر روی یکی از میادین نفتی کشور بررسی شود. از آنجا که عمق، دما و شوری در اغلب مخازن نفتی ایران زیاد است، جهت استفاده از فرآیندهای میکروبی با هدف بهبود تولید نفت، نیازمند استفاده از گونه های میکروبی بی هوازی یا بی هوازی اختیاری با تحمل شوری و دمای زیاد هستیم. این باکتری ها ممکن است بومی مخازن ایران یا انتخاب شده از اکوسیستم های دیگر باشند. متغیرهای محیطی مخزن مانند دما، تراوایی سنگ و شوری معمولا کاربرد انواع میکروارگانیسم هایی که می توانند برای فرآیندهای میکروبی درجا به کار برده شوند را محدود میکند. به همین دلیل جداسازی میکروبی و به کارگیری روش های غربالگری مناسب برای انتخاب باکتری از مراحل مهم در اجرای یک فن آوری موفق ازدیاد برداشت میکروبی نفت خواهد بود. بنابراین در تحقیق حاضر، یک برنامه ی جداسازی و غربالگری باکتری از نمونهی آب سازند مخزن آسماری میدان نفتی مسجدسلیمان طراحی شد و طی آن باکتری های بی هوازی اختیاری با تحمل شوری و دمای زیاد جدا شد. این باکتری ها بعضا قادر به رشد تا دماهای بسیار زیاد و تحمل شوری تا غلظت 15w/v درصد بودند. بر اساس معیارهای تحمل شوری و دما، فعالیت همولیز و کاهش کشش سطحی، در نهایت چند سویه ی باکتریایی مولد بیوسورفکتانت که سورفکتانت تولیدی آنها نسبت به دیگر سویه ها، قابلیت کاهش کشش سطحی زیادی داشت غربالگری شد. مطالعات مورفولوژیکی، بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی، آنالیز اسید چرب دیواره ی سلولی و شناسایی توالی نوکلئوتیدهای ژن 16S rRNA این سویه ها نشان داد که آنها متعلق به یک گونه باسیلوس با شباهت نزدیکی به گروهBacillus subtilis هستند. خاصیت فعال سطحی کمنظیر سورفکتانت های تولیدی توسط باکتری های جدا شده در این تحقیق از میدان مسجدسلیمان، نشانده نده ی پتانسیل استفاده از این باکتری ها یا سورفکتانت های تولیدی توسط آنها در مقوله ی ازدیاد برداشت میکروبی نفت است.
کلیدواژگان: ازدیاد برداشت میکروبی نفت، مسجدسلیمان، بیوسورفکتانت، کشش سطحی -
صفحات 92-93