فهرست مطالب

بررسی مسائل اقتصاد ایران - پیاپی 2 (پاییز و زمستان 1393)

مجله بررسی مسائل اقتصاد ایران
پیاپی 2 (پاییز و زمستان 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/11/29
  • تعداد عناوین: 7
|
  • هادی امیری، زهره رضاپور صفحات 1-16
    اقتصاد «هزینه مبادله» از سرآمدترین حوزه های نهادگرایی نوین است که با مسئله سازماندهی پیوند دارد. ویلیامسون، در آن چه که روش ابتکاری می خواند، نشان می دهد که پیامدهای هزینه مبادله وابسته به سازماندهی مبادلات در بازار هستند و «سلسله مراتب ها» تابعی از دارایی های اختصاصی (درجه محدودشدن دارایی به کاربری خاص) محسوب می شوند. از سوی دیگر، سرمایه اجتماعی از عواملی است که سبب کاهش هزینه مبادله می گردد. در برخی مطالعات داخل کشور، سرمایه اجتماعی به منزله پارامتر انتقالی در نظر گرفته شده است که هزینه مبادله هریک از ساختارهای سازماندهی را کاهش می دهد، اما این مطالعه، با بررسی سایر مطالعات انجام گرفته، نشان می دهد که بهتر است سرمایه اجتماعی را به مثابه نوعی تحدید دارایی در نظر بگیریم که هزینه شیوه های ورود غیرمستقیم را کاهش می دهد.
    کلیدواژگان: اقتصاد هزینه مبادله، تحدید دارایی، سرمایه اجتماعی، پارامترهای انتقال
  • سیما انصاری فرد صفحات 17-34
    در دهه های اخیر، رویکرد کلی نگر و یا رویکرد سیستمی در نحوه نگرش پژوهشگران در زمینه های گوناگون علمی تاثیرگذار بوده است. در این رویکرد کلی نگر، مدل ها، اصول، و قوانینی یافت می شوند که، بدون توجه به نوع خاص عناصر متشکل و روابط و نیروهای بین عنصری، بر سیستم های عمومی حاکم اند. یکی از این قوانین جهان شمول از دیدگاه سیستمی، قانون دوم ترمودینامیک است و آنتروپی، از مهم ترین خاصیت سیستم های فیزیکی و مفهومی برآمده از قانون دوم ترمودینامیک، ویژگی ای است که نه تنها در سیستم های فیزیکی، بلکه در سیستم های زنده، اجتماعی، و حتی اقتصادی نیز وجود دارد. حضور مفهوم آنتروپی در ادبیات اقتصاد نیز از نوعی تفکر سیستمی برخاسته است. در این مقاله پس از تشریح مفاهیم سیستمی و آنتروپی، نگرشی نوین به مفهوم آنتروپی در اقتصاد با استفاده از رهیافتی سیستمی تبیین شده است.
    کلیدواژگان: نگرش سیستمی، نظریه عمومی سیستم ها، علم کنترل و ارتباطات، آنتروپی، پایداری اقتصادی، آنتروپی اقتصادی
  • سعید خراط ها صفحات 35-64
    مسائل اقتصادی به آن دسته از مسائل حوزه اقتصاد گفته می شود که شرایط نامساعدی را برای زندگی اجتماعی افراد به وجود می آورند و حیات اقتصادی و اجتماعی را به خطر می اندازند. مقاله حاضر حاصل مطالعات اکتشافی و عملیات میدانی است که در قالب پژوهشی با عنوان «بررسی مقایسه ای مسائل اقتصادی اجتماعی و دموگرافیک ایران و تاجیکستان» انجام شده است.
    در این پژوهش، ابتدا، با استفاده از منابع و اسناد (در پی نوشت به برخی از این منابع اشاره شده است)[i] و مصاحبه های اولیه، فهرست معتبری از مسائل اقتصادی ایران و تاجیکستان (34 مسئله اقتصادی در ایران و 38 مسئله اقتصادی در تاجیکستان) شناسایی شد. این فهرست در اختیار 50 نفر از خبرگان حوزه علوم انسانی ایران و 48 نفر از خبرگان تاجیکستان قرار گرفت تا مهم ترین مسائل اقتصادی هر کدام از کشورها از نظر خبرگان آن ها شناسایی شود. پس از شناسایی، دوازده مسئله، از مهم ترین مسائل دو کشور، در قالب پرسش نامه ای در اختیار 400 نفر از مردم ایران و همچنین تاجیکستان قرار گرفت تا از این طریق مهم ترین مسائل اقتصادی دو کشور شناسایی شوند؛ تورم و گرانی، ناتوانی از رقابت اقتصادی در بازار جهانی، فساد اداری (رانت خواری، پارتی بازی، و رشوه)، بی کاری، ناامنی اقتصادی، قاچاق کالا، پایین بودن سطح درآمد و دست مزد، و فقر اقتصادی از مهم ترین مسائل اقتصادی شناسایی شده در ایران بودند. برخی از مهم ترین مسائل اقتصادی شناسایی شده در تاجیکستان نیز عبارت بودند از بی کاری، فساد اداری (رشوه گیری پلیس و رشوه گیری در ادارات دولتی، پارتی بازی، و رانت خواری)، ناتوانی رقابت تولیدات داخلی با محصولات وارداتی، نبود شرایط کار، کمبود و نارسایی گاز مصرفی، وابستگی اقتصادی به کشورهای خارجی، و پایین بودن سطح درآمد و دست مزدها.
    کلیدواژگان: مسائل اجتماعی، مسائل اقتصادی ایران، مسائل اقتصادی تاجیکستان، مطالعات اکتشافی، عملیات میدانی، دموگرافیک ایران و تاجیکستان
  • یدالله دادگر صفحات 65-89
    اقتصاد سیاسی قانون اساسی شعبه جدیدی از اقتصاد بخش عمومی، به ویژه انتخاب عمومی، است. این نظریه به تحلیل اقتصادی قوانین و نهادهای اساسی و اصلاح آن ها می پردازد تا با کمک آن چهارچوب هایی برای حاکمان ایجاد شود که در نتیجه آن نتوانند به منافع عمومی آسیب برسانند. برخی، بر اساس رویکرد سنتی نظریه اقتصاد سیاسی قانون اساسی، نقش و اثرگذاری آن را محدود به فضاهای خاصی از مدیریت عمومی می دانند و آن را در همه عرصه های مدیریت بخش عمومی کارساز نمی دانند. این مقاله ضمن بررسی نظریه اقتصاد سیاسی قانون اساسی، با گسترش این نظریه به عرصه های روش شناختی و معرفت شناختی تکثری، به ظرفیت سنجی آن به منظور پوشش فضاهای مختلف می پردازد و نشان می دهد که رویکرد گسترش یافته این نظریه قابلیت انضباط بخشی به مدیریت های گوناگون بخش عمومی را دارد. یافته های این مقاله می تواند به ویژه برای اصلاح نهادها و قواعد اساسی در کشورهایی مانند ایران، که دشواری های اساسی مدیریتی در بخش عمومی دارند، راه گشا باشند.
    کلیدواژگان: اقتصاد سیاسی قانون اساسی، ظرفیت نظریه، انضباط مدیران ارشد، اصلاح نهادها و قواعد اساسی
  • حسین راغفر، مرجان فدوی اردکانی * صفحات 91-115

    این مقاله کوششی است برای فراهم آوردن چهارچوبی تحلیلی به منظور درک فرآیند و علل کامیابی ها و ناکامی های الگوهای توسعه. به این منظور، با بهره گیری از رویکردی میان رشته ای، نقش عوامل فرهنگ، قدرت، و نابرابری که خود محصول تعامل دو عامل نخست است در توسعه جوامع مورد مطالعه قرار گرفته است.
    اصول نظری این مطالعه مبتنی بر تلفیقی از روش شناسی نهادگرا، تحلیل گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی است. در بخش ارائه چهارچوب تحلیلی نیز از رویکردی میان رشته ای و تلفیقی از نظریات سیاسی، جامعه شناسی و اقتصاد بهره گرفته شده است.
    از جمله نتایج این مطالعه می توان به موارد زیر اشاره کرد:1. بی توجهی به زمینه های فرهنگی بسترساز توسعه یا به عبارتی نهادهای غیررسمی و نیز پیاده کردن سیاست های توسعه ای مغایر با اصول فرهنگی و ارزشی جامعه از عوامل مهم مخل دستیابی به توسعه محسوب می شوند.
    2. چنانچه طی فرآیند توسعه و در اثر سیاست گذاری های توسعه ای، نابرابری در هر یک از اشکال خود افزایشی بی رویه داشته باشد، به طور مستقیم و غیرمستقیم موانعی جدی در ادامه پیشرفت و نزدیک شدن به اهداف توسعه ایجاد خواهد شد.
    3. رشد تناقضات فرهنگی و نابرابری در جامعه به دلیل ایجاد اشکال مختلف مقاومت مانع از هم افزایی نیروهای جامعه جهت بهره برداری بهینه از ظرفیت های جامعه خواهد شد.
    4. قدرت چه در قالب نظام سیاسی چه در قالب فضای هژمونیک و ارزشی، تاثیر بسیاری بر مقولات فرهنگ، نابرابری و مقاومت دارد و بدین ترتیب از طرق گوناگون با توسعه در ارتباط است.

    کلیدواژگان: توسعه، فرهنگ، قدرت، نابرابری، نهادها
  • قهرمان عبدلی، محمد جواد رضایی*، مهدی موحدی بکنظر صفحات 117-131
    بخش وسیعی از انتخاب های افراد در بستر بازی های همکارانه و کارهای گروهی شکل می گیرد و تقسیم عایدی حاصل از این گونه ائتلاف ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. با توجه به این که چهارچوب کلی تخصیص عایدی در این نوع بازی ها با بازی های غیرهمکارانه (همچون فعالیت های رقابتی) متفاوت است، راه حل های متنوعی در مطالعات نظریه بازی ها برای این منظور ارائه شده است. هدف این مطالعه اولا مقایسه پاسخ این شیوه ها با پاسخ های به دست آمده از افراد پرسش شده در این پژوهش و ثانیا سنجش میزان منصفانه بودن راه حل های نظری پیش گفته با درک افراد از تخصیص عایدی منصفانه است. یافته های مقاله نیز حاکی از آن است که به ترتیب پاسخ «نوکلئوس» و تخصیص «مساوات طلبانه» بیش ترین قرابت را با انتخاب افراد در تخصیص عایدی حاصل از بازی همکارانه دارند. افزون بر این، از نظر منصفانه بودن پاسخ ها نیز به ترتیب راه حل های «نوکلئوس»، «مساوات طلبانه»، و «ارزش شپلی» از دید افراد راه حلی منصفانه قلمداد می شوند.
    کلیدواژگان: نظریه بازی ها، نوکلئوس، ارزش شپلی، اقتصاد رفتاری، انصاف، بازی همکارانه
  • احمد کتابی صفحات 133-166

    تورم لجام (افسار) گسیخته که از آن به «فوق تورم»[i] و «ابرتورم»[ii] هم تعبیر شده، شدیدترین و پیشرفته ترین نوع یا مرحله تورم است که درخلال آن، ارزش پول ملی یک کشور، و به عبارت دیگر قدرت خرید و قابلیت تبدیل آن به سایر واحدهای پولی، به پایین ترین حد سقوط می کند و در اواخر کار غالبا به صفر می رسد. در تاریخ تحولات اقتصادی جهان، به ویژه در مغرب زمین، نمونه ها و موارد متعددی از این گونه تورم مشاهده می شود که همگی آنها متعلق به دو سه قرن اخیر یعنی دورانی است که پول کاغذی (paper money) و یا به اصطلاح دقیق تر اسکناس غیرقابل تبدیل به فلز (طلا، نقره،...) رفته رفته رواج عام و قانونی یافت و از آنجا که برخلاف پول مسکوک (coined money)، به سهولت و سرعت قابل تکثیر بود، این امکان بالقوه خطرناک را برای دولت ها فراهم آورد که هرازگاهی، به استناد افزایش هزینه ها و کاهش درآمدها و بدون رعایت ضوابط و شرایط مقرر، به انتشار اسکناس جدید مبادرت کنند و درنتیجه به حجم نقدینگی در جامعه بیفزایند.
    در این مقاله، نخست راجع به موردپژوهی (case study) شش تورم لجام گسیخته تاریخی بحث و سپس جنبه های مشابه و مشترک بررسی و تحلیل شده است. سرانجام، در بخش نتیجه گیری و جمع بندی، تجربیات حاصل از تورم های مذکور، کم وبیش، درجهت تایید آرای پول گرایان (monetarists) و نیز تاحدودی پیروان نظریه مقداری پول (quantity theory of money) تلقی شده است.
    این بررسی گرچه اساسا جنبه تاریخی دارد، از جای جای آن می توان در زمینه شناخت، پیشگیری و مقابله با تورم های عصر حاضر و ازجمله تورم کنونی ایران که شدت فزاینده آن در ماه های اخیر موجب نگرانی های جدی شده و احتمال تبدیل شدن آن به یک تورم لجام گسیخته کاملا متصور است عبرت هایی ارزنده و درس هایی آموزنده گرفت؛ چه، به گفته رودکی:هر که نامخت از گذشت روزگار هیچ ناموزد ز هیچ آموزگار

    کلیدواژگان: تورم تاریخی، تورم لجام گسیخته، تورم و انقلاب، تورم و جنگ، نظریه حذف پول، تورم و نازیسم نشر بی رویه پول کاغذی
|
  • Sima Ansari Fard Pages 17-34
    In recent decades، the holistic or systemic approach has been influential in the attitude of researchers in the different fields of science. In this holistic approach، models، principles and rules are found that regardless of the specific elements and relationships that formed between the elemental forces apply on the public system. One of those universal rules from systemic approach، is the second law of thermodynamics and entropy، which is one of the most important property of physical systems and the concept has emerged from the second law of thermodynamics، a feature that there is not only in physical systems but also in the living، social and economic systems. The concept of entropy in the economics literature is a kind of systemic thinking. In this paper after describing the system concepts and entropy، new approach to the concept of entropy in the economy is explained using a systemic approach.
    Keywords: Systematical View, General System's Theory, the Science of Control, Communication, Entropy, Economic Sustainability, Economic Entropy
  • Yadollah Dadgar Pages 65-89
    Constitutional political economy is a modern branch of public sector economics, which analyzes the basic rules and institutions and tries to amend them? Some critics of this theory amongst orthodox mainstream economists constrain the domain of this theory to some specific area of public sector and not all of it. This article is an investigation in this regard and tries to expand its epistemological-methodological scope to a pluralistic framework, to contain different aspects of public administration. It indicates that the augmented paradigm of this theory is capable to discipline the different area of public sector behavior. The findings of this study could be helpful for reforming the basic institutions and basic rules of countries which do have hardships in managing the public sector.
    Keywords: constitutional political economy, potentiality of theory, managerial discipline, reforming the basic rules
  • Hossein Raghfar, Marjan Fadavi Ardakani Pages 91-115

    This paper is an attempt to provide an analytical framework for understanding the process of and reasons for successes and failures of development patterns. For this purpose، the role of factors like culture، power and inequality-which is the product of interaction between the first two factors- in the development of societies is studied using an interdisciplinary approach. The theoretical principals of this study are based on a combination of instituionalist methodology، discourse analysis and critical discourse analysis. As regards presentation of the analytical framework، an interdisciplinary approach is used which is combination of political، sociological and economical theories. The results show that inattention to cultural grounds leading to development or in other words، unofficial institutes and also adopting development policies which are inconsistent with cultural and moral principles of the society are all among the important factors preventing achievement of development. Another finding is that if inequality increases during the development process and as a result of such policies، it will directly or indirectly create serious obstacles in the way of development. Growth of cultural paradoxes and inequality in the society will prevent gathering of the forces for optimal use of the society’s capacity due to formation of different types of resistance. It can therefore be concluded that power، whether in form of political system or in hegemonic and moral atmospheres، has a major effect on cultural issues، inequality and resistance. Thus، power is related to development in different manners.

    Keywords: development, Culture, inequality, institutes
  • Qahraman Abdoli, Mohammad Javad Rezaei*, Mahdi Movahedi Beknazar Pages 117-131
    The wide range of Individual choices are formed in the context of cooperative games and team working. Division of gains raised from such coalition is very important. Considering that the general framework of gains allocation in this game is different from non-cooperative games، there are variety of solutions in game theory have been proposed for this purpose. The goal of this paper، first، is a comparison of this solution with the answers that obtained from an experimental survey، and secondly، the evaluation of level of fairness in this theoretical solution concepts based on perception of those surveyed about fairness. The findings of this study suggest that “nucleolus” and “egalitarian” solutions have the most similarity to individual’s choices. Moreover،respectively، «nucleolus»، «egalitarian» and «Shapley value» solutions considered fair solutions from the perspective of Interviewees.
    Keywords: Shapley Value, Behavioral Economics, Fairness, Cooperative Game, Game Theory
  • Ahmad Ketabi Pages 133-166

    Hyperinflation is the most severe type or stage of inflation in which the official currency and the ability to exchange it with other foreign currencies quickly lose real value. In the history of economic development in the world، especially in the West، several of such cases are observed to occur and all of them happened in the last two or three centuries when paper money became popular. Contrary to coined money، the paper money could be easily and rapidly printed، allowing the government to print new bills without observing the rules and regulations. This increases the liquidity in the society. This paper first discusses six cases of hyperinflation and then analyzes their similar aspects. Finally، it is concluded that the experiences gained from the said hyperinflations more or less confirm the opinion of monetarists and the followers of Quantity Theory Of Money to some extent. Though this study deals with the history، it can be used to know، prevent and fight against the contemporary inflations، including the current inflation rate in Iran whose upward trend has worried many economist and it is possible for it to turn into hyperinflation.

    Keywords: historic inflation, hyperinflation, inflation, the Revolution, the War, Nazism