فهرست مطالب

فصلنامه پژوهش های راهبردی سیاست
پیاپی 10 (پاییز 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/09/24
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علی قنبری برزیان، جواد نظری مقدم*، مجید بهستانی صفحه 9
    توسعه یافتگی و راه های برون رفت از مشکلات موجود، دغدغه فکری و یکی از چالش های مهم ایران به ویژه بعد از انقلاب اسلامی است. از دوره قاجار به بعد یکی از متداول ترین پرسش های ایرانیان این بوده است که چرا ملتی عقب مانده نسبت به قدرت های بزرگ هستند؟ این در حالی است که پیشینه فرهنگی - تمدنی ایران انتظارات دیگری را می پروراند. یکی از دیدگاه های رایج ریشه، مشکلات امروز را به تاریخ و فرهنگ گذشته جامعه ایرانی باز می گرداند و با تاکید بر تلازم میان ساختار استبدادی و ارزش های اخلاقی جامعه، معتقد است حاکمیت های استبدادی در ایران، موجبات حاکمیت ارزش های خودمدار و عدم شکل گیری ویژگی های مقوم توسعه از قیبل ارزش های دیگرمدارانه، مشارکت و روحیه جمعی را سبب شده است. این پژوهش می کوشد تا با نگاهی تاریخی ضمن توصیف خلق و خوی ایرانیان با استفاده از تحلیل محتوای فتوت نامه ها و کسب نامه های اصناف، فرض مذکور را مورد مداقه و بررسی قرار دهد. نتیجه این پژوهش از عدم تلازم میان استبداد سیاسی و وضعیت ارزش های اجتماعی خودمدار در ایران حکایت می کند. نتایج حاصله می تواند به عنوان دست مایه ای برای مطالعات حوزه فرهنگ و توسعه مورد بهره برداری قرار گیرد
    کلیدواژگان: استبداد، شخصیت ایرانی، فتوت نامه، اصناف، خودمداری، توسعه
  • حبیب الله فاضلی* صفحه 31
    شکل گیری جنبش اسماعیلیه ریشه در تحولات سیاسی- مذهبی دو قرن اولیه تاریخ اسلام و اختلاف بر سر مسئله جانشینی یا رهبری سیاسی جامعه اسلامی دارد. از قرن دوم هجری و پیدایش فرق مختلف امامیه، این فرق منبع مهمی در تحولات سیاسی - فرهنگی جهان اسلام به شمار می رفتند. اسماعیلیان توانستند دولت بزرگ فاطمیان را به وجود آورند که در قالب امپراتوری شیعی و برای اولین بار مرکزیت بغداد را به چالش کشیدند. اسماعیلیان شرقی که مرکز عمده آنها ایران بود به تدریج با نام«نزاریه» اعلام استقلال کردند و دولت الموت را بنیان گذاردند. نزاریان ایران داعیه حکومتی شیعی و شکست خلافت سنی را داشتند و در این میان تحولات فرهنگی زیادی را رقم زدند که از جمله آن تلاش این فرقه برای تقویت «زبان فارسی» و «الگوهای ایرانی» در تقابل با «زبان عربی» و «الگوهای خلافت» است.
    در این مقاله در پی آن هستیم تا ارتباط جنبش نزاریان ایران را با هویت ایرانی مورد بررسی قرار دهیم و در این مسیر نیز به تلاش جنبش های معاصر اسماعیلیان جهت بهره گیری از محیط و ظرفیت های سنت ایرانی خواهیم پرداخت و اینکه نزاریان نیز در تقابل با دشمنان خود چاره ای جز بهره گیری از زبان فارسی و الگوهای ایرانی نداشته اند.آمیختگی با تصوف نیز راهبرد سیاسی دیگری است که نخبگان اسماعیلی بعد از سقوط الموت به کاربستند که به تحلیل آن نیز خواهیم پرداخت.
    کلیدواژگان: اسماعیلیان، نزاریان - الموت، فرق صوفیه، زبان فارسی، هویت ایرانی
  • غدیر بهمنی طراز، ابوالفضل دلاوری* صفحه 53
    مفهوم مردم سالاری گر چه بیشتر برنوعی نظام سیاسی دلالت دارد که در آن مناصب و تصمیمات سیاسی به رای و نظر عامه مردم متکی است، اما بیانگر نوعی از فرهنگ هم هست. از این نقطه نظر،نظام سیاسی مردم سالار با گونه های خاصی از ارزش ها و گرایش های سیاسی و اجتماعی تناظر و همنشینی دارد. بسیاری از صاحبنظران و پژوهشگران، به ویژه در چند دهه اخیر بر ارتباط مردم سالاری سیاسی با اندازه طبقه متوسط جدید شهری از یک سو و میزان ارزش ها و گرایش های مردم سالارانه در میان اعضای این طبقه تاکید کرده اند. اصولا این انگاره رواج دارد که گرایش به فرهنگ مردم سالارانه در میان طبقه متوسط جدید شهری در سطح بالایی قرار دارد. سوال این است که آیا چنین وضعیتی در جامعه امروز ایران نیز قابل مشاهده است؟ در این مقاله میزان گرایش به فرهنگ مردم سالارانه در میان استادان دانشگاه و معلمان دوره متوسطه شهر همدان مورد پیمایش قرار گرفته است. دلایل انتخاب این جمعیت آماری این است که اولا بنا بر مباحث و نظریه های مردم سالاری، این دو قشر، معرف بیشینه (ماکزیمم) گرایش به فرهنگ مردم سالارانه هستند؛ ثانیا شهر همدان به عنوان یکی از شهرهای نسبتا پر جمعیت و چند فرهنگی کشور، تا حدودی معرف میانگین وزن طبقه متوسط جدید شهری و گرایش های آن در ایران امروز است. به این ترتیب، این پیمایش می تواند بیشینه گرایش به فرهنگ مردم سالارانه را در میان طبقه متوسط جدید شهری ایران امروز نشان دهد. در این پیمایش، با انتخاب نمونه ای معرف و با استفاده از شاخص های سنجش گر و پرسشنامه استاندارد و بومی شده، میزان گرایش این دو گروه به ارزش های مردم سالارانه سنجیده شده است. نتایج پیمایش نشان می دهد گرایش به ابعاد هنجاری مردم سالاری در میان این دو قشر در مجموع کمی بیش از حد متوسط (حدود 60 درصد) و گرایش به ابعاد رفتاری مردم سالاری بسیار کمتر از حد متوسط (حدود 22 درصد) است. به این ترتیب فقط حدود 39 درصد از این دو گروه به مجموع ارزش های مردم سالارانه (اعم از هنجاری و رفتاری) گرایش دارند. بنابراین، مقاله به این نتیجه رسیده که با توجه به موقعیت و جایگاه اجتماعی و سیاسی این دو قشر، گرایش به فرهنگ مردم سالارانه در میان طبقه متوسط جدید شهری ایران، به احتمال زیاد، کمتر از حد انتظار است
    کلیدواژگان: طبقه متوسط جدید شهری، استادان دانشگاه، معلمان دوره متوسطه، فرهنگ مردم سالاری، ارزش های هنجاری، ارزش های رفتاری
  • ابومحمد عسکرخانی، فاطمه قربانی، مهرداد حلال خور* صفحه 79
    فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نوین از جمله رسانه های اجتماعی، سایت های شبکه های اجتماعی و محتوای تولید شده توسط کاربر، در حال تغییر چشم انداز گفتمان سیاسی در بحران ها و محیط های پس از درگیری هستند. کاربرد این ابزارها می تواند روش هایی که ایده ها گسترش می یابند و در درون جوامع منتشر می شوند را دگرگون کند. فناوری های نوین می توانند ارتباط موثر و پایدار بین افراد، اجتماعات، جنبش ها و افراد ذینفع درگیر در مدیریت بحران ها را تسهیل کنند. فرضیه پژوهش پیش رو این است که نقش آفرینی رسانه های نوین نظیر اینترنت، شبکه های اجتماعی (فیس بوک، توئیتر)، تلفن همراه (پیام دهی متنی)، وبلاگ ها، پست الکترونیکی و چت روم ها، عامل شکل گیری شیوه جدید مشارکت سیاسی در بین شهروندان (عمدتا جوانان) این کشور بوده است. از منظر جامعه شناسی سیاسی، جوانانی که از مشکلاتی چون بیکاری، فساد و استبداد رنج می بردند و از فناوری های نوین ارتباطی استفاده می کردند، نقش مهمی در رهبری و مدیریت این انقلاب ایفا کرده اند و عملا آغازگر موج اعتراضی مصر بوده اند.
    در این پژوهش قصد داریم با توجه به مبحث فناوری اطلاعات و ارتباطات و نقش آن در کشور مورد بررسی یعنی مصر، به مقطع زمانی انقلاب 25 ژانویه سال 2011 بپردازیم که در آن به واسطه نقش ابزارها و شبکه های ارتباطی نوین، میدان های عمل جدیدی برای کنشگری سیاسی فراهم شد. پس از آن با در نظرگرفتن ظرفیت محدود این پژوهش، به شرایط و اوضاع در حال تغییر این کشور می پردازیم و این موضوع را بررسی می کنیم که چگونه فرصت سیاسی ایجاد شده در این کشور در اثر حوادث و تحولات، دچار چالش شده است.
    کلیدواژگان: انقلاب 25 ژانویه، جنبش های اجتماعی، رسانه های نوین، اخوان المسسلمین، کودتا
  • علیرضا کوهکن*، سعید تجری صفحه 113
    با شروع بحران سیاسی در سوریه، بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای بر اساس منافع خود جهت گیری های مختلفی را در رابطه با این کشور، که از اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک خاصی در منطقه خاورمیانه برخوردار است، اتخاذ نموده اند. در این میان تلاش پیگیر برخی دولت ها برای اعمال فشار و ساقط کردن حکومت اسد، از جلوه های بارز تحولات سوریه محسوب می شود که بر پیچیدگی اوضاع این کشور افزوده است.
    در میان بازیگران منطقه ای، عربستان سعودی با توجه به استراتژی سیاست خارجی اش، که بخشی از آن را مهار و جلوگیری از نفوذ ایران در منطقه تشکیل می دهد، نقش بارزی در تحولات این کشور ایفا نموده است و اقدامات گسترده ای، از حمایت مالی و معنوی از شورشیان القاعده گرفته تا مشارکت فعال در محور غربی – عربی در جهت متقاعدکردن دیگر کشورها برای حمایت از مخالفان حکومت سوریه، و در نهایت تلاش بی وقفه برای حمله به این کشور انجام داده است.
    این مقاله ضمن بررسی سیاست خارجی عربستان، به منافع و تلاش های گسترده این کشور در تحولات داخلی سوریه می پردازد. نتیجه این بررسی نشان می دهد عربستان سعودی با هدف ارتقای جایگاه منطقه ای خود وارد بحران سوریه شده است و در همین راستا سیاست هایی اتخاذ کرده است که در آینده موجب صدمه به منافع بلندمدت این کشور خواهد شد.
    کلیدواژگان: بحران سوریه، عربستان سعودی، ایران، واقع گرایی تهاجمی، القاعده
  • هادی آجیلی*، محمدرضا بهادرخانی صفحه 129
    منطقه آسیای مرکزی و قفقاز از دیرباز به خاطر موقعیت ژئوپلیتیکی خود مورد توجه قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای بوده است. در دوران اتحاد جماهیر شوروی، به خاطر تسلط روس ها بر این منطقه امکان حضور دیگر قدرت ها کاسته شد، ولی پس از فروپاشی شوروی و استقلال کشورهای این منطقه، امکان حضور قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در این منطقه فراهم گردید. یکی از مواردی که زمینه حضور دیگر قدرت ها در این منطقه را فراهم کرده است، ذخائر نفت و گاز این منطقه می باشد. همواره کشورها برای سرمایه گذاری در حوزه نفت وگاز به سود اقتصادی ناشی از سرمایه گذاری و همچنین ملاحظات امنیتی و فنی مراحل استخراج و به ویژه انتقال آن توجه می نمایند. به دلیل محصور بودن کشورهای این منطقه در خشکی و عدم دسترسی آن ها به آب های آزاد و همچنین به دلیل بحران ها و درگیری هایی که بین برخی از کشورهای این منطقه وجود دارد باید دید که آیا قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای که پس از فروپاشی شوروی وارد این منطقه برای سرمایه گذاری در حوزه ذخائر نفت و گاز گردیده اند، ملاحظات اقتصادی، امنیتی و فنی را برای سرمایه گذاری در نظر گرفته اند؟ فرضیه این نوشتار بدین صورت است که برای کشورهایی که به سرمایه گذاری در این منطقه پرداخته اند ملاحظات سیاسی نسبت به ملاحظات امنیتی، اقتصادی و فنی از الویت بیشتری برخوردار بوده است.
    کلیدواژگان: آسیای مرکزی و قفقاز، خطوط لوله انرژی، نفت و گاز، روسیه، ایالات متحده آمریکا
  • الهام رسولی ثانی آبادی* صفحه 157
    هدف اصلی این مقاله پرداختن به روند منطقه گرایی در آمریکای لاتین به عنوان یکی از مناطق مهم و راهبردی جهان، از دیدگاه های مختلف نظری روابط بین الملل می باشد. از همین رو این پژوهش از میان جریانات نظری روابط بین الملل دو دیدگاه نظری واقع گرایی و لیبرالیزم را از جریان اصلی و دیدگاه سازه انگاری را از جریان غیراصلی رشته به عنوان مبنای تئوریک بحث قرار داده و سعی می نماید از منظر این دیدگاه ها روند منطقه گرایی آمریکای لاتین را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. برای رسیدن به این هدف در مبحث نخست این مقاله روند منطقه گرایی در حوزه آمریکای لاتین را با توجه به شاخص های مختلف مورد بررسی قرار خواهیم داد و سپس در سه مبحث بعد، این روند منطقه گرایی را با توجه به کثرت گرایی تئوریک مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و به این نتیجه خواهیم رسیدکه از منظرهای نظری گوناگون، روند منطقه گرایی آمریکای لاتین به لحاظ توجه به روند منطقه گرایی، هدف منطقه گرایی، نوع کنشگران و کنش آن ها و همچنین نوع روش تحلیل به طرق مختلفی معنا و تفسیر می شود. این پژوهش از روش تحلیلی - مقایسه ای و به لحاظ گردآوری اطلاعات از منابع استنادی و مجازی استفاده خواهد کرد.
    کلیدواژگان: آمریکای لاتین، منطقه گرایی، سازه انگاری، رئالیزم، لیبرالیزم
|
  • Ali Qanbari Barzian, Javad Nazarimoghaddam*, Majid Behestani Page 9
    Development and finding a way to overcome the problems is a long-term obsession and one of the important challenges of Iran Especially after Islamic Revolution. After the Qajar era, the long distance of the Iranian nation and the great powers in terms of development has raised questions for the Iranians. In fact Iran's civilization and cultural experience raise expectations in that matter. One of the common approaches argues that today's problems are rooted in Iran's history and culture. This approach with emphasis on correlations between despotism structure and moral values of society believes that despotism In Iran Leads to egoistic values and thus Lack of Causes of development such as altruism values, participation and convergence. Enjoying historical approach, this article, tries to describe the mood of Iranians By content analysis of Guilds Fotowwat-namas examined the mentioned hypothesis. The results of this study indicate that there is no correlation between political despotism and egoism and social values. The results can be utilized as an introduction in the field of culture and development studies.
    Keywords: Despotism, Iranian Character, Fotowwat, namas, Guilds, Egoism, Development
  • Habib Allah Fazeli* Page 31
    The formation of the Ismaili movement is rooted in the political-religious disputes of first two centuries of the Islamic history over the succession issues. The Ismail’s Fatimid could create big government in the form of an empire and for the first time have challenged Baghdad state (Caliphate). Nizaris or Eastern Ismaili gradually declared independence in Iran and founded the state of Alamut. The Shia Nizari state claims against Caliphate and brought many cultural changes such strengthening Farsi language and promotion of the Iranian patterns instead of Arabic and Caliphate patterns. In this paper the connection between Nizari state and the Iranian identity has been examined. It is argued that that Nizaris chose Iranian pattern of life and as a defense strategy it was important. Intermixture with Sufism (mysticism) is other political strategies that Ismail’s elites exercised after the fall of Alamut state.
    Keywords: Ismails, Nizarian, Alamut State, Mysticism, Fairs, Iranian National Identity
  • Ghadir Bahmani Taraz, Abolfazl Delavari* Page 53
    Lots of theorists and researchers, especially in the last few decades, have emphasized on the relationship between the democratic political system and new middle class size from one hand, and degree of Democratic values and Orientation among the members of this class. Also it is widely believed that tendency to democratic culture among new middle class exists at a high level. The question is whether such a situation is also visible in today's Iran society? In this study, the sense of tendency to democratic culture among university professors and secondary school teachers in Hamedan has been investigated. In this research, the rate of the tendency of these two social groups to democratic values has been measured by selecting a sample and using testing factors and a local standard questionnaire. The results show that tendency to normative dimensions of democracy between these two social groups, in total, is slightly more than the average (about 60 %) and tendency to behavioral dimensions of democracy is much less than the average (about 22 %). Hence, only about 39 percent of these two social groups have tendency to the sum of democratic values (both normative and behavioral). Thus, the article concluded that with regard to the social and political situation of these two social groups, tendency to democratic culture among Iranian new middle class, is likely to be, less than expected.
    Keywords: New Middle Class_Hamedan_University Professors_Secondary School Teachers_Democratic Culture_Normative Values – Behavioral Values
  • Abomohammad Asgarkhnai, Fateme Ghorbani, Mehrdad Halalkhor* Page 79
    The new mass communications technology, such as social media and network, began a different era for spectrum of political discourses in the term of contents, dealing with crises and influences on the recent surroundings. Usage of these devices and technologies could change the style of promotion of ideas in the society. New technology can facilitate the effective interaction between individuals, groups, movements and beneficiaries in handling of crises. In this research, the hypothesis is referring to the new political participation by means of new social media like internet, social network (face book, twitter), cell phones, weblogs, chat rooms and Emails. In a political sociological perspective, a great number of young, unemployed Egyptians who had suffered from the tyranny of Mubarak took advantages of the new communicational tools and lead the process of a protest. This research will concentrate on the role of these new tools as accelerator of Egypt 2011 January 25 uprising.
    Keywords: 25 January revolution, Social movements, New media, Cub, Ekhvan al muslemin
  • Ali Reza Koohkan*, Saeid Tajari Page 113
    With the onset of the political crisis in Syria, regional and trans-regional actors began to adopt different stances according to their interests in relation to this country which has a special geopolitical and geostrategic importance in the Middle East. Meanwhile, continuous efforts of some governments to put pressure on and overthrow the Assad regime are one of the obvious factors in Syrian dilemma which have added to the complexity of the situation in this country. In order to contain Iran as part of its foreign policy strategy, Saudi Arabia as a regional actor has played a significant role in the changes in Syria. Saudi Arabia has initiated extensive measures, from financial and spiritual support of al-Qaeda militants to active participation in the Western-Arab axis, in order to persuade other countries to support the Syrian opposition and launched ceaseless efforts to attack this country. This article studies the foreign policy of Saudi Arabia and the interests and efforts of this country in the internal changes of Syria. The results of this analysis show that Saudi Arabia has entered the Syrian crisis with the aim of improving its own regional position and, in this regard, has adopted policies that will cause damage to the long-term interests of this country.
    Keywords: The Syrian crisis, Saudi Arabia, Iran, Offensive realism, Al, Qaeda
  • Hadi Ajili*, Mohammad Reza Bahador Khani Page 129
    Central Asia and Caucasus has been a core of concentration for great powers for a long time. In Soviet Union era, due to the Russia’s domination on the region foreign access was limited. After the collapse of Soviet Union and independence of Central Asia and Caucasian countries, the gap provided opportunity for other powers. Oil and gas has always been a reason for the presence of other countries in this region. Dire security situation of the region and limited access to the open sees raise a question about rationality of involvement in energy sector of the region. The hypothesis of this paper argues that political measures overwhelmed economic and security concerns for foreign energy investors in this region.
    Keywords: Central Asia, Caucasus, Energy Pipelines, Oil, Gas, Rusia, U.S
  • Elham Rasooli* Page 157
    The main goal of this paper is the explanation of the integrations process in Latin America from International Relations Perspectives. These perspectives are realism and liberalism from the Main Stream and constructivism from reflectivist theories. So, in the first section of this paper we explain the concept of region and regionalism and then we show the main indicators of regional integration in Latin America. Finally we conclude that different International Relations theories such as realism and liberalism and constructivism provide different analysis and explanations about regional integration Latin America.
    Keywords: Integration, Latin America, Realism, Liberalism, Constructivism