فصلنامه نقد کتاب اخلاق علوم تربیتی و روان شناسی
پیاپی 1 (بهار 1394)

ابعاد گسترده اجتماعی و کاربردهای عملی علم در قرن بیستم اهمیت اخلاق و ضرورت رعایت هنجارهای اخلاقی را در علم و مسئولیت علمی دانشمندان را برجسته تر کرده است. رزنیک در این کتاب ب هدقت ابعاد گونا گون وابستگی اخلاق و علم را می کاود و م یکوشد هنجارهای اخلاقی حا کم بر فعالیت علمی را بازگوید و نحوه مواجهه با معضلات علمی در عرصه آزمایشگاه و نشر علمی را بیان کند. نگارنده در این مقاله، پس از معرفی اصل کتاب و نویسنده آن، به تحلیل دو ترجمه از این اثر می پردازد و قوت ها و کاستی های هر یک را باز می گوید؛ شامل نکاتی درباره ترجمه عنوان کتاب، بی توجهی به تلمیحات، بی دقتی در ضبط نام های خاص و معادل های غیردقیق.

این مقاله ضمن مروری بر اندیشه آقای دکتر احمد محمود صبحی درباره وجود انواع مختلفی از فلسفه اخلاق در جهان اسلام می کوشد تا این مسئله را از زاویه معرف تشناسی بررسی کند و به این پرسش بپردازد که آیا با وجود معرفت دینی که از متون دینی برآمده جایی برای اندیشه فلسفی در امور اخلاقی وجود دارد یا نه؟ این مقاله م یکوشد تا با اشاره به دو جریان ن صگرا و عق لگرا در جهان اسلام نشان دهد که ن هفقط جای فراغ در امور اخلاقی برای ب هکارگیری عقل متعارف بشری وجود دارد، حتی در آنجا که شریعت هم اظهارنظر کرده است یافت ه های عقل موثر و مفید است و چه بسا چهره فقه را که فهم شریعت در حوزه اخلاق است دگرگون کند؛ به علاوه اعمال عقلانیت در حوزه اخلاق در کنار وجود فقه که عادتا متکفل امور اخلاقی و عملی است به ایجاد الاهیات عملی خواهد انجامید که در ساحت فکری اسلامی معاصر به شدت به آن نیاز است.

بخش نخست این نوشتار به معرفی جیمز ریچلز فقید و کتاب او با نام کلیات فلسفه اخلاق می پردازد. این اثر در بین متون آموزشی فلسفه اخلاق در دنیای انگلیسی زبان جایگاه ممتازی دارد و مد تها پرفرو شترین کتاب حوزه اخلاق و فلسفه بوده است. کتاب ریچلز در مقایسه با دیگر کتاب های درسی رایج در ایران می تواند یکی از بهترین گزین ه ها برای واحدهای درسی اخلاق و فلسفه اخلاق باشد. نظم منطقی مباحث، استفاده از مثا لها و بحث های عینی، پرهیز از انتزاعیات تا حد ممکن، و رویکرد عقلی، بخشی از مزی تهای این کتاب است. این بخش با مروری بر فصول کتاب و مباحث مطرح در آن به پایان م یرسد. در بخش دوم، نگاهی نقادانه خواهیم داشت به ترجمه های فارسی این اثر. دو ترجمه موجود، یکی براساس ویراست دوم و دیگری براساس ویراست چهارم متن اصلی، توانست هاند نسبتا متنی درست و خوشخوان ارائه کنند؛ با این حال، کاست ی هایی نیز در آنها به چشم می خورد. در هر دو ترجمه و بخش» یادداشت نویسنده درباره ویراست دوم «: بخش هایی از کتاب حذف شده اند منابع پیشنهادی «نویسنده و بخش» مقدمه «در ترجمه اول، و» منابع و ارجاعات «در ترجمه دوم. برگردان اشتباه، معاد لهای نارسا یا نادرست، و» برای مطالعه بیشتر یکدس تنبودن معاد لها به ندرت در هر دو ترجمه دیده می شود؛ در مجموع، ترجمه اول از ترجمه دوم دقیق تر و زیباتر است، اما ترجمه دوم به روزتر.

به تازگی سه کتاب از سوی پژوهشگاه قرآن و حدیث (پژوهشکده تفسیر) منتشر شده است که موضوع مشترک آن ها انسان شناسی قرآنی است؛ هرچند هر یک از این سه کتاب به یک جنبه از این موضوع م یپردازد: یکی انسان شناسی به طور خاص، دیگری اخلاق فردی و اجتماعی و دیگری روابط اجتماعی از نگاه قرآن؛ بنابراینمی توان گفت با سه تفسیر موضوعی جدید در حوزه انسان شناسی قرآنی مواجه ایم. در این مقاله، پس از مروری بر محتوای این سه کتاب، امتیازات و کاستی های آن ها بررسی می شود.

بخشایش یکی از فضایل مهم اخلاقی است که در سنت مسیحی و نیز اخلاق معاصر جایگاهی ویژه دارد. کتاب بخشودن اثر دیوید مک ناتون و ایو گارارد در شش فصل و حول دو محور اصلی به این موضوع می پردازد: تبیین ماهیت بخشایش؛ ادله دیدگاه روان شناسانه «موافقان و مخالفان بخشایش. نویسندگان در ضمن این کتاب درباره این موضوع» دیدگاه فلسفی و اخلاقی «در باب بخشایش را از» و شفابخش تفکیک می کنند و می کوشند با نگاهی فرادینی پس از تبیین چیستی بخشایش، قوت و ضعف مه مترین استدلا لهای عرض هشده در این زمینه را بکاوند. این مقاله ضمن معرفی این کتاب م یکوشد با نگاهی انتقادی خطوط اصلی دیدگاه نویسندگان در این کتاب را بررسی و نقد کند و نشان دهد که ترجمه این کتاب در مقایسه با متن اصلی چه کاستی هایی دارد. این ترجمه روان، خوب و نسبتا دقیق است، هرچند می شد در انتخاب برخی معادل های فارسی و اصطلاحات تخصصی دقت و ظرافت بیشتری به خرج داد. نداشتن نمایه در متن فارسی و وجود برخی اشکالات ویرایشی از دیگر کاستی های این ترجمه است.

وظیفه گرایی اخلاقی کانت کتابی تالیفی است که به تفصیل نظریه اخلاقی کانت را برمی رسد و از این جهت ب هدشواریمی توان در زبان فارسی برای آن بدیلی یافت؛ با این حال، کاست ی هایی در این کتاب دیده می شود که از آن میان می توان برخی موارد را برجسته کرد: 1. تکیه به منابع فرعی و ک متوجهی به منابع اصلی؛ 2. ابها مهایی در محتوا؛ 3. مواردی نظیر نامشخ صبودن هدف کتاب و فصل بندی آن؛ و 4. مواردی از ابهام در استناد. در عین تصدیق زحمت چشمگیر نویسنده کتاب و دشواری تالیف چنان کتابی، و با لحاظ نقاط قوت و قابل توجه کتاب، این موارد باعث می شوند برخی انتظارات از کتاب برآورده نشود.

نویسنده پرورش هوش اخلاقی، با گردآوری شواهد و نمونه های عملی، مفهوم، » خویشتن داری «،» وجدان «،» همدلی «هوش اخلاقی را در قالب هفت فضیلت مطرح کرده است. خاستگاه مباحث» انصاف «و» بردباری «،» مهربانی «،» احترام «کتاب کودکانی ب یبهره از این فضائل اند که نویسنده موانع پیدایی فضائل را در آنان توصیف می کند و آسیب های رشد آنها را در آزمودن ی ها برم یشمرد. پدران و مادرانی که در تجرب ه های عملی نویسنده شرکت کرد هاند از تاثیرگذاری شیوه های پرورش ویژگی های اخلاقی یادشده در کودکانشان سخن م یگویند. برای پیدایی و پرورش هر یک از این فضائل در شخصیت کودکان و سنجش آنها، شیوه هایی پیشنهاد می شود که الگوسازی رفتار و انتقال یا اصلاح ادبیات گفتاری از کارآمدترین آن هاست. این نوشتار پس از گزارش مفاهیم و مراحل یادشده در ای نباره، بر پایه دیدگاه تعامل دین و اخلاق از طریق الگوسازی، به برخی از آموز ه ها و رفتارهای اخلاقی الگوهای مسیحی معطوف به سه فضیلت بنیادی کتاب اشاره می کند که مستعد پرورش و افزایش هوش اخلاقی کودکان اند، اما نویسنده به آن ها نپرداخته است.

در این نوشتار ضمن توضیح مختصری درباره نویسنده کتاب انسانیت: تاریخ اخلاقی سده بیستم و مترجم آن، به اجمال مروری بر فص لها و بخ شهای کتاب خواهیم داشت. در این مرور، تلاش م یکنیم تا به مهم ترین مباحثی بپردازیم که نقش محوری را برای اهداف نویسنده کتاب ایفا م یکنند، و ضمن بیان این مباحث، شیوه مولف، در پرداختن به تاریخ، اخلاق و تحلیل موضو عهای وابسته همچون سیاست، جامعه و فرهنگ را بشناسیم؛ پس از آن، نقدهایی را که به تبویب و تحلیل مباحث کتاب بازم یگردد، ارائه می شود و نهایتا نگاه اندک سنجشگران های نیز به ترجمه کتاب خواهیم داشت.

شماری از دانشمندان بزرگ مسلمان از قرن دوم تا کنون نگر شها و بینش های تربیتی سخته و پخته داشته اند و تربی تپژوهی کرد ه و گنجواره ای گرانسنگ در تعلیم وتربیت از خود به یادگار نهاده اند که شایسته است امروزه موضوع درس و گفتار علمی شوند. بازشکافی مبانی فلسفی، چیستی، اهداف، اصول، عوامل، مراحل، مواد و برنامه درسی، رو شها، حوز ه های تعلیم وتربیت در کنار اشارتی کوتاه به زندگی و آثار 18نفر از بزرگان ایران و اسلام در قالب 18فصل، جان کلام این اثر است.

اخلاق فضیل تمدار در کنار دو نظریه دیگر، یعنی غایت گرایی و وظیفه گرایی، نظریه های اصلی اخلاق هنجاری را تشکیل می دهند. اخلاق فضیل تمدار برخلاف دو نظریه دیگر، بیش از آنکه بر عمل اخلاقی تمرکز کند، بر منش فاعل اخلاقی تاکید می کند. کتاب تاثیر ایمان بر اخلاق فضیلت از دیدگاه اسلامی، اثر حج تالله آزاد، در یک پی شگفتار و شش فصل تدوین شده است که نویسنده در آن می کوشد با ارائه دلایلی، دو مدعای اصلی خود را اثبات کند. اولین مدعای نویسنده این است که اخلاق اسلامی به اخلاق فضیلت قرابت بیشتری دارد و در مرحله دوم، به دنبال اثبات این مدعاست که عنصر ایمان، به عنوان عنصر محوری در اخلاق اسلامی، در حوزه فضائل اخلاقی دو تاثیر مهم دارد؛ از یک طرف ایمان موجب تحول در دو بعد بینشی و انگیزشی فضائل اخلاق می شود و از طرف دیگر، حوزه جدیدی به نام فضائل بندگی را به حوزه فضائل اخلاقی می افزاید. در این مقاله ضمن ارائه گزارشی از محتوای این کتاب به چند نکته انتقادی درباره آن نیز اشاره شده است.

در فاصله سال های 1388 تا 1393 پروژ های گسترده با عنوان «اخلاق فناوری اطلاعات و ارتباطات» با همکاری دبیرخانه شورای اطلاع رسانی و دانشگاه قم به انجام رسید و سند راهبردی اخلاق فناوری «در انجام این طرح فارغ از برنامه اصلی آن که نگارش بود، برنامه های دیگری نیز پیش بینی شد تا این شاخه علمی» اطلاعات و ارتباطات که در ایران نوپاست تقویت شود و زمینه هایی برای توسعه فضای پژوهشی و کاربردی در این حوزه ایجاد شود. از فعالیت هایی که در این طرح پیش بینی شده بود تشکیل کتابخانه مجازی اخلاق فناوری اطلاعات و ارتباطات بود که با انجام این بخش، دامنه وسیعی از منابع اعم از کتاب، مقاله و نشریه تخصصی)اغلب ب هزبان انگلیسی(گردآوری شد و در اختیار پژوهشگران این حوزه قرار گرفت. در مرحل های دیگر از این طرح مجموعه کتاب هایی تالیف یا ترجمه شدند که مجموعه آن ها بتواند ادبیات این موضوع را در ایران تا حدی ارتقا بخشد. کتا بهایی که تالیف یا ترجمه آن ها در این مرحله پی شبینی شده بود زمینه ها متفاوت و طیف گسترد های از مخاطبان را پوشش می داد و نیازهای ضروری و دارای اولویت در جامعه علمی و نیز عموم کاربران فناور ی های اطلاعاتی و ارتباطی را تا حدی برطرف م یکرد. اکنون با لطف و عنایت الهی و تلاش ب یدریغ گروهی از پژوهشگران مجموعه ای مشتمل بر 12 عنوان اثر منتشر شده و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است. این مجموعه با نظارت علمی دکتر محسن جوادی)مدیر گروه فلسفه اخلاق دانشگاه قم (و اشراف دکتر حمید شهریاری) دبیر شورای عالی اطلا عرسانی(به انجام رسیده و طی دو سال) 1392 و 9313 (توسط انتشارات دانشگاه قم منتشر شده است. در ادامه هر یک از این آثار ب هاجمال معرفی خواهد شد.

ارتباط میان دین و اخلاق یکی از مباحث تاریخی و محوری است که با همه قدمتش، همچنان تازه و جذاب م ینماید. در طول تاریخ، دیدگاه های مختلفی درباره ارتباط میان این دو از سوی ایما نگرایان و عق لگرایان، اشاعره و معتزله، مدافعان نظریه امر الاهی و غیره مطرح شده است. ابوالقاسم فنایی یکی از دان شآموختگان حوزه علمیه قم است که بخشی از تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع کارشناس یارشد و دکتری در رشته فلسفه اخلاق دانشگاه شفیلد انگلیس گذرانده و در حال حاضر در موسسه المهدی در بیرمنگام مشغول آموزش و پژوهش در زمینه مطالعات اسلامی است. یکی از د لمشغول ی های جدی او ارتباط میان دین و اخلاق است که سبب شده است پروژه فکری خود را در قالب آثاری با همین موضوع اصلی به جامعه فکری ایران عرضه کند. او در ابتدا، کتاب دین در ترازوی اخلاق را نگاشت و در آن کوشید پس از تعریف دین و اخلاق، انواع رابطه میان آنها را بکاود و نشان دهد هرچند اخلاق از نظر معرف تشناختی، وجودشناختی و معناشناختی مستقل از دین است، در عمل، سخت، به یکدیگر پیوست هاند و به هم قوت م یبخشند. این کتاب به ما کمک می کند درکی اخلاقی از حقیقت و ماهیت دین داشته باشیم. از دیگر مباحثی که فنایی در این کتاب طرح می کند وابستگی دین به اخلاق، وابستگی اخلاق به دین، خدمات دین در قلمرو اخلاق و غیره است. فنایی م یکوشد پس از طرح مطالبی درباره ناظر آرمانی و منظر آرمانی، با طرح خدا به عنوان ناظر آرمانی، تعارض موجود میان اخلاق دینی و اخلاق غیردینی را حل کند؛ سپس با حفظ چش مانداز پیشین خود، کتاب اخلاق دی نشناسی: پژوهشی در مبانی معرفتی و اخلاقی فقه را نگاشت و کوشید در آن، ضمن تحلیل اخلاق اجتهاد، هنجارهایی را که باید بر آن حا کم باشد در قالب اخلاق پژوهش و تحقیق در حوزه دی نشناسی)و ب هطور خاص فقه(بکاود و درک اخلاقی را در فهم احکام شریعت نیز ب هکار گیرد. موضوع این کتاب اخلاق اجتهاد یا مجموع هارز شها و هنجارهایی است که راهنمای اجتهاد یا پژوهش و تفکر فقهی هستند یا باید باشند. در قالب این موضوع اصلی مباحثی همچون چال شهای فراروی فقه در عصر جدید، تفاوت های عقلانیت سنتی و مدرن، تفکیک میان عقلانیت فقهی و عقلانیت عرفی، قب ضوبسط تئوریک فقه و ترجمه فرهنگی متون دینی طرح می شود. دو اثر دیگر او که فنایی در حال نگارش آنهاست، اخلاق تقلید و اخلاق دینداری است که اولی به ضوابط اخلاقی حا کم بر تقلید و دومی به ضوابط اخلاقی ناظر به تصمی مگیری و عمل دینداران م یپردازد. در مصاحبه پی شرو که در دو بخش ارائه خواهد شد، کوشید هایم با رویکردی نقادانه مه مترین دیدگاه ها و دعاوی فنایی را براساس دو کتاب منتشرشد هاش بکاویم. در بخش نخست مباحثی درباره نسبت میان فلسفه اخلاق، فقه و حقوق، حیث اخلاقی، چیستی اخلاق و تقدم آن بر فقه، ملاک ارشادی و مولو یبودن احکام، عقلانیت فقهی و عرفی، آموزه فطرت و نسبت آن با عقلانیت، معرفت اخلاقی و توجیه معرف تشناسانه آن طرح خواهد شد. بخش دوم مصاحبه به مباحث متنو عتری م یپردازد؛ از جمله: سلبی یا ایجاب یبودن پروژه اخلاقی دکتر فنایی، تقریر ایشان از نظریه ناظر آرمانی و میزان کارآمدی این نظریه در حل تعارض میان اخلاق دینی و اخلاق غیردینی، نسبت اخلاق باور با اخلاق تفکر و تحقیق یا اخلاق پژوهش. لازم است از آقای دکتر فنایی که این فرصت را در اختیار ما قرار دادند و نیز آقایان محمدکاظم حقان یفضل)دان شآموخته حوزه علمیه قم(، حج تالله آزاد)دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش اخلاق اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی(، میثم فصیحی)دانشجوی کارشناس یارشد دی نشناسی دانشگاه دیان و مذاهب قم(، محمدحسین صالحی)دانشجوی کارشناس یارشد دی نشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب قم(، علی مهجور)دانشجوی دکتری دی نپژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب قم(، و خانم ها نعیمه پورمحمدی)استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم(، عطیه خردمند)دانشجوی دکتری اخلاق دانشگاه قم(، شیما شهریاری)دانشجوی دکتری فلسفه دین، پردیس فارابی دانشگاه تهران(، زینب صالحی)دان شآموخته کارشناس یارشد فلسفه اخلاق دانشگاه قم(تشکر کنیم که یاریگر ما در تهیه این مصاحبه بودند.

فلسفه برای کودکان رویکردی جدید و جدی در حوزه تعلی موتربیت است. این برنامه، ب هسبب سرشت فرا گیر آن، به شاخه های مختلف معرفتی مرتبط می شود و از روا نشناسان، فیلسوفان و متخصصان علو متربیتی بهره م یگیرد. جای تامل دارد که در این برنامه، با نقد نظریات رشدی پیاژ های و استعانت از دیگر رویکردهای رشدی و تربیتی، برنام های جامع برای رشد تفکر کودک در نظام آموزش ارائه می شود؛ همچنین، نظریات روانشناسانی نظیر ویگوتسکی به حمایت این رویکرد برمی آید، درحال یکه آثار و دیدگاه های او به عللی، کمتر در سطح جهان شناخته شده اند. در این گف توگو با دکتر سعید ناجی، دان شآموخته فلسفه، و دکتر مهرنوش هدایتی، دان شآموخته روانشناسی، هر دو عضو هیئ تعلمی گروه فلسفه برای کودک)فبک(در پژوهشگاه علو مانسانی و مطالعات فرهنگی، بحث های فراوانی درگرفت؛ از جمله، از برنامه فلسفه برای کودکان و نسبت آن با نظریات روانشناسان رشد و وضعیت کتاب های این حوزه در زبان فارسی سخن رفت. در ضمن گف توگو، به چند کتاب ترجم هشده اشاره شد، از چند اثر در آستانه نشر سخن رفت، و نکاتی انتقادی درباره مربوط به پایه های ششم، هفتم» تفکر و سبک زندگی «و» تفکر و پژوهش «کتاب های و هشتم آموزش وپرورش طرح شد. جا دارد از دکتر سعید ناجی، دکتر مهرنوش هدایتی، سید محسن طاهری و مرضیه خا کباز به سبب مشارکت و همکاری در تهیه این گفت وگو تشکر کنیم.

کتاب تازه انتشاریافته درباره خدا، نوشته مایکل پامر که در حوزه تحلیل نقادانه براهین اثبات وجود خداست، دربردارنده مباحث اخلاقی مهمی است. علاوه بر برهان اخلاقی که راه اخلاق را ب هطور مستقیم برای اثبات وجود خدا برم یگزیند، دو برهان «: برهان دیگر نیز از راه اخلاق ب هشکل غیرمستقیم برای این منظور بهره برده اند هواداران دلیل از راه نظم، پس از اشکال داروین، به فکر. » برهان عمل گرایانه «و» نظم تقریری تازه از این دلیل افتادند که از راه آگاهی های خاصی در وجود انسان از جمله شناخت اخلاقی، که ب هظاهر سودی برای بقا ندارد، به اثبات وجود خدا می پردازد. دخالت اخلاق در دلیل عم لگرایانه ویلیام جیمز نیز براساس تاثیر اخلاقی باور به وجود خداست. اقدام ارزشمند پامر تحلیل نقادانه هر یک از این سه برهان)به همراه برهان از راه «و» برهان جهان شناختی «،» برهان وجود شناختی «؛ سه برهان دیگر است که در اینجا مروری بر آن خواهیم داشت. البته در این کتاب، علاوه)» معجز ه ها بر دخالت اخلاق در اصل تقریر براهین اثبات وجود خدا، در مواضعی، در نقد براهین نیز پای اخلاق به میان کشیده شده است؛ مثل اشکال اخلاقی برهان شرط بندی پاسکال. در این مقاله به این دست مباحث جزیی اخلاقی در کتاب درباره خدا نیز خواهیم پرداخت.

این نوشته حاصل گفت وگویی است که در گروه فبک با دکتر کریمی انجام شده است که پس از پیاده سازی، بازبینی و تکمیل شده است. در این نوشته سعی شده، که س هسالی است وارد نظام» تفکر و پژوهش «به صورت روشن و خلاصه، برنامه رسمی آموزش کشور برای پایه های ششم تا هشتم شده است، نقد و بررسی شود. امید است که بتواند یاریگر مسئولان امر برای رفع اشکالات این کتب در چاپ های بعدی و ارتقای این برنامه باشد و از ظرفیت بالایی که این درس در رشد و شکوفایی کودکان ایران اسلامی می تواند داشته باشد، بهترین بهره برده شود. جز با مشارکت و همکاری دکتر روح الله کریمی و خانم مرضیه خا کباز این مطلب فراهم نمی شد. از ایشان سپاسگزاریم.

کتاب اخلاق نقد که نخستین ت کنگاری در نوع خود به شمار م یرفت در بهار 1383 منتشر و با همه کاست ی هایش کمابیش از آن استقبال شد. در تابستان 1388، یعنی پنج سال بعد، آقای دکتر احد فرامرز قراملکی این مقاله را در نقد آن نوشت و مدعای نویسنده کتاب را درباره معنای نقد به چالش کشید. نگارنده هما نموقع از این نقد استقبال کرد و دو نکته را به صورت شفاهی به آقای آن معنادار است و» نقد «کتاب و» نشر «قراملکی گفت؛ نخست آنکه این فاصله پن جساله بین گویای آنکه ظاهرا همچنان در اطلا عرسانی در عرصه نشر گا مهای آغازین را برم یداریم؛ دوم و مه متر آنکه در این فاصله، هنوز کتاب دیگری در این زمینه منتشر نشده است؛ از ای نرو هم آقای قراملکی همچنان این کتاب را شایسته نقد م یداند. ظاهرا نکته دوم هنوز ب هقوت خود باقی است و پس از 10 سال که از نشر این کتاب م یگذرد، کتابی مستقل در باب اخلاق نقد، جز کتاب دیگر نگارنده، با نام اخلاق و آیین نقد کتاب)تهران، خانه کتاب، 1391 (، منتشر نشده است. این نشانه خوبی نیست؛ آیا اصولا بحث اخلاق نقد بحثی پی شپاافتاده است که نیازمند کتاب مستقلی نیست؟ یا آنکه کسی د لودماغ اندیش هورزی در این عرصه را ندارد؟ یا نویسنده کتاب تکلیف همه زوایای بحث را روشن کرده است؟ مقاله حاضر نشان می دهد که هنوز بسیاری از مدعیات نویسنده در کتاب اخلاق نقد جای چندوچون دارد. با امید به آنکه شعله ای نگونه بحث های عالمانه برانگیخته شود و با سپاس مجدد از آقای قراملکی که اجازه بازنشر آن را دادند، این مقاله دوباره منتشر می شود. مسئولان این فصلنامه از مقالات دیگری که در دفاع، بسط، تکمیل، یا نقد این مقاله به دفتر مجله برسد ب هگرمی استقبال خواهند کرد. گفتنی است که این مقاله نخستی نبار در ماهنامه کتاب ماه دین)شماره 141، تیرماه 1388 (منتشر شد. در این فرصت لازم م یدانیم از مسئولان آن ماهنامه، ب هویژه سردبیر ارجمند آن جناب دکتر سید هدایت جلیلی که مایه رونق چنین بحث هایی شد، تشکر کنیم.

خواندن کتابهای استادان لذ تبخش است، حتی اگر مباحث آن ها را بارها خوانده باشیم. پویمن حاصل مطالعات دانشگاهی، فعالیت آموزشی و دغدغه شخصی خود را در آثار دوران پختگی خویش در متن هایی ساده و درعین حال جدی، و با زبانی شفاف بیان می کند. کتاب چگونه باید زندگی کنیم 1 را شش سال قبل به طور کامل خواندم و بعد از آن گاه آن را مرور می کردم. امسال کتاب دیگر او، یعنی اخلاق: کشف درست و نادرست 2 را به دست گرفتم و شروع کردم به خواندن. دریغم آمد گزارشی از این دو کتاب ب هدست ندهم و خوانندگان علاقه مند به حوزه اخلاق را در لذت خود شریک نکنم. خواستم به یکی از این دو بسنده کنم، اما هر یک امتیازی داشت؛ پس، تصمیم گرفتم کتاب نخست را گزارش کنم و سپس مباحث اختصاصی کتاب دوم را در گزارشی دیگر بیاورم. خواندن چنین کتا بهایی برای متعلمان و معلمان ب هیکسان آموزنده است؛ گروه نخست با این عرصه ب هخوبی آشنا می شوند، و گروه دوم می آموزند مباحث و مسائل این عرصه را چگونه تعلیم دهند و آن را لذ تبخش کنند. این گزارش با این نگاه فراهم آمده است تا خوانند های مشتاق و کاردان را برانگیزد و او را وادارد این اثر را ترجمه کند.