فهرست مطالب

تفسیر پژوهی - پیاپی 1 (بهار و تابستان 1393)

نشریه تفسیر پژوهی
پیاپی 1 (بهار و تابستان 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/09/14
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مقاله پژوهشی
  • محمدتقی دیاری بیدگلی*، فرشته حاجی شاه کرمی صفحه 13
    سوره یوسف(ع)، بر اساس نص قرآن از بهترین و آموزنده ترین داستان های قرآنی است که پروردگار متعال از آن به «احسن-القصص» یاد کرده است؛ لکن این سوره نیز از هجمه شبهه ها و اسرائیلیات در امان نمانده و برخی از آیات آن بهشدت دست خوش اقوال متعدد مفسران شیعه و اهل سنت شده است و بعضا روایاتی بسیار ناشایست، به درون تفاسیر راه یافته که سبب خدشهدار شدن سیمای توحیدی و مقام عصمت حضرت یوسف(ع) می شود. از جمله آیاتی که معرکه آرای بسیاری از مفسران قرار گرفته، آیات52 و 53 این سوره است که در آن ماجرای اعاده حیثیت حضرت یوسف(ع) بیان شده است؛ از این رو، در این مقاله تلاش شده تا با تبیین و بررسی آرای مفسران فریقین، تفسیری صحیح و هماهنگ با سیاق معنوی و محتوایی از آیات یادشده ارائه شود.
    کلیدواژگان: اسرائیلیات، یوسف(ع)، تفاسیر فریقین، عصمت، توحید ربوبی، روایات تفسیری
  • اکبر فایدئی*، سیفعلی زاهدی فر صفحه 29
    شهر ری در قرون پنجم و ششم هجری، یکی از پایگاه های فکری شیعیان و اهل سنت به شمار می رفت که در این مقطع تاریخی، عالمانی بزرگ را در خود پرورانده است. در این دوره، به خاطر تولید انبوه نوشته های کلامی و ردیه های فرقه های مذهبی مختلف علیه یکدیگر، علم کلام از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. در این میان، شیخ ابوالفتوح رازی با طرح مباحث اعتقادی، همراه با استناد به آیات قرآن کریم و روایات متواتر و ذکر دلایل عقلی، در تحکیم اندیشه های امامیه در ری نقش اساسی داشت. ابوالفتوح در کتاب ارزشمند «روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن» خود، با طرح برخی از مباحث کلامی نظیر توحید، صفات خدا، تکلیف، جبر و اختیار، قضا و قدر، گناهان، توبه، شفاعت، ایمان و کفر، ثواب و عقاب، امر به معروف و نهی از منکر، به غلات و مرجئه و قدریه تاخته است. او ضمن دفع شبهات مخالفان مکتب تشیع، در اکثر موارد به دو فرقه مهم موجود در عصر خود؛ یعنی معتزله و اشاعره، اشاره کرده و به رد آراء و دلایل آن ها می پردازد. هدف او، دفاع از عقاید امامیه و تبیین و تفسیر آیات، طبق نظریه ایشان است. نوشتار حاضر، بر آن است که دیدگاه ابوالفتوح را در مورد اسماء و صفات الهی در فضای کلامی حاکم بر قرن ششم هجری، تبیین کرده و نقش سازنده او را در دفاع از عقاید مکتب تشیع، آشکار نماید.
    کلیدواژگان: روض الجنان، صفات الهی، مجبره، معتزله، امامیه
  • سید رضامودب، کامران اویسی صفحه 57
    بیان دقیق و قطعی تاریخ نزول بسیاری از آیات قرآن، امکان پذیر نیست لکن می توان با جمع آوری قراین تاریخی و نقلی، تاریخ نزول تعدادی از آیات را به صورت اطمینان بخش اعلام نمود. آیاتی که در ماه مبارک رمضان نازل گردیده اند نیز از این قاعده مستثنا نبوده و گرچه قطع به نزول آنها در ماه مبارک رمضان ناممکن است اما با توجه به اقوال و مستندات می توان تا حدودی به نزول برخی از آیات در آن ماه مبارک، اطمینان داشت. در نوشتار پیش رو، سعی شده است تا نخست سوره های محتمل النزول در ماه رمضان بیان شود سپس آیاتی که نزول آنها در ماه رمضان احتمال دارد. در هر دو قسمت، ترتیب مصحف حاضر در آوردن مطالب لحاظ شده است. برخی از سوره ها و آیات مذکور عبارتند از پنج آیه ابتدایی سوره علق، اولین آیات 184 و 187 سوره بقره، آیه 94 سوره حجر، آیه 30 انفال از جمله آیات رمضانیه می باشند.
    کلیدواژگان: آیات رمضانیه، تاری گذاری، رمضان، قرآن، نزول
  • محمد خاقانی*، یوسف فضیلت صفحه 79
    لایه های آوایی هر زبان قبل از لایه های سه-گانه ی دیگر (صرفی، نحوی، معنایی) اولین بخش ماهیت زبان های بشری را تشکیل می دهد و چون از نظر زبان شناسان، زبان اساسا آواهایی است که بشر برای انتقال مفاهیم ذهنی خود جعل و اصطلاح کرده است، مباحث آواشناختی را اولین گام برای تفسیر این زبان ها تلقی می کنند. بدون شک، قرآن معجزه بزرگ الهی از منظر آواها و کلمات و تراکیب بی نظیر است و حتی کوچکترین واحد صوتی دارای ارزش معنایی والایی است. قرآن کریم، مقام وعد و وعید را به زیبایی به تصویر کشیده است که در این تصویرپردازی ها، آواهای برخاسته از چیدمان و ترکیب حروف نقش بسزایی را ایفا می کنند. مهمترین ویژگی سبکی قرآن این است که آواها تابع معانی و متناسب با اغراض آیات هستند و با توجه به حال و مقام تنوع پیدا می کنند؛ یعنی خطاب قرآنی در مقام انذار و وعید تشدید می-گردد و در مقام وعد و ترغیب نرم و لطیف می شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی -تحلیلی و با هدف بررسی آیات وعد و وعید از منظر معناشناسی آوایی و با بیان زیبایی های فنی و موسیقایی این آیات، کارکرد مهم آوا را در رسانایی مفهوم آیات تبیین می کند.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، دلالت، آواشناسی، وعد و وعید
  • نبی الله صدری فر*، محمد مولوی، علی نصیری صفحه 103
    واژه صراط در قرآن 45 بار استعمال شده است؛ این آیات به سه دسته قابل تقسیم-اند. دسته اول: اشاره به مصادیق عینی صراط دارند. دسته دوم: عوامل هدایت به صراط مستقیم و دسته سوم: اوصاف صراط را بیان نموده اند. اشکال برخی مبنی بر اشاره قرآن به صراط ها وارد نیست. زیرا مستند این عده (که صراط نکره را دلیل بر معنی صراط ها گرفته اند)، مردود است. زیرا اولا: صراط به صورت جمع استعمال نشده است. ثانیا: در تعدادی از آیات ادعا شده، تنوین نه برای تنکیر بلکه تنوین تفخیم است. به علاوه، با در نظر گرفتن مجموع آیات صراط (معرفه و نکره) روشن شده که معرفه به نظام تکوین و نکره به نظام تشریع اشاره دارد. گروهی از آیات هم خارج از مساله است.
    کلیدواژگان: صراط، مستقیم، مصادیق، اوصاف
  • مهین حاجی زاده*، محی الدین آورجه صفحه 123
    رفتار مسئولانه از شاخص های انسان سالم است که تقویت و رشد آن جز با شناسایی عوامل موثر بر رفتار مسئولانه امکان پذیر نخواهد بود. حوزه مسئولیت انسان شامل مسئولیت فردی، خانوادگی، اجتماعی و مسئولیت در برابر عهد و پیمان الهی است. تناسب تکلیف با توان فرد و عمل به تکالیف از جمله نکات مهم در جهت افزایش مسئولیت است. این موضوع از زمینه های مهم مورد مطالعه جامعه شناسی است و طرح آن در قرآن، به منزله آن است که قرآن به جامعه شناسی و زندگی اجتماعی انسان، نگرش دقیق و جامعی دارد. مقاله حاضر که به روش توصیفی - تحلیلی انجام گرفته است، ابتدا به آشنایی با مفاهیم، واژه-های کلیدی و مبانی مسئولیت پذیری پرداخته، سپس به مسئولیت پذیری به عنوان پدیده ای جامعه شناختی اشاره کرده، سپس، جایگاه مسئولیت پذیری و اهمیت آن را در قرآن تبیین، و در ادامه، انواع مسئولیت-ها را براساس دین مبین اسلام بررسی کرده و به این مطلب دست یافته است که طرح مسئولیت پذیری در قرآن، به منزله اهمیتی است که اسلام برای جامعه و زندگی اجتماعی قائل است و ضرورت شناخت و بررسی علمی این پدیده، مطالعات اجتماعی و جامعه شناسی را در اسلام تایید می کند. و این که ریشه وظیفه شناسی و مسئولیت-پذیری از اعتقادات فرد نشات می گیرد. به گونه ای که هر چه فرد معتقدتر باشد پایبندی اش به وظایف بیشتر خواهد بود.
    کلیدواژگان: مسئولیت پذیری، جامعه شناسی، روابط اجتماعی، اسلام، قرآن
  • طیبه یزدان مدد*، علیرضا عظیمی فر صفحه 157
    دین اسلام مختص مکان، قوم، نژاد خاصی نیست؛ بلکه، آن دین جهان شمولی است که این ویژگی را دارد که فراتر از زمان و مکان به حرکت درآید. در قرآن، با آیاتی روبه رو می شویم که بر شکست ناپذیری اسلام تاکید کرده و نوید غلبه بر سایر ادیان را می دهد. طبق بررسی انجام شده، منظور از غلبه در این آیات، نه تنها غلبه منطقی، بلکه غلبه همه جانبه و عملی اسلام، بر همه ادیان است. از این رو، زمانی فرا خواهد رسید که اسلام به عنوان دین جهانی جلوه خواهد کرد. درباره این-که، بعد از این غلبه، آیا اسلام یگانه دین جهان آینده خواهد بود یا ادیان آسمانی دیگر، هر چند به طور کم و پراکنده در آن وجود خواهند داشت، باید گفت: طبق برخی از آیات قرآنی، ممکن است ادیانی با نام های چون: یهود تا روز قیامت باقی باشند، ولی آنها ادیان اختراعی هستند، که با این نام شناخته می شوند و نمی توانند به عنوان دین الهی در کنار اسلام مطرح شوند.
    کلیدواژگان: دین جهان، جهان آینده، قرآن، اسلام، جهان شمول
|
  • Mohammad Taghidiaribidgholi*, Fereshteh Haji Shah Karami Page 13
    According to text of the Quran, Sura Yusuf (AS) is one of the best and instructive Quranic stories which the Almighty God names it “Ahsan al-Qisas” (The Best Stories); but many doubts and Isra’iliyyat (Jwish and Christian Stories) have also been propounded about this sura and some of its verses have severely been exposed to different sayings of Shiite and Sunni commentators and sometimes very indecent traditions have been admitted into commentaries which causes to tarnish the godly face and the status of infallibility of Prophet Yusuf (AS). Among verses that many commentators have expressed their views on, are verses 52 & 53 of sura Yusuf in which the adventure of rehabilitation of Prophet Yusuf (AS) has been mentioned; in this paper we tried to render a true interpretation in harmonious with textual and spiritual context of the above-mentioned verses by explaining and surveying views of Shiite and Sunni commentators.
    Keywords: Israiliyyat, Yusuf (AS), Shiite, Sunni Commentaries, Infallibility, Monotheism, Interpretative Traditions
  • Akbar Faydei*, Saifali Zahedifar Page 29
    Rey in the fifth and sixth centuries AD, were one of the Shiite and Sunni intellectual centersat this point of history has grown many scholars in itself. In this period, due to mass production and writings of theological works of various religious sects against each other, has got importance in the field of theology. Shaykh al-Futuh Razi raised many theological ideas and by employing the Quranic verses and Shiite Hadith and rational proofs has strengthened the Shiite position. His theological ideas can be discovered from his very valuable book called "the Rawz Aljnan and Ravh Aljnan in interpretation of the Quran". The Sheikh Futuh Razi's theological issues such as God's names and attributes in his interpretation has major role in Consolidation of Shiite ideology. In this article well explain some of them.
    Keywords: Rvz Aljnan, Divine Attributes, Asharites, Mutazilah andShiite
  • Seyyed Reza Moadab, Kamran Oveisi Page 57
    For some of Qoranic Verses It is not possible to Carefully and definitively determine their Date of revelation. However, it may by possible to determine the Date of some of them by collecting the historical and traditional evidences. The verses revealed in the Blessed Ramadan are not exempt from that rule. By attention to the historical and traditional evidences, we can be to some extent sure about the revelation of some of verses in the Blessed Ramadan. In the present article we tried to express some of the Suras and verses revealed in the Ramadan. In both cases, we have considered the order of Present Moshaf. Some of these Suras and verses as such as alagh (1-5), bagharah (184, 187), hijr (94), anfal (30) were revealed in the Blessed Ramadan.
    Keywords: Verses of Ramadan, Dating revelation, Ramadan, Qoran, Revelation
  • Dr. Mohammad Khaqani*, Dr. Yosef Fazilat Page 79
    Basically phonological layers in all languages comprise the first structure of all human languages which one prior to the other there layers (derivation, grammar and semantic).Since linguists believe that language naturally involves sounds which are used to transfer man's ideas, they consider phonological issues to be the first in deciphering these languages. Quran from the steep of sounds words and phrases is unique and even smallest phonetic units in it carry huge values of meaning. One of its stylistic features is that sounds follow the semantic value and purposes of the verses and they also accord to the context change. In other words, when it conveys warnings, the threatening value is intensified and conversely the promising value in promises is attenuated. in this article we are going to investigate the phonological characters of Quranic verses by employing the descriptive and analytical method.
    Keywords: Holy Quran – semantic – Phonetics – promises_threats
  • Nabi Allah Sadrifar*, Dr. Mohammad Molavi, Dr. Ali Nasiri Page 103
    The word (serat) Path is used in the Quran 45 times. The verses could be classified into three types: those denoting to aconcrete example of the path(serat). Those denoting to factors led to the straight path and those related to the attributes of Path. In addition, This library research, condemn the claims of some who refere to pathes. Firstly because: Path(serat) is not used in the plural form. Secondly, in some of the referred verses Tanween referes tomagnification but not tothe indefinite.In addition, considering the verses of path(serat) (definite and indefinite), It has become clear that the definite refers to the creation and indefinite refers to the legislation. A group of verses is also out of the question.
    Keywords: path, straight, instances, attributes
  • Dr. Mahin Hajizadeh*, Mohyi Al Din Avarjeh Page 123
    The purpose of this study is to describe the position of responsibility as a sociological issue in holy quran. From the quran’s point of view, human is responsible for what he does. From the perspective of the Quran the primary responsibility of human in front of Him.The method used for this research is descriptive-analytical and is done in the library way. First, of all, Familiarity with the concepts and Keywords are obtained and then their relationships with each other are discussed, Then referred to the responsibility as a sociological phenomenon, Then position of responsibility and its importance in the Quran explained and continued thekinds of responsibilities based on Islam Has been studied.The over all achievement of this study is the study of man's responsibility according to his relatives and society. The most important responsibilityis to God and the Obedience and servitude to the God.To study the Position of responsibility in the Quran shows that, Quran recognizesman as a Socialequity, in the community and for the community and considered the man responsible for some of issues. So, responsibility is of the important are as of study of sociology, hence they are considered in quran Asamatter that Islam values the community and social life and calls for Recognition and scientific study of this phenomenon.
    Keywords: Responsibility, Sociology, Social Relations, Islam, Quran
  • Tayyebeh Yazdan Madad*, Alireza Azimifar Page 157
    Islam is not a local religion or limited to a special race but it is universal. There are verses in Quran that emphasize the invincibility of Islam and inform us of its overcome over other religions. According to researches and studies, this overcome is not limited only to rational discussions, but they show that this overcome is in all fields. Hence there will be a day that Islam will appear as a global religion. There rises a question here that if Islam will be the only religion in the world, will other religions, although weakly, exist too? To answer this question, we should say that according to some verses, some religions may still exist to the end of the world like jews or others. But some commentators believe that these religions are a kind of inventions and cannot remain beside Islam as divine religions.
    Keywords: Universal Religion, Future World, Quran, Islam, Universality