فهرست مطالب

سیاست دفاعی - پیاپی 88 (پاییز 1393)

نشریه سیاست دفاعی
پیاپی 88 (پاییز 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/09/21
  • تعداد عناوین: 8
|
  • سخن سردبیر
    صفحه 1
    نظام بین الملل موجود، روز به روز در حال کمرنگ تر شدن است. لیبرالیسم دیگر جذابیت و هیجان سال های پس از فروپاشی نظام دو قطبی را ندارد. پایان تاریخ تحقق نیافته است. سکولاریسم و ارزشهای لیبرال دموکراسی از سوی نخبگان و افکار عمومی جهان با چالش کم سابقه ای مواجه شده اند. پروژه ی غربی جهانی سازی در قالب مفاهیمی مانند سیاست، فرهنگ و اقتصاد بدون مرز، در مقابل جنبش هایی همچون بیداری اسلامی، معنویت گرایی، استکبار ستیزی و نظام بین الملل عادلانه قرار گرفته است. دوره گذار و پیچ تاریخی حساسی در پیش است که بسیاری از علائم آن در حوادث سال های اخیر پیداست؛ حوادث و تحولاتی که به فرموده مقام معظم رهبری نوید بخش استقرار یک هندسه جدید جهانی است.
    اکنون که بیش از دو دهه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تردیدی نیست که آمریکا بخش زیادی از حوزه ی نفوذ نظامی، سیاسی و اقتصادی خود را از دست داده است و تلاش برای بازیابی جایگاه قبلی خود چند دهه به طول خواهد انجامید. جمهوری خلق چین نیز دست کم تا آینده ای میان مدت، به یک ابرقدرت در همه حوزه های نفوذ تبدیل نخواهد شد. رهبران جمهوری خلق چین، همانند رهبران روسیه، این درس را از جنگ سرد گرفته اند: یک حکومت صرفا باروتی، یعنی حکومتی با قدرت نظامی زیاد اما قابلیت اقتصادی و سیاسی کم، قدرتی پوشالی است که در هر حرکت، خطری برای موجودیت خود ایجاد می کند.
    در حال حاضر، قدرت جهانی فراگیر از عرصه بین الملل رخت بربسته و آنچه باقی مانده، صورتک ابرقدرت هایی است که صحنه را ترک کرده اند. ما وارد یک دوره فترت و گذار شده ایم: دوره ای که مفهوم قدرت و بازیگران آن دچار دگرگونی شده اند. به فرمایش مقام معظم رهبری:«امروز هیچ کس نمیتواند منکر شود که جهان در حال عبور و گذار به سمت یک مرحله ی تازه است؛ این را دارید مشاهده میکنید. وضعیتی که امروز در دنیا هست، وضعیت تحول است. اوضاع جهان در حال تبدیل به یک شکل جدید و هندسه ی جدید است.»بدین ترتیب، دور نمای هندسه جدید جهان، سراسر فرصت ها و چالش های آمیخته به پیچیدگی و پویایی روزافزون و کم سابقه ای است که بشدت بر محیط امنیت داخلی و خارجی ج.ا.ا تاثیرگذار است. شناخت دقیق اضلاع و ابعاد این هندسه به عنوان پیش شرط تامین امنیت و اقتدار کشور در افق آینده منطقه و جهان، از اولویت های نشریه سیاست دفاعی قرار گرفته است.
    از آنجایی نقطه آغاز شکل گیری این هندسه با پیروزی شکوه مند انقلاب اسلامی رقم خورده است، استفاده از ظرفیت گفتمان انقلاب اسلامی در جهت بخشیدن به هندسه جدید جهانی مزیت اصلی ج.ا.ا محسوب می شود. در این راستا، مقام معظم رهبری ارایه الگوی جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام یکپارچه ی سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی که ضمن ارایه راهکارهای عملی برای اداره جامعه ای با کرامت انسانی، مشروعیت قدرت را در الهی بودن آن می داند را بارها مورد تاکید قرار داده اند. ارایه این الگو در مختصات هندسه جدید جهانی موضوع مهمی است که باید همه منابع فکری کشور برای تبیین آن بسیج شوند. نشریه سیاست دفاعی می کوشد تا سهم خود را در این مهم ایفا کند.
    کلیدواژگان: فصلنامه سیاست دفاعی
  • حسین هرسیج، حوا ابراهیمی پور، سید مرتضی نوعی باغبان صفحه 9
    کشمکش ها و منازعات دیرینه ی ساختاری در خلیج فارس از سال 1383 به بعد، شکل آشکارتری به خود گرفته و منجر به شکل گیری علائق و منافع واگرایانه میان ایران و شورای همکاری خلیج فارس شده است. از سوی دیگر، جنگ بر علیه تروریسم به رهبری آمریکا، ابتکاراتی از قبیل طرح خارومیانه ی بزرگ را تقویت نموده و همزمان با افزایش انتقاد از سوی افکار عمومی نسبت به سیاست های خارجی رژیم های عربی، فشارهای داخلی و خارجی بر روی کشورهای عرب منطقه برای انجام اصلاحات را تشدید نموده است. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی بر روی دلایلی که ایران از سوی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده ی عربی) به عنوان تهدیدی فزاینده دانسته می شود، اشاره خواهد شد. علاوه بر این به این مساله پرداخته خواهد شد که تا چه حد منطقه گرایی در خلیج فارس فارس کاربردی و عملی است.
    کلیدواژگان: جمهوری اسلامی ایران، شورای همکاری خلیج فارس، منطقه گرایی، آمریکا
  • حسین اردستانی صفحه 39
    مقاله ی حاضر، رویکرد امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را در دهه ی دوم انقلاب بررسی کرده و نشان داده که در مقایسه با دوران جنگ، دگرگونی اساسی در آن پدید آمده است. در پاسخ به سوال: تاثیر پایان جنگ بر رویکرد امنیت ملی و سیاست خارجی ایران، این فرضیه مورد پژوهش قرار گرفته که با اختتام جنگ تحمیلی، رویکرد همگرایانه با محیط منطقه ای و بین المللی، متغیر اصلی در سمت گیری امنیت ملی و سیاست خارجی ایران بوده است. برای تجزیه و تحلیل فرضیه که معطوف به گسترش روابط با واحدهای سیاسی است، روابط ایران با اروپا و آمریکا، شوروی، و کشورهای منطقه بررسی شده است. هم چنین بیان شده که اقتصاد قلب سیاست خارجی و امنیت ملی دهه ی دوم بوده که تمرکز در روابط با کشورهای اروپایی و تنش زدایی با آنها و نیز استفاده از منابع بانک جهانی تعریف شده است. روش مورد استفاده در مقاله، استنتاجی و تحلیلی می باشد.
    کلیدواژگان: امنیت ملی، سیاست خارجی، مذاکرات صلح منطقه، اروپا و آمریکا، شوروی و چین
  • فتح الله کلانتری، اصغر افتخاری صفحه 63
    این تحقیق با هدف بررسی و تبیین جایگاه راهبرد تهدید در مقابل تهدید در سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران انجام شده است. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به روش زمینه ای- موردی و با تحلیل کمی و کیفی (ترکیبی) نظامند و تفسیری انجام گردیده است. جامعه ی آماری بر اساس برآورد خبرگان (230 نفر) برآورد شده که با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه ی 69 نفر به روش هدفمند نسبتی در دسترس تعیین شده است.
    اطلاعات این تحقیق از دو روش کتابخانه ای، میدانی و اسناد و مدارک گردآوری و با طیف لیکرت تحلیل شده است. نتایج به دست آمده حکایت از آن دارد که راهبرد «تهدید در مقابل تهدید» از سوی جمهوری اسلامی می تواند در حوزه ی مدیریت تهدیدات نرم و سخت (با تاکید بر تهدیدات موشکی، تهدیدات دانش محور، رسانه ای، ممانعت از انعقاد پیمان های دفاعی- امنیتی علیه جمهوری اسلامی ایران و اعمال سیاست های پیش دستانه) موثر واقع گردد. این راهبرد علاوه بر دفع تهدیدات سیاسی، متقارن، غیرسنتی و تدریجی، در کاهش حجم نیروهای تهدیدکننده و انتقال کانون تهدید از محیط اطراف جمهوری اسلامی ایران موثر می باشد. بنابراین، راهبرد نوین می تواند از طریق همگرایی با یازیگران خارجی و قدرت سازی باعث اقتدار دفاعی همه جانبه شود.
    کلیدواژگان: تهدید، سیاست دفاعی، نظام چندوجهی، تهدیدات چندوجهی
  • محمدحسین رجبی دوانی صفحه 91
    تمامیت ارضی ایران از عصر صفویه به بعد که مذهب شیعه اثنا عشری رسمیت یافت، بارها از شرق و غرب مورد تهدید قرار گرفت و در دوران قاجار علاوه بر آن، استقلال سیاسی و فرهنگی ایران و فرهنگی ایران نیز با تهدید نرم مواجه بود که در هر دو مقطع مرجعیت و روحانیت شیعه حضور چشم گیر و سرنوشت سازی داشته اند.
    در این مقاله تلاش می شود تا با روش تحلیلی- توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، زوایایی از این نقش بسیار مهم و سرنوشت ساز در تاریخ ایران، از هنگام شکل گیری دولت صفویه تا پیش از وقوع انقلاب مشروطه بررسی و تبیین گردد.
    در نهایت ثابت می شود که نهاد مرجعیت و روحانیت به عنوان یکی از ظرفیت های عظیم و بی نظیر قدرت نرم شیعه باعث شکست یا ناکامی تهدیدات سخت و نرم دشمنان بوده است و هرگاه که کشور تجزیه شد یا استقلال آن از میان رفت، حاصل کوتاهی، بی کفایتی و خیانت شاهان و دولتمردان و بی توجهی آنها به رهنمودهای روحانیت بوده است.
    کلیدواژگان: مرجعیت و روحانیت، تهدید سخت، تهدید نرم، صفویه، قاجاریه
  • طهمورث غلامی، قدرت الله احمدیان صفحه 115
    عوامل شکل دهنده به کم و کیف معادلات سیاسی و امنیتی عراق امروز، به ترتیب اولویت در سطوح سه گانه ی داخلی، منطقه ای و فرامنطقه ای قابل بررسی است. با توجه به این که اولین و مهم ترین سطح شکل دهنده به حیات سیاسی و اجتماعی هر کشوری سطح داخلی است، و اگر بپذیریم که مولفه های داخلی سبب آغاز بحران و تداوم آن می باشد، باید گفت مولفه های منطقه ای و فرامنطقه ای، دارای نقش تشدید کننده و تسریع کننده ی بحران و تداوم آن هستند.
    بر این مبنا، سوال اصلی این مقاله عبارت است از این که علل یا عومل شکل گیری وضعیت ناامنی و بی ثباتی مداوم در عراق چیست؟ و فرضیه ای که در پاسخ به این سوال مطرح می شود این است که بافت اجتماعی و جمعیتی عراق سبب شکل گیری و تدوام بحران های سه گانه ی هویت، دولت و امنیت شده است که در ارتباط با همدیگر شکل می گیرند که خود زمینه ساز مداخله ی عوامل خارجی (به عنوان عامل تشدید کننده و تسریع کننده ی ناامنی و بی ثباتی) هستند. بنابراین، این مقاله با روش علی- تبیینی و با نگاهی تاریخی و فرایندمحور، این فرضیه را مورد آزمون قرار داد و مشخص گردید که بافت سیاسی – اجتماعی عراق سبب شکل گیری سه بحران هویت، بحران دولت و بحران امنیت شده و دولت به عنوان متولی اصلی امنیت در انجام کارویژه ی مهم «بحران امنیت» ناکام بوده است.
    کلیدواژگان: عراق، هویت، دولت - ملت، امنیت، بحران، بحران امنیت، بحران دولت
  • فریبرز ارغوانی پیرسلامی، مرتضی اسمعیلی صفحه 153
    هدف نوشتار حاضر تبیین دلایل افت و خیز و نوسان روابط دو جانبه ی میان چین و آمریکا در دوران بعد از پایان نظام دوقطبی است. بر خلاف دوران نظام دوقطبی که الگوهای رفتاری و روابط دو کشور یا همکاری جویانه بود یا تعارضی، در دوران جدید که از آن به عنوان «نظم در حال گذار» یاد می شود، مناسبات آمریکا و چین در این مقطع کوتاه به شدت دچار فراز و فرود بوده است. در همین راستا، این مقاله با شناسایی شاخصه های نظم در حال گذار و اشاره به متغیرهای الگویی روابط دو جانبه ی کشورها به عنوان یک چارچوب مفهومی، ضمن تفکیک حوزه های موضوعی (امنیتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی) نشان خواهد داد که وجود همزمان الگوهای رفتاری همکاری و تعارض در درون هر یک از این حوزه های موضوعی ضمن آن که مناسبات دو کشور را در این سطوح، نوسانی کرده است، شاخص های کلان مناسبات دو جانبه را نیز به شدت متاثر کرده است.
    کلیدواژگان: ایالات متحده آمریکا، چین، ظهور مسالمت آمیز، همکاری، تعارض
  • حامد افراسیاب پور صفحه 185
    اشغال افغانستان توسط شوروی، پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ناکامی عراق در حمله به ایران و ایستادگی در برابر ایدئولوژی انقلاب اسلامی، سران کشورهای عرب حاشیه ی جنوبی خلیج فارس را بر آن داشت تا با ایجاد یک نهاد منطقه ای به یکسان سازی سیاست های داخلی و خارجی خود برای مقابله با این تهدیدات بپردازند. از این رو، به ابتکار عربستان سعودی و با حمایت های آشکار و نهان غرب به ویژه آمریکا، نهادی متشکل از شش کشور عربستان سعودی، قطر، عمان، امارات، کویت و بحرین تحت عنوان شورای همکاری [خلیج فارس] ایجاد شد. بنابراین، در این نوشتار برآنیم تا با بهره گیری از نظریه ی مجموعه ی امنیتی منطقه ای به عنوان چارچوب نظری پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی علل عدم موفقیت شورای همکاری در تحقق همگرایی منطقه ای بپردازیم. سوال اصلی پژوهش حاضر این است که چه موانعی بر سر راه شورای همکاری برای تبدیل شدن به یک مجموعه ی امنیتی منطقه ای قرار دارد؟ و در نهایت، معلوم شد که مجموعه ای از موانع اقتصادی، سیاسی- امنیتی و اجتماعی بر سر راه شورای همکاری برای تبدیل شدن به یک مجموعه ی امنیتی و تحقق همگرایی منطقه ای در شورای همکاری خلیج فارس قرار دارند و مانع تحقق اهداف آنها گردیده است.
    کلیدواژگان: مجموعه ی امنیتی منطقه ای، شورای همکاری خلیج فارس، امنیت، باری بوزان
|
  • Hossein Harissij, Havva Ebrahimpur, Seyyed Mrteza Noei Baghban Page 9
    The long-standing structural conflicts in the Persian Gulf in 1383 on, took on a more obvious form, causing the formation of divergent interests between Iran and Persian Gulf Cooperation Council. On the other side, the U.S-led war on terrorism built up initiatives like the Greater Middle East Initiative, escalating the internal and external pressures on the Arab countries in the region to accomplish the reforms while there was increasing criticism from the public opinion on the Arab regimes’ foreign policies. This article uses an analytical-descriptive method to explain the reasons why Iran is deemed by member states of Persian Gulf Cooperation Council (including Bahrain, Kuwait, Oman, Ghatar, Saudi Arabia and Emirates) as an increasing threat. Additionally, it will address the extent to which regionalism in the Persian Gulf is applied and practical.
    Keywords: the Islamic Republic of Iran, the Perisna Gulf Cooperation Gulf, regionalism, America
  • Fathollah Kalantari, Asghar Eftekhari Page 63
    This research is aimed at studying and explaining where the “strategy againststrategy” strategy stands in the defense policy of the Islamic Republic of Iran. Thisresearch is an applied one, which has been carried out by a case and field studymethod using a systematic and interpretative quality and quantity analysis. Thestatistical community has been estimated according to expert estimates (230people) where a sample volume of 69 people has been determined by usingCochran formula using an accessible proportional sampling method. Theinformation in this research has been collected using two methods- library andfield methods and documents- and analyzed by using the likert scale. The findingsachieved indicate that the “threat against threat” doctrine put forward by theIslamic Republic of Iran can play effectively in the domain of managing the soft andhard threats (with an emphasis on the missile threats, knowledge-based mediathreats, preventing the formation of the security-defense treaties against theIslamic Republic of Iran and enforcing the preventive policies). In addition tocountering the political, symmetrical, nontraditional and progressive threats, thisstrategy is effective in cutting the volume of the threatening forces and shifting thefocus of the threats away from the environments surrounding the Islamic Republicof Iran. It follows that a new strategy can create a defensive authority throughestablishing a convergent relationship with foreign actors and power-making.
    Keywords: threat, defense policy, multi, modal system, multi, modal threats
  • Mohammadhossein Rajabi Davani Page 91
    Iran’s territorial integrity, which was recognized from Safavid Era on, was increasingly challenged by the West and East. In Ghajar Era, Iran’s cultural and political independence came to face a soft threat as well. In both cases, the Shiite authorities played a remarkable role by their presence. This article tries to highlight and interpret some perspectives of this important role in Iran’s history, from the time when the Safavid State was established until well before the Constitutional Revolution, by a descriptive-analytical method using library sources. Ultimately, it proves that the institution of Shiist authorities who serve as one of the most peerless capacities in Shiist soft power, has managed to defeat the enemies’ hard and soft threats. In times when the country was segmented or its independence became demolished, it was due to the shortcomings, inefficiencies, and treasons on the part of the kings and statesmen and their ignorance of the statements made by the guidelines given by the Shiist authorities.
    Keywords: Shiist authorities, clergymen, hard threat, Safavid Era, Ghajar Era
  • Ghodratollah Ahmadian, Tahmors Gholami Page 115
    The factors that shape the quality and quantity of Iraq’s security and political equations today can be examined in terms of priority on a trifold scale- internal, regional and trans- regional-respectively. Given that the internal level is the first and foremost level that forms the social and political life in any country, especially if we take it that the internal factors cause crises to occur and continue, it must be admitted that the regional and trans-regional factors play a role in escalating and facilitating the crises as well as sustaining them. On this basis, the main question in this article is “What factors contribute to the formation of the state of continuing insecurity and instability in Iraq?”The hypothesis set forward in answering to this question is that the social and demographical context of Iraq has led to the formation and continuance of the triple crises- identity, state, and security- which are formed in a mutual relation, and provide for intervention from foreign factors (as factors that escalate and facilitate insecurity and instability). Therefore, the present article tests this hypothesis using an explanative-causal method with a historical and process-based perspective. Also, it found out that Iraq’s socialpolitical context contributed to the formation of three crises- identity, crisis and state, where state has failed to accomplish the major function- namely the security crisis- as the main authority responsible for creating security.
    Keywords: Iraq, identity, nation, state, crisis, security crisis, state crisis
  • Fariborz Arghavani Pirsalami, Morteza Esmaeili Page 153
    This article is aimed at explain the reasons for the rise and fall in the mutual relationship between China and America after the end of the bipolar system. Unlike the bipolar-system period of international relations where the behavioral models and relations between the two countries were either cooperationist or controversial, in the modern period, which is referred to as “the order in transition”, the relationship between America and China has increasingly seen a process of ups and downs. In so doing, this article will show that the simultaneity in the behavioral models of cooperation and the conflict within each of the subject areas have affected the macro factors of the mutual relations by determining the order factors in transition and referring to the model variables of the mutual relations between countries as a conceptual framework.
    Keywords: the United States of America, China, peaceful emergence, cooperation: conflict
  • Hamed Afrasiabpur Page 185
    The Soviet Occupation of Afghanistan، the victory of the Islamic Revolution of Iran، the Iraq’s failure in invading Iran، and the resistance in face of the ideology introduced by the Islamic revolution of Iran drove the Arab countries of the Southern margin of the Persian Gulf to integrate their own foreign and domestic policies to counter such threats by creating a regional institution. So، with the initiative put forward by Saudi Arabia، and the overt and covert supports given by the West، especially America، an institution was established that consisted of Saudi Arabia، Qatar، Amman، Emirates، Kuwait and Bahrain under the title of the [Persian Gulf] Cooperation Council. Therefore، this article intends to address the reasons why the Cooperation Council failed to succeed to achieve regional convergence by employing the Regional Security Complex Theory as the theoretical framework using an analytical-descriptive method. The main question in the present research is “What obstacles exist in the way of the Cooperation Council in order to transit into a regional security complex theory?” Ultimately، it was found out that there are a complex of economic، political-security، and social obstacles in the path of the Cooperation Council in order for it to become a security complex and realize regional convergence in the Persian Gulf Cooperation Gulf that have prevented these from becoming a reality.
    Keywords: Regional Security Complex Theory, the Persian Gulf Cooperation Gulf, security, Barry Buzan